Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
10
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. (db. an darvoudoù, an oberoù) A. Pred ma c'hoarvez, ma adc'hoarvez ur fed, un darvoud. Se zo c'hoarvezet ur wech. An eil gwech eo din gwelet an dra-se. • Ur wech all. Ur wezhig bennak. Ur wech er bloaz, er miz, en noz. Div wech bemdez, an deiz. • Lies gwech, alies gwech. Pet gwech ? Nouspet gwech. Lies a wech, alies a wech, meur a wech. Ouzhpenn ur wech, estreget ur wech. • Un nebeud(ig) gwechoù. Forzhik gwechoù. • Bep gwech. Evit, a-benn an eil gwech. Evit ar wech diwezhañ, d'ar wech diwezhañ. A-benn ar wech all. E meur a wech. [1877] Abalamour da se e oant deuet diouc’h ar mintin da reiñ skoazell d’ar venec’h paour o doa o sikouret ken alies a wech en o dienez. B. Tr. adv. 1. Troiennoù a dalvez kement ha bep an amzer. Gwech an amzer, gwech hag amzer, ur wech an amzer. Gwech ar mare, ur wech ar mare, ur wech dre vare. Gwech ha gwech (all), gwech dre wech, a wech da wech. Bep ar wech, gwechioù (zo). [1878] Mont a ris a-dreuz an douaroù, selaou a raen ur wech an amzer ; mes ne glevis netra, ne welis den [...]. & Ur wech bep pell ha pell : a vareadoù zo pell an eil diouzh egile. 2. Troiennoù a dalvez kement ha e poent pe boent. Ur wech bennak. Ur wech pe (da) wech. Gwech pe wech, gwech pe amzer. 3. Troiennoù a dalvez kement hag a-viskoazh. Evit ar wech. A-hed ar wech. E-doug ar wech. A-zoug ar wech. 4. (gant un niv. peg.) Troiennoù a dalvez d'ober anv eus an niver a blegennoù ma reer udb., ma c'hoarvez udb. Dre deir gwech, dre bep teir gwech. Etre teir gwech, etre bep teir gwech. A-benn, betek teir gwech. 5. GWECH A VEZ : e plegennoù zo a c'hoarvez bep ar mare. Gwech a vez e krenit dirazo. 6. (dirak un ag.) Gwech, ur wech : goude ma voe, ma vo, h.a. Gwech torret e sec'hed e savas diwar e gador. C. (dirak un ak., un ag., un islav. degaset gant ar rn. v. e) GWECH(OÙ)... GWECH(OÙ) : e plegennoù zo ... e plegennoù all. Amañ e vez gwech diouzh ar mintin, gwech goude merenn. Ober a rae tammoù labourioù gwech mat, gwech fall. Gwech e tebr, gwech ne zebr ket. D. Tr. estl. Troiennoù a dalvez d'ober anv eus un niver bras a blegennoù ma reer udb., ma c'hoarvez udb. Pet ha pet gwech (all) ! Na pet gwech, nag a wech, nag a bet gwech, hag a bet gwech. & (dirak un islav. degaset gant ar rn. v. e, ne) Pet gwech warn-ugent em eus klevet da dad o lavaret an dra-se ! E. Trl. Evit ur wech : ar wech-mañ, ar wech-se, koulskoude. Evit ur wech ez ay da vale gant ar re all. & Ur wech, ur wech evit mat, ur wech da vat : ur wech, ma vo diskoulmet kudenn pe gudenn da vat. Ur wech e vo ret deoc'h plediñ gant an dra-se ivez. & Ur wech n'eo ket atav, n'eo ket dalc'hmat, n'eo ket giz, n'eo ket pec'hed : n'eo ket war-zigarez ma reer tra pe dra ur wech ez eur boas d'e ober. & Kenavo ar wech all : ken e vi(ot) gwelet. & (evit kregiñ gant ur marvailh) Ur wech e oa : un amzer zo bet. Ur wech e oa, ur wech ne oa ket hag ur wech e oa bepred... F. Dre ast. Kementad eus udb. a gemerer en un taol. Ur wezhig dour : ur bannig dour. Ur wech vutun : ur meudad butun-fri. HS. banne. II. (db. an niveroù, ar c'hementadoù) 1. (dirak un ag., un adv. en e zerez-uheloc'h) Ger a dalvez d'ober anv eus al lieskementiñ, eus ar rannañ. Ur pezh mezher teir gwech brasoc'h, pemp gwech bihanoc'h. & Dre c'hwez. Bez' eo kant gwech gwashoc'h eget e vreur : kalz gwashoc'h egetañ. 2. (dirak un niv. peg.) Termen a dalvez da c'heriañ liesad daou niver. Peder gwech pemp a ra ugent. III. Tr. stl. isur. BEP GWECH MA : e kement plegenn ma. Bep gwech m'o gwelan o devez traoù da gontañ din. & SEUL GWECH MA, SEUL WECH MA, KEN LIES GWECH (HA) MA : e ken lies plegenn ha ma. E lavaret a rin dezhi ken lies gwech (ha) ma vo ret. & UR WECH MA : a-benn ma, pa. Ur wech ma vi prest e c'hallimp mont di. & Kentañ gwech ma : er blegenn gentañ ma. Kentañ gwech ma welin ho preur e tisplegin an dra-se dezhañ.

Exemples historiques : 
205
Masquer la liste des exemples

kenlies gwezh

1499
Référence : LVBCA p92, 112 (toutes lez foiz)

teir gwezh

1499
Référence : LVBCA p92, 192 (troys foiz)

div wezh

1499
Référence : LVBCA p61, 92 (deux foiz)

gwezh

1499
Référence : LVBCA p92 (foiz)

an eil gwezh

1499
Référence : LVBCA p20, 68, 92 (la seconde fois)

peder gwezh

1499
Référence : LVBCA p92, 160 (quatre foiz)

pemdek gwezh

1499
Référence : LVBCA p92, 160 (quinze foiz)

pet gwezh

1499
Référence : LVBCA p92, 162 (quantez foiz)

Ha pan edoa un wezh oz ober orezon ez welas un nombr bras a werc'hezed e-biou dezhañ, hag entreze ez oa unan a sklaerise he c'hened dreist an re arall, peheni pan denesas outañ a c'holoas he bizaj hag evel-se ez tremenas e-biou dezhañ.

1576
Référence : Cath p26

M. Ha ret eo enoriñ relegoù ar Sent ? D. Ya. M. Perak ? D. Abalamour ma'z int bet temploù d'an Spered santel ha ma tleont un wezh bennak bezañ reüniet ouzh o eneoù glorius.

1622
Référence : Do. p22

M. Livirit Gourc'hemennoù an Iliz. / D. 1. Klevet d'an Sulioù ha'n Gouelioù din / Oferenn sklaer hag anterin. / An gouelioù dit gourc'hemennet, / Sell n'o zerri ha mir-i naet. 3. Un wezh an bloaz, ma na rez ken, / Kofes da faotoù en laouen. / 4. Da Bask, kemer Salver an bed hep remors a vec'h na pec'hed. 5. An daouzek dizioù, vijiloù an sent, sell n'o zerri ha mir-i kent, / Ha'n C'horaiz, ma n'en gwrez kent, / Pan vizi un bloaz warn-ugent. 6. Da Wener gant si ne zibri / Kig, na da Sadorn ne ri mui.

1622
Référence : Do. p28 & 30

kellies gwezh ma studian

1659
Référence : LDJM.1 pg toute-fois (&quante que i'estudie)

gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg fois

lies gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg lies (guez)

gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg gues

pet gwezh hoc'h eus-hu graet se ?

1659
Référence : LDJM.1 pg combien (de fois aues vous fait cecy ?)

ar wezh-mañ

1659
Référence : LDJM.1 pg ar vez man

ur wezh, div wezh, teir, peder, pemp gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg (vne fois, deux fois, trois fois, quatre fois, cinq) fois

gwell evit ur wezh

1659
Référence : LDJM.1 pg plus (d'vne fois)

gwell evit div wezh

1659
Référence : LDJM.1 pg plus (de deux fois)

meur a wezh

1659
Référence : LDJM.1 pg souuent

na ouzon pet gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg (ie ne sçay) combien (de fois)

nouspet gwezh

1659
Référence : LDJM.1 pg naouzpet (guez)

gwech

1659
Référence : LDJM.1 pg fois

Da bec'hedoù a gofesai ur wech er bloaz, ma ne rez mui ; / Ha da Grouer a resevi / En amzer Fask, hep pellaat mui.

1677
Référence : Do. p31

En ul lev gordenn ec'h eus ur chadenn a c'hwec'h-ugent troatad diazezet c'hwec'h-ugent gwech.

1699
Référence : Har. pg a, chadenn, c'hwec'h, diazezet, en, eus, ez, gwech, kordenn, lev, troatad, ugent (une lieüe contient une corde de six vingt piez assise par six vingt fois)

evañ alies, ha nebeut bep wech

1732
Référence : GReg pg beuvoter (ou bûvoter, boire souvent, mais à petits coups)

bep eil gwezh

1732
Référence : GReg pg alternativement

bep eil wech

1732
Référence : GReg pg alternativement

eürus mil ha mil gwech ar c'hof en deus bet douget mab Doue hag ar poull-galon pehini en deus e vaget

1732
Référence : GReg pg alaiter

gwezh

1732
Référence : GReg Rakskrid

hag ho trugarez kant mil gwech

1732
Référence : GReg pg action

pemp gwech kemend-all

1732
Référence : GReg pg cinq (fois autant)

pet gwech ?

1732
Référence : GReg pg combien (de fois ?)

gwech

1732
Référence : GReg pg coup (fois), fois

gwech

1732
Référence : GReg pg coup (fois), fois

gwech

1732
Référence : GReg pg coup (fois)

gwechoù

1732
Référence : GReg pg coup (fois)

gwech

1732
Référence : GReg pg coup (fois)

gwechoù

1732
Référence : GReg pg coup (fois)

ur wech

1732
Référence : GReg pg coup (un coup), fois (une fois)

ur wech

1732
Référence : GReg pg coup (un coup, Van.)

c'hoazh ur wech

1732
Référence : GReg pg (encore un) coup

un eil gwech

1732
Référence : GReg pg derechef

c'hoazh ur wech

1732
Référence : GReg pg derechef

c'hoazh ur wech

1732
Référence : GReg pg derechef

un eil gwech

1732
Référence : GReg pg derechef

div wech

1732
Référence : GReg pg deux (fois)

div wech

1732
Référence : GReg pg deux (deux fois), fois (deux fois

div wech

1732
Référence : GReg pg coup (deux coups), deux (fois)

terzhienn a grog alies a wech en un deiz ; pe [terzhienn a grog] ur wech bep pemp pe c'hwec'h deiz.

1732
Référence : GReg pg fievre (Fievre intermittente)

An derzhienn a zo bet ur wech gantañ.

1732
Référence : GReg pg fievre (Il a eu un accès de fievre.)

Krenet en deus ur wech an derzhienn.

1732
Référence : GReg pg fievre (Il a eu un accès de fievre.)

Kepler a zalc'h evel un dra asur, penaos emañ an oabl steredet dreisomp ouzhpenn c'hwec'h-kant gwech kant mil lev.

1732
Référence : GReg pg firmament (Kepler soûtient que le Firmament est éloigné de nous, de plus de soixante millions de lieuës.)

gwech

1732
Référence : GReg pg fois

gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Van.)

peder gwech

1732
Référence : GReg pg fois (quatre fois)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg coup (trois coups)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg fois (trois fois)

ur wech

1732
Référence : GReg pg fois (une fois)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg fois (trois fois)

peder gwech

1732
Référence : GReg pg fois (quatre fois)

ur vech

1732
Référence : GReg pg fois (une fois)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg fois (trois fois)

peder gwech

1732
Référence : GReg pg fois (quatre fois)

div wech

1732
Référence : GReg pg coup (deux coups, Van.) fois (deux fois, Van.)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg coup (trois coups, Van.)

teir gwech

1732
Référence : GReg pg fois (trois fois, Van.)

peder gwech

1732
Référence : GReg pg fois (quatre fois, Van.)

Ur wech ned eo ket kiz.

1732
Référence : GReg pg fois (Une fois n'est par coûtume.)

Ur wech n'eo ket kustum.

1732
Référence : GReg pg fois (Une fois n'est par coûtume.)

tregont gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Trente fois)

kant gwech

1732
Référence : GReg pg fois (100 fois)

mil gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Mille fois.)

tri mil gwech

1732
Référence : GReg pg fois (3000 fois.)

ar wech kentañ

1732
Référence : GReg pg fois (La premiere fois.)

ar gentañ gwech

1732
Référence : GReg pg fois (La premiere fois.)

an eil gwech

1732
Référence : GReg pg fois (La deuxiéme fois)

an drede gwech

1732
Référence : GReg pg fois (La troisiéme fois.)

an deirvet gwezh

1732
Référence : GReg pg fois (La troisiéme fois.)

ar bevare gwech

1732
Référence : GReg pg fois (La quatriéme fois.)

ar bedervet gwech

1732
Référence : GReg pg fois (La quatriéme fois.)

a-benn c'hwec'h gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Jusqu'à six fois.)

bede c'hwec'h gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Jusqu'à six fois.)

a-benn ar c'hwec'hvet gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Jusqu'à la sixiéme fois.)

bede ar c'hwec'hvet gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Jusqu'à la sixiéme fois.)

ur wech all

1732
Référence : GReg pg fois (Une autre fois.)

ur wech arall

1732
Référence : GReg pg fois (Une autre fois, Van.)

ur wech erell

1732
Référence : GReg pg fois (Une autre fois, Van.)

ur wech all

1732
Référence : GReg pg fois (Une autre fois, Hte Corn.)

ur wech all

1732
Référence : GReg pg fois (Une autre fois, Treg.)

bede ur wech all

1732
Référence : GReg pg fois (A une autre fois.)

kenavezo ur wech all

1732
Référence : GReg pg fois (A une autre fois.)

a wech da wech

1732
Référence : GReg pg fois (Quelques fois.)

gwech ebet

1732
Référence : GReg pg fois (Aucune fois.)

lyès guëch

1732
Référence : GReg pg fois (Plusieurs fois.)

meur a wech

1732
Référence : GReg pg fois (Plusieurs fois.)

alies a wech

1732
Référence : GReg pg fois (Plusieurs fois.)

ken alies a wech

1732
Référence : GReg pg fois (Tant de fois, si souvent.)

kel lies gwech

1732
Référence : GReg pg fois (Tant de fois, si souvent.)

Kel lies gwech ma er gwelan.

1732
Référence : GReg pg fois (Toutes les fois que je le vois.)

Kel lies gwech ma welan anezhañ.

1732
Référence : GReg pg fois (Toutes les fois que je le vois.)

Ken alies gwech ma er gwelan.

1732
Référence : GReg pg fois (Toutes les fois que je le vois.)

Ken alies gwech ma welan anezhañ.

1732
Référence : GReg pg fois (Toutes les fois que je le vois.)

evit ar wech diwezhañ

1732
Référence : GReg pg fois (Pour la derniere fois.)

ur wech all brasoc'h

1732
Référence : GReg pg fois (Une fois plus grand.)

div wech brasoc'h

1732
Référence : GReg pg fois (Deux fois plus grand.)

teir gwech bihanoc'h

1732
Référence : GReg pg fois (Trois fois plus petit.)

an ifern kriz ha kruel ne zispeg nepred eveus ar pezh en devez ur wech lonket

1732
Référence : GReg pg (l') enfer (impitoïable ne rend jamais ce qu'il a une fois pris)

ar pezh a c'hoari alies a wech

1732
Référence : GReg pg frequent-e

disklêriañ e justis ur re bennak desfailh goude bezañ bet a-benn teir gwech asinet

1732
Référence : GReg pg contumacer

disklêriet e justis ur re bennak desfailh goude bezañ bet a-benn teir gwech asinet

1732
Référence : GReg pg contumacer (pp.)

nemeur a wech

1732
Référence : GReg pg guere (Pas guères souvent.)

ur wech all

1732
Référence : GReg pg autrefois (une autre fois)

ur wech all

1732
Référence : GReg pg autrefois (une autre fois)

Pêr ha Mari a zo bet embannet er pron evit ar wech kentañ

1732
Référence : GReg pg banir (Pierre et Marie ont été bani à la grand' Messe pour la première fois)

div wech demezet

1732
Référence : GReg pg bigame (qui a été marié deux fois)

demezet un eil gwech

1732
Référence : GReg pg bigame (qui a été marié deux fois)

kemer ur wezh kafe

1732
Référence : GReg pg (prendre une prise de) caffé

bep wech

1732
Référence : GReg pg chaque (fois)

bep wech

1732
Référence : GReg pg chaque (fois)

mil gwech mil

1732
Référence : GReg pg chiffre (M. Mille fois mil)

div vil gwech

1732
Référence : GReg pg chiffre (Z. Deux mil fois)

pemp gwech

1732
Référence : GReg pg cinq (fois)

lies gwech

1850
Référence : GON.II pg lies

Ken alies gwech ma her gwelan.

1850
Référence : GON.II pg gwéach (Toutes les fois que je le vois).

gwezh

1850
Référence : GON.II pg gwéach, gwéz

gwezh

1850
Référence : GON.II pg gwéach, gwéc'h

gwech

1850
Référence : GON.II pg gwéch

Meur a wech.

1850
Référence : GON.II p.76, "Plusieurs fois"

Ar bouzelloù o deus, diouzh ma'm eus lennet, seizh gwech hed an den.

1850
Référence : GON.II pg bouzellen (Les intestins, d'après ce que j'ai lu, ont sept fois la longueur de l'homme).

gwech

1850
Référence : GON.II pg gwéach (Fois, terme qui sert à désigner la quantité et le temps des choses dont on parle), gwéch, gwéz

gwechoù

1850
Référence : GON.II pg gwéach (Fois, terme qui sert à désigner la quantité et le temps des choses dont on parle).

Div wech on bet eno.

1850
Référence : GON.II pg gwéach (J'y ai été deux fois).

Deskiñ a reont ar pezh a c'halleg a renkont gouzout evit ober o c'hoarioù, evit goulenn o ezhommoù, mes dibaot a wech ec'h ouzont a-walc'h evit ober o c'hifridioù.

1865
Référence : MBF.to p. V.

E falc'h zo war hor penn, gwech a-zindan hon troad ; / Koulz a-gleiz hag a-zehoù e touz ar yeot er prad.

1867
Référence : MGK p101

An azen, deuet e dro, a lavar evel-henn : / "Ned eus ket pell, soñj am eus, ur wech, en ur dremen, / Dre ur prad glas a oa, me 'gav din, d'ur manac'h, / An naon, ar yeot flour ha, m'en diskuilh hep nac'h, / Dre ali Paol gornek o sutal em fenn sot, / E peurjon er prad-se ledander va zeod.

1867
Référence : MGK p25-26

An den, pa voe distro, / A gavas toull he sac'h, 'vel ar roued goullo, / Setu penaos, a lavarer, / E voe an eilvet gwech paket ar chaseer.

1867
Référence : MGK p49

Ur wech aet er porzh ec’h ejont war-eeun war-zu ar gouent : gouloù a voe alumet ; edont e-tal dor al lec’h m’edo kousket ar venec’h, dinec’h evel kristenien ha n’o doa aon da gaout na rak an dud na rak Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.39

Mes e Montroulez [ez] eus bet tud a feiz, tud a galon a-hed ar wech. An holl en em savas a-enep an dispac’herien, hag iliz Itron-Varia-ar-Vur a chomas en he sav.

1877
Référence : EKG.I. p.156

A-vec’h ur steredenn en em zispak ur wech [a]n amzer evit diskouez e pelec’h emañ an Aotrou Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.94

Abalamour da se [e] oant deuet diouc’h ar mintin da reiñ skoazell d’ar venec’h paour o doa o sikouret ken alies a wech en o dienez.

1877
Référence : EKG.I. p.48

Bizañ a ris evit an eil gwech, hag, e feiz, eñ eo an hini a yoa aet da fall. Kouezhañ a reas marv-mik...

1878
Référence : EKG.II p.89

Ur wech pe ziv e oan chomet a-sav da c’houzout ha me a glevje un tamm trouz bennak en tu pe du.

1878
Référence : EKG.II p.38

Ne voe ket ret er lavaret div wech : an Aotrou Krenn hag an Aotrou Goachet a ziskennas d’ar red an delezioù, ha, dre an nor en tu all e lammjont er-maez.

1878
Référence : EKG.II p.59

Sevel a dlee, en tu bennak, e ribl ar c’hoadoù, war ur c’hleuz ; ha neuze, hopañ teir gwech ha distag, o tifraezhañ hopadenn ar gaouenn. Goude an trede gwech, ni a dlee hopañ d’hon tro, ur wech hepken, evit diskouez hon doa klevet hag e pelec’h edomp. Ma ne hopajemp ket, e tleed redet a-hed ar c’hoadoù hag ar gwaremmoù a-dro-war-dro, en ur hopañ atav teir gwech, an eil war-lerc’h eben, ken na glevjed ac’hanomp oc’h ober un hopadenn.

1878
Référence : EKG.II p.9-10

Mont a ris a-dreuz an douaroù, selaou a raen ur wech an amzer ; mes ne glevis netra, ne welis den, hag en em gaout a ris treuz ur park hepken dioc’h [diouzh] tiez bourk Berven.

1878
Référence : EKG.II p.115

Koulskoude n’eo ket Yann Pennorz eo an hini a bed alies evit ar sitoianed ; mes en dro-mañ, evel a lavaran deoc’h, o doa graet vad din, hag ur wech n’eo ket atav eo.

1878
Référence : EKG.II p.31

Ac'hanta ! Job, n'eo ket ar skiant eo a vank dit : "ur gelaouenn a arri du-se, bep Sadorn ; ha bep Sadorn ive[z], e teu da zispenn da vamm an iliz... Gwech e vastaro sae ur beleg bennak, gwech e tispenno brozh ul leanez.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Mes, gant teil ma c'hrevier ha ma forzh, skarzhadur an douvezioù, hag hemañ, ar c'haoc'h-houarn-mañ e ran c'hoari gaeroc'h ha teir gwech muioc'h digoust ha dilabour.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

En Bro-Saoz, n’eus ket c’hoazh gwall bell, / Ur relijiuz, den santel / A vije meur a wech bep miz / Kaset da ober katekiz.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

Mar ne vefe ket unvaniezh ar wech kentañ, e vefe votet un eil gwech.

1909
Référence : REZI p. 8

meur a wech

1909
Référence : BROU p. 399

ur wech, div wech

1909
Référence : BROU p. 248

Dic’houest da ren ha da luskañ o lestrig, mantret-holl, e vanjont diloc’h, helmoet o daouilin en o barlenn, o elgez war balv o daouarn, o sellout gwech ar mor, gwech an neñv, gwech all o c’hoar astennet ouzh o zreid.

1923
Référence : SKET p.109

Nemet kel lies gwech ma strivent da stlepel an dour er-maez, e teue tri c’hement all e-barzh, ma kinnige ar vag beuziñ bep taol.

1923
Référence : SKET p.109

Bez’e oa ganto teir gwech hanter-kant ki, teir gwech hanter-kant mevel, tri-c’hant a gezeg, nav-c’hant a saout ha pemp mil dañvad.

1923
Référence : SKET p.21

Setu e vezint skrivet evit ar wech kentañ !

1923
Référence : SKET p.22

Aet evel-se d’un alarc’h gwenn-kann, e tiraeze an ene mor ar C’hornog hag e treuze anezhañ war-lerc’h an heol, gwech diwar-neuñv, gwech diwar nij.

1923
Référence : SKET p.70

Ar wech diwezhañ, an aotrou person en devoa ganeoc’h diluziet kentel ar sakramañchoù ; hiriv me ac’h a da zisplegañ dirakoc’h galloud an Aotrou Doue [...].

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1024 (Gouere-Eost 1924)

Hini pe hini eus an amezeien a [z]eue, ur wech an amzer, da deuler dour binniget war ar vamm, da lavaret ur bedennig eviti. Pebezh kalonad !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

Gwech o redek, gwech all o kerzhout, e rae dezhañ ruilhañ en e raok war an aod ha ne baoueze en e valeadenn, ne leze e c’hoariell da gouezhañ d’an douar, ken na vije peurc’hraet gantañ e droad.

1924
Référence : SKET.II p.21

Ur wech an amzer, Bilzig a deue da welet hag-eñ a oa dihun ar baotrez.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.841 (Miz C'hwevrer 1924)

Jarlig a dennas e gorn eus e c’hinou, skeiñ a reas anezhañ war ivin biz-meud e zorn kleiz. — Ur wech [e] oa, ur wech ’oa ket… — Aet ar gaoz en e roll, eme Bilzig a vouezh uhel.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.943 (Mae 1924)

Hemañ a ziframme tamm yeot ac’hann, tamm yeot alese, hag a save e benn ur wech an amzer da sellet en-dro dezhañ.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.949 (Mae 1924)

— Marmouz ’zo ac’hanout, ar wech kentañ, ec’h i war da benn er mor !

1924
Référence : BILZ1 Niv. 45, p.1067 (Gwengolo 1924)

Sellet a rae, ur wech an amzer, eus ["ouzh"] ar walenn arc’hant a oa war he biz. Siwazh ! kalon ur plac’hig koant, daoust hag-eñ a zo evit trec’hiñ war youl rust un tad, pe war birbilherezhoù kazus ur vamm ?

1925
Référence : BILZ2 p.150-151

Evelkent e-pad an hañv, pa deue itron Tremedern da vaner Kastell-Brechou, Janedig ac’h ae, div pe deir gwech ar sizhun, d’ar c’hastell evit diskiñ d’an dimezell yaouank gwriat, ferañ, brodañ, ober dantelez.

1925
Référence : BILZ2 p.152

Ha, ken alies gwech ha ma teuas d’ar c’hastell, e welas Janedig en e kichen, ha ne oa ket bet pell o c’hoût piv a oa ar plac’hig koant-se.

1925
Référence : BILZ2 p.153

a-benn teir gwech

1927
Référence : GERI.Ern pg a-benn (par trois fois)

gwech

1927
Référence : GERI.Ern pg a-benn

- A ! Mard eo evel-se eo emañ an traoù, Yann ! Me ne gredan ket e ve gwir pater kement tra a leverer din ; trawalc'h em eus da ober o krediñ ar pezh a welan ! - Na me, kennebeut all, keneil, ne gredan ket holl an traoù [sic], pell ac'hano ! Evelato, un tammig bihan e kredan hag e tiskredan war an traoù a leverer din. E-doug ar wech on bet evel-se hag, hep mar, e chomin er c'hiz-se betek va eur diwezhañ !

1929
Référence : SVBV p10

div wech

1931
Référence : VALL pg bis

div wech ar sizhun

1931
Référence : VALL pg bihebdomadaire

gwech ha gwech all

1931
Référence : VALL pg à2 (de temps à autre)

kellies gwech ha

1931
Référence : VALL pg aussi

Ur wech, am boa tapet daou zevezh dalc’h evit ur saotrenn war ma c’hartouchierenn ‘dreñv. Ur wech all, pevar devezh « abalamour n’am boa ket lakaet ma brikoloù-bragoù. »

1944
Référence : EURW.1 p.196

Poaniañ a rae herrañ ma c'helle war ar vicher-se gant an esper e kavje ur wech bennak da doullañ.

1944
Référence : EURW.1 p11

« Mat, me ’oar, Lom, ha gouzout a ran ivez ez aio ar yalc’had gant ar merc’hed, ma ne daolomp ket evezh. N’eus ket bet lavaret deoc’h ouzhpenn ur wech ! « O ! c’hwi, Lom, a zo debret ganeoc’h ho fortun, mil bell ’zo ? » Debret gant evadeg, fumadeg, ha me oar ! O ! eus an dantelezh, ne vez ket komzet, na, kennebeut, eus ar perlez ! »

1944
Référence : ATST p.75

Evit ar boued, ez aemp gwech d'an ostaleri, gwech da di hemañ-henhont [.]

1944
Référence : EURW.1 p.176

Job a resevas un taol botez en e benn-a-dreñv, ha Lom div wech kemend-all er memes plas.

1944
Référence : ATST p.131

Un eur hanter e padas ar cholori. Un eur hanter ; soñjit ! Peadra da lakaat ar voereb kozh da vervel en he gwele, kant gwech ha mil gwech.

1944
Référence : ATST p.65-66

Chann he doa gwelet dek gwech muioc’h a draoù eget Mari, Mari kant gwech muioc’h eget Madalen, ha Madalen ’ta !… ha, sur, hini ebet anezho n’he doa klevet ur c’hard eus an tri-c’hant mil dra he doa klevet Katell.

1944
Référence : ATST p.81

Sikour a reas he zad da ober war-dro paperoù ar Maerdi ; hag ur wech ar bloaz, da viz Eost, e veze hec'h ehan-labour ; mont a rae da Vontroulez da dremen un nebeut sizhunvezhioù gant he mignonez a galon Janed Orvoen, itron Gabriel ar Gag, o terc'hel ur vagazinn ed war hent kozh Plourin.

1944
Référence : EURW.1 p14

« Herri ne veze aotreet ganeoc’h da lakaat plouz en e voutoù nemet ur wech er miz. » An eil diaoul. — « Ha c’hoazh ne lakae nemet div pe deir blouzenn hanter. »

1944
Référence : ATST p.59

— « Eo ! me a zo par deoc’h. » — « C’hwi ?… c’hwi, Job ? » — « Ya ! me, » a respontas Job, taer. — « C’hwi ?… C’hwi… a zo par din-me ? » — « Ya ! me a zo mestr deoc’h, n’eus forzh e pelec’h. » — « Ha, ya, Job ? » — « Ya ! ya ! ha mil gwech ya ! ha gwelomp ! »

1944
Référence : ATST p.20

Lotei n’eo ket anavezet, Lotei n’eo ket darempredet, ha, ma hoc’h eus c’hoant da vont di, ur wech bennak, taolit evezh mat gant aon da vont e-biou.

1944
Référence : ATST p.9

Dougen a rae gwiskamant p[e]izanted ar c’hornad, nann ur wech, met atav.

1944
Référence : EURW.1 p.206

Meur a wech, e voen pedet ouzh o zaol, gant an eil hag egile.

1944
Référence : EURW.1 p.204

Un afer vras eo d'ur vamm prientiñ traoù he bugel, pa zisparti diganti ar wech kentañ da vont d'ar golaj.

1944
Référence : EURW.1 p29

« A ! bah ! ["ba !"] lavarit din ar wirionez ; aon hoc’h eus da vont da Garreg-al-Louarn abalamour m’eo deuet di, en noz diwezhañ, ar marichal daonet da welout ac’hanomp. Mes kredit ac’hanon, ne deuio ket div wech da glask lakaat e fri en hon aferioù-ni. Alo ! deomp ! »

1944
Référence : ATST p.129

N'on bet nemet ur wech e kêr, hag e voe evit kas d'ar vered un Aotrou « Cura » kozh, a oa deut da vervel en hor manati.

1949
Référence : SIZH p.50

Bourret o deus al leaned ; evit ar wech, ar re yaouank, evel-just, ouzh ar seurt kofesadegoù a vouezh uhel; dirak an holl : an dra-se a oa evito un doare pezh-c'hoari, sakr, a-dra-sur : pezh-c'hoari, avat.

1949
Référence : SIZH p.59

Ha ma ne zeufe ket !... Biskoazh kement-all ! Edo ar breur Arturo o verzhout e oa ret dezhañ he gwelout, ur wech diwezhañ...

1949
Référence : SIZH p.64

Un toull-bac'h ?... Naren, ur wech c'hoazh ! Ur c'hreñvlec'h, ya ! un dig divrall o wareziñ porzh ar Silvidigezh, ma ra o annez ar gristenien chañsus, bet dibabet gant Doue.

1949
Référence : SIZH p.48

Ar wech kentañ e oa d'ar breur Arturo gwelout he dremm dizolo, un dremm unliv damrouz [damrous] : merc'hed e vro a veze ruz o divoc'h, e-giz avaloù azv.

1949
Référence : SIZH p.58

Gouezet em eus hepken e ro / Ken lies gwech ha ma kav tro / O sakramanchoù da galz tud.

1960
Référence : PETO p37

Keben dall gant ar fallentez ! / Ma c'halon, heuget-holl, a gren. / Kant gwech gwelloc'h ar baourentez / 'Get da vervel[,] lakaat un den.

1960
Référence : PETO p31

Gwech ha gwech all zoken e c'heller gwelout ur voetur-dre-dan o vont war an aod, gant tud wenn enni, o vont da ober un tamm tro evit dizalaniñ aer yac'h an abardaez, rak war an hent-bras ez eo kentoc'h poultrenn melenruz al laterell eo a a sav dre rodoù ar voetur.

1985
Référence : DGBD p52

Gwech ha gwech all e chome a-sav da dennañ laouen hec'h anal ha da gaout plijadur o sellout ouzh arvest ar vuhez o tihuniñ en-dro hag ouzh broñsoù ar gwez o tinodiñ.

2012
Référence : ADULT p. 201

Tresoù ar savadur a weler splannoc'h ha merzout a c'hall an nen pegen linennek eo an arz gotek, linennoù eeun, linennoù kromm, linennoù o weañ, linennoù o tremen gwech dre zindan, gwech dreist ar re all.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 22

Kit da welet an traoù pellik amzer a-raok an taol, deoc'h da gaout amzer da zistreiñ meur a wech kuit da sachañ evezh an dud e-karg eus diwall al lec'h.

2015
Référence : DISENT p73

Evit ar wezh kentañ padal ne glevan na kornadennoù na jarneaoù na ne welan jestroù lous.

2015
Référence : EHPEA p17

Ral-tre eo e vefe harzet an dorfedourien gwisket cheuc'h, an dud a vrein ar sistem, floderien an telloù, an hailhoned a batroned, ar re a druch gant gwir al labour, pennoù-bras ar mafia hag a zo boas da varc'hata, da sikour a-wechoù ha da arc'hantaouiñ gwech ha gwech all ar vuhez politikel hag an industriezh vras.

2015
Référence : DISENT p146

Gouloù cheñch-dicheñch ar skrammoù a sklêrijenne an dremmoù aketus, a dride gwech an amzer aon pe gant fulor ar c'hoarierien.

2023
Référence : DREAM p. 102

Note d'étude

Lenn a reer e GON.II e vez distaget "gwéz" gant lod, "gwéch" er-maez eus Bro-Leon ha "gwéc'h" e Bro-Gwened.

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux