Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
2
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
58
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. V.k.e. A. SACHAÑ UB., UDB. : e lakaat da zont gant nerzh war-du an-unan. Sachet en deus e vag war an traezh. Sachañ a ra he c'hi war-bouez e roll. Deus da sachañ e garr gant da draktor. DHS. stlejañ, tennañ. ES. bountañ. B. Dre skeud. 1. Lakaat da zont. Seurt komzoù a sach ar yaouankizoù d'o heul. Kêr a sach ar bloueziz daveti. Sachet e vez ar balafenned gant ar gouloù. Ar gouel-mañ a sacho tud. Sachañ brud fall war ub. & Sachañ arc'hant digant ub. : kaout arc'hant digant ub. dre douell, dre nerzh. DHS. dedennañ. 2. Trl. skeud. Sachañ an dour d'e vilin : ober evitañ e-unan. Kavout a rejont an tu da sachañ brav an dour d'o milin & Sachañ an dour war e brad : kemer pep tra evitañ e-unan. Ar re-se a glask sachañ dour war o frad ar muiañ ar gwellañ. & Sachañ dour d'e foenneg : fougasiñ. Arabat sachañ re a zour d'hor foenneg. C. Dre ast. 1. Lakaat da zont war-dreñv. Klasket en deus pokat din met sachet em eus ma fenn. 2. Trl. Sachañ e anal : lakaat aer da zont er skevent. Poan am bez pa sachan ma anal & (db. ar vutunerien) Sachañ ar moged : lakaat ar moged da ziskenn er skevent. & PEMDEZ Sachañ Yann d'ar c'hrignol, ar c'hazh d'ar gambr : ruflañ e vic'hi. D. 1. SACHAÑ UDB. gantañ : lemel. Sach hennezh ganit alese ! Sach da c'har ganit ! & Trl. Na sachañ e dreid gantañ : ruzañ e dreid, e votoù. Ne sach ket he zreid ganti. & Trl. skeud. Sachañ e dreid, e c'har, e groc'hen, e lêr, e revr, e skasoù gantañ : mont kuit, tec'hel kuit. Poent din sachañ ma skasoù (ganin). 2. Sachañ an nor gantañ : he serriñ war e lerc'h. Sach an nor ganit ! 3. Sachañ e lod gantañ : kemer e lod. Gwell e vefe dezhañ sachañ e lod gantañ. & PEMDEZ, dre verr. (ouzh taol) Sachañ gantañ : kemer diouzh ar pladad. Ale ! sach ganit 'ta ! 4. Trl. (db. an tennoù kanol, h.a.) Sachañ e denn gantañ : berraat an hed tennañ p'eo aet ar vannadell pelloc'h eget ar pal da dizhout. Emaint o vont da sachañ o zenn ganto hag e kouezho an obuzoù warnomp. II. V.k.d. A. SACHAÑ WAR UDB. : kemer krog en ur penn eus udb. hag ober evel evit e zegas d'e du hep dilec'hiañ ; ober ur sachadenn war (udb.). Ne'm eus graet nemet sachañ war e skouarn. Sachañ war ur gordenn. Sachañ war roeñvoù ur vag. B. Dre ast. 1. (db. ar vutunerien) Sachañ war ur sigaretenn, ur c'horn-butun, h.a. : degas aer enni, ennañ dre sunañ. Emañ o sachañ war e gorn evit tanañ ar butun. 2. Sachañ war udb. : e stardañ. Sachañ war e c'houriz. & Trl. skeud. Sachañ war e c'houriz : tremen gant nebeut. C. Dre skeud. 1. Sachañ war : labourat a-zevri gant (benvegoù zo). Sachet he deus war he rozell : graet he deus ur bern krampouezh. & Ent dic'hour Sachañ warni : labourat start, a-zevri-kaer. Re e sache warni. & Tr. estl. Sach(it) warni ! : kalon ! labour(it) start ! hardizh ! 2. (ouzh taol) Sachañ war ur meuz bnk. : kemer dioutañ diardoù. Sachit war ar c'hrampouezh m'o c'havit mat. & Ent dic'hour Tr. estl. Sach(it) warni ! : kemer(it) (diouzh ar pladad) diardoù ! debr(it) ! 3. Ent dic'hour (db. ar ganerien) Sachañ warni : kanañ gant gred. « Neuze e oar kanañ ? - Ya 'vat, sachañ a ra warni. » & Sachañ warni : ober strivoù re vras gant e vouezh. N'eo ket ar ganerien a sach ar muiañ warni a gan ar bravañ. 4. (db. sportoù ma ranker dibradañ, sachañ) Sachañ war (ar berchenn, ar pouezioù, h. a.) : keveziñ (er sport-se). Piv a sacho war ar pouezioù ? III. V.g. 1. (db. ar siminalioù, ar fornigelloù) Skarzhañ mat ar moged. Re a avel zo, ar siminalioù ne sachont ket. 2. Mont kuit, tec'hel kuit. Poent eo din sachañ ac'hanen. 3. Hastañ. Ret eo sachañ bremañ. 4. Trl. skeud. Sachañ d'e du : ober evitañ e-unan. 5. Sachañ da ub. : bezañ heñvel outañ. HS. tennañ. 6. Sachañ a-dreñv : kilañ. Plegañ ha sachañ a-dreñv. Lavaret a ris dezhi, sach buan a-dreñv ! IV. V. em. EN EM SACHAÑ. 1. Mont kuit, tec'hel kuit. Ne oa ket deuet a-benn d'en em sachañ. DHS. (en em) laerezh. 2. En em zibab. En em sachet en doa bravik. HS. (en em) dennañ. 3. Kuzhat. An toulloù kuzh m'en em sache pa save freuz en amzer gwechall

Exemples historiques : 
47
Masquer la liste des exemples

Vertuzioù an Agnus Dei. / Ez chas brun an c'hurunoù [ec'h argas strak ar gurun], / Ez efas naet ar pec'hedoù, / Ez vir ouzh an tan pep manier, / Skaf ha lestr a cheñch [a sach] a zañjer, / Ez vir [e] pep tu ouzh marv subit, / Droukspered kre a chas kuit, / Ez spont sklaer an adverserien, / Ez rent soulas d'an wreg vrazez, / O tont da c'henel en gwel spes, / Ez ro grasoù, ez vir ouzh [drouk]chañs, / Pa en zouger gant reverañs. / A vent, nepred, na doutet pas, / ken din eo an bihan hag an braz.

1622
Référence : Do. p58

sachañ war

1659
Référence : LDJM.1 pg tirer (par force), traisner

sachañ war ur re bennak

1659
Référence : LDJM.1 pg sacha (voar vrebenac)

sachañ

1732
Référence : GReg pg extorquer (tirer par force, ou par importunité)

sachañ gantañ

1732
Référence : GReg pg entrainer, haler (tirer à soi, roidir un cable)

sachet gantañ

1732
Référence : GReg pg haler (tirer à soi, roidir un cable, pp.)

sachet e varv da ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

sachet ha disachet ur re bennak

1732
Référence : GReg pg fripperie (Se jetter sur la fripperie de quelqu'un le tirailler &c., pp.)

Ret eo sachañ gant an dent war ar c'hig-buoc'h, e-giz war al lezr, pe ar grigoñs.

1732
Référence : GReg pg (la vache est fort) coriace

sachañ ha disachañ ur re bennak

1732
Référence : GReg pg fripperie (Se jetter sur la fripperie de quelqu'un le tirailler &c.)

sachañ barv ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

sachañ war barv ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

sachañ e varv da ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

sachet barv ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

sachet war barv ur re

1732
Référence : GReg pg (tirer la) barbe (de quelqu'un)

chachañ

1850
Référence : GON.II pg chacha, sacha

sachañ

1850
Référence : GON.II pg chacha, sacha, tenna

sachit war e skouarn

1850
Référence : GON.II pg sacha, chacha

sachomp war ar gordenn-mañ

1850
Référence : GON.II pg sacha, chacha

Perak emañ 'l lezenn, / E ve ret da zaou zen / Hag a zo reuzeudik an eil gant egile, / En em gasa gwashoc'h evit ar c'hi ar c'hazh, / Evel fust ha gwalenn / O sachañ a bep tu, noz ha deiz en em lazh ; / Ya, perak m'er goulenn, / Ne c'hellfent ket terriñ pe droc'ha ar skoulm-se, / Bezañ vak anezho hag eürus adarre ?

1867
Référence : MGK p65

Koulm baour, gwelet e voe gant ur gup krabanek o sachañ war e lerc'h, evel ul laer tec'het, ur pennad reun torret. Ar gup a ya dezhi, digor ha lemm e veg, pa gouezh warnañ, d'e dro, evel ur maen pounner, eus a-greiz an neñvoù, ur pezh labous, un er. E-pad m'edo an daou-mañ oc'h en em gribinat, ar goulm a ya kuit e-biou.

1867
Référence : MGK p20

Eno, en-dro d'ar marc'h, setu c'hoari ha freuz o tigeriñ 'vit an arc'hant. Hor gwazed vat ha dizamant, evit sachañ moneiz d'o beg, a grog e moue al loen lorc'hek

1867
Référence : MGK p6

Klask a rejont an digor, ha ne voe ket diaes dezho her c’haout, rak an nor n’oa prennet nemet gant ul liked koad, ha c’hoazh, allas ! he frenn a yoa e lost er-maez eus ar porzh, ha n’oa nemet chachañ warnezhañ evit digeriñ.

1877
Référence : EKG.I. p.38

— Setu aze peadra da goll ar penn, evit gwir ! Nec’h eus nemet ober un toullig aze e-kreiz ar c’holo, me a raio un all en da gichen ; goude-se e chachimp ur guchenn-all a golo warnomp hag e kouskimp c’hwek ac’hann da warc’hoazh vintin.

1877
Référence : EKG.I. p.73

Hag ar person "intru" d’en em sachañ er-maez eus e garrbont. Mes, siwazh ! sonnet eo e zivesker, brevet e gorf, sklaset e izili, pounner ha boudinellet e benn !

1877
Référence : EKG.I. p.130

Unan anezho, o sellet pishoc’h, a welas ur renkad levrioù ha n’edo ket a-renk gant ar re all : chachañ a reas war ar plankenn edo al levrioù warnezhañ, hag e laoskas ur griadenn.

1877
Référence : EKG.I. p.14

chechañ

1909
Référence : BROU pp. 387, 417 (tirer à soi)

Hag e chache dezhañ war e zivskouarn.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.975 (Even 1924)

Chachañ a rae war ar c’horn-se e-pad an deiz, ha kaer en [deze] chachañ, tamm moged ebet ne deue : butun-karot a implije Jarlig, butun troc’het a-skolpennadoù, mouest an treujennoù, diaes-meurbet da danañ. Ha Jarlig a chache, chache, a grañche, moged tamm ne deue.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.944 (Mae 1924)

Houmañ goustadik a chachas ar paotr betek enni, Mad[a]len ha Yannig a oa krog en he davañjer, Katellig a oa kousket en he c’havell [.]

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.813 (Miz Genver 1924)

« Ha bremañ, labouromp, Lom ! Sachit ’ta war ar gordenn. »

1944
Référence : ATST p.106

Sachañ war an divjod gant e zaou viz ; ha skeiñ taolioù reolenn war-du diavaez an dorn.

1944
Référence : EURW.1 p21

Lod eus ma c'hendiskibien a veze sachet ken alies war o skouarn dehoù, ken na oa hanter-zistaget diouzh o fenn, ha deuet evel ul loa.

1944
Référence : EURW.1 p22

Juluen a groge e divskouarn ar re a veze anvet dezhañ evel gwall bennoù hag a [sic, e] sache anezho e-maez.

1944
Référence : EURW.1 p40

Plegioù ‘dreñv ar gapotenn a ranke bezañ par ; unan a sache warno keit ha ma skoulmec’h ho kouriz.

1944
Référence : EURW.1 p.195

« Deomp d’ar c’hraou ! Lom, d’ar c’hraou ! da sachañ hardi war lost ar pemoc’h ha da drubuilhañ ar yer war o c’hlud. »

1944
Référence : ATST p.129

Gouzout a ran oc'h deut dirazomp gant ar menoz izelaat ho spered dre sachañ goap warnoc'h ; mes ur gentel a zo da dennañ diouzh hoc'h anzav.

1949
Référence : SIZH p.60

Ha, koulskoude, ne sache ket mui ingal war e anal.

1949
Référence : SIZH p.47

Nec'h hag enkrez leizh da grubuilh / Ha gwall-chalet gant an drubuilh / Pa zibabez ar wenodenn / Az sach ganti dizereat / Diwar vali veur an dlead, / Tav, eta, gant da sorodenn !

1960
Référence : PETO p21

Gwazh a se avat d'an neb a vez tapet e-kreiz ur seurt tachennad gwez brein pa zeu trumm ur barr-avel : emichañs e vo mall warnañ sachañ e skasoù ac'hano, gant aon na gouezhfe ur skourr tev war e benn, pe zoken ur c'hef en e bezh.

1985
Référence : DGBD p112

Bez e c'helljomp erfin en em sachañ ha mont en aod e pleg ur beg-douar (Beg Mbini ?).

1985
Référence : DGBD p90

Setu ma chom du-hont ar c'hae war vihanaat, al lestr a gerzh goustad, sachet gant listri-stlej ken na c'hell ober hent e-unan.

1985
Référence : DGBD p10

Kentañ perzh dibar a garfen sachañ an evezh warnañ hag a zo boutin da holl ilizoù-meur Breizh, ma lakaer hini Naoned a-gostez, eo he ment.

2013
Référence : LLMM niv. 399 p. 5

Ne respont ket din met dont a ra kenkent war ma seulioù evel sachet da'm heul.

2015
Référence : EHPEA p14

Er c'hontrol, arabat degas deiziataerioù na karnedoù darempredoù a c'hallfe sachañ evezh ar polis.

2015
Référence : DISENT p91

Ret eo anavezout an troioù strobinell fall-se ha derc'hel penn oute hep bezañ sachet war o zachenn dezhe.

2015
Référence : DISENT p140

Re all ac'hanomp o deus dalc'het soñj ivez marteze eus ar c'hentelioù skolaj pe lise - arabadus a-wezhioù - ma veze sachet ar gaoz war droioù-kaer ha kurioù saouzanus harozed brezelioù Troia.

2016
Référence : ILIAS p. 3

Étymologie

Amprest diwar ar galleg kozh "sachier" heñvelster gantañ, diwar al latin "saccare", kar d'ar spagnoleg "sacar" (tennañ).

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux