I.
Ag. niv.
A. Ag. peg. g.
1. (dirak an anvioù-kadarn gourel unan a dalvez da aroueziñ traoù niveradus)
Tri mui unan.
Pevar c'hi, pevar fark, pevar zi, pevar zroad. Troc'hañ udb. e pevar zamm, lakaat udb. etre pevar zamm. • Ur c'hazh pevar bloaz. Tri pe bevar deiz zo.
2. Trl.
Na gaout pevar real da ober, da brenañ udb. : na gaout arc'hant a-walc'h.
N'en deus ket pevar real da vont da droc'hañ e vlev.
&
Astenn ub. war e bevar ivin, ober da ub. astenn e bevar ivin : e ziskar.
&
Ar pevar (penn) avel*.
&
Bezañ e fri er pevar avel*.
&
Bezañ udb. digor d'ar pevar avel*.
&
Pevar c'horn* ar bed.
&
E pevar c'horn ar vro, Breizh, ar bed : e pep lec'h er vro, e Breizh, er bed.
B. Ag. pet. (goude un ak. pe un anv den)
Pevarvet, pedervet.
Ar gentel pevar : ar pedervet kentel. Ar salm pevar ha kant.
II.
Rag. niv.
A. Rag. peg. g. (e-unan, dirak un ag., ur rn. disk., pe dirak an ar. a heuliet gant un anv gourel lies pe un anv stroll)
1. Tri mui unan.
Pevar wenn. Daou garr gant pevar a gezeg ouzh pep hini. Ur pevar a ganerien vrudet : ur strollad a bevar c'haner.
2. Trl. skeud.
Ober, c'hoari an diaoul hag e bevar : ober kalz a drouz ; difretañ kalz evit tizhout ur pal resis.
Soudard ne oa ken pa grogas ar brezel ha dre c'hoari an diaoul hag e bevar e tapas bezañ kabiten.
&
Diskouez ar pevar hag ar meud : kinnig en em gannañ.
Prest e vezent bepred da ziskouez da ne vern piv ar pevar hag ar meud.
&
Kontañ pemp* ha pevar.
&
Ur c'horoll pevarigoù : a zañser gant pevar den.
3. Adv. (db. an dud, al loened, an traoù a arouezer gant un anv gourel)
HOR-PEVAR, HO-PEVAR, O-FEVAR : me - te, c'hwi, eñ pe hi - a-gevret gant tri all, gant teir all.
N'eus hini anezho o-fevar a vefe ganimp bremañ. O-fevar e oant deuet. Neuze oc'h bet tapet ho-pevar.
[1877] Va bugale ha me a oa hor-pevar er solier, a-zioc’h ho penn, o sellet ouzhoc’h, o selaou ac’hanoc’h.
&
(en e furm vihanaat)
Hor-pevarig, ho-pevarig, o-fevarig : furm karantezus hor-pevar, ho-pevar, o-fevar.
Degasit dimp an distouver ha gwer ma evimp hor-pevarig.
&
Pevar-ha-pevar : dre strolladoù a beder elfenn.
Pevar-ha-pevar e teu gantañ ar skalieroù.
B. Rag. pet. g.
1. (evit merkañ ar renk, an deiziadoù)
Pevarvet.
D'ar bevar a viz geñver.
2. (dirak warn-ugent)
Termen a dalvez da sevel raganvioù petvediñ a arouezer an deiziadoù ganto.
Ar bevar warn-ugent a viz Mae.
III.
Adv. niv. g. (db. an dud, al loened, an traoù a arouezer gant un anv gourel)
Tri mui unan.
Pevar emaint en ti-se.
IV.
Niv. peg. g.
1. (db. an dud, al loened, an traoù a arouezer gant un anv gourel)
Termen a dalvez da aroueziñ niver an unanennoù en anvioù-gwan niveriñ, er raganvioù niveriñ pe en adverboù niveriñ zo brasoc'h eget ugent.
Pevar (loen) ha tregont. Pevar (stajiad) ha tri-ugent.
2. (dirak ugent, kant, mil, milion ha miliard)
Termen a dalvez da sevel ugentadoù, kantadoù, miliadoù, milionadoù, miliardoù.
Pevar-ugent (buoc'h, leue). Pevar-c'hant (den, plac'h). Pevar milion a lurioù.
V.
G. (ls. -où)
A.
1. Ur pevar, ar pevar : kartenn, pezh eus ur c'hoari zo merket pevar warni - warnañ - pe a dalvez pevar foent.
2. A-bevaroù : dre strolladoù a beder elfenn.
A-bevaroù e krogas gant an diri.
&
Dre bevaroù : dre strolladoù a beder elfenn.
B. Niveron.
1. Niver anterin a zeu da heul tri.
An niver pevar.
2. Sifr a reer gantañ evit merkañ an niver a unanennoù, a zegadoù, h.a., zo en un niver.
Pevar eo sifr ar miliadoù en niver 4538.
3. Anv a roer d'an arouezenn 4 a reer ganti evit skrivañ an niver anterin a zeu da heul tri.
EVEZH. : (a) kemm. c'hwezh. goude pevar ag. peg. g. ; (b) kemm. blot. goude pevar rag. pet. g.
AN Levr-mañ damani da bep heni rial, A gomps a bevar fin, anterin terminal : Pere da bobl ar bed, zo ordrenet detal : / Gant Doe roue'r bed seder, ha krouer jeneral
AN Lefr man damany da pep heny rial / A comps a peuar fin, anterin terminal : / Pere da pobl an bet, so ordrenet detal : / Gant Doe roe'n bet seder, ha croéer general.
1575
Référence :
M.
p36
Ael Doue a dorras hag a freuzas an holl rodoù-se gant hevelep impetuozite maz voe lazhet pevar mil paian.
ael doue a torras hac a froesas an holl rodou se guant heuelep impetuosite: maz voe lazet peuar mill payen.
1576
Référence :
Cath
p21
M. Pet tra zo neseser d'ar C'hristen evit e silvidigezh ha da arruout en e fin ? D. Pevar : Feiz, Esperañs, Karantez, hag euvroù mat.
M. Pet tra so necesser da-n Christen euit é siluidiguez, ha da arriout en é fin ? D. Peuoar : Feiz, Esperancc, Charantez, hac euraou mat.
1622
Référence :
Do.
p10
ar pevar amzer
ar peuar amser
1659
Référence :
LDJM.1
pg (les 4) saisons
ac'hann da bevar bloaz
ahan da beuar bloas
1659
Référence :
LDJM.1
pg d'icy (a quatre ans)
dispenn etre pevar marc'h
dispen etre peuar marc'h
1659
Référence :
LDJM.1
pg tirer (quelqu'vn a quatre cheuaux)
ar sekred da ober kanolioù a zo bet kavet gant ur Flamank er bloaz trizek-kant pevar hag hanter-c'hant ; pe e-tro ar bloaz trizek kant ha pevar-ugent
ar segred da ober canolyou a so bet cavet gand un flamancq èr bloaz trizec cand, pevar hac hanterc'hand ; pe, ê-tro arbloaz trizec cand ha pévar-uguend
« Unan, daou, tri, pevar : evit peder sizhun / Peadra da zibriñ, ha me a zo war yun ! »
» Unan, daou, tri, pevar : evit peder zizun / » Peadra da zibri, ha me a zo war iun !
1867
Référence :
MGK
p98
Neuze oc'h laouen en ho stad ? Perak ne vefen-me ket ! Ne'm eus-me pevar droad a zo koulz ha re pep chatal ?
Neuze oc'h laouen enn ho stad ? Perak ne venn-me ket! N'em beuz-me pevar droad a zo koulz ha re pep chatal ?
1867
Référence :
MGK
p10
Kant tra all a dleer da ober : kemeret kentel a-wechoù digant an anevaled a bevar droad, digant al laboused hag al loenedigoù eus ar re vunutañ zoken, digant ar wenanenn; - digant ar gelienenn ne lavaran ket, o vezañ ma labour eviti he-unan.
Kant tra all a dleer da ober : kemeret kentel a-wechou digand ann anevaled a bevar droad, digand al laboused, hag al loenedigou euz ar re vunuta zo-ken, digant ar wenanen; - digand ar geillenen ne lavarann ket, o veza ma labour evit-hi he-unan.
1867
Référence :
MGK
Rakskrid XII
Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel !
Setu ama danevellou koz hag o tont a bell : pevar mil bloaz-bennag zo e oant o redeg, seiz mil leo euz a Vreiz-Izel!
1867
Référence :
MGK
Rakskrid V
Tro a glask war an olifant; ha kaout, diwar e benn, da damall ne oa koant, a-raok, a-dreñv, e giz ebet; hag, emezañ, bez' e ve ret, da ober mat, troc'hañ diwar bep skouarn dezhañ ur grennbennad evit stagañ ouzh beg e lost; e bevar droad a zo pevar bost; e berr : e oa re bezh fetis, pounner, piltosek, gourt, iskis.
Tro a glask war ann olifant; ha kaout, diwar e benn, da damall ne voa koant a-raok, adre, a giz ebed; hag, eme z-han, bez' e ve red, da ober mad, trouc'ha diwar bep skouarn d'ezhan eur grennbennad evit staga oc'h bek he lost; he bevar droad zo pevar bost; e-berr : e voa re bez-fetiz pounner, piltosek, gourt, iskiz.
1867
Référence :
MGK
p11
Mes ma ne c’hellont ket tizhout hon Tad Santel ar Pab, e skoint war an eskibien, e genvreudeur, a ra, en e lec’h, dre bevar c’horn ar bed.
Mez ma ne c’hellont ket tizout hon Tad Santel ar Pab, e skoint var an eskibien, he genvreudeur, a ra, en he leac’h, dre bevar c’horn ar bed.
1877
Référence :
EKG.I.
p.7
C’hwec’h pe eizh a wiskas dilhadoù oferennañ ar veleien hag o chapoù, ha ker buan an arched a yeas er-maez eus an iliz douget gant pevar all.
C’houeac’h pe eiz a viskaz dillajou oferenna ar veleien hag ho japou, ha ker buan an arched a ieaz er meaz euz an iliz douget gand pevar-all.
1877
Référence :
EKG.I.
p.31-32
Va bugale ha me a oa hor-pevar er solier, a-zioc’h ho penn, o sellet ouzhoc’h, o selaou ac’hanoc’h.
Va bugale ha me a ioa hor pevar er zolier, azioc’h ho penn, o sellet ouzoc’h, o selaou ac’hanoc’h.
1877
Référence :
EKG.I.
p.82-83
‘Barzh ar Groaz neve[z] na gavfet nemet ho prasañ mad : Alioù kristen evit lâret dac’h petra vo ar gwellañ d’ober ; keloioù deus pevar c’horn ar vro ; buhe[zi]o[ù] ha gwerzio[ù] ar Sent da sevel ho kalon war-zu Doue ; kuzulio[ù] ha kelenno[ù] war al labour-douar ; hag, evit diduañ an amzer, sonio[ù] ha marvailho[ù] deus ar re fentusa[ñ].
‘Barz ar Groaz neve na gavfet nemet ho prasa mad : Alio kristen evid laret d’ac’h petra vo ar gwella d’ober ; keloio deuz pewar c’horn ar vro ; bueo ha gwerzio ar Zent da zevel ho kalon war-zu Doue ; kuzulio ha kelenno war al labour-douar ; hag, evid diduan an amzer, zonio ha marvailho deuz ar re fentusa.
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1
hirañ ma tal[v] eo pevar real
hira ma tal eo pevar real
1909
Référence :
BROU
p. 252 (le plus qu'il vaut c'est ur franc)
Eus an Ejipt ez on aet da Gartada, kêr he c’hant-ha-kant a vagoù, porzh al listri-rederien-vor ma tired di pinvidigezhioù an douaroù-Bras hag an inizi, ma kaver ennañ sklaved o tont eus par pellañ ar bed, eus pevar c’horn an douar.
Eus an Ejipt ez oun aet da Garthada, kêr he c’hant-ha-kant a vagou, porz al listri-rederien-vor ma tired di pinvidigeziou an douarou-Bras hag an inizi, ma kaver ennan sklaved o tont eus par pella ar bed, eus pevar c’horn an douar.
1923
Référence :
SKET
p.18
Gant ar ramzed eo e voe savet an tour-se gwechall, c’hoant dezho da skeuliata an neñv, nemet mesket e voe o yezhoù dezho gant an Uhelañ o stlabezas e pevar c’horn ar bed.
Gand ar ramzed eo e voe savet an tour-ze gwechall, c’hoant d’ezo da skeuliata an nenv, nemet mesket e voe o yezou d’ezo gant an Uhela o stlabezas e pevar c’horn ar bed.
1923
Référence :
SKET
p.16
— O va fried, va fried paour, va fried kaezh !… Truez, va Doue !… Truez !… a zamante Izabel, he bugaligoù en-dro dezhi o ouelañ. Truez, va Doue !… evit va fevar bugelig, va fevar bugelig emzivad !…
— O va fried, va fried paour, va fried kêz !… True, va Doue !… True !… a zamante Izabel, he bugaligou en-dro d’ei o ouela. True, va Doue !… evit va fevar bugelig, va fevar bugelig emzivad !…
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)
Noz-deiz, kargañ, diskargañ a reont marc’hadourezh deut eus pevar c’horn ar bed. Biskoazh n’hoc’h eus gwelet un hevelep keflusk.
Noz-de, karga, diskarga a reont marc’hadourez deut eus pevar c’horn ar bed. Biskoaz n’hoc’h eus gwelet eun hevelep keflusk.
1925
Référence :
BILZ2
p.182
e fri etre ar pevar avel
1927
Référence :
GERI.Ern
pg avel
Diouzh un tu all, n'eus nemet pevar anezho ha ne vefent ket a-hed enezennoù renket a c'harlantezadoù.
1943
Référence :
TNKN
p86
Bez' am eus em faperoù kozh ur c'hontrad prenañ graet gant Yann Jafrenoù e studi Mestr Mourdret, noter e Skrignag e 1685, ur c'hontrad lodenniñ graet e 1709 gant Pêr Jafrenoù ha Soaz an Danteg, e bried, etre e bevar bugel.
Bez' am eus em faperou koz eur c'hontrad-prena graet gant Yann Jaffrennou e studi Mestr Mourdret, noter e Skrignag e 1685, eur c'hontrad-lodenni graet e 1709 gant Per Jaffrennou ha Soaz an Danteg e bried, etre e bevar bugel.
1944
Référence :
EURW.1
p9
Ar post ged : ur gael houarn, ur porzh divent etre tri savadur a bevar estaj, mildoullet a brenestroù, a weled enno pennoù kurius an henaourien o c’hoarzhin goap d’ar « bleuien ».
Ar post ged : eur gael houarn, eur porz divent etre tri savadur a bevar estaj, mildoullet a brenestrou, a weled enno pennou kurius an henaourien o c’hoarzin goap d’ar « bleuien ».
1944
Référence :
EURW.1
p.192
Mouezhioù rok a gemenne : « Dre amañ ! Ar soudarded yaouank d’hor c’haout ! En em renkit pevar ha pevar, ha buan ! Hallo ! Un tamm hast, bandenn « bleuien ! » Ni ho tesko da stlejal ho potoù… »
Moueziou rok a gemenne : « Dre amañ ! Ar soudarded yaouank d’hor c’haout ! En em renkit pevar ha pevar, ha buan ! Hallo ! Eun tamm hast, bandenn « bleuien ! » Ni ho tesko da stlejal ho potou… »
1944
Référence :
EURW.1
p.191
– Hag e tibunen d'ezo va c'hentel : « "As-tu vu ?" 'Teus ket gwelet ? ; "Quat' chevaux", pevar a gezeg ; "passer par ici", tremen dre amañ ; "Ce matin", ar beure-mañ. »
– Hag e tibunen d'ezo va c'hentel : « As-tu vu ? T'eus ket gwelet ? Quat' chevaux, pevar a gezeg ; passer par ici, tremen dre amañ ; Ce matin, ar beure-mañ.
1944
Référence :
EURW.1
p19
An hini a zo pignet war dosenn Sant-Weltaz a zo evel ur moraer e beg ur wern, a zizolo ur mor divent ; ac'halen e tizolo an arvester ur c'helc'hva douar mezevennus, ken hir ma'z eo war ar pevar avel.
An hini a zo pignet war dosenn Sant-Weltas, a zo evel eur moraer e beg eur wern, a zizolo eur mor divent ; ac'hallenn, e tizolo an arvester eur c'helc'[h]va douar mezevennus, ken hir ma 'z eo war ar pevar avel.
1944
Référence :
EURW.1
p16
Hag a-vec'h ma welis an emgannoù a-raok bezañ tapet e roued an arme alaman, pevar devezh goude.
1985
Référence :
DGBD
p6
Mat, setu ni war an hent neuze, hor-pevar. Un ti-karr, bras a-walc'h evit lojañ pevar den, bevañ e-barzh.
2007
Référence :
KASTE
p187
Ur savadur a bevar solieradur eo, gant un talbenn gwer.