Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
8
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. 1. Zo o vevañ abaoe pell. Un den kozh, ur vuoc'h kozh. Kozh-kozh eo ar wezenn-se. & Ar re gozh : an dud kozh. Ar mab koshañ. & Dont kozh : dont da vezañ kozh. & Mont a ray da gozh, bevañ a ray da gozh : pell e vevo. ES. yaouank. 2. (db. an dud, an traoù; dirak ur sifr a verk un oad) Oadet a. Ar chapel-se kozh mil bloaz. Un anduilhenn kozh bloaz, un anduilhenn fask. 3. (db. an traoù) Zo anezhañ abaoe pell. Un iliz kozh. & Trl. kv. Kozh-douar, ken kozh hag an douar : kozh-meurbet. [1924] E varc’h (e jav a lavarje ur bloc’hig) a oa eta ur gazeg, Bidoullig he hanv, ur gazeg wenn, kozh-douar. ES. nevez. 4. Trl. skeud. Ober ur penn kozh : diskouez bezañ drouklaouen. Pa vez kozh ar pennoù ne vez ket brav mont da gaout an dud : pa vez an dud war o zu fall. II. Stn. 1. A. (db. an dud, da heul ur rag. am.) An hini kozh, an hini gozh : ar gwaz, ar vaouez eus ar remziad koshañ en ur familh. An hini gozh zo aet bouzar. & Dre fent (db. ar priedoù, en e furm unan) MA HINI KOZH : ma gwaz. E HINI GOZH : e wreg. 2. Dre ast. Elfenn a dalvez evit an tad pe ar vamm e tad-kozh, mamm-gozh, eontr-kozh, moereb-kozh. He zad-kozh a-berzh he mamm : tad he mamm. 3. Dre fent Ger a denn evezh war udb. heverk-tre a vez diskouezet, hep lavaret petra eo. Sell, me, paotr, am eus kavet unan gozh 'vat ! : unan zispar. & (db. an dud, al loened) Homañ eo an hini gozh anezho : an hini vravañ, brasañ, kreñvañ, h.a. 4. Dre ast. A oa a-raok an hini zo bremañ. Ar maer kozh. Ar bloaz kozh : ar bloaz diwezhañ tremenet. Un tog giz kozh : unan diamzeret. ES. nevez. 5. Trl. skeud. Traoù kozh zo etrezo : droukrañs zo he abeg en amzer dremenet. 6. Dre ast. Zo abaoe pell er stad a verker. Ur c'heneil kozh din. & Ur paotr yaouank-kozh, ur plac'h-yaouank-kozh : dizimez. & Un louarn kozh : un den akuit, dezhañ kalz skiant-prenet. 7. Dre skeud. GOUNEZ. Lezet da ziskuizhañ (e-pad ur bloaz pe ouzhpenn). Lakaet hon eus ed war-lerc'h douar kozh. B. Stn. (lec'hiet dirak an anv) Fall, didalvoud, dirapar. Ur c'hozh ti. Ur c'hozh varc'h treut. Ur c'hozh wrac'h. [1877] — Baleit, kozh beleien ; e kastell Brest o pezo amzer da bediñ ho Toue, rak ne gredan ket e teufec’h kuit ac’hano warc’hoazh. [1878] Kozh bro fall ! [1867, 1878, 1898, 1931] ur ch'ozh tamm (lec'hiet dirak an anv). [1867] pa deu ur c'hozh tamm paotr, dezhañ pemp pe c'hwec'h vloaz - d'an oad-se ur bugel ne oar pe zroug ra c'hoazh - da sinklañ eeun outi ur maen gant e vatalm. [1878] Hennezh, ar c’hozh tamm koueriad-se, eo en deus va bornet-me, e Kergidu, gant un taol forc’h. [1878] [...] ne dal ket ar boan deomp deviñ poultr ar Republik war gozh tammoù traoù evel hemañ. [1898] Koulskoude, gwechall, ne oa ane[zh]añ nemet ur c'hozh tamm min, ur veskailhez lous ha dizoare [...]. & Dre gunuj. Kozh klakenn : maouez a vez atav o fistilhañ. [1878] Diouzh pelec’h an diaoul, eme ur soudard, eo deuet an tenn ifern-se ? Kozh bro fall ! [1924] Kozh kanfarded ! & Trl. skeud. Ober kozh votoù : mont du-mañ du-hont dre ar straedoù. & Trl. Abaoe ez eus kozh amzer : pell-pell 'zo. III. Doar. (db. an amzer a dremen) Tremenet an darn vrasañ anezhañ. Emañ kozh an deiz : diwezhat eo anezhi. Ne ouien ket edo an deiz ken kozh-se : e oa ken diwezhat. & Trl. Ne vo ket kozh an dale : kent pell. IV. Adv. Abaoe ur pennad mat. An daou-se zo kozh-dimezet. Ar vuoc'h zo kozh-halet. Ur plac'h zo kozh-viret : chomet hep dimeziñ. EVEZH. Kemm. blot. darn. - "k", "t", "p", "d" a chom digemm - er gerioù a vez lakaet kozh dirazo pa vez hemañ stagenn.

Exemples historiques : 
255
Masquer la liste des exemples

kozh

1499
Référence : LVBCA p125 (viell)

louediñ evel den pan kozh

1499
Référence : LVBCA p53, 74, 125, 136, 155 (chenir)

ar gozh lenn

1624
Référence : MEHAT Niv. 23, Kerzu 2005, p.30

kozh kleuzenn

1659
Référence : LDJM.1 pg (coz) cleuzen

kozh botoù

1659
Référence : LDJM.1 pg sauate

kozh botez

1659
Référence : LDJM.1 pg sauate

kozh boteier

1659
Référence : LDJM.1 pg sauatier

gwreg kozh

1659
Référence : LDJM.1 pg vieille

kozh

1659
Référence : LDJM.1 pg ancien, caduc, vieil

havreg kozh

1659
Référence : LDJM.1 pg noualles

kozh mogerioù

1659
Référence : LDJM.1 pg masure

kozh moger

1659
Référence : LDJM.1 pg masure

merc'h koshañ

1659
Référence : LDJM.1 pg aisnée

kozh harnaj

1699
Référence : Har. pg houarnach, kozh (ferraille)

kozh gwez

1732
Référence : GReg pg arbre

kozh gwezenn

1732
Référence : GReg pg arbre

kozh-meurbet

1732
Référence : GReg pg agé, decrepit (ite)

kozh kleuzenn

1732
Référence : GReg pg arbre, (arbre) creux

kozh kleuzennoù

1732
Référence : GReg pg arbre, (arbre) creux

koshañ

1732
Référence : GReg pg ancien, antique, caduc (ou, caduque)

koshoc'h

1732
Référence : GReg pg ancien, antique, caduc (ou, caduque)

koshoc'h eo eget egile

1732
Référence : GReg pg age

Doue kozh

1732
Référence : GReg pg ancien

ar c'hoshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

ar re gozh

1732
Référence : GReg pg ancien

ar verc'h koshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

ar goshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

en amzer gozh

1732
Référence : GReg pg anciennement

er c'hiz kozh

1732
Référence : GReg pg antique

amzer gozh

1732
Référence : GReg pg ancienneté (Ancienneté, ce qui est d'un tems immemorial.)

ar c'hoshañ

1732
Référence : GReg pg age, ainé

ar goshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

ar goshañ

1732
Référence : GReg pg agé

ar mab koshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

ar re gozh

1732
Référence : GReg pg ancestre, ancien

ar verc'h koshañ

1732
Référence : GReg pg ainé

kozh

1732
Référence : GReg pg age, ancien, antique

koshañ

1732
Référence : GReg pg ancien, caduc (ou, caduque)

koshoc'h

1732
Référence : GReg pg ancien, caduc (ou, caduque)

kozh

1732
Référence : GReg Rakskrid, age, ancien, antique, caduc (ou, caduque), gaulois (antique, barbare, grossier.)

na kozh na yaouank

1732
Référence : GReg pg age

giz hon re gozh oa

1732
Référence : GReg pg ancestres

ur gozh gwezenn

1732
Référence : GReg pg arbre

hon mammoù-kozh

1732
Référence : GReg pg (nos) ayeule(s)

hor mammoù-kozh

1732
Référence : GReg pg (nos) ayeule(s)

ho mammoù-kozh

1732
Référence : GReg pg (vos) ayeule(s)

o mammoù-kozh

1732
Référence : GReg pg (leurs) ayeule (s)

re gozh

1732
Référence : GReg pg ayeux (ancêtres)

da re gozh

1732
Référence : GReg pg (tes) ayeux

kozh barveg

1732
Référence : GReg pg barbon (barbu, & déjà vieux)

ur c'hozh liver, mar boa biskoazh

1732
Référence : GReg pg (un franc) barboüilleur

amann kozh

1732
Référence : GReg pg (vieux) beurre

bier re fresk, pe, re gozh, ne oa biskoazh yac'hus

1732
Référence : GReg pg (de la) biere (nouvellement faite, ou, trop vieille nuit à la santé)

bier nevez graet, ha bier aet da gozh ned int tamm yec'hedus

1732
Référence : GReg pg (de la) biere (nouvellement faite, ou, trop vieille nuit à la santé)

den kozh

1732
Référence : GReg pg bon (homme, vieillard)

tud kozh

1732
Référence : GReg pg bon (homme, vieillard)

an dud kozh

1732
Référence : GReg pg bon (les bonnes gens)

ar re gozh

1732
Référence : GReg pg bon (les bonnes gens)

kozh bouc'h

1732
Référence : GReg pg (vieux) bouc

bouc'h kozh

1732
Référence : GReg pg bouquin (vieux bouc)

kozh levr

1732
Référence : GReg pg bouquin (vieux livre)

kozh levrioù

1732
Référence : GReg pg bouquin (vieux livre)

kozh tavarn

1732
Référence : GReg pg cabaret (borgne, un méchant cabaret)

kozh tinell

1732
Référence : GReg pg cabaret (borgne, un méchant cabaret)

kozh tavarn

1732
Référence : GReg pg cabaret (borgne, un méchant cabaret)

kozh tachoù

1732
Référence : GReg pg caboches (vieux clous)

koshañ

1732
Référence : GReg pg caduc (ou, caduque)

kozh karabinenn

1732
Référence : GReg pg (vieille) carabine (injure)

kozh flutenn

1732
Référence : GReg pg carogne (injure), femme (de mauvaise vie, femme adultere. Par metaph.)

kozh karvan

1732
Référence : GReg pg carogne (injure)

teuzlioù kozh

1732
Référence : GReg pg chartre (vieux titres &c pour la deffence des droits d'une Communauté &c)

kozh titroù

1732
Référence : GReg pg chartre (vieux titres &c pour la deffence des droits d'une Communauté &c)

an dielloù kozh

1732
Référence : GReg pg chartre (vieux titres &c pour la deffence des droits d'une Communauté &c)

skrijoù kozh

1732
Référence : GReg pg chartre (vieux titres &c pour la deffence des droits d'une Communauté &c)

paperioù kozh

1732
Référence : GReg pg chartre (vieux titres &c pour la deffence des droits d'une Communauté &c)

dielloù kozh an Normanted

1732
Référence : GReg pg chartre (normande)

kozh kastell

1732
Référence : GReg pg chateau (-vieux, ou, vieux chateau)

an aotrou 'r c'hozh kastell

1732
Référence : GReg pg (Monsieur de) Chateau (-vieux)

kozh dilhad

1732
Référence : GReg pg chiffon (vieux morceau de toile), hardes (Veilles hardes, Van.)

kozh ratailh

1732
Référence : GReg pg chiffon (vieux morceau de toile)

kozh digentil

1732
Référence : GReg pg gentilatre (petit gentilhomme de noblesse douteuse, sans biens & sans merites)

kozh tudjentil

1732
Référence : GReg pg gentilatre (petit gentilhomme de noblesse douteuse, sans biens & sans merites, p.)

ar c'hoshañ

1732
Référence : GReg pg doïen (le plus ancien d'un corps)

an hini koshañ

1732
Référence : GReg pg doïen (le plus ancien d'un corps)

douar kozh

1732
Référence : GReg pg friche (terre qu'on ne cultive point)

douaroù kozh

1732
Référence : GReg pg friche (terre qu'on ne cultive point, p.)

fustoù kozh

1732
Référence : GReg pg fût (Vieux fûts.)

fustailhoù kozh

1732
Référence : GReg pg fût (Vieux fûts.)

fustailh kozh

1732
Référence : GReg pg fût (Vieux fûts.)

kozh fustailh

1732
Référence : GReg pg fût (Vieux fûts.)

kozh gallez

1732
Référence : GReg pg galoise

kozh gallezed

1732
Référence : GReg pg galoise (p.)

kozh tavarn

1732
Référence : GReg pg gargotte (mauvais cabaret)

kozh tavarnoù

1732
Référence : GReg pg gargotte (mauvais cabaret, p.)

monet da evañ da ur gozh tavarn

1732
Référence : GReg pg gargoter

aet da evañ da ur gozh tavarn

1732
Référence : GReg pg gargoter (pp.)

galleg kozh

1732
Référence : GReg pg gaulois (Gaulois, le langage gaulois.)

ar galleg kozh

1732
Référence : GReg pg gaulois (Gaulois, le langage gaulois.)

ar galleg kozh

1732
Référence : GReg pg gaulois (Gaulois, le langage gaulois.)

komps galleg kozh

1732
Référence : GReg pg gaulois (Parler gaulois.)

Kozh eo terrupl ar fesonioù eus an den-hont.

1732
Référence : GReg pg gaulois (Cet homme a les manieres un peu gauloises.)

kozh manerig

1732
Référence : GReg pg gentilhommiere

kozh manerioùgoù

1732
Référence : GReg pg gentilhommiere (p.)

kozh gored

1732
Référence : GReg pg goret (Un vieux goret, un gord ruiné par les eaux.)

kozh goredoù

1732
Référence : GReg pg goret (Un vieux goret, un gord ruiné par les eaux, p.)

ur c'hozh gored

1732
Référence : GReg pg goret (Un vieux goret, un gord ruiné par les eaux.)

sant Anton gozh

1732
Référence : GReg pg Antoine (Saint Antoine l'Hermite.)

aber Ildud, aber Benniged, aber Ac'h, aber Rosko gozh

1732
Référence : GReg pg embouchure (L'embouchure de la riviere de Lan-jldud, de Landeda, &c.)

kozh truilhenn

1732
Référence : GReg pg guenillon (petite guenille)

Ned eus koz votez na gev he farez.

1732
Référence : GReg pg guenillon (Il n'en est pas de si couvert de guénilles qui ne trouve à qui se marier.)

Nend eus kozh votez ne gav he farez.

1732
Référence : GReg pg guenillon (Il n'en est pas de si couvert de guénilles qui ne trouve à qui se marier, Van.)

Gwilhoù ha Gwilhaouig a raer eus ar bleiz, hag an diaoul a c'halver Gwilhoù gozh.

1732
Référence : GReg pg Guillaume (Guillaume est le nom burlesque du loup, & vieux-guillaume, celui du diable.)

gwrac'h kozh

1732
Référence : GReg pg ha-ha (Vieille ha-ha.)

kozh dilhad

1732
Référence : GReg pg hardes (Veilles hardes.)

kozh dilhajoù

1732
Référence : GReg pg hardes (Veilles hardes.)

kozh sprec'henn

1732
Référence : GReg pg hase (Vieille hase, parlant avec mépris d’une vieille femme.)

kozh haridell

1732
Référence : GReg pg hase (Vieille hase, parlant avec mépris d’une vieille femme.)

Koshoc'h eo eget egile.

1850
Référence : GON.II pg kôz (Il est plus vieux que l'autre).

An dud kozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (les vieux, les vieillards).

Ar re gozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (ou "hon ré gôz" : les anciens, nos aïeux, nos prédécesseurs), p.6 (les vieux).

kozh labour

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-labour (Bousillage, ouvrage mal fait).

koshoc'h

1850
Référence : GON.II pg kôz (Au comparatif [...] plus vieux, plus âgé), p.23, livre premier, "plus vieux".

koshañ

1850
Référence : GON.II pg kôz (Le plus vieux de tous).

Ur c'hozh varc'h

1850
Référence : GON.II pg kôz (un mauvais cheval).

Ur gozh votez

1850
Référence : GON.II pg kôz (Une méchante chaussure).

kozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (En Vannes), pg kôc'h (Voyez "kôz").

Va zad a zo koshoc’h eget hoc'h hini.

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Mon père est plus âgé que le vôtre ».

Distroet eo d'e voazioù kozh.

1850
Référence : GON.II p.96, livre second, "Il est retombé dans ses vieilles habitudes".

Kozh voger al liorzh a zo diskaret.

1850
Référence : GON.II p.64

ar c'hoshañ

1850
Référence : GON.II p.23, livre premier, "le plus vieux".

Va mab a zo yaouankoc'h evit hoc’h hini, hag evel-se hoc’h hini a zo koshoc’h evit va hini.

1850
Référence : GON.II p.68

Keloù kozh int.

1850
Référence : GON.II p.69

kozh rannoù

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-rannou (Rapsodie, aujourd'hui, mauvais ramas de vers, de prose, etc.)

hon re gozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (ou "Ar ré gôz" : les anciens, nos aïeux, nos prédécesseurs).

kozh skrivagnerien

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-skrivañer

kozh labourioù

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-labour (Bousillage, ouvrage mal fait. Pl.)

kozh labourerien

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-labourer (Bousilleur, celui qui fait mal son ouvrage. Pl.)

maer kozh

1850
Référence : GON.II.HV pg méar (-kôz)

louarn kozh

1850
Référence : GON.II.HV pg louarn (-kôz)

gouli kozh

1850
Référence : GON.II pg gouli

Furlukinañ a ra hag eñ kozh

1850
Référence : GON.II pg furlukina

koshoc'h on evitañ

1850
Référence : GON.II pg évit

koshoc'h eo egeti

1850
Référence : GON.II pg égét

douar kozh

1850
Référence : GON.II pg douar (jachère, terre qui se repose).

ur gozh iliz disto

1850
Référence : GON.II pg distô (Une vieille église découverte).

Gwerzhañ a rin ar c'hozh dilhadoù.

1850
Référence : GON.II pg dilad (Je vendrai les vieilles hardes, les chiffons, les guenilles).

Kozh ha difrouezh eo ar wezenn-se.

1850
Référence : GON.II pg difrouez, difrouézuz (Cet arbre est vieux et sans fruit).

Daoubleget en deus dirazomp.

1850
Référence : GON.II pg daou-bléget (Il s'est incliné devant nous).

kozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (Vieil ou vieux, qui est fort avancé en âge. Agé. Ancien, qui est depuis longtemps. Lorsque l'adj. "kôz" est placé avant le subst., il prend alors une signification de mépris et il a le sens que l'on attache en français aux mots "pauvre", "méchant" [...]), pg kôc'h, hen, hoalet, p.13 (introduction "vieux"), p.23 (livre premier "vieux").

En em goefañ a ra er c'hiz kozh.

1850
Référence : GON.II pg koéfa (Elle se coiffe à l'ancienne mode).

Ur c'hozh varc’h hoc’h eus gwerzhet din.

1850
Référence : GON.II p.62, "Vous m’avez vendu un mauvais cheval".

kozh tog

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-tok

kozh rannoù

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-rannou

kozh skrivagner

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-skrivañer

kozh labourer

1850
Référence : GON.II.HV pg kôz-labourer (Bousilleur, celui qui fait mal son ouvrage).

Un den kozh

1850
Référence : GON.II pg kôz (un vieil homme, un vieillard).

Tammoùigoù latin ha kozh tammoù galleg ne zeuas ken gantañ d'ar gêr, nemet ul levrig skritur moull, hanter roget ha peuruzet, a lenned er penn a-raok anezhañ ar c'homzioù-mañ e latin : Paedri Fabulae, da lavaret eo : Mojennoù Faedr.

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

Ar bed-mañ a zo kozh, kozh-kozh, a lavarer; / Ha koulskoude atav an den ne vez furaet, / Anez gant marvailhoù e gelennañ ervat.

1867
Référence : MGK p4

Ar marvailhoù a zo heñvel ouzh madigoù, / A zo koulz d'ar re gozh ha d'ar vugaleigoù.

1867
Référence : MGK p4

Koulm baour, gwelet e voe gant ur gup krabanek o sachañ war e lerc'h, evel ul laer tec'het, ur pennad reun torret. Ar gup a ya dezhi, digor ha lemm e veg, pa gouezh warnañ, d'e dro, evel ur maen pounner, eus a-greiz an neñvoù, ur pezh labous, un er. E-pad m'edo an daou-mañ oc'h en em gribinat, ar goulm a ya kuit e-biou. Diwar nij e tiskenn e liorzh un tiig-soul oa eno e-kichen, o krediñ evit mat oa er wech-mañ diouti distag he gwallstropad, pa deu ur c'hozh tamm paotr, dezhañ pemp pe c'hwec'h vloaz - d'an oad-se ur bugel ne oar pe zroug ra c'hoazh - da sinklañ eeun outi ur maen gant e vatalm.

1867
Référence : MGK p20

Neuze ar gozh vamm-giez, gant he zeod lemm ha lampr, / A lavar distagell : / — « Bremañ ac'hann ni yel, / » Mard oc'h evit hor c'has er-maez. »

1867
Référence : MGK p108

Petra bennak m'en doa troet Mojennoù Faedr hervez kiz e barrez, ne oant ket hervez kiz an dud desket-kaer; gant ar soñj d'o lakaat bravoc'h, e varellas anezho a dammoù galleg dastumet e kêr, traoù ken divalo ha ken iskis e brezhoneg ma'z int evel kozh peñselioù ruz pe c'hlas gwriet ouzh ur sae wenn gant ur c'hemener mezv-dall.

1867
Référence : MGK Rakskrid VII

Kanerez fall ha kozh trabell, a lavarjont a vouez uhel; reiñ 'rez deomp ur vicher gempenn; ret ve kaout kant ha kant den, 'vit dibabañ kanab ar vro.

1867
Référence : MGK p15

An tamm dir a lavar, hep kaout aon na krenañ : / — « Labour az peus kavet ; kaer az po rigouignat / Ha gwaskañ gant da zent, zo lemm a lavarer, / A-raok ma tistago diouzhin-me ur begad, / Nag an disterañ tamm, / Kozh tamm naerig flemmer, / 'Vezint, evel bruzun, torret en da garvan. »

1867
Référence : MGK p73

Bennigit-hi, aotrou sant Kadoù, me ho ped, ha grit na glevo morse gant den ar pezh a lavaras d'ar wenanenn ar gozh kelienenn : "Atav emaout o labourat, hep na deu dit netra a vad".

1867
Référence : MGK Rakskrid XIII

Goude aotrounez vras, krinet ganto o fri, A deuas pep eil tro, diouzh ma oa hir o dent, Da ziskargañ o gor : holl emezo 'oant sent : an tigred, ar bleizi, bete'ar c'hozh chas bihan A dlee d'ar Baradoz mont diwar hanter vann.

1867
Référence : MGK p25

Bernikot a zalc’he, d’ar mareoù-se, un ostaleri vras, d’ar c’hreisteiz d’ar presbital, e korn ar vered kozh.

1877
Référence : EKG.I. p.250

Baleit, kozh beleien ; e kastell Brest o pezo amzer da bediñ ho Toue, rak ne gredan ket e teufec’h kuit ac’hano warc’hoazh.

1877
Référence : EKG.I. p.254

C’hoant deskiñ abred ar vugale da garet Doue o doa hon tudoù kozh.

1877
Référence : EKG.I. p.96

Mes an holl en em savas adarre en o enep, evel en amzer gozh, ha, dreist ar re all, ar gigerien ne felle ket dezho, nag a-bell nag a-dost, e c’hoarvezje an disterañ enkrez gant o ferson.

1877
Référence : EKG.I. p.156

Dec’h da noz n’oa nemet ur c’hozh banne soubenn hag un tamm bara sec’h, hag er mintin-mañ, er gamprig vihan-mañ, war an daol, ez eus ur banne soubenn ar c’hik eus ar re wellañ, kig poazhet en dour, kig poazhet en amann, sistr ha gwin da evañ kement ha ma karer.

1877
Référence : EKG.I. p.80-81

Va mab, eme an Aotrou de Kermengi [sic] gozh, evel disammet hag en ur sellet ouc’h an den yaouank, ma c’houlennfen diganeoc’h ha reiñ a rafec’h a-galon-vat fenoz, neket warc’hoazh, fenoz, ho puhez, mard eo ret, evit ho Toue, ho relijion hag ho pro, hag en ober a rafec’h ?

1877
Référence : EKG.I. p.20

— Diouc’h [Diouzh] pelec’h an diaoul, eme ur soudard, eo deuet an tenn ifern-se ? Kozh bro fall !

1878
Référence : EKG.II p.89

— Gevier, gevier, eme adarre ar c’habiten, a-bouez e benn, ha droug ennañ ! Hennezh, ar c’hozh tamm koueriad-se, eo en deus va bornet-me, e Kergidu, gant un taol forc’h. — Me n’hoc’h anavezan ket, eme Yann. Ha ne lavare ket a c’hevier evit lavaret an dra-se, rak meur a daol forc’h en doa roet.

1878
Référence : EKG.II p.18

An ilizoù a voe laeret, ar venec’h hag al leanezed a voe lakaet er-maez eus o c’houentoù ; an noblañs kozh a rankas kuitaat o bro, pe mont d’ar prizon, hag alies d’ar marv.

1878
Référence : EKG.II p.177

C’hwi eo ar goshañ, eveshait ho preur.

1878
Référence : EKG.II p.170

Me, an Aotrou Gall, gwir berson Plouenan, hag an Aotrou Koarigou, beleg kozh leanezed kouent Santez-Ursula, e Kastell.

1878
Référence : EKG.II p.166

Ouc’hpenn an dra-se c’hoazh, ne dal ket ar boan deomp deviñ poultr ar Republik war gozh tammoù traoù evel hemañ.

1878
Référence : EKG.II p.160

Me a garfe ka[out]t ur re votoù neve[z]. Evel-se a lâre enni hec’h-unan, Maria Gwazioù deus Lannuon. E-lec’h mont da brenañ, e ti ur bot[a]ouer, e kavas [a]ezetoc’h ha gwelloc’h marc’had, emichañs, trokañ he re gozh ouzh re neve[z] an intañvez Damany, hep gouzout da houmañ.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Koulskoude, gwechall, ne oa ane[zh]añ nemet ur c'hozh tamm min, ur veskailhez lous ha dizoare : bec'h e vije bet krediñ d'an neb en dije en gwelet evel-se, e vije bet eno danve[z] un tamm houarn

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

[A]et Yann en-dro, ‘n [a]otro[u] person / ‘N eus c’hoarzhet e-leizh e galon : / Evidon kozh, biskoazh ‘klevis / ‘Ve c’hoarvezet tra ken iskis ; Evit krediñ, ret en gwelet : / Ul laer gant al laerezh tapet ! /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Evit tennañ houarn deus ar c'hozh vin-se, pa ve[z] deut er-maez deuz ar vengleu[z), e ve[z] ret teuziñ (pe "fontañ") ane[zh]añ 'barzh ur forn vras a ve[z] heñvel a-walc'h ouzh ur forn raz, nemet e ve[z] kalz muioc'h a dan e-barzh.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

evidon da vezañ kozh

1909
Référence : BROU p. 237 (pour vieux que je sois)

kozh poent eo

1909
Référence : BROU p. 218 (il est grand temps)

kozh-Noe

1909
Référence : BROU p. 218 (se dit pour un homme très agé)

Eno em eus graet hent, a-hed devezhioù, war straedoù ur geoded ec’hon-divent, kozh evel an douar hag ar bed, mamm holl geodedoù an douar, kelennerez ar re fur, magerez ar ouizieien, krouerez tud ampart en holl arzoù ha micherioù.

1923
Référence : SKET p.16

Azaouezet em eus ar re gozh, komzoù ar re gozh, kelennadur ar re gozh.

1923
Référence : SKET p.71

Hini gozh ar vereuri a zeue d'he gwelout, hini kozh ar pennti all, unan gozh pe unan kozh all c'hoazh en em gavet digompagnunezh er c'hêriadennoù tro-war-dro.

1923
Référence : SKET p. 30

Setu ti ar bleiz, eme ar c’hilhog, en ur diskouez dezhe ur c’hozh ti-soul.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.950 (Mae 1924)

Ur gozh kastolorenn doull a oa war ar bern teil. — Stagomp anezhi dezhañ ouzh e lost ! eme Bilzig.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1029 (Gouere-Eost 1924)

Kozh kanfarded ! krediñ ober droug da gi an aotrou person !… Tregeriz !… Tregeriz !… Ha Bilzig ?… Bilzig !…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1031 (Gouere-Eost 1924)

Dont a eure d’ar bourk, ha war varc’h, war gazeg e dlejen lavaret. E varc’h (e jav a lavarje ur bloc’hig) a oa eta ur gazeg, Bidoullig he hanv, ur gazeg wenn, kozh-douar.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1031 (Gouere-Eost 1924)

Ha bezañ Velia kozh-kozh ! Ouzhpenn kant tregontvedad bloazioù he doa gwelet o tremen war c’horre ar bed.

1924
Référence : SKET.II p.14

Ur plac’h a drebase dre an ti : an amiegez. Unan all koshoc’h, azezet en penn ar c’havell, sioul, sioul a ouele, ur chapeled en he dorn, soublet he fenn ganti.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

Ur c’hozh marmouz fall evel hennezh, stignañ lasoù en koad an aotrou !… Bilzig !… Boulc’hurun ! Daonet ’vo kroc’hen kurunoù va ene !… Evel-se e toue-Doue Gargam.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.978 (Even 1924)

— Ul laz ! Tri [z]amm kozh kanfard !… Kalz a vagoù a vo er-maez : brav eo an amzer ; un tamm houl a zo, met n’eus ket ur pekad avel.

1925
Référence : BILZ2 p.140

Saig a roas dezhañ ur borpant lien gouel eoliet, ur martolod ur bragoù ; Izabel a brenas dezhañ ur botoù-koad goloet hag a reas dezhañ daou re leroù stamm ha pitouilh ; unan all a roas dezhañ ur c’hozh suroa : dreset eo bet, adeoliet, ha setu Bilzig sterniet evel ur gwir [v]artolod.

1925
Référence : BILZ2 p.107

Yann en devoa ur vag, hanvet an Deureugenn, ur vag du, ponner, kozh-douar : ar vartoloded a lavare penaos e oa brein-put.

1925
Référence : BILZ2 p.141

Ha koulskoude, plac’h yaouank kozh viret ne chomo ket, nann, ah ! nann !… Plac’h yaouank kozh viret ne vo ket : ne fell ket dezhi, heñvel eus [ouzh] he moereb, c’hoar he mamm, tintin Katell, disec’hañ war droad gant ar c’heuz hag an erez.

1925
Référence : BILZ2 p.151

Met gwir eo ar pezh a lavar ar re gozh : an traoù am eump bet darempredet a zalc’h un tamm eus hon buhez : o [d]ilezel a zo un dristidigezh.

1925
Référence : BILZ2 p.177

En em ziwallit, en em gendalc’hit evit ho pugale, evit ivez ho paotr koshañ, eñ drouk gwechall, pehini hoc’h eus ranket gourdrouz ken alies, ha pehini evelkent, mamm Izabel, ho kare eus a-greiz e galon.

1925
Référence : BILZ2 p.182-183

kozh kreñvlec'h

1931
Référence : VALL pg bicoque

ar c'hoshañ eus a nav

1931
Référence : VALL pg (l')ainé de neuf enfants

kozh dimezet

1931
Référence : VALL pg anciennement (marié)

kozh dimezet

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXXI, anciennement

kozh

1931
Référence : VALL Levrlennadur p VIII, ancien, antique, archaïque

kozh levr

1931
Référence : VALL pg bouquin

kozh levrajoù

1931
Référence : VALL pg bouquin

kozh tavarn

1931
Référence : VALL pg cabaret

kozh tra

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXXI

gwechall gozh

1931
Référence : VALL autrefois

kozh ti

1931
Référence : VALL pg baraque, bicoque

a c'hiz kozh

1931
Référence : VALL pg anachronique

kozh foukenn

1931
Référence : VALL pg bouge (logement malpropre)

kozh liver

1931
Référence : VALL pg barbouilleur

kozh tammoù

1931
Référence : VALL pg bribe (en mauvaise part)

kozh tamm

1931
Référence : VALL pg bribe (en mauvaise part)

an eil goshañ

1931
Référence : VALL pg (celui qui vient) après (l'aîné)

gwechall gozh

1931
Référence : VALL pg (très) anciennement, autrefois

kozh tra

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXXI

kozh

1931
Référence : VALL Levrlennadur p IX, ainé

koshañ

1931
Référence : VALL pg ainé

kozh varveg

1931
Référence : VALL pg barbon

Pa gave en e voued un tamm bara re galet, e tegase anezhañ en-dro da Garreg-al-Louarn, rak ma oa re galet evit e c’henou dizant, e veze blot ha saourus evit beg lemm ar yar gozh.

1944
Référence : ATST p.59

Ne lavarin anv maouez ebet, rak merc’hed ar c’hêriadennoù am eus anvet a oa aet da Garreg-al-Louarn ar buanañ m’o doa gallet ; holl e oant aet di eus an hini vrasañ betek an hini vihanañ, an hini goshañ evel an hini yaouankañ, dre hent[-]bras, dre hent-karr, dre gwenodenn ha kammboulenn, dreist kleuzioir [sic, "kleuzioù"], a-dreuz gwarimier sec’h ha parkeier priellek, holl, holl, d’ar red, eeun gant o hent ar re a c’halle mont, kamm-digamm ar re all, pep hini hervez hirder ha nerzh he divesker.

1944
Référence : ATST p.80

Sikour a reas he zad da ober war-dro paperoù ar Maerdi ; hag ur wech ar bloaz, da viz Eost, e veze hec'h ehan-labour ; mont a rae da Vontroulez da dremen un nebeut sizhunvezhioù gant he mignonez a galon Janed Orvoen, itron Gabriel ar Gag, o terc'hel ur vagazinn ed war hent kozh Plourin.

1944
Référence : EURW.1 p14

An trepasioù a zo koaret ken e luc'hont ; an dortoueroù a zo sklaer gant e-leizh a brenestroù ; ar solieroù a zo uhel wintet ha ne waskont ket war ar chouk, evel re savadurioù kozh-kozh kolaj paour Gwengamp.

1944
Référence : EURW.1 p48

Re a netra ne dalv netra, a lavar ur wirionez kozh.

1944
Référence : EURW.1 p53

Job a savas war beg e dreid, a daolas ur sell war ar gwele evit gouzout pe gousket pe zihun e oa ar voereb kozh.

1944
Référence : ATST p.32

Hag, evit lavarout ar wirionez penn-da-benn, o c’herent, ma c’houlennent diganto un dra bennak, ne raent ket fout gant respontoù, rak gouzout a raent, kerkoulz ha n’eus forzh piv, n’o doa ket an daou baotr yaouank kozh o far e kanton Pleiben da livañ gevier kaer.

1944
Référence : ATST p.37-38

Priz ar vag a c’houlennan diganeoc’h evit priz va buhez… Ken buan e vijen bet beuzet abalamour d’ho kordenn flaerius. Ni hon eus feurmet ker, ha n’eo ket traoù kozh a oa da vezañ prestet deomp.

1944
Référence : ATST p.110

Evel ma oa kozh-mat ma mamm p'he doa bet ac'hanon e oan fiziet da vezhur -da vagañ- en ur gemenerez gwreg d'un houarner-kezeg Laou Skourvil e anv, se 'zo kaoz ne veze graet nemet Jann Laou anezhi.

1944
Référence : EURW.1 p7

Bez' am eus em faperoù kozh ur c'hontrad prenañ graet gant Yann Jafrenoù e studi Mestr Mourdret, noter e Skrignag e 1685, ur c'hontrad lodenniñ graet e 1709 gant Pêr Jafrenoù ha Soaz an Danteg, e bried, etre e bevar bugel.

1944
Référence : EURW.1 p9

Gouzout a rit, Lom, a lavare dezhañ e c’hoarezed, Herri Karreg-al-Louarn en doa ur mignon kozh e Kervetouz ["Kerveatouz"]; perak n’eo ket aet ar mignon kozh-se da gas ar c’heloù trist da Vari ?

1944
Référence : ATST p.38

War gorre Beg-ar-C’hraneg, ez eus bet gwechall ur c’hastell meur hag e oa o chom ennañ priñsed c’halloudek ; ar c’hastell a zo bet dismantret en amzer gozh, hag, ennañ, eo chomet kuzhet an teñzor burzhudus a lavaren deoc’h.

1944
Référence : ATST p.44

Paotr yaouank kozh e oa anezhañ.

1944
Référence : EURW.1 p79

Setu perak e oa deut ken niverus, kozh ha yaouank, gwazed ha merc'hed, da selaou kannad ar vrezhonegerien a oa ac'hanon, an devezh-se.

1944
Référence : ARVR Niv. 165

A feiz, ne oa ket graet gant koad, na petra ‘ta, hag ar c’hozh paotr yaouank kozh a oa anezhañ en doa arc’hant ha karantez da ziouerout.

1944
Référence : EURW.1 p.89

Pa welas mamm ma c’hambr, e chomas sabatuet. – « Ne c’houlan ket », emezi, « e chomfes en toull-se ». – « Graet [e]m eus marc’had ». « N’eus forzh avat, paeet e vo ur miz mar bez ret, met aze ne chomi ket. Ur wech bennak e c’hallfes bezañ lazhet pe laeret er c’hoz toull born-se ».

1944
Référence : EURW.1 p.136

Ha teñzor hon tadoù kozh a veze lezet a gostez ["a-gostez"].

1944
Référence : ATST p.45

Ma c’houlennan eta diganeoc’h piv eo an desketañ en ti, ne vezin respontet na gant ki na gant kazh, evel en amzer gozh.

1944
Référence : ATST p.9

D’an ampoent e tegouezh ivez ar baraer, bet en ostaleri ar Gerdevez oc’h evañ ur banne gant ur c’hamalad kozh.

1944
Référence : ATST p.88

An Tad Jouan, kemeret e retred gantañ, eus Urzh Tadoù ar Spered Santel, a oa ivez ur c’haozeer dispar war istor kozh ar vro.

1944
Référence : EURW.1 p.209

Gouel a lide Kastilha Gozh, er-maez, da vokediñ, a-raok sec'hor gell ar mizioù hañv, beli berrbad an Nevez-Amzer.

1949
Référence : SIZH p.39

N'on bet nemet ur wech e kêr, hag e voe evit kas d'ar vered un Aotrou « Cura » kozh, a oa deut da vervel en hor manati.

1949
Référence : SIZH p.50

- Me 'oar : kleñved ar gêr ! Emaoc'h adarre o selaou tonigenn ar mor.. Ho korf amañ, hag ho spered e traoñiennoù glas Breizh-Izel... marteze dindan gwez avaloù milzin an dimezell gozh ?

1949
Référence : SIZH p.61

E Breizh, me 'gred, ' vo rouez ar gont / Eus ar gozh kloer 'savo o dorn / Nemet drouk-atiz 'vefe peg / E kalonoù aet gant ar skorn.

1960
Référence : PETO p13

D'az karg, o person, 'talc'hjout tost, / O vezañ, 'lâr skraberien laou / Ma plij d'az kof gwin kozh ha rost, / Tamalloù faos d'az parn e gaou.

1960
Référence : PETO p28

Emaoc'h c'hoazh, o Gaid Kêrlennou, / Gant ho kozh parabolennoù ? / Goût penaos e leinimp pelloc'h / Eget komz eus lern ve gwelloc'h.

1960
Référence : PETO p29

Sitoianed, ma digarez, m'ho ped / Ma ne vez ma zeod gwall sentus bepred; / Ar voazamant gozh d'ankouaat n'eo ket aes / Pardonit rak-se d'ar personig kaezh. / D'ar Republik e vo atav feal...

1960
Référence : PETO p35

Leztad on da gozh bugale / Ha ne c'heller ganto bale, / Un tad ôget gant viloni / Chas aheurtet er gasoni.

1960
Référence : PETO p56

Gant an noz e tihun ar c'hoad-se, ken sioul peurvuiañ : galvoù loened, skrilhadeg ar sigalenned hag ar pederezed, krignaded ar merien-gwenn o valañ ar c'hefioù kozh.

1985
Référence : DGBD p37

Emañ o vont da lavarout din ez eo dougerez, a lavaran ennon-me, ar vrazezded koulskoude ne lakafe ket Adriani da ober penn kozh evel ma ra.

2015
Référence : EHPEA p63

A-dal dezhe, war ur gador vihan, ur skinweler a-vent gant un urzhiataer kozh a zo enaouet met ar re-se ne sellont ket ouzh ar skramm.

2015
Référence : EHPEA p11

Ar re ac'hanomp, kozh pe goshoc'h, o deus gwelet ar filmoù ma oa an daou c'hoarier-se evel o adsevel a varv da vev Achille/Akilleüs hag Ulysse/Odisseüs ez eo manet bev enne o estlamm dirak mojennoù deuet eus an henamzer gozh, hag i manet ken nes d'hor c'halon koulskoude.

2016
Référence : ILIAS p. 3

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux