Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Doar./Stn. A. (en egor) 1. Brasoc'h e hed eget hini an darn vrasañ eus e seurt, pe hini traoù all zo en e gichen. Un daol hir. E vragoù zo re hir. Ar biz hirañ : biz kreiz an dorn. & Trl. skeud. Bezañ hir e fri : bezañ ranell. & Bezañ re hir e deod : komz re. & Bezañ hir e vrec'h, hiroc'h e vrec'h eget e vañch : kaout levezon. & Falc'hat a-dro-hir : o luskañ ar falc'h pellañ ma c'haller. 2. (db. an dud) A vent uheloc'h eget an darn vrasañ. Hennezh zo hir ha moan. ES. berr, krenn. B. (en amzer) A bad pell. Ur vuhez hir, ur c'hleñved hir. Hiroc'h e vez an deiz en hañv. & (dirak un ak.) Ul labour a hir amzer : ret gouestlañ kalz amzer dezhañ. Lavaret hir bedennoù. & Trl. kv. Hir evel un devezh mediñ : hir-meurbet, ken skuizhus ma'z eo. II. Doar. (db. an amzer) A bad pell, re bell. Hir e oa an amzer dezhañ : ne dremene ket buan a-walc'h. & Trl. Kavout hir e amzer : enoeiñ. III. Stn. Dre ast. 1. (db. an diedoù) Re a zour ennañ. Kafe hir. & Trl. Sistr hir : lakaet dour ennañ. 2. (db. ar c'hevredigezhioù) Dezho un niver bras a izili. Familhoù hir. 3. (db. al lec'hioù ; en e zerez-uheloc'h, dirak un ak.) Pell. Mont a rejont da glask hiroc'h broioù. IV. Rag. am. 1. (en e zerez-uheloc'h) Muioc'h. Da c'hortoz gouzout hiroc'h : kaout disklêriadurioù klokoc'h. Ne'm boa ket goulennet hiroc'h. 2. (en e zerez-uhelañ) Muiañ. An hirañ o deus bet evit ar moc'h eo eizh lur al lur. V. Tr. ar. DRE HIR. 1. ( dirak un ak.) Dre hir amzer : gorrek, gant poan. Mervel dre hir amzer. Dre hir basianted. 2. (dirak un av.) Dre forzh. Dre hir delc'her da labourat ez echui dizale. Dre hir c'hortoz en deus kollet spi. VI. Adv. 1. ENT HIR, EZ HIR : en hevelep doare ma'z eo hir. Displeget eo bet an degouezh ez hir dezho. & Trl. Heskennat prenn ent hir : o vont diouzh e hed. 2. (kenstrollet laosk gant un ag.) Ent hir. Gouzouget hir : dezhañ ur gouzoug hir. Blev rodellet-hir : hir ar rodelloù anezhañ. 3. (en egor, en amzer ; en e zerez-uheloc'h) Pelloc'h. N'eo ket aet hiroc'h eget ar puñs. Hep daleañ hiroc'h. Chomet e vije eizhtez hiroc'h. D. (en e zerez-uhelañ) Pellañ. Kerzhet a reas hirañ ma c'hallas. 4. Tr. adv. D'AN HIRAÑ, DA HIRAÑ : d'ar muiañ. Warc'hoazh, pe antronoz d'an hirañ, ne chomo mui tamm. [1877] [...] en ur baeañ anezho an dekved, da hirañ, eus ar pezh a dalvezent. [1877] Eus a Lanzeon da vourk Gwinevez, n’eus ket pell, tri c’hardeur vale da hirañ. [1924] [...] n’oufed teurel un dared skañv gant an dorn noazh en tu-hont da 25 m d’an hirañ [...]. EVEZH. : kemm. blot. e deroù ar gerioù pa vez lec'hiet hir dirazo.

Skouerioù istorel : 
83
Kuzhat roll ar skouerioù

blev hir

1499
Daveenn : LVBCA p38, 98 (longs cheueux, rigot [perruque, chignon])

hir

1499
Daveenn : LVBCA p98 ('long')

hir

1499
Daveenn : LVBCA p98 (long)

hir

1659
Daveenn : LDJM.1 pg long, longuement

hent hir

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (long) chemin

hirañ ma c'haller sellet

1699
Daveenn : Har. pg gallout, hir, ma, sellet (à perte de vüe)

ur strollad hir a diez war ar ru

1732
Daveenn : GReg pg file (Une file de maison [sic])

barv hir

1732
Daveenn : GReg pg barbe (longue)

ken hir hag ar vrec'h

1732
Daveenn : GReg pg (long comme le) bras

kleze hir

1732
Daveenn : GReg pg brette (longue épée, qui sert en combat singulier)

ur pennad-blev hir

1732
Daveenn : GReg pg (longue) chevelure

ez hir

1732
Daveenn : GReg pg amplement

blev hir

1732
Daveenn : GReg pg (longue) chevelure

ur renkad hir a diez

1732
Daveenn : GReg pg file (Une file de maison [sic])

hoel hir

1732
Daveenn : GReg pg age

re hirr

1732
Daveenn : GReg pg diffus (use)

ur chadennad hir a diez war bord ar ru

1732
Daveenn : GReg pg file (Une file de maison [sic])

kanton, pe en hini an hirañ deizioù en hañv a bad bede ur serten eur

1732
Daveenn : GReg pg climat (espace de terre, où les plus grands jours d'été vont jusqu'à une certaine heure)

roit an hirañ din

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

divesker hir hoc'h eûz

1850
Daveenn : GON.II pg gâr, garr

an abardaezioù a zo hir bremañ

1850
Daveenn : GON.II pg abardaez

Hir eo e varv.

1850
Daveenn : GON.II pg barô (Il a la barbe longue).

Ken hir eo e zivskouarn evel re un azen.

1850
Daveenn : GON.II pg azen (Ses oreilles sont aussi longues que celles d'un âne).

chetu ur goloenn hir-bras

1850
Daveenn : GON.II pg kôlô

un daskor gwall hir en deus bet

1850
Daveenn : GON.II pg daskor, dakor

Hir eo bet e fallaenn.

1850
Daveenn : GON.II pg fallaen (Son évanouissement a été long).

aba ma eo hir an deiz

1850
Daveenn : GON.II pg aba

n'eo ket hir a-walc'h ar geot evit e droc'hañ

1850
Daveenn : GON.II pg géot, iéot

an hirañ deiz hag ar berrañ noz

1850
Daveenn : GON.II.HV pg gorzav ou gour-zaô-ann-héol ([traduction de l'expression galloise servant à désigner] le solstice d'été).

Kemerit ur walenn hir da ziskarañ ar c'hraoñ.

1850
Daveenn : GON.II pg gwalen (Prenez une longue gaule pour abattre les noix).

re hir eo ho sae

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

ur barv hir en doa

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

hir

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

hir

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr, hirder, hirded, hirra, hirraat, hirroc'h

hiroc'h

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr, hirroc'h

hiroc'h e vezo an deiz ar miz a zeu

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

hirañ

1850
Daveenn : GON.II pg hîr, hirr

hir

1850
Daveenn : GON.II p.13, introduction, "long".

Kan al labousig a zo berr, me 'oar 'vat, n'eo ket hir kennebeut ar Bater : hogen n'eo ket ul labous eo an den, ha marvailhoù n'int ket Paterioù.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VII

An azen, deuet e dro, a lavar evel-henn : "Ned eus ket pell, soñj am eus, ur wech, en ur dremen, Dre ur prad glas a oa, me 'gav din, d'ur manac'h, An naon, ar geot flour ha, m'en diskuilh hep nac'h, Dre ali Paol gornek o sutal em fenn sot, e peurjon er prad-se ledander va zeod. Me n'edon ket em zra, evit lavaret gwir. Diouzhtu e voe ar vlej war al loen blevek hir. Ur bleiz, den a studi, a ziskouezas displeg e oa deuet ar c'hleñved diwar ar skouarneg, hag e tleit, 'mezañ, sevel hed e livenn Al loen-se divalo, rognek-fall, diskroc'hen. Laerezh tra e nesañ, ne oa gwashoc'h torfed ! Nemet dre ar marv ne vije ket gwalc'het ; ur vezh e oa e welet : d'ar bed-holl evit skouer 'Oa ret e vije roet. Lazhet e voe ar c'houer.

1867
Daveenn : MGK p26

an eil tra a ziskouez : e vez lakaet an den Alies en ti-barn du pe wenn Diouzh an arc'hant a vez o son[iñ] en e c'hodell, Dioc'h ma vez hir e zent, uhel ha kre e gerniel.

1867
Daveenn : MGK p26

Goude aotrounez vras, krinet ganto o fri, A deuas pep eil tro, diouzh ma oa hir o dent, Da ziskargañ o gor : holl emezo 'oant sent : an tigred, ar bleizi, bete'ar c'hozh chas bihan A dlee d'ar Baradoz mont diwar hanter vann.

1867
Daveenn : MGK p25

Er pardonioù-se, ne glevit nemet sermonioù hir, inouus, mat da vantriñ ho spered ha da lakaat ac’hanoc’h da goll ho penn dre ho diskianterezh.

1877
Daveenn : EKG.I. p.175

Mes ar falc’h n’oa ket lezet evel ma vez pa’z eer da falc’hat ar foenn d’ar foennog ; troet e oa he lagadenn dezhi, hag evel-se ec’h en em gave al lamenn a-eeun gant an troad ; heñvel e oa ouc’h un heskenn-brad, nemet m’oa hiroc’h ha pounneroc’h.

1877
Daveenn : EKG.I. p.273

Eus a Lanzeon da vourk Gwinevez, n’eus ket pell, tri c’hardeur vale da hirañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.252

Ar re-se [a] oa an dud o doa c’hoant d’en em ruilh er pec’hedoù hudur ha da heuliañ c’hoantegezhioù fall o c’halon, pe d’en em binvidikaat diwar-goust an ilizoù, ar c’houentoù hag an noblañsoù, en u[l] laerezh o leveoù, pe en ur ober an neuz d’o frenañ en ur baeañ anezho an dekved, da hirañ, eus ar pezh a dalvezent.

1877
Daveenn : EKG.I. p.43-44

Pa’z eo gwir o deus c’hoant an holl da vont, tennomp plouz berr, hag an hini en devezo ar blouzenn verrañ pe hirañ, hervez ma vezimp en em glevet a-raok, hennezh a yelo en hent.

1878
Daveenn : EKG.II p.111

Lezer a ris anezhi da riklañ goustadik er puñs : mes pa gouezhas er foñs e oa ret dezhi da nebeutañ tri zroatad evit tizhout an nec’h. Ha me diaes va fenn o welet n’oa ket hir a-walc’h va skeul.

1878
Daveenn : EKG.II p.50

d'an hirañ

1909
Daveenn : BROU p. 252

hirañ ma tal[v] eo pevar real

1909
Daveenn : BROU p. 252 (le plus qu'il vaut c'est ur franc)

hiroc'h e tal[v] yec'hed negit danvez

1909
Daveenn : BROU p. 252 (plus vaut santé que richesse)

da hirañ

1909
Daveenn : BROU p. 252 (tout au plus)

frank ha hir eo da sae

1909
Daveenn : BROU p. 239

Hogen n'emañ ket ar mare nag al lec'h da vont d'an ergerzhadenn-se dre hir gomzoù.

1923
Daveenn : SKET p.20

An hirañ hag an diaesañ jediñ

1923
Daveenn : SKET p.182, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Les calculs les plus longs et les plus difficiles".

An nammoù-korf, ar c’hleñvedoù hir ha poanius, ar marvoù trumm pe re brim n’oa ket anv anezho kennebeut-all gant an nav rummad gwenvidik.

1923
Daveenn : SKET p.69

Ne weled ket eus an evadegoù-se ma ev an den enno, diezhomm ha disec’hed, ma tiskianta diwar re-gofad, ma ruilh e-kreiz uloc’h ha pri, o tiskenn izeloc’h eget loened-mut ; n’oa ket eus ar banvezioù hir-didermen m’en em stanka enno kengouvidi diemzalc’h, ez varlonk ha lous evel moc’h dirak laouiri pourveziet-leun ; nag eus an abadennoù-se dibaouez c’hoari diñsoù pe wezboell, ma kas enno didalvez-kaer gwazed kadarn, kreñv ha meizek, ar pep gwellañ eus o amzer.

1923
Daveenn : SKET p.69

Anat diwar arnodennoù graet e 1862 e mirdi « Saint-Germain », pa n’oufed teurel un dared skañv gant an dorn noazh en tu-hont da 25 m d’an hirañ, e c’heller tizhout betek 65 m dre ober war-bouez al lêrenn-vannañ.

1924
Daveenn : SKET.II p.19, notenn (1)

Gant bleud gwinizh, goell bier ha holen e rae dezhañ kouignoù hir ha re grenn.

1924
Daveenn : SKET.II p.16

Ha kaer en devoa sellet en-dro dezhañ, den ne wele ; ne wele nemet skeudenn hirr-hirr an hoper.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 41, p.948 (Mae 1924)

Anez da se ?… Bara, na kig na krampouezh ne vo ket war blankenn e di, hag en tier an dud a vor peurvuiañ enne a-leizh a vugale, hir ha lemm o dent.

1925
Daveenn : BILZ2 p.104

biz hirañ

1927
Daveenn : GERI.Ern pg biz

ne voe ket hir an abadenn

1931
Daveenn : VALL pg (l')affaire (ne fut pas longue ; nuance ironique)

Hir-tre int a-wechoù, o fenn serzh-kenañ alies (betek 30%) hag o dinaou o vont war zigreskiñ kalzik goude-se.

1943
Daveenn : TNKN p61

Ur gambrad hir ha frank, leun a voged butun, a c’hwez louarn, a flaer pounner.

1944
Daveenn : EURW.1 p.192

Ha, ma kleve un trouz bennak, e oa klemmoù hir an avel e gwez avaloù al liorzh, hag ar gaouenn gant he galvadennoù melkonius e koadoù Troboa.

1944
Daveenn : ATST p.54

En e waremm, gourvezet er foz dindan ar raden hir, Job a c’hortoze, gant e falz nevez c’houlazhet en e gichen.

1944
Daveenn : ATST p.71

A ! re hir eo bet e fri, ha kalz re hir e deod !…

1944
Daveenn : ATST p.117

Ar marichal en doa keuz da vezañ bet re hir e fri. Ne fiche ket. — « Alo ! marichal, ma ne gredit ket mont, me a yelo en ho plas, » a lavaras unan.

1944
Daveenn : ATST p.117

Ne veze ket kaset an holl vugale d'ar skol, pell ac'hano... Mar boamp tri-ugent, e oa d'an hirañ.

1944
Daveenn : EURW.1 p20

An hini a zo pignet war dosenn Sant-Weltaz a zo evel ur moraer e beg ur wern, a zizolo ur mor divent ; ac'halen e tizolo an arvester ur c'helc'hva douar mezevennus, ken hir ma'z eo war ar pevar avel.

1944
Daveenn : EURW.1 p16

Diouzh Kingstown da [z]Dublin ez eus ur straed hir-hir ; kêrbenn Iwerzhon gant 200.000 annezer, a zo unan eus ar c'haerañ.

1944
Daveenn : EURW.1 p.175

Setu ni 'ta bodet e Gwengamp, pirc'hirined an arondisamant, ha berniet e-barzh un tren hir-hir, dre barrozioù, gant hor beleien en hor penn.

1944
Daveenn : EURW.1 p76

Hag e krogis da sevel, dre guzh, e-pad studioù hir an abardaez, rimadelloù ha kontadennoù brezhonek, a lennen e-barzh ar porzh, hag e-pad ar baleadegoù, d'am c'hendiskibien.

1944
Daveenn : EURW.1 p42

C'hwerv e kaven ma boued, hir an amzer, trist e vezen dre-holl, o soñjal e oan bountet en ur prizon, kalet e kaven klevout ar mestroù o c'hourdrouz hep paouez, oc'h hegal, o kastizañ, gant o daoulagad warnoc'h noz-deiz.

1944
Daveenn : EURW.1 p35

Betek eno ne raen ket a wad fall : ur veaj evel un all e oa houmañ din, an hent a oa hir, al laboused a gane er c'hleuzioù, tud a laboure er parkoù, kêr Wengamp a oa brav da welout gant he renkennadoù tier a dri estaj...

1944
Daveenn : EURW.1 p30

Lukaz a oa azezet war bord ar stêr vras, e-touez ar geot hir hag ar c’hegid, ha ne zistage ket e sell a-ziwar ar bont spoue ken kaz e vije deuet ur pesk bennak da bismigañ ar vuzhugenn ha d’he lonkañ evit e vrasañ damant.

1944
Daveenn : ATST p.12

Nemet, na petra ! Te a zo bet re hir da fri, dalc'hmat.

1949
Daveenn : SIZH p.62

Ha troc'hañ a reas hent a rampadennoù bras davet an iliz, hed-ha-hed trepasioù hir louet ar manati.

1949
Daveenn : SIZH p.44

Yaouankik on ha n'eo ket hir / Ma skiant-prenet, evit gwir ; / Ur ger, avat, diwar ma fed, / A lârin daoust ha ma 'z eo pred / Deoc'h prim ac'hann redek da guzh / Pa gerzh an amzer ha pa uz.

1960
Daveenn : PETO p59

Va-unan, gant ar prez-labour, ne 'm boa ket a dro da gavout hir an amzer.

1985
Daveenn : DGBD p194

Ar penn-devezh goude kreisteiz a vez kavet an hirañ.

1985
Daveenn : DGBD p11

Deoc'h-c'hwi da soñjal ivez e rank an obererezh bezañ hir a-walc'h evit m'o defe amzer da zont betek ennoc'h ha goude-se da vont war o c'hiz betek ar gêr vras tostañ evit sevel o fennad-skrid...

2015
Daveenn : DISENT p131

Urzh al lizherennoù

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial