Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. 1. RELIJ. [1499, 1659, 1732, 1850, 1927, 1931] Boud speredel, hanterour etre Doue hag an dud, a gemenn youloù Doue dezho. [1659] Un ael bennak. [1732, 1850] Aelez ar baradoz. [1732] An aelez benniget. [1732] An aelez vat. & [1659] Keurioù an aelez, [1732] nav c'heur an aelez : anv roet da urzhaz ministrerezh Doue, rannet e tri urzh. [1659] Keurioù an aelez. [1732] An nav geur eus an aelez. & [1622, 1732, 1850, 1878, 1931, 1944] An ael mat, [1622] an ael gardian, [1732, 1931] an ael mirer, [1931] an ael diwaller : karget da ziwall an den a ra war-dro ub. [1622] Etre ar re all, pere a bedit-hu ? Ar werc'hez Maria, ma ael gardian hag ar sant pe a hini e tougan an anv. [1622] Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, gant Doue roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. [1732] Diskouezidigezh an aelez d'ar batriarched ansien, d'an Itron-Varia, d'an aotrou sant Jozeb. [1878] [...] sioul e oa an noz : klevet ho pije hoc’h ael mat o c’hournijal en ho kichen... [1944] An eil diaoul. — « Hoc’h ael mat a zo tec’het diouzhoc’h. » [1732, 1931] Salud an ael d'ar Werc'hez. & [1732, 1850, 1931] An ael gwenn : feal da Zoue. & [1732, 1931] An ael du, [1850] ar gwall ael : disent ouzh Doue, zo e servij an diaoul. [1732] An ael du kornek. 2. Tr. kv. (db. an dud) Karantezus, fur, glan, koant laouen, pasiant evel un ael : karantezus, fur, glan, koant, laouen, pasiant-tre. Kaout pasianted un ael. & Trl. [1732] Bevañ war an douar evel an aelez er baradoz : bevañ eürus. & [1732] Ne c'haller ket bevañ bremañ e baradoz ar c'hig gant an anevaled, ha tremen goude-se da varadoz ar spered gant an aelez : ret eo ren e vuhez diouzh kelennadurezh an Iliz ma vez c'hoant mont d'ar Baradoz goude e varv. 3. [2013] Skeudennadur ar boud speredel-se en arz kristen Europa. [2013] Adroet eo bet o lufr a-ziagent eta ken d'ar gwerinier-liv eus ar XVvet kantved er prenestrier uhelañ, ken da grouadennoù an XIXvet kantved evel livadurioù Yan d'Argent - en o zouez an hini ma weler un ael o reiñ donezon ar yezh vrezhoneg d'an Tad Maner hag a zlefe pep Yann desk-e-yezh mont da welout paneveken ur wech en e vuhez. II. Anv karantezus a roer d'ar bugaligoù. Un ael bihan.

Skouerioù istorel : 
90
Kuzhat roll ar skouerioù

ael

1499
Daveenn : LVBCA p17 (ange)

ael

1499
Daveenn : LVBCA p17 (ange)

[«]Hag inkontinant ez aparisas an ael dezhi hag he admonetas da vezañ ferm ha konstant[;] ivez he asuriñ [a reas] na vise ket hepmuiken faezhet gant an re-se, hogen ivez en o c'hoñvertise d'an fez, hag en o c'honduize da vezañ merzherien[.»]

1576
Daveenn : Cath p12

20. Pan oant antreet er prizon ez welsont ur sklaerder bras inestimabl peheni a sklaerise ar prizon hag ivez ez welsont an aelez ouzh ognamentañ he goulioù.

1576
Daveenn : Cath p17

[«] Hag evit-se kement ger zo a dle bezañ koñfermet gant daou pe dri dest, pa ve te a ve un ael, pe a ve ur vertuz selestiel[. »]

1576
Daveenn : Cath p10

Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, / Gant Doue Roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. / M'ho ped em miret-c'hwi, pan oc'h din gardian, / Hag er ploue hag e kêr[,] diouzh ma adverserien. / Grit din ivez sasun kenkoulz kompagnunezh / Ma c'hellin mat pep tu finisañ ma buhez.

1622
Daveenn : Do. p22

M. Ha ret eo pediñ an Sent ? D. Ya, abalamour ma'z int mignoned da Zoue ez c'hellont kalz hon sikour dre o fedennoù hag o intersesionoù. M. Entre an re all, pere a bedit-hu ? D. An Werc'hez Varia, ma Ael gardian hag an Sant pe a hini ez tougan an anv.

1622
Daveenn : Do. p20

aeled

1659
Daveenn : LDJM.1 pg ange

ael

1659
Daveenn : LDJM.1 pg ael

keurioù an aelez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg choeur des Anges

un ael bennak

1659
Daveenn : LDJM.1 pg quelque Ange

aelez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg aelés

Finalamant e tle lavaret e bater hag e ave, hag orezonoù all a oar, hag en em rekomandiñ d'e ael mat, d'e batrom, ha da sent all ha sentezed ar baradoz.

1677
Daveenn : Do. p51

M. Pa bidit hoc'h Ael Gardian, pe orezon a leveret-hu ? Ael Doue, pa'z oc'h deputet / Ouzh an ezrevent da'm miret, / Grit, m'ho supli, ker mat dever, / Na hallint netra em c'heñver; / Grit din ker sur kompagnunezh, / Ma finisin mat ma buhez.

1677
Daveenn : Do. p21-23

M. Pere etre ar re all [ar Sent] a bidit-hu ? D. Ar Werc'hez Vari, ma Ael Gardian, hag ar Sant pe eus a hini e tougan an anv.

1677
Daveenn : Do. p21

a aparchant ouzh an aelez

1732
Daveenn : GReg pg angelique

ael

1732
Daveenn : GReg pg ange

aeled

1732
Daveenn : GReg pg ange

ael

1732
Daveenn : GReg pg ange

ael mirer

1732
Daveenn : GReg pg ange

aele

1732
Daveenn : GReg pg ange

aeled

1732
Daveenn : GReg pg ange

aelez

1732
Daveenn : GReg pg ange

aelez ar baradoz

1732
Daveenn : GReg pg ange

an ael du

1732
Daveenn : GReg pg ange, diable (malin esprit, mauvais Ange)

an ael du kornek

1732
Daveenn : GReg pg ange

an ael mat

1732
Daveenn : GReg pg ange, gardien (L'ange gardien.)

an aelez benniget

1732
Daveenn : GReg pg ange

an aelez vat

1732
Daveenn : GReg pg ange

an ael mat

1732
Daveenn : GReg pg ange, gardien (L'ange gardien.)

bevañ war an Douar evel an aelez er baradoz

1732
Daveenn : GReg pg angelique

diskouezidigezh an aelez d'ar batriarched ansien, d'an Itron-Varia, d'an aotrou sant Jozeb

1732
Daveenn : GReg pg apparition

ael

1732
Daveenn : GReg pg ange

an ael mat

1732
Daveenn : GReg pg ange

salud an ael d'ar Werc'hez

1732
Daveenn : GReg pg angelique

un ael gwenn

1732
Daveenn : GReg pg ange

keurioù an aelez

1732
Daveenn : GReg pg (les neufs) Choeur(s des Anges)

Ne c'haller ket bevañ bremañ e baradoz ar c'hig gant an anevaled, ha tremen goude-se da varadoz ar spered gant an aelez.

1732
Daveenn : GReg pg contentement (On ne peut pas avoir ici-bas les contentements charnels & mondains, & les véritables contentemens dans l'autre monde)

an nav geur eus an aelez

1732
Daveenn : GReg pg (les neufs) Choeur(s des Anges)

an ael kornek

1732
Daveenn : GReg pg diable (malin esprit, mauvais Ange)

an aelez du

1732
Daveenn : GReg pg diable (malin esprit, mauvais Ange)

Gouel Maria an aelez

1732
Daveenn : GReg pg (la) fête (de Nôtre-Dame des Anges, second Aoust)

gouel an ael mat

1732
Daveenn : GReg pg (la) fête (de l'ange gardien)

ael mat

1732
Daveenn : GReg pg genie (bon genie, ou bon ange)

ael mat

1732
Daveenn : GReg pg genie (bon genie, ou bon ange)

aelez mat

1732
Daveenn : GReg pg genie (bon genie, ou bon ange, p.)

aeled mat

1732
Daveenn : GReg pg genie (bon genie, ou bon ange, p.)

ar gwall ael

1732
Daveenn : GReg pg genie (Genie : mauvais genie, ou mauvais esprit.)

gwall aelez

1732
Daveenn : GReg pg genie (Genie : mauvais genie, ou mauvais esprit.)

aelez

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

ael

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el, él

aeled

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

an ael mat

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

an ael gwenn

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

aelez ar baradoz

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

ar gwall aelez

1850
Daveenn : GON.II pg éal, el

Bugale, tud diwar ar maez, / Setu lavar al labouz kaezh, / Al labousig n'en deus netra / Nemet e askell da nijañ, / Nemet e gan da veuliñ Doue, / Nemet e galon, e ene / Da garet e vamm hag e dad, / Kement tra zo, kement zo mat ; / D'ho karet c'hwi, bugaleigoù, / Aelez war barlenn o mammoù.

1867
Daveenn : MGK p110

Meulit-eñ, Aelez santel, Meulit e vajestez ; Rentit d’e vadelezh Mil meuleudi eternel.

1877
Daveenn : EKG.I. p.101

Poent eo deoc’h selaou mouezh Doue, / Kaout truez ouzh hoc’h ene ; / Hoc’h ael mat ne dav d’ho kelenn, / Da gemer hent ar binijenn.

1877
Daveenn : EKG.I. p.105

Daoulinet e oan e-touez al ludu, glac’haret va c’halon, va daoulagad leun a zaeloù ; sioul e oa an noz : klevet ho pije hoc’h ael mat o c’hournijal en ho kichen...

1878
Daveenn : EKG.II p.45

Kenavezo ar c’hentañ, a liviris da'm c’henvreudeur, ha me en hent, en ur jilgammat, a-zindan divaskell an Aotrou Doue ha va Ael mat.

1878
Daveenn : EKG.II p.22

An Iliz, ti ar bedenn, hent ar silvidigezh ; an iliz gant he Aelez he sent hag he sentezed alaouret, lizennet e moged an ezañs, sklent dindan son kroz an ogroù pe unvaniezh dudius ar mouezhioù ; an iliz, levenez an eneoù santel liammet gant karantez ar Werc’hez Vari, maget gant bennozhioù o Salver.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 47, p.1122 (Miz Du 1924).

Bilzig, un ael a zouster ne oa ket, c’hwi ’oar. Eno ho pije neuze bet gwelet ur biladeg eus ar startañ.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 47, p.1123 (Miz Du 1924).

— Ha bremañ e ra al lez d’an aele a zo en iliz.

1925
Daveenn : BILZ2 p.136

ael

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ae (ange), ael (ange)

aelez

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ael

ael

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ae (ange), ael (ange)

ael

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ae, ael

aeled

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ael

ael

1927
Daveenn : GERI.Ern pg ae (ange)

ael gwenn

1931
Daveenn : VALL pg (bon) ange

ael du

1931
Daveenn : VALL pg (mauvais) ange

ael

1931
Daveenn : VALL pg ange

aelez

1931
Daveenn : VALL pg ange (pl.)

salud an Ael (d'ar Werc'hez)

1931
Daveenn : VALL pg (salutation) angélique

ael mat

1931
Daveenn : VALL pg (bon) ange (ange gardien)

aeled

1931
Daveenn : VALL pg ange (pl.)

ael

1931
Daveenn : VALL pg ange

ael

1931
Daveenn : VALL pg ange

aele

1931
Daveenn : VALL pg ange (pl.)

ael diwaller

1931
Daveenn : VALL pg (bon) ange (ange gardien)

ael mirer

1931
Daveenn : VALL pg (bon) ange (ange gardien)

an aelez

1931
Daveenn : VALL pg angélique

An eil diaoul. — « Hoc’h ael mat a zo tec’het diouzhoc’h. »

1944
Daveenn : ATST p.56

Marteze 'm eus bravaet un tammig Melia en ul lavarout em gwerzioù e oa-hi : « Heñvel ouzh un ael eus an Neñv ».

1944
Daveenn : EURW.1 p46

Anat e oa an dra e sell ouzh ar breur Celestin[o] : hennezh a oa trikamardet e dammig boullienn gant broudoù ar c'hig. Nemet, na petra 'ta ! N'oa ket bet meret er bleud an tanavañ. Primoc'h e oa ar pemoc'h da zihuniñ en e greiz eget an ael.

1949
Daveenn : SIZH p.48

Aotrouned, bennozh Doue hag an aelez.

1960
Daveenn : PETO p35

Anzavit ouzhin, ez leal, / Hag eo he bugale aeled ?

1960
Daveenn : PETO p58

Me zo ivez, ha se 'zo gwell, / An dileuriad galvet a-bell / Dre vouezh hag aket hoc'h Ael-Mat, / D'ho kwareziñ er wasañ stad !

1960
Daveenn : PETO p57

Adroet eo bet o lufr a-ziagent eta ken d'ar gwerinier-liv eus ar XVvet kantved er prenestrier uhelañ, ken da grouadennoù an XIXvet kantved evel livadurioù Yan d'Argent - en o zouez an hini ma weler un ael o reiñ donezon ar yezh vrezhoneg d'an Tad Maner hag a zlefe pep Yann desk-e-yezh mont da welout paneveken ur wech en e vuhez ! - pe ar c'haelioù chantele en houarn goveliet, e-touez mil tra all.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 21

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial