Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
7
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Doar./Stn. A. 1. Uheloc'h e zerez-gwrez eget hini ar c'horf; a santer ez eus gwrez ennañ. Boued tomm. Tomm eo ar forn. An amzer zo tomm. Gant ar wrez zo er forn e vo dalc'het tomm ar c'hig. Deuet on tomm o redek. & Azez en heol tomm : en ul lec'h ma vo tomm dit a-drugarez d'an heol o parañ. & (kreñvaet gant un ag. impl. da adv. pouez.) Tomm-gor, tomm-grizias, tomm-poazh, tomm-ruz : ken tomm ma'z eo diaes da c'houzañv. & Tomm-berv : ken tomm ma'z eo gouest da skaotañ. & (db. an houarn) Tomm-gwenn : ken tomm m'emañ war-nes teuziñ. DHS. gor. ES. yen. 2. Dre heveleb. (db. an dud) Hennezh zo tomm e benn, paotr e benn tomm, ur penn tomm : un den douget da vont buan e kounnar. 3. Dre skeud. (db. an enebiezh etre an dud, al loened) Birvilh ha taeroni ennañ. Tomm e voe an abadenn. 4. Dre heveleb. (db. parezed ar bronneged) A c'hoanta ar par (da vareoù zo). Ur gazhez tomm. B. (db. an dilhad, an tiez) A zalc'h ar pezh zo tomm (I 1) er stad-se. An tiez koad zo tommoc'h eget an tiez mein. Er goañv e ranker gwiskañ dilhad tomm. II. Doar. A. (db. ar c'horf, an amzer) 1. (hep rener) Tomm eo : tomm eo an amzer. Deuet eo tomm abaoe eizhtez. Tomm eo da'm zreid : ma zreid zo tomm. Tomm eo din. [1878] Polidor a yoa aet kuit, mes me a chome atav en dour : ha krediñ a c’hellit n’oa ket tomm din, rak e miz Meurzh e vez c’hoazh yen an amzer. 2. Dre heveleb., trl. (hep rener) Tomm eo d'e benn : krog eo da vezañ mezv. & Diw. c'hoap Tomm eo e forn gantañ : mezv eo. 3. Dre let., trl. (db. an dud) Tomm e zorn : troet da laerezh. 4. Trl. (db. an dud) Bezañ tomm da : bezañ kannet. Tomm e vo dezhañ, d'e beñsoù bremaik. & Dre skeud. Tomm e vo d'e chupenn, d'e lêr. & Bezañ tomm d'e fri : bezañ damvezv. & Bezañ tomm d'e benn : bezañ mezv. B. Dre skeud. (db. an dud) BEZAÑ TOMM DA, OUZH UB., UDB. : bezañ karantezus pe c'hredus en e geñver. Ar paotr zo tomm ouzh e vamm. Hennezh n'eo ket tomm ouzh ar strollad-se : n'eo ket a-du gantañ. Tomm on da'm skourjez, met tommoc'h c'hoazh da'm buhez. III. Stn. 1. Ent strizh Ur banne dour tomm : diwar dour sukret hag alkool. 2. Dre ast. (db. ar broioù) A vez tomm an amzer enno. Distroet eo ar gwennilied d'ar broioù tomm. 3. Dre let. Douar tomm : aes da arat, da c'hounit. HS. bev. 4. Dre let. Ur bater domm : ur bedenn a reer en e wele dre ziegi. 5. Trl. Dastum, pakañ, tapout un taol tomm ha yen : siferniañ pe gleñvel diwar re yenijenn diouzhtu goude tommder korf. IV. Adv. 1. Pa vez udb. tomm. N'on ket evit debriñ ma soubenn ent tomm-ruz. Gwelloc'h eo ar c'hrampouezh ent tomm. 2. Gwisket tomm : gant dilhad a vir tommder ar c'horf. Ar vugale a zeuas, en nozvezh-se, gwisket tomm. 3. [1472] Dillo ha gred ennañ. Graet eo tomm, hep chom.

Exemples historiques : 
102
Masquer la liste des exemples

Gwraet eo tomm, hep chom, an gumun goude dilun ar suzhun wenn; bremañ ez c'hellet gwelet sklaer nag eo ket taer mab ar Sper[nenn]

1472
Référence : M. p13

toemm

1499
Référence : LVBCA p194

kuzul tomm ha prest

1659
Référence : LDJM.1 pg (conseil) soudain

tomm-skaot

1659
Référence : LDJM.1 pg (fort) chaud

kleñved tomm

1659
Référence : LDJM.1 pg (fievre) chaude

tomm eo anezhi

1659
Référence : LDJM.1 pg chaud

tomm eo an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg chaud

tomm

1659
Référence : LDJM.1 pg ardent, chaud

aer tomm

1732
Référence : GReg pg air

tomm-bras

1732
Référence : GReg pg ardent

sklisenn houarn tomm

1732
Référence : GReg pg bluette (ou étincelle de feu, ou petits éclats qui sortent du fer chaud quand on le bat)

ur c'hoailh a zo tomm-bras dre natur

1732
Référence : GReg pg (une) caille (est de chaude complexion)

tomm

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude), chaudement

tommoc'h

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tommañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tommañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

toemm

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude), chaudement

tommoc'h

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tommañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tommañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

toemm

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

toemmoc'h

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

toemmañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tommañ

1732
Référence : GReg pg chaud (chaude)

tomm eo

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm eo anezhi

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm eo an amzer

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

amzer domm a ra

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm eo

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm eo anezhi

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm an amzer

1732
Référence : GReg pg (il fait) chaud

tomm-bras eo

1732
Référence : GReg pg (il fait très-) chaud

tomm-skaot eo

1732
Référence : GReg pg (il fait très-) chaud

tomm eo orrupl

1732
Référence : GReg pg (il fait très-) chaud

tomm-bras

1732
Référence : GReg pg chaud (ardent, boüillant)

tomm-bras eo din

1732
Référence : GReg pg (j'ai grand) chaud

kleñved tomm

1732
Référence : GReg pg (fièvre) chaud (qui cause le transport au cerveau)

ez tomm

1732
Référence : GReg pg chaudement

tommoc'h eo ar vro-se egit hon hini

1732
Référence : GReg pg climat (selon le vulgaire, terre, ou païs different d'un autre)

kleñved tomm

1732
Référence : GReg pg fievre (Fièvre chaude)

kleñvedoù tomm

1732
Référence : GReg pg fievre (Fièvre chaude)

kleñved tomm

1732
Référence : GReg pg fievre (Fièvre chaude, Van.)

kleñvedoù tomm

1732
Référence : GReg pg fievre (Fièvre chaude, Van.)

Enduañ ur mempr klañv gat remejoù tomm pe klouar.

1732
Référence : GReg pg fomenter (appliquer une fomentation sur une partie malade.)

Dibaot den en deus gwall renom, / Na vez klouar, ma nad eo tomm.

1732
Référence : GReg pg fumée (Il n'y a point de fumée sans feu : phrase proverbiale.)

teil tomm

1732
Référence : GReg pg fumier (Fumier chaud.)

En em gafunit, hag e vezo tomm deoc'h.

1850
Référence : GON.II pg kafuni (Cachez-vous sous les couvertures et vous aurez chaud).

peuz domm

1850
Référence : GON.II p.8, introduction ; "presque chaud".

tomm

1850
Référence : GON.II p.22, livre premier, "chaud".

tommoc'h

1850
Référence : GON.II p.22, livre premier, "plus chaud".

an tommañ

1850
Référence : GON.II p.22, livre premier, "le plus chaud".

N'eo ket ken tomm hiriv ha dec'h.

1850
Référence : GON.II p.94, livre second, « Il ne fait pas aussi chaud aujourd’hui qu’hier ».

Gwall domm eo.

1850
Référence : GON.II p.88, livre second, « Il fait très chaud ».

Tomm e oa ar sizhun [d]remenet.

1850
Référence : GON.II p.83, livre second, " Il faisait chaud la semaine passée ".

Lakait avaloù-dour da boazhañ el ludu tomm.

1850
Référence : GON.II pg aval-douar (Mettez des pommes de terre à cuire sous la cendre chaude).

Kaoc'h moc'h tomm a zo mat ouzh ar viskoul.

1850
Référence : GON.II pg kac'h ou kaoc'h (La fiente de cochon toute chaude est bonne contre le panaris).

ur gigenn domm a zo er c'hoailh

1850
Référence : GON.II pg koal

an amzer domm a zarevo ar sivi

1850
Référence : GON.II pg darévi

Mard eo re domm deoc'h, dinozelennit ho sae.

1850
Référence : GON.II pg dinozéla, dinozélenna (Si vous avez trop chaud, déboutonnez votre habit).

e-barzh en ul lec'h tomm

1850
Référence : GON.II pg ébarz, é-barz

an amzer domm-se a eogo ar piz

1850
Référence : GON.II pg éogi

tomm

1850
Référence : GON.II pg tomm, tuemm

ha tomm eo ar forn ?

1850
Référence : GON.II pg tomm

tomm eo anezhi

1850
Référence : GON.II pg tomm

tomm-bras eo din

1850
Référence : GON.II pg tomm

war an tom

1850
Référence : GON.II pg tomm

toemm

1850
Référence : GON.II pg tomm, tuemm

« Lakit warnañ dioc'htu kroc'hen ur bleiz kignet, / Gwad hag all, tomm-berv, ar c'hentañ vo kavet. »

1867
Référence : MGK p105

Soñjit ar pezh a gerfet, din-me, d’am oad, ho parnedigezh ne ray na tomm na yen.

1877
Référence : EKG.I. p.308

Ar gwel-se a lakae e galon da lammet en e greiz, hag e bedenn a save tommoc’h war-zu an eñv.

1877
Référence : EKG.I. p.224

Leizh-kof a voe debret hag evet, ha glabous a-forzh a yoa gant ar soudarded, pa deujont er-maez ; tomm 'oa d’o ginou, e-feson.

1877
Référence : EKG.I. p.250

Polidor a yoa aet kuit, mes me a chome atav en dour : ha krediñ a c’hellit n’oa ket tomm din, rak e miz Meurzh e vez c’hoazh yen an amzer.

1878
Référence : EKG.II p.29

toemm eo anezhi

1904
Référence : DBFV pg. anehé

tomm eo dezhañ

1909
Référence : BROU p. 430 (se dit d'un homme qui a bu, sans être complètement ivre)

Tomm eo bet an abadenn

1909
Référence : BROU p. 429 (Tomm ; se dit aussi au sens figuré : Tomm eo bet an abadenn, l'affaire a été chaude)

Enkardiñ, nezañ, ober stamm a ouie ; ar vugale o devo loereier, kamizolennoù, kalabousennoù gloan tomm.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.898 (Miz Ebrel 1924)

E-pad ar goañv, Mad[a]len, Yannig ha Katellig, tomm dezho, kousket mat en o gwele, Izabel ha Bilzig ac’h ae d’an ti-nezañ.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.943 (Mae 1924)

Met, paotr, kred ac’hanon, emezañ d’ar c’hilhog, karantezusoc’h e vefont ez keñver, en distro, gounidek ; pep hini anezhe a raio dit ar pecheroù ar re dommañ… Deus, paotr, deus !…

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.950 (Mae 1924)

Bilzig, tomm dezhañ, en deus graet ur gouskadenn vat, met ar paourkaezh kabiten, brevet e izili, ne oa ket evit serriñ e zaoulagad.

1925
Référence : BILZ2 p.173-174

Tomm eo bet d’hon c’holieroù… Met lanv ’zo, lanv kreñv. Bremaik ar vag a vo war flod… Dirap an eor, paotr…

1925
Référence : BILZ2 p.113

e benn tomm

1931
Référence : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

douar tomm

1931
Référence : VALL pg arable

tomm e benn

1931
Référence : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

penn tomm

1931
Référence : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

Ne oant ket heñvel, Greta a oa meleganez, uhel he doare ; Olga a oa duardez, dousoc'h ha tommoc'h.

1944
Référence : EURW.1 p44

Mont a rejomp d'e welout, hag ober a reas dimp un digemer tomm : — « Setu aze », emezañ, « ar sal-c'hoarioù, setu aman pallennoù gloan : n'ho pezo nemet dont da gousket aze p'ho pezo graet ho troioù... »

1944
Référence : EURW.1 p74

Hi ivez a anaveze ac'hanomp diouzh ar gwel, rak aet e oamp en hec'h ostaleri da evañ ur bannac'h kafe tomm, pa oamp o tistreiñ goude ehan-skol an deiz kentañ 'r bloaz.

1944
Référence : EURW.1 p37

Diouzhtu goude lein, e oa aet an daou vignon d'ober un dro : n'oant ket evit en em ober diouzh ar c'housk-ae [sic], boaz ar vro e-doug eurioù tommañ an deiz.

1949
Référence : SIZH p.53

Ar vaouez a oa en-dro dezhi c'hwez-tan ar bleunioù-noz, hag he mouezh a oa re bar, gant he flegoù-displegoù da delennadeg an eostig, tomm hag heson.

1949
Référence : SIZH p.42

Turiet o doa ar gloer, gant ar pig hag ar rañ [sic "rañv"], en douar gell ha meinek, e-kreiz un uloc'h tan[a]v e-giz moged. Ha tomm e oa bet an heol, ken e roste. Ma oa aet dezho an dour rouz [sic, "rous"].

1949
Référence : SIZH p.43

Ar breur Arturo, nac'het gantañ azezañ, a chome ouzh e sav, gant e skubellenn hag e zorch, dirak Palmira daoulinet war darenn-derez chapelig ar Rozera. Sevel a rae houmañ davet ar paotr yaouank daoulagad gleb ha tomm gant ar gwiliouri.

1949
Référence : SIZH p.49

Kaer en deus treiñ ha distreiñ, ne zeu ket ar c'housked dezhañ. Re domm eo en e logig. Hag atav an tan en e wad. Diwiskañ a ra e roched. Sevel a ra. Emañ e noazh-pilh en noz teñval-dall. Ur vezh dudius a laka e gorf da skrijañ.

1949
Référence : SIZH p.51

Frond tomm a oa en aer gant ar mel hag an tin.

1949
Référence : SIZH p.53

Tomm-gor e oa an noz.

1949
Référence : SIZH p.38

Ha klevout a ra ur vouezh, ouzh e c'hervel, notennoù un delennadeg, tomm evel hud...

1949
Référence : SIZH p.38

- Va Doue ! Va Doue ! Va Doue ! emezañ en un huanad. Tomm eo din, ken n'eo tomm !

1949
Référence : SIZH p.39

Mezvet eo ar ganerien gant o fringol o-unan ha gant anal domm an noz.

1949
Référence : SIZH p.39

« Aotrouned » 'rez ouzomp, sitoianed, / Ha ni e bro ar Republikaned ? / Ken a aotrouned na noblañs ne chom, / Rak d’o gouenn fallakr amañ 'oa re domm.

1960
Référence : PETO p35

Tomm-brout a oa etre Douala ha Konakri, ha dreist-holl e-keñver al Liberia.

1985
Référence : DGBD p201

Ha tomm eo ken n'eo tomm !

1985
Référence : DGBD p10

Tomm an heol, sklaer ha fraezh an oabl a-zioc'h ar maezioù glas, ma oa un dudi.

1985
Référence : DGBD p9

Atav ez eus tu da ginnig d'ar poliser e-tal deoc'h evañ ur banne tomm, pe rannañ un tamm bara pok-ha-pok ganeoc'h, pa grog an obererezh da vezañ hir, kement ha distignañ an traoù un tamm bihan.

2015
Référence : DISENT p161

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux