Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
3
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

1. Adv. (en amzer dremenet) Pell zo. Gwechall ne oa ket brav bevañ. & Rim. (troienn evit deraouiñ ur gontadenn) Gwechall a oa gwechall / An neb n'en doa ket daoulagad a oa dall. Gwechall e oa, gwechall ne oa ket, gwechall e oa bepred. 2. Stn. Eus an amzer gozh. Bugale gwechall ne vezent ket moumounet evel re an amzer vremañ.

Exemples historiques : 
75
Masquer la liste des exemples

gwechall

1499
Référence : LVBCA p92 ('autrefois, jadis')

guez aral

1499
Référence : LVBCA p92 (aultrefoiz)

gwezhall

1659
Référence : LDJM.1 pg anciennement

gwechall

1659
Référence : LDJM.1 pg iadis

gwechall

1659
Référence : LDJM.1 pg iadis

gwezhall

1659
Référence : LDJM.1 pg guez all

güez all

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois, Hte Corn.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois, Treg.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois, Van.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois, Van.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois.)

an dud gwechall

1732
Référence : GReg pg antiquité

gwechall

1732
Référence : GReg pg anciennement, autrefois (anciennement)

an amzer gwechall

1732
Référence : GReg pg antiquité

gwechall

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

gwechall

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

gwecharall

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

gwezharall

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

gwechall

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

Breizh-Veur a oa gwechall bro ar sent

1732
Référence : GReg pg (la Grand') Bretagne (étoit autrefois une pepiniere de Saints)

gwechall edo ker stank ar sent e Breizh-Veur, e-c'hiz pa vezent bet hadet

1732
Référence : GReg pg (la Grand') Bretagne (étoit autrefois une pepiniere de Saints)

gwechall edo ker stank ar sent e Breizh-Veur, e-c'hiz pa zeuzient diwar had

1732
Référence : GReg pg (la Grand') Bretagne (étoit autrefois une pepiniere de Saints)

al langaj brezhonek eo an hini a gompse gwechall ar C'hallaoued añsien

1732
Référence : GReg pg (le) Breton (est la langue Celtique, ou, des anciens Gaulois)

ne soner ket ar c'hleier d'ar Wener-ar-Groaz, pehini eo deiz kañvoù hon Salver ; rak gwechall n'edo ket ar c'hiz en Iliz da seniñ glaz

1732
Référence : GReg pg cloche (le jour du Vendredi Saint on ne sonne point les cloches ; parce qu'anciennement on ne les sonnoit point pendant le dueil)

ar Sesared gwechall

1732
Référence : GReg pg (les anciens) Cesar(s)

Limaj Apollon a ioa e Rhodes gwechall, ker bras, ha ken uhel ma tremene al listri dindan o gouelioù, dre zindanañ.

1732
Référence : GReg pg colosse (de Rhodes)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois.)

gwechall

1732
Référence : GReg pg fois (Autre fois.)

Pa zeuas gwechall an dour diluj war an douar, ez oa beuzet ar bed holl nemet eizh den.

1732
Référence : GReg pg (les eaux du) déluge (submergerent tous les hommes, exceptez huit)

konted ar Faou gwechall

1732
Référence : GReg pg fou (Les anciens Comtes du Fou.)

Gwechall ne gare ket ar gwin.

1850
Référence : GON.II pg gwéach-all, gwéchall (Autrefois, il n'aimait pas le vin).

gwechall e vadezed dre zourerezh

1850
Référence : GON.II.HV pg dourérez

gwechall

1850
Référence : GON.II pg gwéach-all ou gwéchall (Autrefois, anciennement), gwéc'h-arall

gwechall

1850
Référence : GON.II pg gwéach-all ou gwéchall (Autrefois, anciennement).

gwezharall

1850
Référence : GON.II pg gwéach-all ou gwéchall (Autrefois, anciennement. En Vannes), gwéc'h-arall

Gwechall e raed koumanant gant tud ar gwirioù

1850
Référence : GON.II pg koumanañd

En eur vro bell, 'tre daou vourc'hiz / Gwechall-gozh e savas diviz.

1867
Référence : MGK p122

Gwechall Sokrat, den a furnezh, / Lakeas sevel un ti nevez, / Ha pep hini a dremene / Er pezh-labour a rebeche.

1867
Référence : MGK p59

Un den a skiant gwechall alies a lavare : / Ra vezin-me strobinellet, / Born, kamm, tort, mac'hagnet, / 'Met e vevin zo 'walch, ha pa ven zoken dall !

1867
Référence : MGK p66

Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel ! Hont tadou kentañ o doa joa outo en amzer ma'z aent gant o loened eus a ur menez d'egile e-kreizik-kreiz bro an Azia; ar vamm o lavare d'he merc'h, e korn an oaled, e-pad ar goan; hag an tad d'e vab, en disheol, en hañv; hag ar verc'h hag ar paotr, o vezañ deuet en oad d'o zro, a gemere o bugale plijadur en ur glevet ar pezh en doa divuzet tad ha mamm gwechall)

1867
Référence : MGK Rakskrid V

Er Sav-Heol emañ 'r brud (pep bro 'n deus marvailhoù), / E voe gwechall ur razh skuizh o vevañ er bed.

1867
Référence : MGK p116

Mar emañ hiriv an archerien hag ar soudarded a-du gantañ, evel gwechall gant ar republikaned, n’emañ ket evelato en e wir o terc’hel an traoù-se dioc’h e gostez, rak gouzout ervat a ra ne deuont ket a-berzh-vat.

1877
Référence : EKG.I. p.3

Koulskoude, gwechall, ne oa ane[zh]añ nemet ur c'hozh tamm min, ur veskailhez lous ha dizoare : bec'h e vije bet krediñ d'an neb en dije en gwelet evel-se, e vije bet eno danve[z] un tamm houarn

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Kavet ez eus an tu da bareañ meur a gleñved, evel ar paz-moug hag ar gounnar, hag a oa sellet evel dibare gwechall.

1906
Référence : KZVR Niv. an 9 a viz Kerzu

gwechall gozh

1909
Référence : BROU p. 248 (dans le vieux temps)

O c’hlevout a c’halv en-dro davedomp taolennadoù a-bell-pell, hag a laka da advevañ trivliadoù-kalon a wechall.

1923
Référence : SKET p.40

Hec’h adgwelout a rae, ha hi heñvel ouzh m’edo gwechall, ha kaeroc’h c’hoazh.

1923
Référence : SKET p.74

Eno, hor c’henvroad, un Tarzek hervez, hag hen ur furcher, en dije dizoloet, e strad bez ur Faraon bennak, e bro-Fayoum moarvat el lec’h ez oa gwechall un drevadennad a Gelted, ur « papuruz » poultrennek, ha warnañ dornskrid ar « Sketla ».

1923
Référence : SKET p.5

An anv a « Tir ar Maouezed », graet anezho gant Segobranos, a zeufe marteze eus ur voaz heuliet gwechall gant ar vroiz, ar Wanched, e-keñver o ostizidi.

1923
Référence : SKET p.18

Dismantroù ar c’hreñvlec’hioù hag ar palezioù a waskede gwechall galloud, pinvidigezh ha brud roueed ar Vriged.

1923
Référence : SKET p.14-15

Ma ! selaouit… Gwechall-gozh, pell zo abaoe, e oa ur c’hastell kaer ha kreñv-meurbet war beg Kleger Tremedern, kaeroc’h ha brasoc’h kalz eget an hini a welit dirakoc’h.

1925
Référence : BILZ2 p.116

Evurus Izabel da ober plijadur dezhe ha d’o bugale vihan, soñj mat dezhi en deizioù glac’harus he devoa gwechall gouzañvet.

1925
Référence : BILZ2 p.177

Gwechall, emezañ — pell, pell zo abaoe — Lokiregiz pa ’c’h aent da Lanneur pe da Vontroulez, abred eus ar beure, pa dremenent dindan ar chapel, a [veze] alies spontet o welet prosesionoù kaer-meurbet o pignat gant ar vali, prosesionoù tud varv.

1925
Référence : BILZ2 p.116

Eno, gwechall d'an nevez-hañv, a-gevret gant un toullad krennbaotred, e teuen da neuñv, da redek, da c'hoari pi, da neizhiata ha d'en em gannañ gant ar Gerneizon bihan [sic].

1929
Référence : SVBV p.15

gwechall diouzh gwechall ha hiziv diouzh hiziv

1931
Référence : VALL pg autrefois

gwechall gozh

1931
Référence : VALL pg (très) anciennement, autrefois

gwechall

1931
Référence : VALL pg ancien, autrefois

gwechall

1931
Référence : VALL pg autrefois

gwechall

1931
Référence : VALL pg ancien, autrefois

Abaoe un ugent vloaz bennak avat ez eus bet lakaet da dalvezout un ardivink nevez hag a lakaio anaoudegezh an islonkoù da vont war raok kalz buanoc'h eget gwechall : ar sonterezh dre an heklev eo.

1943
Référence : TNKN p12

Rak, gouzout a rit, va lennerion, gwechall-gozh al loened mut a gomze kerkoulz hag an dud, ha c’hoant bras am eus da lavarout : gwelloc’h.

1944
Référence : ATST p.7

Ouzhpenn e oa ganto douaroù « bailheet », evel ma lavared gwechall, douaroù e koumanant.

1944
Référence : EURW.1 p8

E dad a oa Piers : Piers a oa Pêr er c'hornad-se gwechall.

1944
Référence : EURW.1 p10

Kolaj Sant-Charlez, krouet ha renet gwechall gant Dominikaned, goude-se gant beleien an eskopti, a oa bet fiziet war-dro 1880 en Urzh Breudeur Vari, pe Marianited, savet e 1871 gant Alzasiz, kuitaet o bro ganto evit chom Frañsizien.

1944
Référence : EURW.1 p48-49

A, pegen brav e vije bet chom atav da vevañ a-gevret, evel gwechall Marc’heien an Daol Gr[e]nn, evel izili ar Brank-Ruz en Iwerzhon o doa savet ur gêr goad war Menez Tara, lec’h e oa boutin an holl draoù.

1944
Référence : EURW.1 p.208

War gorre Beg-ar-C’hraneg, ez eus bet gwechall ur c’hastell meur hag e oa o chom ennañ priñsed c’halloudek ; ar c’hastell a zo bet dismantret en amzer gozh, hag, ennañ, eo chomet kuzhet an teñzor burzhudus a lavaren deoc’h.

1944
Référence : ATST p.44

- Gwechall, em yaouankiz munudik, on bet o skrapañ per... hag avaloù... ha kastrilhez... ha... e jardin un amezegez kozh, e-tal ti va c'herent.

1949
Référence : SIZH p.60

Gwechall, a-raok ar reuz, hor beze an deog / Ha, pa lazhed an hoc’h, e roed deomp hon lod. / Ha nep ezhomm, 'vit-se, da gaout an tredeog.

1960
Référence : PETO p32

Plumachenn wenn war gern e benn, / Da Sant Mikael arc'hael e tenn / Ha lâret ' vefe c'hoazh ez eo / Ur stourmer mat, ur marc'heg glev / A lez Arzhur, ar roue fur, / O kantren dispont ha gant kur, / Entanet-holl, da glask ar Graal, / Ar Bezel sakr kollet gwechall.

1960
Référence : PETO p56

An nep a glaskit ' zo kuzhet / 'N un ti bet gantañ diuzet, / Hini un tieg... Pêr an Hir... / Hor maer gwechall... Ha se zo gwir.

1960
Référence : PETO p40

N'oc'h ket techet da sellout pizh en ho melezour. Hogen, gwelet hoc'h eus ur vignonez a wechall hag he c'havet gwall gozh. Teurel a rit pled eus ho tremm. Ha, va Doue, pegen displijus an daolenn !

1973
Référence : HYZH Niv. 88, p. 42, Anjela Duval

Betek Kap ar Palmez ez eomp etrezek ar Gevred, en ur heuliañ ar pezh a veze graet anezhañ gwechall "Aod ar Greun" gant ar voraerien.

1985
Référence : DGBD p17

Setu poell [abeg] ar pezh a veze anvet gwechall "kuzul al labourerien" pe soviet, koulz, ha poell [abeg] an emverañ evel-just.

2015
Référence : DISENT p58

Er-maez e son akordeon un enbroad unan eus ar valsennoù-se a veze c'hoariet gwezhall evit kregiñ gant koroll an dud-nevez.

2015
Référence : EHPEA p11

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux