I.
V.g.
A.
1. (db. ar stered, an tan, h.a.)
Teuler ur gouloù splann.
Ar stered a lugerne o virviñ e-kreiz an oabl. Al loar a lugerne sklaer en he c'hann.
&
Trl. skeud.
Gwelet kant steredenn* o lugerniñ.
DHS. luc'hañ, skediñ.
HS. lintrañ.
2. (db. ar gorreennoù)
Disteuler ur gouloù a bar warnañ.
Bannoù diwezhañ an heol a lakae da lugerniñ gwerinier an holl diez. Lugerniñ a rae an delwenn evel an heol o parañ. Eno e oa aour ken a lugerne.
&
Trl.
Lugerniñ gant udb. : lugerniñ dre berzh udb.
Lugerniñ a rae an aoter gant an heol.
B. Dre skeud.
1. (db. santadoù zo)
Dont anat war dremm ub., pe en e zaoulagad.
Ne wele ket ar gounnar o lugerniñ e lagad e vreur. An daou zen yaouank a lugerne ar garantez en o daoulagad.
&
Lugerniñ e zaoulagad gant udb. : bezañ anat enno ar santad-mañ-santad, ar stad-mañ stad emeur ennañ.
Ar paotr a lugern gant ar blijadur e zaoulagad bliv en e benn.
2. Difetis
Lakaat udb. da lugerniñ : reiñ brud dezhañ.
Ar ger "deskadurezh" a lakaed neuze da lugerniñ dirak daoulagad ar bobl. Lakaat ar brezhoneg da lugerniñ n'eo ket klask mougañ an deskadurezh eo.
II.
V.k.d.
Lugerniñ ouzh ub. : sellet outañ gant c'hoant.
Lugerniñ ouzh ar merc'hed.
[1949] Mousc'hoarzhin a reont, o lugerniñ outañ.
DHS. luc'hañ.
III.
V.k.e.
ROUEZ.
[1878] Ha me, kaer am boa sellet pizh ha lugerniñ va daoulagad a bep tu, ne welen ket zoken skeud un den bev.
Daveenn :
GReg
pg briller (éclater, reluire), (devenir) clair (luisant), éclater (reluire, briller, avoir de l'éclat), étinceler (briller, petiller: parlant des étoiles fixes, des yeux vifs, des vers luisans, &c.), flamboyer (parlant des corps polis & luisans, p.)
lugerni
luguerni
1732
Daveenn :
GReg
pg briller (éclater, reluire), (devenir) clair (luisant), éclater (reluire, briller, avoir de l'éclat), étinceler (briller, petiller: parlant des étoiles fixes, des yeux vifs, des vers luisans, &c.), flamboyer (parlant des corps polis & luisans.)
An tieg zo war e dal an Neñv o lugerniñ / Hag a-zindan e dreid an douar o neveziñ ; / Evit an tieg hepken eo graet ar bed gant Doue, / Nerzh zo en e galon, saour zo en e ene, / D'ar re ra goap 'nezhañ[,] emañ o c'hounit boued ; / An tieg a zo un den, ha perak ne ve ket ?
Ann tiek zo war he dal ann Env o lugerni / Hag a zindan he dreid ann douar o nevezi ; / Evit ann tiek hep-ken eo great ar bed gant Doue, / Nerz zo enn he galoun, saour zo enn he ene, / D'ar re ra goab 'nezhan ema o c'hounid boed ; / Ann tiek a zo eunn den, ha perak ne ve ket ?
1867
Daveenn :
MGK
p80
Mut ha sioul e oant c’hoazh, rak ne lavarent grik ; mes, pa selled pizh outo, e weled o daoulagad o lugerniñ hag e kleved o c’halon o lammet en o c’hreiz.
Mud ha sioul oant c’hoaz, rak ne lavarent grik ; mez, pa zellet piz outho, e velet ho daoulagad o lugerni hag e klevet ho c’haloun o lammet enn ho c’hreiz.
1877
Daveenn :
EKG.I.
p.266
Ha me, kaer am boa sellet pizh ha lugerniñ va daoulagad a bep tu, ne welen ket zoken skeud un den bev.
Ha me, kaer am boa sellet piz ha lugerni va daou lagad a bep tu, ne velen ket zoken skeud eun den beo.
1878
Daveenn :
EKG.II
p.48
An holl arouezioù sakr (a losk hag a bulluc’h neb a zo dizellezek d’o dougen), ar rod, ar groaz, an hevoud, an teiresker, an horzh, ar greskenn, a lugerne, broudet war o zonegoù, engravet war arem o armoù ha war brenn o goafioù (1).
An holl aroueziou sakr (a losk hag a bulluc’h neb a zo dizellezek d’o dougen), ar rod, ar groaz, an hevoud, an teiresker, an horz, ar greskenn, a lugerne, broudet war o zonegou, engravet war arem o armou ha war brenn o goafiou (1).
1923
Daveenn :
SKET
p.139
Vindosetlos a lugernas e sell pa welas al lazhadeg.
Vindosêtlos a lugernas e sell pa welas al lazadeg.
1924
Daveenn :
SKET.II
p.53
Kerkent, avat, ha ma lugerne ur bann-heol er-maez, e lakae anezhañ war ur c’hroc’hen arzh e-keñver toull-dor an ti ; azezañ a rae en e gichen ha c’hoari gantañ.
Kerkent, avat, ha ma lugerne eur bann-heol er-maez, e lakae anezan war eur c’hroc’hen arz e-kenver toull-dor an ti ; azeza a rae en e gichen ha c’hoari gantan.
1924
Daveenn :
SKET.II
p.13
Bannoù arc'hantet heol ur veurevezh [beurevezh] nevez-amzer a lugerne war gael houarn pont-gwintus kreñvlec'h Bertom, tost da Blougouvelen.
Bannou arc'hantet heol eur veurevez nevez-amzer a lugerne war gael houarn pont gwintus kreñvlec'h Berrtomm, tost da Blougevelen.
1929
Daveenn :
SVBV
p5
Dirazon e lugerne glenn sioulik ar Pourpri, marellet an daou du anezhi gant bleuñioù lieslivioù, yunioù lagennek Kerhamon leun a ganaouennoù laboused ha raned, damguzhet e-metoù ar bouchadoù hesk, er poulloù-kurun islonkus hag e dourioù gloandourek ar gouerioù.
Dirazoun e lugerne glen sioulik ar Pourpri, marellet an daou du anezi gant bleuñiou lïesliviou, yuniou lagennek Kêrhamon leun a ganaouennou laboused ha raned, damguzet e-metou ar bouchadou hesg, er poullou-kurun islonkus hag e douriou gloandourek ar goueriou.
1929
Daveenn :
SVBV
p.15
lugerni
1931
Daveenn :
VALL
pg briller
Un heol Mezheven a lugerne en oabl, ha ne voe ket pell ar gerzherien evit c'hweziñ, Yann ha Pêr a zalc'he tost an eil d'egile, hep soursial nemeur ouzh ar soudarded all. Goude un eurvezh vale, ez oant o-daou digevret-krenn diouto.
Eun heol-mezeven a lugerne en oabl, ha ne voe ket pell ar gerzerien evit c'houezi, Yann ha Per a zalc'he tost an eil d'egile, hep soursial nemeur ouz ar soudarded all. Goude eun eurvezh-vale, ez oant o-daou digevret-krenn diouto.
1941
Daveenn :
ARVR
niv.6, p4
Ar boutonoù a ranke lugerniñ evel steredennoù.
Ar boutonou a ranke lugerni evel steredennou.
1944
Daveenn :
EURW.1
p.195
Mousc'hoarzhin a reont, o lugerniñ outañ.
1949
Daveenn :
SIZH
p.38
Aze dirak o daoulagad edo ar burev dindan gouloù seder al lamp, un tan brav o lugerniñ hag o flamminañ en oaled, ar pod berver o c'hwitellat skañv, un diretenn digor pe ziv, paperoù renket kempenn war an daol labour, ha tostoc'h d'an tan, peadra d'ober te.
