Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
3
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. A. 1. A-liv gant ar gwad, ar roz-aer, h.a. Ur rozenn ruz. Kig ruz. & Hini ruz : gwin ruz. & Ruz-bev, ruz-kel, ruz-tan : ruz flamm. Ruz-mouk : ruz a denn d'an du. DHS. limestra, mouk. 2. (db. an traoù tomm) A lugern, evel an tan, gant ar wrez. Houarn ruz. & Ruz-glaou, ruz-poazh : a-liv gant an tan. 3. (db. kroc'hen an dud wenn) Livet gant dered ar gwad. Un dremm, daouarn ruz. Ruz e oa deuet he fenn gant ar vezh. & Divoc'h ruz-glaou, ruz-gren : ruz flamm. & Mont, dont ruz : dont da vezañ ruz e zremm. & Lakaat ub. ruz : e lakaat da zont ruz. & Trl. kv. Bezañ ruz evel kribenn ur c'hilhog : bezañ gwall ruz e zremm. HS. flamm, livrin. ES. disliv, glas, gwenn, melen, morlivet. 4. (db. ar blev) A denn da liv an orañjez. Ur paotr blev ruz. & Bisig ruz : gwiñver. B. Dre skeud. Dezhañ ar banniel ruz da arouez. Ar re ruz : ar gomunourien (ha, dre ast., tud an tu kleiz). ES. gwenn. & ISTOR An Arme Ruz : arme an Unaniezh Soviedel. II. Doar. Dre skeud. 1. (db. ar plant) Sec'h. Ruz eo ar geot gant ar sec'hor. 2. (db. an dud) Fuloret-mik. Bezañ ruz gant ar gounnar. 3. (db. an amzer) Fall-spontus. Amzer ruz. Ruz e oa dec'h : ur barr-amzer a oa bet. 4. (db. prizioù ar c'henwerzh) Ker-kenañ. Ruz eo ar moc'h er mare-mañ. & Trl. Ober un taol ruz : ober un afer vat. 5. Trl. Bezañ ruz war udb. : bezañ troet-kenañ gant udb. Ruz eo war ar c'hafe. HS. gwrac'h, nay, pitilh, sot, tik. III. Stn. Dre skeud. Bras. Ar baourentez ruz. Bezañ e fulor ruz : bezañ fuloret-mik. Droug ruz a oa ennañ. Mont d'an daoulamm ruz : mont buan-buan, war varc'h prl. Mont d'ar red tan ruz : buan-kenañ. Bec'h ruz a oa savet etrezo. Plijadur ruz hor beze. [1924] Houmañ, droug enni, a zistagas un taol ruz gant he zroad dehou. IV. Adv. 1. Trl. Ober ruz war udb. : e zisprizout. 2. G. pouez. Dre skeud. Spontus. Tomm-ruz eo an amzer. Ker-ruz eo an traoù er stal-se.

Exemples historiques : 
79
Masquer la liste des exemples

ruz

1499
Référence : LVBCA p178 (rouge)

ruz

1659
Référence : LDJM.1 pg rouge

gwin ruz

1659
Référence : LDJM.1 pg (vin) clairet

ar mor ruz

1732
Référence : GReg pg arabique

el Leon Ruz

1732
Référence : GReg pg a

liv ruz

1732
Référence : GReg pg ancre

Yuzaz an traitour a oa ruz e vlev, ha du e varv : ar pezh a zo a-enep natur

1732
Référence : GReg pg (le traitre Judas avoit les cheveux rouges, & la) barbe (noire)

boned ruz ur C'hardinal

1732
Référence : GReg pg (la) barrette (d'un Cardinal)

bulbuenn ruz

1732
Référence : GReg pg bouton (ou, bourgeon qui vient au visage, de chaleur de soye)

fri ruz

1732
Référence : GReg pg (nez plein de) bouton(s)

fri ruz glaou

1732
Référence : GReg pg (nez plein de) bouton(s)

dremm ruz

1732
Référence : GReg pg (visage couvert de) bouton(s), face (rouge)

glaou ruz

1732
Référence : GReg pg braisier (brasier ardent)

ker ruz hag ur c'herubin

1732
Référence : GReg pg (rouge, ou, enflamé comme un cherubin)

glaou

1732
Référence : GReg pg (rouge, ou, enflamé comme un cherubin)

blev ruz

1732
Référence : GReg pg cheveu(x rouges, ou, poil verd)

Yuzaz an traitour en devoa ur pennad blev ruz hag ur varv zu

1732
Référence : GReg pg (Judas, dit un Autheur Espagnol, avoir les) cheveu(x rouges, & la barbe noire)

gwin ruz

1732
Référence : GReg pg (vin) clairet

gwin ruz sklaer

1732
Référence : GReg pg (vin) clairet

liv ruz

1732
Référence : GReg pg couleur (rouge)

liv ruz

1732
Référence : GReg pg couleur (rouge)

marokin ruz

1732
Référence : GReg pg (du) maroquin (rouge)

neud ruz

1732
Référence : GReg pg fil (Fil rouge)

merien ruz

1732
Référence : GReg pg fourmi (Fourmis rouges.)

kignez ruz

1732
Référence : GReg pg guigne (Guignes rouges.)

liv-ruz-gwad

1850
Référence : GON.II.HV pg liou (-rûz-goad )

ruz

1850
Référence : GON.II.HV pg koc'h

Ker ruz hag an tan eo.

1850
Référence : GON.II pg rûz (Il est aussi rouge que le feu).

Gant ar blev ruz eo peurvuiañ brizhennus an dremm.

1850
Référence : GON.II pg brizennuz (Avec les cheveux rouges, on a ordinairement le visage lentilleux).

ruz glaou

1850
Référence : GON.II.HV pg rûz glaou (Vermeil, qui est d'un rouge un peu plus foncé que l'incarnat. - Ponceau. HV).

ruz

1850
Référence : GON.II pg rû, rusia, rusiadur, rûz (Rouge, qui est de couleur semblable à celle du feu, du sang, etc. - Cramoisi. HV), ruzard

ruz

1850
Référence : GON.II pg rû (Voyez "rûz"), rûz (Hors de Léon, "rû").

meilh-ruz

1850
Référence : GON.II pg mel (-rûz)

liv ruz

1850
Référence : GON.II.HV pg liou (-rûz)

Divoc'h ruz en deus.

1850
Référence : GON.II pg bôc'h (Elle a les joues rouges).

Ruz eo he blev.

1850
Référence : GON.II pg rûz (Elle a les cheveux rouges).

ruz wenn

1850
Référence : GON.II.HV pg rûz-wenn (Voyez "rûz-skléar" HV).

ruz sklaer

1850
Référence : GON.II.HV pg rûz-skléar (Incarnat, espèce de couleur entre la couleur de la cerise et celle de la rose. HV), rûz (-wenn)

En em gavet da vont da di / Ur furlukin a Leskudenn, / E voe mantret-holl o welet / Kement all a draoù oc'h bizhier : / Dilhajoù glas, ruz, marellet, / Barvouskennoù, manegeier, / Rokedennoù, frezilhonoù, / Darn arc'hantet, darn alaouret, / Saeoù goullo, soroc'helloù / E pep giz zo hag a zo bet / Dastumet eno eus pep bro.

1867
Référence : MGK p138-139

Petra bennak m'en doa troet Mojennoù Faedr hervez kiz e barrez, ne oant ket hervez kiz an dud desket-kaer; gant ar soñj d'o lakaat bravoc'h, e varellas anezho a dammoù galleg dastumet e kêr, traoù ken divalo ha ken iskis e brezhoneg ma'z int evel kozh peñselioù ruz pe c'hlas gwriet ouzh ur sae wenn gant ur c'hemener mezv-dall.

1867
Référence : MGK Rakskrid VII

Mari Kreac’h en em gavas ivez, e daoulagad ruz gant an daeloù, hag he skiant evel hanter gollet.

1878
Référence : EKG.II p.176

Bouc’hal-lazhañ an doueed a droc’he kostezennoù ar c’hezeg gwenn, ar c’hezeg ruz, kezeg al lidlazhadenn (1).

1923
Référence : SKET p.120

Glas-mor e oa e zaoulagad ha ruz-burlu e zivoc’h ; mentek e oa, heñvel ouzh ur dervenn yaouank, ha kreñv, postek, skañv da redek evel an "uros" (1).

1923
Référence : SKET p.42-43

Hervez kanenn Vopiskos e oa he blev gell-ruz, he daoulagad glas-louet ha birvidik en he fenn, he dremm hirgelc’hiek, ha gwenn-kann liv he c’hroc’hen.

1923
Référence : SKET p.41

He divoc’h a zeue ruz evel bleuñv burlu, hag he daoulagad, glas evel ar mor pe an oabl en hañv, skedet-diskedet a beb eil gant nerzh ar prederennoù ha niver an eñvorennoù, a bare war ar gwaz o tenesaat.

1923
Référence : SKET p.74

Gantañ en e zorn ez oa ur saezh hir ha kaer graet a goad ivin ruz.

1924
Référence : SKET.II p.60

E-pad un diskuizhadenn, unan eus ar baotred a lavaras : — Klevit ’ta ; ar Paotr-ruz, dec’h d’abardaez, a zo bet e gwezenn ber an aotrou person… Dare eo ar per, ha mat ; ar Paotr-ruz a roas unan din da dañva… Mat !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 39, p.864 (Miz Meurzh 1924)

Hag un taol gwialenn war skoaz ar gazek. Houmañ, droug enni, a zistagas un taol ruz gant he zroad dehou.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1033 (Gouere-Eost 1924)

E-kreiz teñvalder o glasvez e sked sae gell-ruz ar gwiñver.

1924
Référence : SKET.II p.47-48

Tourmant ruz. An avel a c’hwibane, a skrije, a yude en drisoù, en obañchoù. An taolioù-mor a strope hag a frege war diaraog ar Vran. N’eus forzh.

1925
Référence : BILZ2 p.171

Eizh devezh zo em eus lakaet ur vruzunenn eus an traet-se war ar goañvenn a verve war biz bihan va zroad kleiz, abaoe n’on ket evit herzel, n’on ket evit pad ganti : an tan ruz a zo e-barzh.

1925
Référence : BILZ2 p.136

Miz Du, miz Kerdu : glav, avel, tourmant ruz.

1925
Référence : BILZ2 p.108

va re-me) a yeas en dro ken na zifindaone ! Eur pennad da c'houde, e stagis ar voutailh leun a win ruz ouz va fenn ha bec'h ivez d'ezi, da gas ar c'hig sall hag ar bara kras da stanka he genou d'am bouzellenn vras!

1929
Référence : SVBV p9

boned ruz ur c'hardinal

1931
Référence : VALL pg barrette

melen-ruz

1931
Référence : VALL pg blond (ardent et orange)

flour

1931
Référence : VALL pg amarante

War seulioù ar superior e teuas kerkent ur beleg all, un den gros hag uhel, un dremm ruz dezhañ, ur gouzoug tarv, ur c'hof hag a venne strakal e soutanenn.

1944
Référence : EURW.1 p31

Ur c'helenner all a oa c'hoazh hag am boa karantez outañ, unan eus ar Stadoù-Unanet e anv Klemens, un den uhelvent, dremm liv ruz, daoulagad glas, blev gwinizh ; hemañ 'oa kelenner war ar saozneg.

1944
Référence : EURW.1 p49

E zilhad soudard a voe lezet gantañ da vont kuit ; pa oan bugel am eus soñj bezañ kavet brav an doupenn reun ruz a oa war e chako lêr, hag ar fourajerennoù ruz kordennet, gant brochennoù kouevr a veze a-istribilh ouzh ar skoaz, hag ar c'hleze meur gant e zornell kouevr, a oa e-pign ouzh speurenn ar gambr, hag a veze miret holl gantañ evel eñvorennoù e amzer verr a varc'heger.

1944
Référence : EURW.1 p10-11

An div gostezenn o doa pep a gazetenn : ar re ruz o doa "l'EcLaireur du Finistère" hag ar re wenn "La Résistance".

1944
Référence : EURW.1 p84

— « Ar gerent, Lom, a yelo kounnar ruz enno. Mes n’eus forzh, re ziwezhat e vo. »

1944
Référence : ATST p.93

Setu amañ poltred pep hini anezho : Job a oa bihan, Lom a oa bras: Job a oa ledan ha skoulmet-kaer, Lom a oa strizh e zargreiz ha strizh e zivskoaz; Job en doa blev du ha Lom blev ruz.

1944
Référence : ATST p.26

Moarvat e felle dezhañ hon izelekaat ha dilorc'hañ ar re ac'hanomp a oa gwriet dija sardinennoù ruz dezho war o mañchoù...

1944
Référence : EURW.1 p.198

Deskiñ a reomp raktal hent ar c’hantin, da zourañ hon degemer [e-]touez ar brageier ruz.

1944
Référence : EURW.1 p.192

Pa'z aed pell da-heul an toull, en em gaved gant un nor houarn ; a-drek an nor e oa loch ur ramz a veze graet ar Boned Ruz anezhañ.

1944
Référence : EURW.1 p17-18

Diwezhatoc'h, pa 'm eus studiet, e komprenis implij an toull-se ; ur c'haran vengleuz e c'hallje bezañ bet, da gentañ ; en amzer ar roue Loeiz Pevarzek, an toull a oa bet talvezet da repu, da guzhiadenn, d'ar Bonedoù Ruz, kenseurted Bastian ar Balp, enklasket gant an Dragoned evit o c'has d'ar groug.

1944
Référence : EURW.1 p18

Tanet eo e wad e-giz gant pebr ruz ha pebr glas.

1949
Référence : SIZH p.38

- « Jezuz Dios ! » Ur c'hwenenn !... Sevel a reas prim he broz (sic) du, hag hi d'ober ur skrab trumm d'he glin dehou, an hini tostañ d'al lean. Noazh ha gwenn e oa ar c'hofkar (sic, ar c'hof-gar), neuziet-blot. Difoupat a reas ar gwad da benn ar paotr, ha dont a reas ruz betek e c'houzoug, dre ma stoue e valvennoù gant elevez.

1949
Référence : SIZH p.43

Badaouet eo ivez ar breur Arturo gant c’hwez galloudus tolzennadoù bleunioù al liorzh, ar jesmi ruz, ar roz, al lili meur, ar jenoflez, ar c’harzhiadoù beuz [sic "ar garzhiadoù"], ar bent, ar geot azv, mesk ha mesk gant tourmantin koadig an dorgenn.

1949
Référence : SIZH p.39

Mil mallozh ruz !

1960
Référence : PETO p50

Ha beli hakr an Ifern ruz / A dreñkas din ma bouedenn penn, / A silas atiz lor dre guzh / Em askre vil ha trellet tenn ?

1960
Référence : PETO p27

Mallozh ruz-tan d'an touer brein !

1960
Référence : PETO p66

Ma dorn zo ruz gant gwad un den / Na eure morse droug na gwall, / Ha din da c'hoût ' roas ' oa fall / Asantiñ plegañ d'an urzh lous / Am c'hasas trumm da berson plouz.

1960
Référence : PETO p62

Ya, kounnar zo ennomp, kounnar-ruz o klevet prezegennoù-beleien distaget e galleg fraezh evit kemenn deomp e oa ret saveteiñ hor yezh.

1980
Référence : BREM Niv. 1, p. 2

En dro-mañ koulskoude n'eo ket evit ober katekiz ruz d'ar vorianed eo e oa deut an aotrou Reste.

1985
Référence : DGBD p147

Betek neuze ne oan bet gwech ebet pelloc'h eget an Naoned war an tu-se; setu ma welis en tu-hont d'ar gêr-se, ar vro o kemer un neuz estren evidon gant he gwiniegoù ha dreist-holl gant he zoennoù plat teol ruz, arvestoù ha ne oa ket gwall voas va daoulagad outo.

1985
Référence : DGBD p9

Moarvat e rois dezhi div pe deir sigaretenn evit ma 'z aje kuit, rak ruz e oa war ar butun evit doare.

1985
Référence : DGBD p125

"Ma, maz eo ken barrek evel ma oa pa oa studierez, neuze ec'h eus graet un taol ruz." "Moarvat ez eo rak an holl amañ a zo o tresañ ton dezhi."

2015
Référence : EHPEA p321

"Petra 'c'hoarvez, kenseurt?" a c'houlenn Koula ouzh unan eus ar reuzeudion en o lifre hag a zo diouzh tro a-dreñv al lietenn ruz.

2015
Référence : EHPEA p18

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux