I.
Doar./Stn
A.
1. [1499, 1850] Zo pikoù liv stank warnañ.
Ur marc'h brizh.
&
Kole brizh. Leue brizh.
[1878] [...] sellit, emañ ar vuoc’h vrizh hag a zo laer evel an dour.
&
Ur penn brizh en deus : pikoù rous zo war e zremm.
N'eo ket brizh ar c'hrampouezh : n'int ket rouzet mat.
Tosennoù brizh a weler en dremmwel.
Kouez du pa vez gleb ha brizh pa vez sec'h : lous c'hoazh gant an saotroù zo warnañ.
2. [1931] Damzu, louet e liv.
&
Ent strizh
[1931] Bara brizh : bara disteroc'h e berzhioù, graet gt bleud ha brenn.
3. [1927, 1931, 1985] Zo meur a liv dezhañ.
[1985] Glas ha brizh eo ar mor.
&
[1931] Ent strizh. Zo daouliv.
4. (db. al loened, dirak un anv spizer a denn d'al liv)
[1927] Zo warnañ takadoù liv bras pe vrasoc'h disheñvel diouzh al liv pennañ.
Saout brizh du. : gwenn ha du o blevenn.
Saout brizh ruz : gwenn ha ruz o blevenn.
Saout brizh melen : gwenn ha gell o blevenn.
5. Dre ast.
Bezañ brizh gant udb. : damc'holoet gant traoù zo heñvel ouzh tarchoù.
Brizh e oamp gant ar malzennoù erc'h o kouezhañ warnomp. Brizh eo ar park gant ar brini.
6. (db. ar plant)
[1931] N'int ket pur, zo bet kemmesket gant spesadoù pe seurtoù plant all.
Gwinizh brizh.
B. Dre skeud.
1. Trl. skeud.
Bezañ brizh e sac'h : na vezañ milzin war ar boued, debriñ eus ar pezh zo.
&
Sac'h brizh : den n'eo ket figus.
2. Amzer vrizh : amzer cheñch-dicheñch.
HS. amjestr, gadal.
3. (db. an dud)
[1927] Krakvezv.
C. (db. emzalc'h bred an dud)
1. [1927, 1931] Hanter sot, drol.
Na rit ket a van evit klevet hennezh, hennezh zo brizh.
&
Komzoù brizh : komzoù deuet gant un den n'emañ ket e holl skiant-vat gantañ.
2. [1985] Troet da fuloriñ, da vont e gouez.
Hennezh a vez brizh pa vez mezv. Hennezh a oa brizh-du : fuloret-kenañ.
[1985] Loened zo hag a zo gouest da lakaat un den da bennfolliñ ha da vont da vreskenn evel ur c'hole brizh.
II.
Stn. (dirak un ak.)
A. (db. an dud)
1. [1850] Hanter.
N'eus ket a vrizh laer : pa vezer laer e vezer laer da vat.
2. [1850, 1927] Fall.
Ur brizh kristen : unan na reizh ket e vuhez diouzh reolennoù an Iliz.
3. [1732, 1850] Paour-kaezh, dister.
Ur brizh tieg.
[1732] Ar brizh denjentil-hont. [1850] Ur brizh leanez.
HS. Krak.
B. (db. an traoù)
1. Ger a implijer evit lakaat war wel perzh(ioù) fall ar pezh a reer anv anezhañ.
N'en deus nemet ur brizh deskadurezh.
Ur brizh sin ar groaz : graet fall. Brizh vrezhoneg : brezhoneg fall.
2. [1927] Ger a implijer evit disteraat udb.
Ur brizh kleñved : ur c'hleñved bihan, berrbad.
EVEZH.
Kemm. blot darn. goude brizh. Chom a ra k, t, p digemm.
Daveenn :
GReg
pg gentilatre (petit gentilhomme de noblesse douteuse, sans biens & sans merites, p.)
kignezenn brizh
qignesen briz
1732
Daveenn :
GReg
pg bigarreau
kignezenn vrizh
qignesen vriz
1732
Daveenn :
GReg
pg bigarreautier (arbre)
gwezenn kignez brizh
güezen cignès briz
1732
Daveenn :
GReg
pg bigarreautier (arbre)
brizh katolik
Briz-Catolicq
1732
Daveenn :
GReg
pg (un) Catholique (à gros grains)
brizh katoliked
briz-catolicqed
1732
Daveenn :
GReg
pg (un) Catholique (à gros grains)
brizh kristen
briz-Cristen
1732
Daveenn :
GReg
pg (Maniere de) Chrétien
Neb na anavezfe ket ar brizh dijentil-hont a gredfe e vez deuet eus a vorzhed ar Roue sant Loeiz.
Nep na eneffé qet ar briz-digentil-hont a gredfé e véz deut eus a vorsed ar Rouë sant Loys.
1732
Daveenn :
GReg
pg (il semble que ce gentilâtre soit descendu de la côte de Saint-Loüis)
brizh
bris
1732
Daveenn :
GReg
pg (de différentes) couleurs
brizh
brih
1732
Daveenn :
GReg
pg (de différentes) couleurs, grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir, Van.)
brezh
breh
1732
Daveenn :
GReg
pg (de différentes) couleurs, grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir, Van.)
brizh
britt
1732
Daveenn :
GReg
pg (de différentes) couleurs
brizh
brith
1732
Daveenn :
GReg
pg (de différentes) couleurs (delà Breiz, Bretagne)
brizh digentil
briz-digentil
1732
Daveenn :
GReg
pg gentilatre (petit gentilhomme de noblesse douteuse, sans biens & sans merites)
brizh
briz
1732
Daveenn :
GReg
pg grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir.)
brishoc'h
brizoc'h
1732
Daveenn :
GReg
pg grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir.)
brishañ
brizâ
1732
Daveenn :
GReg
pg grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir.)
brishañ
brizañ
1732
Daveenn :
GReg
pg grivelé (-e, qui est tacheté de blanc, & de noir.)
brizh trakanard
briz-tracqanard
1732
Daveenn :
GReg
pg haquenée
brizh trakanarded
briz-tracqanarded
1732
Daveenn :
GReg
pg haquenée (p.)
brezh
brec'h
1850
Daveenn :
GON.II
pg brec'h, brîz
brizh
brîz
1850
Daveenn :
GON.II
pg brec'h, brîz (Qui a des taches de diverses couleurs. Tacheté. Moucheté. Bigarré. Marqueté. Pommelé. Panaché. Marbré), marellet + p.13, introduction, "tacheté".
Ur marc'h brizh em [sic] eus.
Eur marc'h brîz em eûz.
1850
Daveenn :
GON.II
pg brîz (J'ai un cheval moucheté, pommelé).
ur brizh tieg
eur brîz tiek
1850
Daveenn :
GON.II
pg brîz
ur brizh leanez
eur brîz léanez
1850
Daveenn :
GON.II
pg brîz
brizh
brîc'h
1850
Daveenn :
GON.II
pg brîc'h, brîz
Poan a-walc’h am eus gant va saout, rak aze, sellit, emañ ar vuoc’h vrizh hag a zo laer evel an dour. Ouc’hpenn-se, kas a ra d’he heul va ounner Min-du, hag e tesk anezhi da vezañ ker gwazh hag hi.
Poan avoualac’h am beuz gand va zaout, rak a-ze, sellit, eman ar vioc’h vriz hag a zo laer evel an dour. Ouc’hpenn-ze, kas a ra d’he heul va ounner Min-du, hag e tesk anezhi da veza ker goaz hag hi.
1878
Daveenn :
EKG.II
p.157
Kentañ yevad oc’hen, o vac’hañ pounner an douar, a luskas war-raok ur c’harr war zivrod, e voe an hini a voe staget gant Veriugodumnos ouzh Brikkon, ar c’harr brizh en doa frammet e Karbantoialos (« frankizenn ar c’harr »).
Kenta yeoad oc’hen, o vac’ha pounner an douar, a luskas war raok eur c’harr war ziourod, e voe an hini a voe staget gant Veriugodumnos ouz Brikkon, ar c’harr briz en doa frammet e Karbantoialos (« frankizenn ar c’harr »).
1923
Daveenn :
SKET
p.56
Darn a oa du-peg o liv, re-all brizh-marellet, re-all gwenn-erc’h.
Darn a oa du-peg o liou, re-all briz-marellet, re-all gwenn-erc’h (2).
1924
Daveenn :
SKET.II
p.40
brizh kleñved
briz-kléñved
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
brizh
brih
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
brizh
briz
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
brizh du
briz du
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
brizh kristen
briz-kristen
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
brezh
bréh
1927
Daveenn :
Geri.Ern
pg briz
E kant doare disheñvel o gwelen-i, lod o lammat hag o c'hourlammat, darn all o c'hoari penn-tourtig, o c'hoari brañsigellig ispilhet a-zibouez o lost ouzh skoultroù ar gwez, darn all c'hoazh o korolliñ pe en o fuch, a-zevri o klask laou an eil d'egile, dre ma tispourbellent o daoulagad brizh ha ma krizent o gourrennoù damruz ha blevek.
E kant doare disheñvel o gwelen-i, lod o lammat hag o c'hourlammat, darn all o c'hoari penn-tourtik, o c'hoari bransigellik ispilhet a-zibouez o lost ouz skoultrou ar gwez, darn all c'hoaz o korolli pe en o fuch, a-zevri o klask laou an eil d'egile, dre ma tispourbellent o daoulagad briz ha ma krizent o gourennou damruz ha blevek.
[...] ; heñ, un tamm den berr ha kalet, gwennlivet, ur c'holier barv brizh dezhañ ; hi, [...]
[...] ; heñ, eun tamm den berr ha kalet, gwennlivet, eur c'holier baro briz d'ezañ ; hi, [...]
1944
Daveenn :
EURW.1
p.137
En dremmwel e veze gwelet tosennoù brizh, hag ur wech an amzer ul lenn o kousket sioul en un draonienn.
En dremmwel e veze gwelet tosennou briz, hag eur wech an amzer eul lenn o kousket sioul en eun draonienn.
1944
Daveenn :
EURW.1
p.180
Emañ an avel viz, avel peurbadus trovan ar C'hrank, ouzh hor buntañ dirazañ ; ha ne adkaver mui en tu-hont da gCasablanca ar mor glas-teñval a oa dirak genoù ar Mor Kreiz, glas ha brizh eo avat evel en hor bro.
1985
Daveenn :
DGBD
p15
Mard eo koant ar balafenned, ez eus loened all hag a zo gouest da lakaat un den da bennfolliñ ha da vont da vreskenn evel ur c'hole brizh.
1985
Daveenn :
DGBD
p57
Memestra eo gwelloc'h ar brizh demokratelezhioù-se evit an diktatouriezhioù abalamour e rankont derc'hel d'ober van da vezañ kevredigezhioù digor, treuzwelus ha digabestr e-lec'h ma c'hell ar geodedourien dibab dre o dilennidi evit an traoù a sell oute.
2015
Daveenn :
DISENT
p133
Notennoù studi
Er ger gallek "baie" e ranked kompren "bai" e geriadur an Tad Maner. [134a, p.210]
