Mar a'm gwarant va c'harantez, / Da vout en noz oc'h he c'hostez, / Wamm garet nepred.
mar ham guorant va karantit [lenn karantith], / da vout in nos oh he costit [lenn costith], / uam garet nep pret
1350
Daveenn :
ABER
niv. 69, 310
ar materi a studian pe brederan a gavan garv, goude hon holl fed er bed-mañ, diwezh pep unan eo ar marv
an materi a studiaff pe prederaf a gavaf garu, goude hon holl fet en bet man, divez pep vnan eu an maru
1450
Daveenn :
M.
p14
a zeiz en deiz
adez en dez
1499
Daveenn :
LVBCA
p15, 52, 70 (de iour en iour)
bevañ er baourentez
beuaff en pourentez
1499
Daveenn :
LVBCA
p36, 70, 156 (viure en pourete ou mourir de fain)
bosenn er c'hein
bocenn en queyn
1499
Daveenn :
LVBCA
p39, 70, 111 (boce au dos)
bos er prenn
bocc en prenn
1499
Daveenn :
LVBCA
p39, 70, 169 (neu en boys)
chañs er c'hoari polod
chancc en hoari polot
1499
Daveenn :
LVBCA
p46, 47, 70, 167 (fuyte, ou chace a l-esteuf)
gonidigezh an douar
gonideguez en douar
1499
Daveenn :
LVBCA
p64, 70, 86 (cultiueure faicte en terre)
fur er gwir
fur en guir
1499
Daveenn :
LVBCA
p70, 80, 93 (saigez de droit)
lakaat un dra en priz
lacat vndra en pris
1499
Daveenn :
LVBCA
p70, 129, 170, 195, 201 (priser)
gwisket en burell
guisquet en burell
1499
Daveenn :
LVBCA
p45, 70, 93 (vestu en bureau)
a vloez en bloez
abloez en bloez
1499
Daveenn :
LVBCA
p15, 38, 70 (d-an en an)
a zeiz en deiz
azez en dez
1499
Daveenn :
LVBCA
p15, 52, 70 (de iour en iour)
er manier arall
en manyer arall
1499
Daveenn :
LVBCA
p26, 70, 138 (aultrement)
er feson arall
en faeczon arall
1499
Daveenn :
LVBCA
p26, 70, 77 (aultrement)
boest an olev en iliz
boest ann oleau enn ylis
1499
Daveenn :
LVBCA
p20, 39, 69, 70, 101, 153 ('boîte des huiles saintes dans l'église')
koeñv er bouzelloù
coezff en bouzellou
1499
Daveenn :
LVBCA
p41, 70, 117 (enfleure es entrailles)
kuzhlec'h en douar
cuzlech en douar
1499
Daveenn :
LVBCA
p64, 70, 128 (lieu soubz terre)
it en peoc'h
eth en peuch
1499
Daveenn :
LVBCA
p70, 147, 161 (alez en paix)
er manier-mañ
en manyer man
1499
Daveenn :
LVBCA
p70, 138 (en telle maniere)
En enor da Doe hon kroeas - da sant Tremeur, da sant Weltaz - ez e voe fontet an chapel-mañ - an Sul ken[t] fest an Spered Glan - ouzit bremañ an dat dre gont - mil pemp-kant eizh bloaz ha tregont
EN ENOR DA DOE ON CROEAS - DA SANT TREMEVR DA SANT VELTAZ - EZ E OVE FOVNTET AN CHAPEL MAN - AN ZVL KEN FEST AN SPERET GLAN - OVZIT BREMAN AN DAT DRE GONT - MIL PEMP KANT EIZ BLOAZ HA TREGONT
1538
Daveenn :
GReg
Enskrivadur war Chapel s. Tremeur e Kledenn-ar-C'hab
Pan ententas ar werc'hez ar c'hombat ay oa eminant dezhi, hi 'n em rekomandas en holl d'an aotroù Doue.
pan ententas an guerhes an combat a yoa eminant dizy, he sem recomandas en oll dan autrou doue :
1576
Daveenn :
Cath
p12
Ha pan edoe an impalazr Maksentius, asamblet gantañ en Aleksandri an holl binvidien ha peorien evit sakrifiañ d'an idoloù[,] hag an gristenien pere n'oz deurie sakrifiañ d'an idoloù, en devoa ordrenet ez vizent lekaet d'an marv ;
ha pan edoæ an impalazr Maxentius, assemblet gantaff en alexandrie an oll pinuidien ha peuryen: euit sacrifie dan ydolou[,] hac an christenyen pere noz deurye sacrifie dan ydolou, en defoy ordrenet ez visent lequeat dan marou[;]
1576
Daveenn :
Cath
p5
« Da em varvailhañ a rez en bras war an edifis, hag an artifis en templ-mañ, peheni zo gwraet gant douzorn tud ha mecherourien. »
[«] da hem maruaillaff a grez en bras, oar an edefiç hac an artifiç en templ man, peheny so grœat gan douzorn tut, ha mecherouryen :[ »]
1576
Daveenn :
Cath
p6-7
[«]Hogen bremañ me c'houlenn ouzhit : pe da dra [da betra] ec'h eus-te asamblet kement-mañ a bobl en ven evit azeuliñ ar sotoni a'n idoloù ?[»]
hoguen breman me goulen ouzit : pezadra ez eux te assemblet quement-man a pobl en vean: euit azuly an sotony an ydolou ?
1576
Daveenn :
Cath
p6
[«]Chede Porfirius peheni oa kustod a ene ha ma holl goñfort ha kuzul en holl adversiteoù, zo [kristen] ivez[ !»]
chede porphirius peheny oa custot a en eff ha ma holl confort ha cusul en holl aduersiteou, so yuez :
1576
Daveenn :
Cath
p22-23
8. Ar werc'hez santel a welas / He c'her mab e poan el lanngroaz. / Kredit serten, pan dremenas, / Gant poan daeroù e kañvaouas.
8. An guerches santel à guelas / He quer map e poan en langroas. / Credit certen, pan tremenas, / Gant poan dazlaou [ez] caffauas.
1622
Daveenn :
Do.
p61
aet eo en e roud
et eo en e rout
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg (et eo en e) rout
en
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg en
en desped din
en despet dîn
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg maugré (que i'en aye)
en diwezh
en diuez
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg (a la) parfin
bevañ en e faltazi, en e roll, en e liberte, en e c'hoant
beua en e faltasi, en e roll, en e liberte, en e c'hoant
1659
Daveenn :
LDJM.1
pg viure (a sa guise)
donet en aod
dônet èn aud
1732
Daveenn :
GReg
pg aborder
en ur feson euzhik
èn ur faeçoun euzicq
1732
Daveenn :
GReg
pg abominablement
en ti
èn ty
1732
Daveenn :
GReg
pg au (au logis)
en da di
eñ da dy
1732
Daveenn :
GReg
pg chez (toy)
en da ti-te
eñ da dy-de
1732
Daveenn :
GReg
pg chez (toy)
en
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (préposition de lieu), (préposition de temps), du (préposition qui marque le temps)
en
èn
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (préposition de lieu)
en ti
en ty
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (la maison)
en ul lec'h
en ul leac'h
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (un lieu)
en kêr
eñ kaer
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (la ville)
en pe stad ?
eñ pe stad ?
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (quel état ?)
en ur bloaz
1732
Daveenn :
GReg
pg dans (un an)
en amzer, e amzer, ar Roue Aleksandra
en amser, ê amser, ar Rouë Alexandra
1732
Daveenn :
GReg
pg du (temps d'Alexandre le Grand)
en
èn
1732
Daveenn :
GReg
Rakskrid, au (au, marquant le lieu), dedans (adverbe, ou préposition)
en abeg
en abecq
1732
Daveenn :
GReg
pg en (signifiant, à cause, pour)
en tu-mañ
en tu-mâ
1732
Daveenn :
GReg
pg en (ça, en deça)
Neb zo treid leue en e votoù.
Nep so treid lue èn e voutou.
1732
Daveenn :
GReg
pg fou (qui a perdu l'esprit, burlesquement)
en amzer-se
en amser-ze
1732
Daveenn :
GReg
pg en (ce temps-là)
Netra ne c'haller da blantañ en e benn.
Netra ne allér da blanta èn e benn.
1732
Daveenn :
GReg
pg fourrer (On ne peut lui rien fourrer dans la tête.)
bro kre en ed
bro crê èn èd
1732
Daveenn :
GReg
pg abondant
blesañ ur re bennak en tal
bleçza ur re-bennac èn tal
1732
Daveenn :
GReg
pg front (Blesser quelqu'un au front.)
bleset ur re bennak en tal
bleçzet ur re-bennac èn tal
1732
Daveenn :
GReg
pg front (Blesser quelqu'un au front, pp.)
fonnañ en e opinion
founna èn e ompinion
1732
Daveenn :
GReg
pg abonder
Vioù a zo en neizh.
Viou a zô enn neiz.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn (il y a des œufs dans le nid).
Hi, te ha ma a oa en iliz, pa zeuas ar glav.
Hî, té ha mé a oa enn iliz, pa zeûaz ar glaô.
1850
Daveenn :
GON.II
p.66
En douar em eus e gavet.
Enn douar em eûz hé gavet.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn (je l'ai trouvé dans la terre).
en abeg ma
enn abek ma
1850
Daveenn :
GON.II
pg abek (à cause que, parce que).
En he zi on bet derc'hent-dec'h.
Enn hé zî ounn béd derc'heñd-déac'h.
1850
Daveenn :
GON.II
derc'heñt ou derc'heñd-déac'h (J'ai été chez elle avant-hier).
abostoliñ a ray en oferenn-bred
abostoli a rai enn oféren-bréd
1850
Daveenn :
GON.II
pg abostoler
En amzer-se e c'hoarvezas un naonegezh vras.
Enn amzer-zé é c'hoarvézaz eunn naounégez vrâz.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn (en ce temps-là, il survint une grande famine).
Doue a zo en eñv holl ha dre-holl.
Doué a zô enn éñv ha dré holl.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn (Dieu est au ciel et partout).
un den dimezet eo a zo bet abostoler en aferenn-bred
eunn dén dimézed eo a zo béd abostoler enn oféren
1850
Daveenn :
GON.II
pg abostoler
N'eus den en ti.
N'eûz dén enn tî.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn (il n'y a personne dans la maison).
kemeret 'voe e lestr en aber
kéméréd oé hé léstr enn aber
1850
Daveenn :
GON.II
pg aber
Mont en arbenn da unan bennak.
Moñd enn arbenn da unan bennâg
1850
Daveenn :
GON.II
pg arbenn (Aller à la rencontre de quelqu'un ou aller à l'encontre de quelqu'un, c'est à dire, l'affronter).
en
enn
1850
Daveenn :
GON.II
pg el, er
En iliz e vezo douaret.
Enn iliz é vézô douaret.
1850
Daveenn :
GON.II
pg douara (Il sera enterré dans l'église).
en diwezh
enn divez
1850
Daveenn :
GON.II
pg divez (Enfin, à la fin, finalement, en dernier lieu, après tout).
En digeflusk ar brasañ em eus e gavet.
Enn digéflusk ar brasa em eûz hé gavet.
1850
Daveenn :
GON.II
pg digéflusk (Je l'ai trouvé dans la plus grande immobilité).
Ar [v]oereb he deus kemeret an emzivadez en he zi.
Ar moéréb é deûz kéméred ann emzivadez enn hé zî.
1850
Daveenn :
GON.II
pg pg emzivadez, emziñvadez (La tante a pris l'orpheline chez elle).
Ne'm eus ket graet kement-se en amc'houloù.
n'em eûz két gréat kémeñt-sé enn-amc'houlou
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn-amc'houlou (En secret, secrètement, en cachette, furtivement)
en amc'houloù
enn-amc'houlou
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn-amc'houlou (en secret. secrètement. en cachette. furtivement).
aner
enn-aner
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn-aner (Inutilement. Vainement. En vain.)
en diswel
enn-diswel
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn-diswel (secrètement. en secret. en cachette. furtivement).
En un taol en em gavas en hon touez.
Enn-eunn-taol en em gavaz enn hon touez.
1850
Daveenn :
GON.II
pg enn-un-taol (tout d'un coup il se trouva au milieu de nous).
En hoc'h erbed eo em eus bet kement-se.
Enn hoc'h erbéd eo em eûz bét kémeñt-sé.
1850
Daveenn :
GON.II
pg erbéd (C'est à votre recommandation que j'ai eu cela).
Fallaenn a vezo en heol ar sizhun a zeu.
Fallaen a vézô enn héol ar zizun a zeû.
1850
Daveenn :
GON.II
pg fallaen (Il y aura éclipse de soleil la semaine prochaine).
Ur felpenn [g]ig a oa en e zorn.
Eur felpenn kîg a ioa enn hé zourn.
1850
Daveenn :
GON.II
pg felpenn (Il avait un gros morceau de viande à la main).
Likit ho kleze en e feur.
Likid hô klézé enn hé feûr.
1850
Daveenn :
GON.II
pg feûr (mettez votre épée dans le fourreau).
An tan a flammas en un taol.
Ann tân a flammaz enn eunn taol.
1850
Daveenn :
GON.II
pg flamma (le feu s'emflamma tout à coup).