Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
5
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Tamm koad pe geuneud, hirik ha krenn prl., a c'haller kregiñ ennañ gant an dorn, a sevener meur a implij gantañ. A. 1. Harp d'en em embreger. Ur paourkaezh kozh krommet war e vazh. Kamm eo da vat : div vazh a vez gantañ o vale. Pouezañ war ur vazh : kemer harp warni. & Bazh kamm, penn kamm, krogek : zo kamm, krogek unan eus he fennoù evit ma c'hallfe an dom kregiñ aes enni. Tud kozh harpet war o bazh kamm. Bale war-bouez ur vazh penn kamm. & Trl. Kregiñ e penn e vazh : kemer penn an hent. & Trl. skeud. Klask penn d'ar vazh : klask kompren. & Daou benn he deus pep bazh : perzhioù mat ha fall en deus pep tra. 2. Dre heveleb. (e troioù-lavar zo, db. an dud, al loened) Bezañ reut evel ur vazh : bezañ reut-tre e gorf. & Bezañ eeun evel ur vazh : bezañ eeun, sonn e gorf. & Dre skeud. Dont en-dro gant e vazh a-dreñv : dont en-dro lostek. Deuet eo en-dro e vazh a-dreñv gantañ. & Bezañ karget e vazh a spern : bezañ nec'het. 3. Trl skeud. Den. Bazh gwisket*. & Bazh kleiz : dorn kleiz. & Dre ast. Bazh kleiz : kleizad. Hennezh zo bazh kleiz. 4. Dre heveleb., dizoare Kalc'h. Ar vazh hag ar sac'h. Bazh a-raok, bazh-kig, bazh verr. HS. bazhoulenn, lost. B. 1. Arm da skeiñ. Reiñ un taol bazh. Skeiñ gant ub. a daolioù bazh. Treiñ ar vilin gant ur vazh : lakaat e vazh da dreiñ buan-tre warni he-unan, gant nerzh. & Trl. Fest* ar vazh. & Trl. skeud. Reiñ bazh d'e gannañ : reiñ krog da rebechoù, tamalloù ar re all. Roet o deus bazh d' o c'hannañ. & Trl. skeud. Skeiñ un taol bazh en dour : labourat en aner. 2. Trl. C'HOARI AR VAZH : en em gannañ a daolioù bazh. [1878] [...] a-raok mervel, me am bije c’hoariet ar vazh ha diskabellet meur a hini [...]. & Dre ast. En em gannañ, en em zifretañ. N'eus den par dezhañ da c'hoari ar vazh. & Dre skeud. (db. udb.) Ober e reuz, c'hoari las. Ar c'hleñved a oa o c'hoari ar vazh e kêr : o skeiñ garv. Ar forn zo o c'hoari ar vazh : ned a ket mat en-dro. & [1999] Bezañ chomet ar vazh e-tal an nor : bezañ dalc'het droukrañs ouzh ub., e-pad pell alies, diwar-goust abeg pe abeg. [1999] Hogen marteze en abeg d'he c'hrizder ouzh va faourkaezh Youenn hag ouzhin-me, e oa chomet ar vazh e-tal an nor. 3. (dirak ur spizer) Arm da skeiñ. Bazh pennek : pennbazh. DHS. bataraz. & Dre ast. Bazh-vann : boomerang. & Benveg da skeiñ. Bazh-taboulin : bazhig da skeiñ war an daboulin. C. Arouez ar galloud. Bazh-abad : kammell. An abad a roe e vazh d'ar manac'h a gave dezhañ e oa dellezek da gemer e blas. & Bazh-veli : bazh, arouez eus beli ur roue. HS. gwalenn. & Trl. Delc'her penn ar vazh : bezañ ar galloud gantañ. D. Trl. Cheñch, trein, trokañ penn d'ar vazh, d'e vazh, cheñch bazh da, en, war an daboulin, d'e daboulin. 1. (db. an dud) Cheñch doare, emzalc'h, mennozh. Goude komz dre gaer da gentañ e cheñchas trumm bazh en daboulin hag en em lakaas da c'hourdrouz. & Cheñch tu, dilezel e strollad, e vignoned evit mont gant an tu-enep. Er bloavezh-se e troas penn d'e vazh hag e savas a-du gant e enebourien gozh. 2. Cheñch urzh an traoù er gevredigezh, en un aozadur bnk. Poent eo cheñch bazh d'an daboulin : poent eo e cheñchfe an traoù. E. Barrenn, koad pe vetal prl., a dalvez da zelc'her framm un draezenn bnk. Bizhier ur skeul : ar pazennoù anezhi. Mankout a ra ur vazh er skeul. & Bizhier ur gloued, ur prezeb. & Trl. (db. an dud, al loened) Bezañ treut ev el ur vazh kloued : bezañ treut-kenañ. Ul loenig bihan treut evel ur vazh kloued. & Chom ken sonn hag ur vazh kloued : chom sonn-tre. & Trl. Bazh-rod : skin rod. II. (dirak ur spizer) Benveg arbennik a dalvez da seveniñ un obererezh resis. 1. (db. ar pesketaerezh) Bazh-forc'h : doare treant. & Bazh-hent : bazh da vale. Kemer ur penn-bazh evel bazh-hent. 2. (er c'hontadennoù) Bazh-hud, bazh-vurzhudus : bazhig a vez gant ar boudiged, ar sorserien, anezhi mammenn hag arouez o galloud dreistordinal. 3. Gwezhall Bazh-dilhad, bazh-kannerez : golvazh. III. A. (db. ar c'hoarioù, ar sportoù) 1. Bazhig-eilañ : bazhig a rank kenstriverien ur redadeg pebeilañ kas an eil d'egile. 2. Bazh skiañ : unan eus an div c'harenn zir a gemer harp ar skier warno a-benn en em embreger. B. 1. Trl. Bazh a-benn : c'hoari hengounel ma rank daou genstriver en o gourvez tal-ouzh-tal sachañ war ur vazh dre ar pennoù. 2. C'hoari bazhig-dall : c'hoari, bugale prl., ma ranker skeiñ war un draezenn bnk. gant an daoulagad mouchet. 3. C'hoari (ar) marc'h(ig) gant ur vazh : c'hoari ma red ar vugale a-c'haoliad war ur vazh. IV. Gwir Eilskrid eus un akt noter, pe un diviz justis, zo an urzh seveniñ warnañ.

Skouerioù istorel : 
113
Kuzhat roll ar skouerioù

bizhier

1499
Daveenn : LVBCA p 33

bazh

1499
Daveenn : LVBCA p33 (baston)

kannañ gant bazh

1499
Daveenn : LVBCA p33, 81, 108 (bastre o [=avec] baton)

bazh da damouezat

1499
Daveenn : LVBCA p33, 49, 191 (baton pour sasser farine)

bazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg baston, baz

ur vazh a zaou benn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (vr vaz a daou) ben

bazh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (vn) bast

bizhier

1659
Daveenn : LDJM.1 pg baston, baz

bazh karzherezh

1732
Daveenn : GReg pg éguillon (pour charruer, longue gaule qui a une pointe de fer, & à l'autre bout une fourchette pour décharger le coutre de la charruë), charrue (la fourchette pour décharger le coutre & le soc)

bazh pennek

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton court qui a un gros bout, & sert pour se batre)

bizhier pennek

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton court qui a un gros bout, & sert pour se batre)

paotr ar vazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (un donneur de coups de bâtons)

paotred ar vazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (un donneur de coups de bâtons)

bazh ur c'hiniad

1732
Daveenn : GReg pg bâton (de chantre)

bizhier kiniaded

1732
Daveenn : GReg pg bâton (de Chantre)

bazh ar sant

1732
Daveenn : GReg pg bâton (de Confrairie)

bazh ar vreuriezh

1732
Daveenn : GReg pg bâton (de Confrairie)

neb en deus bazh ar sant

1732
Daveenn : GReg batonnier (celui qui a en garde pendant une année, le bâton d'une Confrairie)

bazh kilhoù

1732
Daveenn : GReg pg bequille (bâton en forme de potence)

bazh bouzellennek

1732
Daveenn : GReg pg bequille (qu'on met sous les aisselles quand on est entrepris des jambes)

bizhier bouzellennek

1732
Daveenn : GReg pg bequille (qu'on met sous les aisselles quand on est entrepris des jambes)

bazh bosek

1732
Daveenn : GReg pg (bâton plein de) bosse(s)

bizhier bosek

1732
Daveenn : GReg pg (bâton plein de) bosse(s)

ur vazh leun a vosoù

1732
Daveenn : GReg pg (bâton plein de) bosse(s)

bizhier leun a vosoù

1732
Daveenn : GReg pg (bâton plein de) bosse(s)

bazh kleze

1732
Daveenn : GReg pg canne (qui renferme une épée)

bizhier kleze

1732
Daveenn : GReg pg canne (qui renferme une épée)

bazh kloued

1732
Daveenn : GReg pg (gaule d'une) claye

taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg bastonnade

roet taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg bastonner (donner des coups de bâton)

taol bazh

1732
Daveenn : GReg pg coup (de bâton)

taol bazh

1732
Daveenn : GReg pg coup (de bâton)

taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg coup (de bâton)

bazh krenn

1732
Daveenn : GReg pg (bâton) court

bizhier krenn

1732
Daveenn : GReg pg (bâton) court

bizhier onn

1732
Daveenn : GReg pg frêne (Bâtons de frêne.)

bazh sant Yann avieler

1732
Daveenn : GReg pg crosse (d'Evêque, ou d'Abbé)

en em harpañ war ur vazh

1732
Daveenn : GReg pg (s')appuier

ur grizilhad taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg grêle (Une grêle de coups de bâtons.)

ul lod bras a daolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg grêle (Une grêle de coups de bâtons.)

ul lod taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg grêle (Une grêle de coups de bâtons.)

bazh taboulin

1732
Daveenn : GReg pg baguette (de tambour)

bizhier taboulin

1732
Daveenn : GReg pg baguette (de tambour)

taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg bastonnade, (huile de) cotret, coup (de bâton)

reiñ taolioù bazh

1732
Daveenn : GReg pg bastonner (donner des coups de bâton)

korbell vazh

1732
Daveenn : GReg pg bat (courbet de bât)

panell-vazh

1732
Daveenn : GReg pg bat (panneau de bât)

bazh

1732
Daveenn : GReg pg baton (pour se soutenir)

bizhier

1732
Daveenn : GReg pg baton (pour se soutenir)

bazh

1732
Daveenn : GReg pg baton (pour se soutenir)

ur vazh

1732
Daveenn : GReg pg baton (pour se soutenir)

ur vazh vat

1732
Daveenn : GReg pg baton (un bon bâton)

bizhier mat

1732
Daveenn : GReg pg baton (un bon bâton)

bazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton à deux bouts)

bizhier a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton à deux bouts)

bazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton à deux bouts)

ur grizilhad taolioù-bazh

1850
Daveenn : GON.II.HV pg grizilad

bazh

1850
Daveenn : GON.II pg bac'h, pg bâz (Bâton, long morceau de bois qu'on peut tenir à la main, servant à divers usages. En Vannes "bâc'h").

ur vazh daoubennek

1850
Daveenn : GON.II pg daou-bennek (Un bâton à deux bouts).

e ziskaret en deus gant un taol bazh

1850
Daveenn : GON.II.HV pg diskara

n'eo ket disgwar ar vazh-se

1850
Daveenn : GON.II pg disgwar

dizreinit ar vazh-mañ

1850
Daveenn : GON.II pg dizreina

n'eo ket eeun ar vazh-se

1850
Daveenn : GON.II pg eeun, eun

ur vazh egras a zoug

1850
Daveenn : GON.II pg égras

bizhier

1850
Daveenn : GON.II pg bâz (En Vannes "bâc'h". Pl. "bic'hier").

Bizhier nevez a zo ret da lakaat er gloued.

1850
Daveenn : GON.II pg kloued (Il faut mettre de nouveaux bâtons à la claie, à la barrière).

Terriñ a reas va gar gant e vazh.

1850
Daveenn : GON.II p.66

Skeiñ a ra gant ar vazh a bep tu.

1850
Daveenn : GON.II p.92, livre second, « Il frappe du bâton de tous côtés ».

En em harpit war ho pazh.

1850
Daveenn : GON.II p.96, livre second, "Appuyez-vous sur votre bâton".

bazh

1850
Daveenn : GON.II pg bac'h (En Vannes, bâton), bâz (Bâton, long morceau de bois qu'on peut tenir à la main, servant à divers usages) + p.19, livre premier (bâton).

bizhier

1850
Daveenn : GON.II pg bâz (Bâton, long morceau de bois qu'on peut tenir à la main, servant à divers usages. Pl.) + p.19, livre premier (des bâtons).

un taol bazh

1850
Daveenn : GON.II.HV pg bâz (un coup de bâton).

Ur vazh a zaou benn

1850
Daveenn : GON.II pg bâz (Un bâton à deux bouts).

Ur vazh kelenn a zoug bepred.

1850
Daveenn : GON.II pg kélen (Il porte toujours un bâton de houx).

Ur vazh dev

1850
Daveenn : GON.II p.13, introduction, "un gros bâton".

Krennit penn va bazh.

1850
Daveenn : GON.II pg krenna (Arrondissez le bout de mon bâton).

Na grommit ket ar vazh-se.

1850
Daveenn : GON.II pg kroumma (Ne courbez pas, n'arquez pas ce bâton).

Evit kaout ho tra diganto, / E vezo ret c'hoari ar vazh, / Harzhal ha kregiñ du, diskolpañ evel chas.

1867
Daveenn : MGK p108

En em gavet da vont da di / Ur furlukin a Leskudenn, / E voe mantret-holl o welet / Kement all a draoù oc'h bizhier : / Dilhajoù glas, ruz, marellet, / Barvouskennoù, manegeier, / Rokedennoù, frezilhonoù, / Darn arc'hantet, darn alaouret, / Saeoù goullo, soroc'helloù / E pep giz zo hag a zo bet / Dastumet eno eus pep bro.

1867
Daveenn : MGK p138-139

Petra zo da ober ? Nemeur a dra : pa deuio tud, ganto bizhier, ha re baour o vale, grognal, harzhal, kregiñ; chom en noz war vale; ober ho fistoulig d'ho mestr, da dud ho ti, setu eno ho kefridi.

1867
Daveenn : MGK p8

Goude bezañ bet o klask krog war-dro bourk Lokrist, edont erru da Gonk pa weljont en o raok, war an hent, ur vaouez kozh, ganti e fod trutell en un dorn, hag ur vazh haleg, rostet he beg gant an tan, en dorn all evit en em harpañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.193

Guir a livirit ; mez va fried a zo grignouz an tamnn anezhi. Ma klefe e ven bet oc’h eva eur banne epken zoken ganeoc’h c’houi, e c’helfen kaout fest ar vaz varc’hoaz vintin, en eur digouezout er gear.

1877
Daveenn : EKG.I. p.218-219

Hemañ, va mamm, a astenn e c’hinou betek e zivskouarn, a skrign e zent hag a lugern e zaoulagad evel daou gef-tan ; treut eo evel ur vazh, hag e zilhad a zo r[o]get ha leun-bri.

1877
Daveenn : EKG.I. p.149

An Tunk ne voe ket pell evit divinout ar pezh a yoa o vont da c’hoarvezout gantañ ha gant e soudarded ; edont holl o vont da vezañ lazhet a daolioù bazh, a daolioù peul, a daolioù forc’h hag a daolioù krog.

1877
Daveenn : EKG.I. p.256

Mat, an traoù-se a lakeas diaes va spered. Dont a ris da gaout aon, nann abalamour din va-unan, rak va fuzuilh a yoa ganen, hag, a-raok mervel, me am bije c’hoariet ar vazh ha diskabellet meur a hini, mes abalamour d’am c’homper Herve Soutre, abalamour d’e bried, Katell Eukat, ha d’an daou aelig binniget o bugale.

1878
Daveenn : EKG.II p.37-38

ur selaouenn, div selaouenn, peder bazh a Frañs, hag ul landroñsenn

1909
Daveenn : BROU p. 390 (je n'ai entendu ce mot que dans une devinaille rimée : eur zilaouen, diou zilaouen, peder baz a Frans, hag eul landrunsen. ces mots désigne respectivement les oreilles, les jambes et la queue d'un porc)

E dog erienet-ledan bou[n]tet gantañ war gil e benn, e tresas an Tad gant penn e vazh ur bras a gelc’h-hud en-dro d’ar gov.

1923
Daveenn : SKET p.37

Hag ar sakrist un tamm foeltrenn bazh gantañ en pep dorn, oc’h heul e laeron.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 39, p.866 (Miz Meurzh 1924)

emgannata g. [...] ; gant ar vazh, ar c’hleze, hag all

1924
Daveenn : SKET.II p.126 « Geriadurig », "Escrime", "du bâton, de l’épée, etc."

ar vazh

1927
Daveenn : Geri.Ern pg ar1

ho pazh

1927
Daveenn : Geri.Ern pg b

bazh

1927
Daveenn : Geri.Ern pg baz

bazh

1927
Daveenn : Geri.Ern pg b, naz

bizhier

1927
Daveenn : Geri.Ern pg baz

bizhier

1927
Daveenn : Geri.Ern pg baz

da vazh

1927
Daveenn : Geri.Ern pg b

Hor [sic] hendadoù, ar Gelted kozh, o doa kemeret un tourc'h da arouezinti ha, patrom ar penn-moc'h, kludet ma'z oa war beg ur vazh hir, a reas ganto tro an Europa, atav er vann ; morse diskaret !

1929
Daveenn : SVBV p.14

bizhier kamm

1931
Daveenn : VALL pg bâtons

reiñ a ra bazh d'e gannañ

1931
Daveenn : VALL pg (il donne des) arme(s pour le battre)

pouezañ war ur vazh

1931
Daveenn : VALL pg (s')appuyer (sur un bâton)

fest ar vazh

1931
Daveenn : VALL pg bastonnade

bizhier taboulin

1931
Daveenn : VALL pg baguette

bizhier

1931
Daveenn : VALL pg barreau, bâton

bazh taboulin

1931
Daveenn : VALL pg baguette

bazh penn-bourdon

1931
Daveenn : VALL pg bâton

bazh

1931
Daveenn : VALL pg barreau, bâton

« Hag eo bet kavet e vazh, e dog hag e votez kleiz war ribl ar stêr vras ? »

1944
Daveenn : ATST p.15

C'hoari horell : pemp pe c'hwec'h, gant pep a vazh-dotu, a ra pep a doullig war an dachenn ha beg o bazh e-barzh.

1944
Daveenn : EURW.1 p23

Bez' e oa c'hoari ar vell-droad ront, c'hoari ar vell-dorn-hirvoan (rugby), c'hoari barrinier, c'hoari skasoù, c'hoari maout, c'hoari brezel bihan ; bez' e oa eurvezhioù evit ober korfembregerezh : barenn stabil, barennoù kenstur, kordenn reut, lammoù krec'h ha lammoù pell ; bez' e oa c'hoari ar vazh, c'hoari savatenn, c'hoari ar c'hleze pe « eskrim », gant ur C'horsiad, Don Carli, da gelenner.

1944
Daveenn : EURW.1 p50-51

An horeller a rank, gant e vazh, bountañ ar voul en unan eus an toulloùigoù, diwallet gant unan eus ar c'hoarierien a ra dao dezhi pa dosta re.

1944
Daveenn : EURW.1 p23

Ar maniok ordinal eta ne vez poazhet nemet goude ma vez bet eoget en dour hag, ur wech poazh e vez stummet e doare "bizhier" a vez lakaet en-dro dezho delioù ledan (bananez pe blant all), evit bezañ miret, ha kaset d'ar marc'had ar pezh a vez a re evit tud ar familh.

1985
Daveenn : DGBD p65

Hogen marteze en abeg d'he c'hrizder ouzh va faourkaezh Youenn hag ouzhin-me, e oa chomet ar vazh e-tal an nor.

1999
Daveenn : KOKE.II p197

[...] arabat d'ar stourmerien dont d'un obererezh gant dramm, pe armoù -memes binvioù ha n'int ket graet evit bezañ implijet evel armoù : bizhier koad, kontilli godell, sizailhoù bechek...-

2015
Daveenn : DISENT p91

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial