Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
5
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. Ls. 1. Furm lies an anv-kadarn "den". Tud vrudet. Nag a dud ! Eno e oa ur bobl tud. 2. Hollad ar re zo o vevañ en hevelep lec'h. Tud ar vro-se zo bihan met kalet ouzh ar boan. Tud kêr. 3. Hollad ar re o deus an hevelep micher. An dud a vor. An dud a Iliz. & Trl. GWECHALL [1732] Tud an ti : ar servijourien e gourc'hemenn ar perc'henn. [1732] Gervel tud an ti. 4. Hollad ar re a sav a-du gant ub. Gouzout a ran pere eo ma zud. II. (er gerentiezh) 1. (goude ur ger-perc'hennañ pe dirak ur renadenn-anv) Tad ha mamm. Ma zud. Kuitaat ti e dud. Tud hennezh zo bet paour. Tud Yann. 2. Tud-kar, tud-nes : tud eus an hevelep familh. Koll unan eus e dud-nes. Tud-yaouank : nevez-euredet. 3. Familh. Bezañ a dud : bezañ eus an hevelep familh. Julig al Louarn ha Kevareg ne oant ket a dud. [1877] — Ma n’eus nemet da wreg ha da vugale o viret ouzhit, kae en hent, Jaouen, eme Vari-Jann Kerebel, n’he doa lavaret ger ebet c’hoazh, kae en hent. Doue ne zilezo biken tud an hini a zo marv oc’h ober ar mad. HS. kerent. III. (en e furm lies) Termen a dalvez da gomz ouzh ar re all, pe diwar o fenn gant un arliv a vignoniezh. Poaniañ a rit, tudoù ! Tudoù diwar ar maez ha tudoù kêr, taolit ur sell war hol labour. Me ho ped, tudoù yaouank. IV. Impl. da anv unan. Meur a zen a-gevret. Un dud a zeuas ne voe gwelet biskoazh kement all. Un dud bras en doa bodet en-dro dezhañ. Un dud a oa eno ! : kalz a dud a oa eno !

Skouerioù istorel : 
291
Kuzhat roll ar skouerioù

pe a tut [a be dud]

1499
Daveenn : LVBCA p15, 158, 200 (de quel gent)

tud

1499
Daveenn : LVBCA p200 (gent)

ost tud armoù

1499
Daveenn : LVBCA p27, 154, 200 (ost de gens d-armes)

gwele an dud klañv

1499
Daveenn : LVBCA p23, 89, 115, 200 (le lit a gesir malades)

Tud vat[,] ho Pater lavaret !

1554
Daveenn : ISYK.I p113

Evel ma'z ententas ez komeras darn he zud [eus] he falez hag ez em warnisas gant sin ar groaz, hag ez eas en kêr, hag ez kavas un nombr bras a gristenien, pere a yae da sakrifiañ d'an idoloù rak aon na vient lazhet ma'z voe meurbet nec'het ha keuzet.

1576
Daveenn : Cath p5-6

An sanktez a respontas : [«] Skrivet eo na zle den en em veuli nag ivez en em vituperiñ ; an dra-se a gustum an dud sot da ober hag an re travailhet gant vanegloar[. »]

1576
Daveenn : Cath p9

« Da em varvailhañ a rez en bras war an edifis, hag an artifis en templ-mañ, peheni zo gwraet gant douzorn tud ha mecherourien. »

1576
Daveenn : Cath p6-7

sevel tud a armoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg leuer (des gens d'armes)

tud diwar ar maez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (gens des) champs

e dremm an holl dud

1659
Daveenn : LDJM.1 pg publiquement

un amzer zo bet ma yune an dud pep Sadorn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (il a esté vn) temps (qu'on ieusnoit tous les Samedis)

tud diwar ar maez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (tut) diuoar (ar maes)

tud

1659
Daveenn : LDJM.1 pg gens

tud diwar bloue

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (tut dioar) ploue

daou rumm tud am eus gwelet

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (daou) rum (tut ameus guelet)

embanner an dud varv

1659
Daveenn : LDJM.1 pg crieur (des trespassez)

dirak an holl dud

1659
Daveenn : LDJM.1 pg publiquement

tud a bloue

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (gens des) champs

dastum tud a armoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg leuer (des gens d'armes)

evit tremen dioc'h an dud

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (par) maniere d'acquit

an hevelep tud

1659
Daveenn : LDJM.1 pg cette maniere (de gens)

bagad tud

1699
Daveenn : Har. pg bagad (bandes [sic] de gens ; item, troupeau), tud

bagad tud

1699
Daveenn : Har. pg tud

tud hemp fin

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde, Van.)

tud

1732
Daveenn : GReg pg gens (personnes)

Bezañ ez eus ur feson tud pere a zo, &c.

1732
Daveenn : GReg pg genre (Il y a un genre de personnes qui sont, &c.)

hentiñ an dud onest

1732
Daveenn : GReg pg frequenter (Frequenter les gens de bien.)

darempreziñ an dud onest

1732
Daveenn : GReg pg frequenter (Frequenter les gens de bien.)

goprañ tud

1732
Daveenn : GReg pg gage (Prendre des journaliers à gage, loüer des gens à la journée.)

gopret tud

1732
Daveenn : GReg pg gage (Prendre des journaliers à gage, loüer des gens à la journée, pp.)

tud yaouank

1732
Daveenn : GReg pg garçon (Garçon, celui qui n'est pas encore marié.)

tud dizimez

1732
Daveenn : GReg pg garçon (Garçon celui qui ne se marira point.)

tud bourdus

1732
Daveenn : GReg pg bouffon (qui plaisante), garder (Celui qui en donne à garder, p.)

Re vras fortun a ra gwashaat kalz tud.

1732
Daveenn : GReg pg gâter (La fortune gâte plusieurs personnes.)

rumm tud

1732
Daveenn : GReg pg generation (Génération, personnes qui vivent en même temps.)

Ur rumm tud a dremen ha re all a zeuio goude.

1732
Daveenn : GReg pg generation (Une generation passe, & l'autre vient.)

Bezañ ez eus ur spes tud pere a zo, &c.

1732
Daveenn : GReg pg genre (Il y a un genre de personnes qui sont, &c.)

an holl dud

1732
Daveenn : GReg pg genre (Le genre humain.)

tud asotet

1732
Daveenn : GReg pg hebeté (-ée, stupide, p.)

tud abafet

1732
Daveenn : GReg pg hebeté (-ée, stupide, p.)

tud berralanek

1732
Daveenn : GReg pg haletant (-e, qui respire avec peine, p.)

Ned eus ket a-walc'h a dud en Breizh, hervez an douar a zo enni.

1732
Daveenn : GReg pg habitant (Il n'y a pas assés d'Habitans en Bretagne, eu égard à la grandeur & à l'étendue de la Province.)

tud a vrezel

1732
Daveenn : GReg pg guerre (Gens de guerre.)

gervel tud an ti

1732
Daveenn : GReg pg appeller

Bezañ ez eus un seurt tud pere a zo, &c.

1732
Daveenn : GReg pg genre (Il y a un genre de personnes qui sont, &c.)

an dud bet

1732
Daveenn : GReg pg antiquité

tud pounner

1732
Daveenn : GReg pg grossier (Grossier, -e, parlant d'une personne impolie, p.)

tud lourt

1732
Daveenn : GReg pg grossier (Grossier, -e, parlant d'une personne impolie, p.)

tud vailhant ha talvoudek

1732
Daveenn : GReg pg heros (grand, & illustre personnage)

an dud vras o vezañ dre natur ambisius a gemer an ambision evit ur vertuz

1732
Daveenn : GReg pg ambition

tud re dev

1732
Daveenn : GReg pg grossier (Un homme d'une taille grossiere, p.)

souezhañ an dud

1732
Daveenn : GReg pg admiration

toullad tud

1732
Daveenn : GReg pg assemblée

tud tev

1732
Daveenn : GReg pg gros (Un gros homme, p.)

reiñ lorc'h d'an dud a bouez

1732
Daveenn : GReg pg grandeur (Flater les grandeurs humaines.)

Pe pikoled tud !

1732
Daveenn : GReg pg grand (Quels grands hommes !)

Pikolat tud !

1732
Daveenn : GReg pg grand (Quels grands hommes !)

tud dic'hras

1732
Daveenn : GReg pg grace (Un homme qui a mauvaise grace, p.), grossier (Grossier, -e, parlant d'une personne impolie, p.)

Taget eo an dud gantañ.

1732
Daveenn : GReg pg gourmander (Il gourmande les uns & les autres.)

tud nes

1732
Daveenn : GReg pg allié

tud naoniet

1732
Daveenn : GReg pg affamé

Debret eo an dud gantañ.

1732
Daveenn : GReg pg gourmander (Il gourmande les uns & les autres.)

Skornañ a ra an dud gantañ, ker lent ma'z eo.

1732
Daveenn : GReg pg glacer (Son serieux glace les gens.)

tud

1732
Daveenn : GReg pg a

ul lod bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg affluence, concours

ur rumm bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg amas

hon tud diaraok

1732
Daveenn : GReg pg ayeux (ancêtres)

bandenn tud

1732
Daveenn : GReg pg bande (une troupe de gens associez)

tud divarvet

1732
Daveenn : GReg pg (qui n'a point de) barbe (parce qu'il l'a perduë)

ur vagad tud

1732
Daveenn : GReg pg (une) batelée (de monde)

tud divalo

1732
Daveenn : GReg pg belitre (gueux qui mandie par pure faineantise)

madoberioù an Aotrou Doue e-keñver an dud

1732
Daveenn : GReg pg benediction(s de Dieu, les bienfaits envers les hommes)

meur a dud [sic]

1732
Daveenn : GReg pg bien (du monde)

tud helavar

1732
Daveenn : GReg pg bien (-disant, orateur disert)

tud vat

1732
Daveenn : GReg pg (un) bon (homme)

tud kozh

1732
Daveenn : GReg pg bon (homme, vieillard)

an dud kozh

1732
Daveenn : GReg pg bon (les bonnes gens)

tud vat int terrupl

1732
Daveenn : GReg pg bon (ce sont de très-bonnes gens)

tud boset

1732
Daveenn : GReg pg bossu (qui a une bosse)

tud a-feson

1732
Daveenn : GReg pg brave (honête, galand)

tud vrav

1732
Daveenn : GReg pg brave (honête, galand)

tud rust

1732
Daveenn : GReg pg brusque (un peu rude)

tud asotet

1732
Daveenn : GReg pg brutal (étourdi)

tud kablus

1732
Daveenn : GReg pg (homme sujet à se) cabrer

tud skabrus

1732
Daveenn : GReg pg (homme sujet à se) cabrer

tud kuzhet

1732
Daveenn : GReg pg caché (couvert)

arc'hant an dud a vrezel

1732
Daveenn : GReg pg caisse (militaire)

tud diwar &c

1732
Daveenn : GReg pg (homme de la) campagne

tud diwar ar maezoù

1732
Daveenn : GReg pg (homme de la) campagne

tud dister

1732
Daveenn : GReg pg canaille (la populace, gens sans naissance, sans biens, ni courage), gens (Gens de rien.)

diskiñ ar gredenn d'an dud

1732
Daveenn : GReg pg catechiser

stad an dud dizemez

1732
Daveenn : GReg pg celibat (état d'un homme qui vit hors du mariage)

an dud a Iliz a zo oblijet da vevañ dizemez

1732
Daveenn : GReg pg (les Ecclesiastiques sont obligez de garder le) celibat

tud an ti

1732
Daveenn : GReg pg ceux (de la maison), (le) domestique (les domestiques)

tud an tiegezh

1732
Daveenn : GReg pg ceux (de la maison), (le) domestique (les domestiques)

tud an tiegezh

1732
Daveenn : GReg pg ceux (de la maison)

serten tud

1732
Daveenn : GReg pg (un) certain (quidam)

tud diempenn

1732
Daveenn : GReg pg (sans cervelle) cerveau (creux, un peu fou)

tud a gambr

1732
Daveenn : GReg pg (valet de) chambre

tud lijer en em ro d'o natur, tud pere o deveus kalonoù kigus ; n'o deus nemet lentegezh ha yenijenn e-keñver Doue hag e-keñver ho silvidigezh, eme an abostol sant Paol

1732
Daveenn : GReg pg (les hommes) charnel(s & sensuels ne goûtent point les choses de la Religion, ce qui regarde Dieu & le salut, dit saint Paul)

tud dibailhart

1732
Daveenn : GReg pg chaste (qui n'est point adonné à la paillardise)

kredenn an dud divadez

1732
Daveenn : GReg pg gentilisme (la Religion de Païens)

festailhiñ tud en eured

1732
Daveenn : GReg pg (donner la bonne) chere (à une nôce, la defraïer)

tud diouzh ar choaz

1732
Daveenn : GReg pg choisir (des gens choisis)

tud dibabet

1732
Daveenn : GReg pg choisir (des gens choisis)

tud dioc'h an dibab

1732
Daveenn : GReg pg choisir (des gens choisis)

tud evit ar re wellañ

1732
Daveenn : GReg pg choisir (des gens choisis)

tud a geur

1732
Daveenn : GReg pg choriste (Prêtre chantant au Choeur)

tud ar c'heur

1732
Daveenn : GReg pg choriste (Prêtre chantant au Choeur)

tud didra

1732
Daveenn : GReg pg (sans aucune) chose (qui n'a rien)

tud kleizennek

1732
Daveenn : GReg pg (couvert de) cicatrice(s)

an dud a Iliz

1732
Daveenn : GReg pg clerc (les Clercs, le Clergé), (le corps des Ecclesiastiques seculiers & reguliers), (le) clergé (seculier, tous les Ecclesiastiques qui vivent hors des cloîtres)

latinat dirak an dud gouiziek

1732
Daveenn : GReg pg clerc (parler latin devant les clercs)

tud a iliz

1732
Daveenn : GReg pg clergé (le corps des Ecclesiastiques seculiers & reguliers), gens (Gens d'Eglise.)

an dud a iliz a vefe reizh

1732
Daveenn : GReg (le) clergé (regulier, tous les Ecclesisatiques qui vivent dans les cloîtres, dans l'observance des voeux solennels de Religion)

an dud a iliz a vefe dindan reizh

1732
Daveenn : GReg (le) clergé (regulier, tous les Ecclesisatiques qui vivent dans les cloîtres, dans l'observance des voeux solennels de Religion)

an dud divadez

1732
Daveenn : GReg pg gentil (Les gentils.), gentilité (les Païens)

tud divadez

1732
Daveenn : GReg pg gentil (païen, p.)

tud a justis

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de Justice.)

tud ar roue

1732
Daveenn : GReg pg gens (Les gens du Roi.)

tud a justis

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de Justice.)

pe a dud eo eñ ?

1732
Daveenn : GReg pg (de quelle) famille (est-il ?)

tud gouiziek

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de lettres.)

tud a studi

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de lettres.)

tud war varc'h

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de cheval.)

tud war droad

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens de pié.)

ho zud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Leurs gens.)

ho tud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Vos gens.)

hon tud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Nos gens.)

e dud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Ses gens.)

da'z tud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Tes gens.)

va zud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Mes gens.)

da dud

1732
Daveenn : GReg pg gens (Tes gens.)

tud an ti

1732
Daveenn : GReg pg gens (Gens, domestiques.)

Godelloù an dud yaouank ne vezont nemeur karget eus a finañs.

1732
Daveenn : GReg pg finance (Les jeunes gens ne sont guères chargez de finances.)

Godelloù an dud yaouank ne vezont nemeur karget eus a arc'hant.

1732
Daveenn : GReg pg finance (Les jeunes gens ne sont guères chargez de finances.)

tud estren

1732
Daveenn : GReg pg forain (Forain, étranger, p.)

forzh tud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force personnes.)

kalz a dud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force personnes.)

meur a dud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force poissons.)

tud meurbet

1732
Daveenn : GReg pg force (Force personnes.)

un niver bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force poissons.)

un taolad bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force personnes.)

ur rummad bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg force (Force personnes.)

tud kre

1732
Daveenn : GReg pg fort-e (Un homme fort.)

tudoù

1732
Daveenn : GReg pg gens (personnes, Van.)

tud foll

1732
Daveenn : GReg pg fanatique (fou, extravagant), fou (qui a perdu l'esprit, p.)

Bout e oe tud a-foul.

1732
Daveenn : GReg pg foule (La foule étoit grande, Van.)

Merienañ a ra an dud e ruioù Pariz.

1732
Daveenn : GReg pg fourmiller (Les ruës de Paris fourmillent de peuple.)

ur rumm bras a dud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

ul lod terrupl a dud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

un taolad orrupl a dud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

tud un orrupsion

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

ur bagad terrupl a dud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

ur vodennad tud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)

un añfin a dud

1732
Daveenn : GReg pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde, Van.)

An holl dud yaouank a dle kerzhout evit diwall ar vro.

1850
Daveenn : GON.II p.64

kalz a dud a vezo er banvez

1850
Daveenn : GON.II pg banvez

Ne garan ket an dud arvarus.

1850
Daveenn : GON.II pg arvaruz (Je n'aime pas les gens soupçonneux).

nebeut a dud a gred hirio en ankelc'hien

1850
Daveenn : GON.II pg añkelc'herien

Tec'hit atav diouzh an dud arouarek.

1850
Daveenn : GON.II pg arwarek (Fuyez toujours les gens oisifs).

kollet eo e dud gantañ

1850
Daveenn : GON.II pgh kolla

na zarempredit ket an dud-se

1850
Daveenn : GON.II pg daremprédi

An darn vuiañ eus an dud.

1850
Daveenn : GON.II pg darn (La plupart des hommes, la plus grande partie des hommes).

kalz a dud a zo bet dasorc'het gantañ

1850
Daveenn : GON.II pg dazorc'hi

tud

1850
Daveenn : GON.II pg dén (Au lieu du plur. qui manque à ce mot [...] on se sert du mot "tûd", gens, nations. Le plur. "tûd" s'emploie encore pour parents, famille), tûd

skrivañ d'e dud

1850
Daveenn : GON.II pg dén (Ecrire à ses parents, à sa famille).

yaouank

1850
Daveenn : GON.II pg dén-iaouañk

tud yaouank int o-daou

1850
Daveenn : GON.II pg dén-iaouañk

an dibab eus an dud yaouank eo

1850
Daveenn : GON.II pg dibab

tec'hit diouzh an dud dibreder

1850
Daveenn : GON.II pg dibréder

tud digalon int holl

1850
Daveenn : GON.II pg digaloun

kalz a dud a vezo ret evit diletoniñ ar park bras

1850
Daveenn : GON.II pg dilétoni, dilétouni

dibaot eo an dud direbech

1850
Daveenn : GON.II pg dirébech

n'eo ket direizh an dud yaouank er gêr-mañ

1850
Daveenn : GON.II pg direiz

n'hen gweler ket e-touez an dud diroll

1850
Daveenn : GON.II pg diroll

dirollañ a ra an dud yaouank

1850
Daveenn : GON.II.HV pg dirolla

dirak kalz a dud em eus disklêriet kement-se

1850
Daveenn : GON.II.HV pg diskléria

tud dizanvez int holl

1850
Daveenn : GON.II pg dizanvez

n'eo ket dizoan an dud-se

1850
Daveenn : GON.II pg dizoan

an dud yaouank a zo peurvuiañ dizoan

1850
Daveenn : GON.II pg dizoan

n'en deus na douj an dud, na douj Doue

1850
Daveenn : GON.II pg douj

na c'hellot biken e gavout e-kreiz kemend-all a dud

1850
Daveenn : GON.II pg é-kreiz, ékreiz

e-leizh a dud a oa eno

1850
Daveenn : GON.II pg é-leiz, éleiz

kalz a dud a oa e-tal an iliz

1850
Daveenn : GON.II pg é-tâl, étâl

biken n'em gwelot an dud-se

1850
Daveenn : GON.II pg é-touez, étouez

enoeüs-bras eo an dud-se

1850
Daveenn : GON.II pg énoéuz

kalz a dud a oa en eured

1850
Daveenn : GON.II pg eûred, eûreûd

euzhiñ a ran an dud-se

1850
Daveenn : GON.II pg eûz, heûz

n'eus ket a-walc'h gant un evezhiad evit kement a dud

1850
Daveenn : GON.II pg évésiad

An dud fizius a garan.

1850
Daveenn : GON.II pg fisiuz (J'aime les gens confiants).

lod tud

1850
Daveenn : GON.II.HV pg lôd (-tûd), strollad (-tûd)

strollad tud

1850
Daveenn : GON.II.HV pg strollad (-tûd)

tud

1850
Daveenn : GON.II pg tûd

tud war vale

1850
Daveenn : GON.II.HV pg tûd (-war-valé)

tud fall int

1850
Daveenn : GON.II pg tûd

kalz a dud a oa eno

1850
Daveenn : GON.II pg tûd

un dud

1850
Daveenn : GON.II pg tûd

tudoù

1850
Daveenn : GON.II pg tûd

Mar grit an dra-se, e viot tamallet gant kalz a dud.

1850
Daveenn : GON.II p.92, livre second, « Si vous faites cela, vous serez blâmé de plusieurs ».

Ne garan ket an dud-se.

1850
Daveenn : GON.II p.88, livre second, « Je n’aime pas ces gens-là ».

Bez' e vezo kalz a dud en eureud.

1850
Daveenn : GON.II p.84, livre second, (Il y aura beaucoup de monde à la noce).

Bet eo en hent, hogen emañ bremañ e-touez e dud.

1850
Daveenn : GON.II p.67

An dud-se a zo pinvidik.

1850
Daveenn : GON.II p.69

Piv eo an dud-hont ?

1850
Daveenn : GON.II p.71

Ar re a leine dec'h amañ a zo tud laouen.

1850
Daveenn : GON.II p.73

An holl a dec'h dioud an dud gaouiat.

1850
Daveenn : GON.II p.77

Doue a gar an dud diwar ar maez.

1850
Daveenn : GON.II p.79

An dud diwar ar maez a gar Doue.

1850
Daveenn : GON.II p.79

Doue a zo karet gant an dud diwar ar maez.

1850
Daveenn : GON.II p.79

Ar merc'hed ne garont ket an dud digalon.

1850
Daveenn : GON.II p.79

Mont a ran gant an dud-se.

1850
Daveenn : GON.II p.80

Hemañ [ar pintig], laouen ha sederik, / A gane bemdez kaer-meurbet. / E glevet a voa un dudi ; / Ar big avat, o ragachat, / A dorre pennoù tud an ti.

1867
Daveenn : MGK p22

Tud, c'hwi holl en em gar, Breizhiz eus a bep bro, / En em garit bepred, na vezit ket hedro !

1867
Daveenn : MGK p20

Tud zo hag a lavar : — « Ned eo netra ebet, / « Ur c'hrweg zo o veuziñ. » / Hag ur c'hrweg zo ur c'hi ! / Oc'h ur c'hi vez truez.

1867
Daveenn : MGK p141

Petra zo da ober ? Nemeur a dra : pa deuio tud, ganto bizhier, ha re baour o vale, grognal, harzhal, kregiñ; chom en noz war vale; ober ho fistoulig d'ho mestr, da dud ho ti, setu eno ho kefridi.

1867
Daveenn : MGK p8

diskouez a fellas da Rikoù e oa evit ober ar pezh a oa e c'hoant. Hag eñ dezhi; hag en ul labourat e lavare groñs da dud e vro : "Prenet am eus e kêr ur seurt bleud flour na gaver ket stank e bar war ar maez; ha gantañ e rin ur seurt kouign, setu ! n'en deus tañvaet biskoazh Yann gouer, m'en toue !

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VII

Lavaret a reas d’ar bobl a yoa e toull-dor an eskopti : — It pep hini d’e gêr, va bugale vat, mont a ran da c’houlenn kuzul digant va vikeled-vras, ha digant tud vat all a zo amañ en eskopti.

1877
Daveenn : EKG.I. p.12

Va gwreg, tud va zi ha me a r[ay] gwellañ ma c’hellimp evit reiñ deoc’h boued da zibriñ ha golo da guzhet ac’hanoc’h, a-enep an dispac’herien a c’hlac’har hor bro.

1877
Daveenn : EKG.I. p.46

Ker buan e savas en o sav ur bagad tud, ne oufec’h ket.

1877
Daveenn : EKG.I. p.182

Dider Dindaon ha Fañch Vihan a [z]euas o-daou dre hent Ploueskad, ur strollad tud en-dro dezho.

1877
Daveenn : EKG.I. p.182

D’ar mare-se, Lesneven a oa ur gêr vras ha brudet, ur gêr hag a oa enni tud a vrezel ha tud a lezenn ; er penn kentañ edo eus a gêrioù Bro-Leon.

1877
Daveenn : EKG.I. p.177

Evel ma’z oa bet embannet ar gouel en holl barrezioù a-dro-war-dro, ec’h en em gavas, en dervezh-se, un ingroez a dud e kêr Lesneven.

1877
Daveenn : EKG.I. p.176-177

Kit atav, chouanted milliget, emezañ, o sellet ouc’h an toulloù graet gant ar bouledoù a ouzoc’h e treust e gambr ; kit atav, m'en talvezo deoc’h ha d’ho tud !

1877
Daveenn : EKG.I. p.143

C’hoant deskiñ abred ar vugale da garet Doue o doa hon tudoù kozh.

1877
Daveenn : EKG.I. p.96

Taolioù ar c’hloc’h-se, e-kreiz an noz, a oa evel klemmoù an Anaon da glevet ; klemmoù ar vartoloded beuzet o tont da c’houlenn pedennoù digant o zud.

1877
Daveenn : EKG.I. p.94-95

Ra skuilho Doue e c’hrasoù war an tiad tud vat-mañ ha war gement a raint ! Doue r’ho pinnigo, Job Karo, c’hwi, ho kwreg Klaodina an Hir, ho pugale hag an daou zen onest a zo en ho servij !

1877
Daveenn : EKG.I. p.52

Daoust ha c’hwi hoc’h eus biskoazh o gwelet, en ur gêr bennak, o vont a-du gant an hini a zo douget gant an dud vat, me [a] lavar gant an dud a gar Doue, o bro hag ar Roue ?

1877
Daveenn : EKG.I. p.65

Ar manac’h a [sic] en em glevas gant daou zen paour, a anaveze a-raok an dispac’h, hag a yoa o chom war ribl ar c’hoad, evit labourat o-zri a-unan douar a-walc’h evit o bevañ, i hag o zud.

1877
Daveenn : EKG.I. p.54

D’ar mareoù-se, ar re a yoa e kostez ar Roue, e Sant-Brieg, o doa c’hoant da vont war gêr evit tennañ eus ar prizon ar re eus o zud hag eus o mignoned a yoa bet paket gant ar republikaned.

1877
Daveenn : EKG.I. p.62

Ret eo deomp diskouez forzh soudarded ha forzh kanolioù evit esa ober un tamm aon da dud pennek ar vro-mañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.312

O sellet dirazañ, e welas war an hent-bras, dirak Kroaz ar C’hildu, ur vandennad vat a dud.

1877
Daveenn : EKG.I. p.255

Ma n’eus nemet da wreg ha da vugale o viret ouzhit, kae en hent, Jaouen, eme Vari-Jann Kerebel, n’he doa lavaret ger ebet c’hoazh, kae en hent. Doue ne zilezo biken tud an hini a zo marv oc’h ober ar mad

1877
Daveenn : EKG.I. p.215-216

Ac’hanta, ha n’oa ket tud ar re-se ?

1877
Daveenn : EKG.I. p.85

Ha neuze, ti va c’homper Herve a yoa un tiegezh a zoujañs Doue ; dre-se en doa daou vevel eus ar re wellañ, Yon an Deniel ha Goulc’hen Abolier ; ar re-mañ am anaveze mat, ha me a rae stad anezho ivez, abalamour ma’z oant mat e-keñver o zud, rak bep bloaz e kasent dezho, hep derc’hel diner, kement gwenneg a c’hounezent e ti Herve Soutre.

1878
Daveenn : EKG.II p.36

— Digorit din, me ho ped, va zud paour ! Un taol kleze am eus bet em morzhed hag a ra kalz poan din. En hanv Doue e teuan da c’houlenn lojeiz diganeoc’h, rak n’on ket evit mont larkorc’h. Digorit din...

1878
Daveenn : EKG.II p.39

Er wenojenn, e-kichen an ti, e welis kalz roudoù tud, roudoù boteier-lêr, roudoù boteier-lêr-goad.

1878
Daveenn : EKG.II p.38

an dudoù

1909
Daveenn : BROU p. 225

tudoù keizh

1909
Daveenn : BROU p. 434 (L'expression tudou keiz est fréquemment employée, et s'adresse à un cercle d'amis, interlocuteurs)

tud a-feson

1909
Daveenn : BROU P. 238 (gens de bonnes manières)

an dudoù

1909
Daveenn : BROU p. 225

tudoù

1909
Daveenn : BROU p. 434 (Le pluriel : tudou, signifie plutôt "gens" au sens latin, c'est-à-dire famille)

— Kousk, va merc’h, kousk ! An dud ne absolvont ket… Doue a zo madelezhus !…

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.810 (Miz Genver 1924)

Mat e ve kemenn da Gamula emañ he mab yac’h ha salv etre daouarn tud vat. — Hag e ve ! eme an doue.

1924
Daveenn : SKET.II p.12

A-dra-sur, ma selaouit tud ar vro : stourm a r[e]font ouzoc’h, ha start, penaos n’eus, tro-war-dro, iliz ken kaer hag o iliz, tour ken dantelezet hag o hini, kleier da ganañ ken seder, ken dudius hag o re.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924) ("kleier" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.845)

— Ar vadeziant, goude ar c’huzh-heol, evelato, Marc’harid, c’hwi ’oar, badeziant ar re vastard. An interamant, n’ouzon ket, evelato… Marv hep anzav he fec’hed, marv hep sakramant !… Skouer fall d’an holl verc’hed yaouank… skouer fall d’an holl dud ar barroz.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.809 (Miz Genver 1924)

Gwelet e oa bet ar paotr oc’h erruout er gêr, ha, nebeut goude, an ti a oa leun a dud, deut da c’hoût ar c’heloù.

1925
Daveenn : BILZ2 p.177

Gwechall-gozh ar sent a rae burzhudoù kaer-meurbet : yac’haat a raent an dud klañv, eeunañ a raent ar re gamm pe dort, ar gwel a roent d’ar re [z]all, ar c’hleved d’ar re vouzar. Ha bremañ !…

1925
Daveenn : BILZ2 p.133-134

ar bleuñv ag an dud

1927
Daveenn : GERI.Ern pg bleuñ

a bep seurt tud a zo

1927
Daveenn : GERI.Ern pg a3 (il y a de toutes sortes de gens, des gens de toute sorte)

tud

1927
Daveenn : GERI.Ern pg a

tud a Bondi

1927
Daveenn : GERI.Ern pg a3 (des gens de Pontivy)

an dud

1927
Daveenn : GERI.Ern pg an (les gens)

kalz a dud

1931
Daveenn : VALL pg beaucoup

tud e-leizh

1931
Daveenn : VALL pg beaucoup

mil a dud

1931
Daveenn : VALL pg ame

tud en o aez

1931
Daveenn : VALL pg (gens dans l')aisance

tud pinvidik a-walc'h

1931
Daveenn : VALL pg (gens dans l')aisance

an dud o tremen-distremen

1931
Daveenn : VALL pg (les) allant(s et les venants)

debrer-tud

1931
Daveenn : VALL pg anthropophage

debrerien-dud

1931
Daveenn : VALL pg anthropophage

tud a beadra

1931
Daveenn : VALL pg (gens dans l')aisance

Ha koulskoude, ar re-mañ a oa peizanted, da welout, ha re c'hros c'hoazh, gant togoù plat, chupennoù berr, bouteier didach ; mar bijent bet tud ar c'hêrioù, n'em bije ket kavet drol na ouijent ket a vrezhoneg mes ar re-mañ a oa reuzeudik a-walc'h, holl en teirvet pañsion, paouroc'h e oant, sur-mat, eget ar vrezhonegerien.

1944
Daveenn : EURW.1 p34-35

Goude, e tistroas davet he zud.

1944
Daveenn : EURW.1 p13

Nann, ne oa ket brav bezañ skoliad d'ar c'houlz-se : ar vugale a sponte pa lavare o zud dezho : « Paotr bihan, ret e vo dit mont d'ar skol ».

1944
Daveenn : EURW.1 p22

Hor mammoù hor frealze, mes kaer o doa d'ober [sic, ober], an dour a groge da sevel d'hon daoulagad dija : petra 'vije 'benn emberr, ma zud keizh... pa vije ret dimp kousket an nozvezh kentañ er-maez ar gêr, en ur gwele kalet, e-kichen paotredigoù dizanvez... drouk marteze... ?

1944
Daveenn : EURW.1 p31

Daoust hag an anoioù tud a vije a-wechoù melezour o c’hizidigezh ? Piv ‘oar ?

1944
Daveenn : EURW.1 p.193

E dud hag eñ a oa labourerien-douar.

1944
Daveenn : EURW.1 p.206

Ar c’hirri-dre-dan pa zegouezh dezho dont betek amañ a zo risklus dezho redek buanoc’h eget an dud ; setu perak ne vez ket gwelet al liv anezho gwall alies : d’an deiz kentañ eus ar bloaz, da sul Fask [Sul-Fask] ha d’ar sulvezh diwezhañ a viz [G]wengolo, deiz ar pardon bras.

1944
Daveenn : ATST p.10

Ar voereb a glevas adarre trouz er porzh. « Tud a zo aze, sur », emezi.

1944
Daveenn : ATST p.50

— « N’ouzon ket… n’ouzon ket… va zudoù kaezh !… Ma n’eo ket an diaoul e-unan ? » Dao ! Satanaz an hini e oa ! Satanazet e oa an ti.

1944
Daveenn : ATST p.82

Va zudoù paour, n’on ket evit lavarout deoc’h na petra am eus gwelet na petra am eus klevet.

1944
Daveenn : ATST p.83

Talvoudegezh espar e kave d'he fistilh lirzhin. Kement-se a oa diskenn diwar al leinoù, war e veno, da vevañ ganto, e-pad ur reuziad, e korn o oaled, buhez uvel, divennad, tud ar Bed... ha dastum ur prizius a skiant-prenet.

1949
Daveenn : SIZH p.57

- Ha krediñ a ra dit, Abgrall, - « te » a lavarent an eil d'egile, hag en em envel a raent dre o anvioù tud, a-enep ar Reolenn, pa vezent o-daou ; - ha krediñ a ra dit eo ken fall-se ar merc'hed ?

1949
Daveenn : SIZH p.53

- Napoleon, hag a ouie diouzh an dud a oa kustum da lavarout : Evit bezañ trec'h d'ur Vaouez, an tec'h !...

1949
Daveenn : SIZH p.41

Gwerc'hez ! Hiriv an deiz, ne gouezh griñsenn er pod. / N'eo ket dre lontegezh, ar pec'hed kapital, / E vo lakaet kablus tud keizh ar presbital.

1960
Daveenn : PETO p33

Met, e-lec'h stourm 'vel gwir wazed, / Ar c'hozh gamached kriz ha yud / A lazh merc'hed ha re c'hloazet, / Ar re zinoasañ eus hon tud.

1960
Daveenn : PETO p61

Grit, o ! Krist, ma vo sevenet / Dezhañ c'hwek, d'e eur ziwezhañ, / Ha d'an dudoù o finvezañ, / O c'hoant bras da beoc'h ar Gened.

1960
Daveenn : PETO p83

Petra 'vire ouzhin da chom / Dieub a-grenn diouzh tud Pariz / Ha stag bepred ouzh Iliz Rom, / An iliz santel a garis.

1960
Daveenn : PETO p34

Adalek div eur d'abardaez [sic] en em gave tamm ha tamm an dud, kozh ha yaouank, war alezioù Lok Maria, e-tal ar palez, en tu all d'an dour, skrivet bras warnañ : « Palais de Justice », gant e golonennoù uhel hag e doenn bik, meurdezus (!) pe bounner kentoc’h, e-giz ma tere d’ar justis evit derc’hel urzh vat ar re bras [sic] war an dud vunut, an tudoù kaezh.

1980
Daveenn : BREM Niv. 1, p. 4

[...] evel ne oa ket va zud eus ar c'hornad e vije bet gwall risklus mont dre douez ar bazennoù da glask an antre anezho.

1985
Daveenn : DGBD p115

Falc'hañ parkadoù OGK, distaliañ panelloù bruderezh, lazhañ arouezioù tredan ar stalioù, diskar pretioù Mac Donald, mirout na vefe skarzhet tud, laoskel loened bac'het da vont kuit, mirout ouzh ar chase war varc'h...

2015
Daveenn : DISENT p60

Kelc'hiadoù tud, didrouz pe pas, kerzhadegoù diouzh an noz gant etivi, sevel leurenn un torfed e-giz ma vez gwelet er Stadoù-Unanet bevennet gant ur seizenn-surentez...

2015
Daveenn : DISENT p56

Arabat kennebeut kontañ war ar fed e teuy atav ar polis da herzel ar stourmerien -dibenn skrijus- rak gallout a ra an dud e karg soñjal ez eus muioc’h a riskloù -evit an dud o-unan, pe war an dachenn bolitikel- ma tibabont mont dre heg.

2015
Daveenn : DISENT p77

Gallout a reer ober goap ouzh an enebourien oc'h ober van da sevel a-du gante met en un doare lu, en ur vont kalz re bell ganti, evit sikour an dud da gompren e vez diskuliet tra pe dra e gwirionez.

2015
Daveenn : DISENT p55

Kit da welet an traoù pellik amzer a-raok an taol, deoc'h da gaout amzer da zistreiñ meur a wech kuit da sachañ evezh an dud e-karg eus diwall al lec'h.

2015
Daveenn : DISENT p73

Setu-ni ur strolladig tud fallgontant.

2015
Daveenn : DISENT p71

Ma digarezit m'hen lavaran deoc'h Aotrou C'haritos, met penaos ne c'hell ket ho tud diogeliñ an urzh war dregont metr karrez gant hanter-kant draster?

2015
Daveenn : EHPEA p27

Deizioù hag eurioù digoradur al lec'h, deoc'h da c'houzout da bet eur e vez digoret ha serret an dorioù, pegoulz e vez diaesoc'h d'ar vijiled evezhiañ al lec'h abalamour d'an niver bras a dud a zo ennañ, pegoulz e c’hall an dud bezañ degemeret e-barzh al lec'h a fell deoc'h tizhout, hag all, hag all...

2015
Daveenn : DISENT p75

Gantañ [feulster an ensavadurioù] e skuizh an nen tamm-ha-tamm, cheñch a ra an darempredoù gant an dud en-dro dezhañ, koulz hag ar mod en deus d'en em welet ha d'en em briziañ, ha diwar-neuze [diwar neuze] e vod da soñjal e[n e] amzer da zont.

2015
Daveenn : DISENT p61-62

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial