I.
H.g.
A. (db. ar metalioù, ar c'hendeuzadoù)
Disoc'h an temzadur.
Temz ul lavnenn : he c'haleter.
B. Dre skeud.
1. (db. an danvezioù)
Dalc'h un danvez n'eo na liñvel na kalet.
Temz vat zo en toaz krampouezh.
2. (db. an dud, al loened)
Temz-spered.
Temz vat zo en den-se. Temz e spered.
3. Temz-korf, temz-yec'hed : anien a-fet korf pe yec'hed.
C. GOUNEZ., LIORZH.
Nep danvez (teil, bezhin, danvezenn gimiek, h.a.) a lakaer en douar evit e strujusaat.
Re a demz a lakaont en o douar. Fuilhañ, skuilhañ temz war ar maiz.
&
Temz-atil : da strujusaat an atil. Temz-ludu : ludu implijet da strujusaat an douar.
DHS. ludu.
II.
G.
1. Temz-spered dibar d'un den.
Ha kordañ a ray hon temzoù ?
2. Danvez resis a zrusaer an douar gantañ.
War e foenneier e lakae gwano, un temz burzhudus o tont eus Chile. Temzoù kimiek.
HS. tremp.
3. Dre skeud.
Komzoù trenk.
Temzoù divalav.
Daveenn :
GReg
pg (Corentin est d'une bonne) complexion
sempl eo an temz anezhañ
sempl eo an témps anezâ
1732
Daveenn :
GReg
pg (il est d'une faible) complexion
an temz eus an den a ro alies dezhañ al lusk entreze ar vis, pe ar vertuz
an témps eus an dèn a ro alyès dezâ al lusq èntreze ar viçz, pe ar vertuz
1732
Daveenn :
GReg
pg (le vice & la vertu dependent en partie de notre) complexion
al lañs da heul ar vis pe da bratikañ ar vertuz a zeu alies a-berzh an temz eus a bep den
al lançz da heul ar viçz pe da braticqa ar vertuz a zeu alyès a-berz an témps eus a bep dèn
1732
Daveenn :
GReg
pg (le vice & la vertu dependent en partie de notre) complexion
temzioù flour
témpsyou flour
1732
Daveenn :
GReg
pg (complexion) delicate
temz flour
témps flour
1732
Daveenn :
GReg
pg (complexion) delicate
un temz mat a aer
un tèmps mad a aer
1732
Daveenn :
GReg
pg air
temz
témps
1732
Daveenn :
GReg
pg complexion (disposition naturelle du corps)
temzioù
témpsyou
1732
Daveenn :
GReg
pg complexion
temz korf den
témps corf-den
1732
Daveenn :
GReg
pg complexion
temz mat
temps mad
1732
Daveenn :
GReg
pg (bonne) complexion
temz
tempz
1850
Daveenn :
GON.II.HV
pg tempz (s.f. épice, substance aromatique dont on se sert pour assaisonner les viandes).
temz
temps
1850
Daveenn :
GON.II
pg temps (trempe, état de ce qu'on imbibe, comme linge, etc., de ce qu'on trempe, comme le fer, l'acier, etc. il s'emploie aussi pour tempérament, complexion).
Roit un temz mat dezhañ.
Rôid eunn temps mâd d'ézhañ.
1850
Daveenn :
GON.II
pg temps (donnez-lui une bonne trempe).
Un temz mat a zo en den-se.
Eunn temps mâd a zô enn dén-zé.
1850
Daveenn :
GON.II
pg temps (cet homme a un bon tempérament, il est d'une bonne trempe).
temzioù
tempsiou
1850
Daveenn :
GON.II
pg temps (trempe, état de ce qu'on imbibe, comme linge, etc., de ce qu'on trempe, comme le fer, l'acier, etc. il s'emploie aussi pour tempérament, complexion. Pl.)
Hirie na gomzin dac'h nemet eus an temz neve[z] a ve[z] groet ane[zh]añ "kaoc'h-houarn fosforet" ("scories" en gallek). Unan eus hon mignoned an neus bet ar vadelezh da skrivañ dimp diwar se un diviz a gavfet pelloc'hik.
Hirie na gomzin d'ac'h nemet euz an temps-neve a ve groet anean "koc'h-houarn fosforet" ("scories" en gallek). Unan euz hon mignoned an euz bet ar vadelez da skrivan d'imp diwar-ze eun diviz a gavfet pelloc'hik.
1898
Daveenn :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Druz ha frouezhus, an douar, hep teil na temz, a daole greun e-leizh.
Druz ha frouezus, an douar, hep teil na temz, a daole greun e-leiz.
1923
Daveenn :
SKET
p.66-67
Er gouennoù-se e vez ar merc’hed gaouiat-dreist ha ganas ha n’heller ket fiziout enno dre m’o devez temz orgedus ar givri ha divezhded ar c’hiezed.
Er gouennou-ze e vez ar merc’hed gaouiad-dreist ha ganas ha n’heller ket fiziout enno dre m’o devez temz orgedus ar givri ha divezded ar c’hïezed.
1923
Daveenn :
SKET
p.100
temzioù
temziou
1931
Daveenn :
VALL
pg amendement (de la terre)
temzioù raz
temziou-raz
1931
Daveenn :
VALL
pg amendement (calcaires)
temz
1931
Daveenn :
VALL
pg amendement (de la terre), assaisonnement
Amañ, n'anavezen den ebet koulz lavarout, nemet tiegezh ar Gagien, hag ar C'havalier-se, a oa un divroad, un estrañjour ; daoust ha kordañ 'rafe hon temzoù ?
Amañ, n'anavezen den ebet koulz lavarout, nemet tiegez ar Gagien, hag ar C'havalier-se, a oa eun divroad, eun estrañjour ; daoust ha korda 'rafe hon temzou ?
1944
Daveenn :
EURW.1
p78-79
Notennoù studi
Hervez Kervarker (GON.II.HV.) eo benel ar ger "temz" ("tempz") pa vez anv eus ar pezh a vez lakaet war ar c'hig evit reiñ blaz dezhañ.
