Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
12
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. KOZH. (ls. "-ien") [1499, 1659, 1850, 1931] Maesaer. Bugel ar chatal, bugel ar saout. Bugel eo bet e ti ma zad. Ar vugelien a gouske er c'hraou. HS. bugul, paotr-saout. II. BREMAÑ (ls. "bugale") 1. [1499, 1659, 1732, 1850, 1931, 1985, 2015] Den e kentañ marevezh e vuhez, adalek e c'hanedigezh betek e oad-krenn. Ur bugel ampart, amsent, bihan, bras, didrouz, dirollet, divabouz, divailhur, dizanv, fur, gwan, jentil, koant, kreñv, kuilh, lart, sentus, treut, trouzus, turmudus. Ur bugel bloaz, ur bugel pemp bloaz, eizh vloaz, dek vloaz. Ar vugale vihan hag ar gozhidi. C'hoari a ra ar vugale. Bugale desket-bras, desket-mat. An oad a vugale. C'hoarielloù, diduelloù bugale. Brageziñ, dornañ, embreger, gwiskañ, mailhuriñ ur bugel. Difankañ, digaoc'hañ, dilavregañ, divotaouiñ, diwiskañ ur bugel. Sec'hañ babouz ur bugel. Predañ ar vugale. & Bezañ bugel a-walc'h : bezañ yaouank-tre. & (impl. hep gm. ; db. ar merc'hed) bezañ bugel ganti : bezañ dougerez. & Bezañ gant ar boan vugale : bezañ war-nes gwilioudiñ. 2. [1622, 1850, 1927, 1931] Paotr pe blac'h e-keñver e dad hag e vamm. Bodet en doa e vugale en-dro dezhañ. Armerzhañ evit e vugale. Roit da denañ d'ho pugel. & [1732] Kaout bugale : kaout mibien pe verc'hed. Ur bugel bihan he deus. Kalz a vugale o deus. Kaout seizh a vugale. Bez' he deus bet he bugale. 3. Dre heveleb. [1732] Termen da verkañ an darempred etre ur c'hrouer hag ar re zo bet krouet gantañ, den zo liammet ouzh ub. all a zo a-us dezhañ e-keñver urzhaz. Bugale Doue. 4. Anv karantezus a reer gantañ ouzh ur bugel n'eo ket e hini. Deus amañ ma bugel ! Kerzhit 'ta bugale ! DHS. mab, plac'h, merc'h. 4. Dre ast. [1499, 1931] Krouell e kof he mamm. Gwele ar bugel e kof e vamm. Diforc'hañ diwar vugale. Koll ur bugel.

Skouerioù istorel : 
148
Kuzhat roll ar skouerioù

bugel ar chatal

1499
Daveenn : LVBCA p21, 44, 46 (pastour des bestes)

gwele ar bugel e kof e vamm

1499
Daveenn : LVBCA pp21, 44, 67, 70, 90, 117, 138 ('délivre de l'enfant dans le ventre de sa mère')

gros ar bugel

1499
Daveenn : LVBCA p21, 44, 88 (crosse de pasteur)

Piv e[o]'n hini ma studihe / En e galon, na estonhe, / Gwelet hor mamm a estlamme ? / Allas, d'he bugel ez gouele.

1622
Daveenn : Do. p60

bugel ar saout

1659
Daveenn : LDJM.1 pg berger

kros bugel ar saout

1659
Daveenn : LDJM.1 pg houlette

dihas vr buguel [dihuz ur bugel]

1659
Daveenn : LDJM.1 pg dihas (vr buguel)

bugel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg enfant

bugel bihan

1732
Daveenn : GReg pg (petit) enfant

bez' he deus bet he bugale

1732
Daveenn : GReg pg accoucher

bugale vihan

1732
Daveenn : GReg pg (petit) enfant, (de petits enfants)

bennozh ar batriarched d'o bugale henañ

1732
Daveenn : GReg pg (la) benediction (des anciens patriarches à leurs ainez)

binnizien ur bugel

1732
Daveenn : GReg pg benir

binniziet ur bugel

1732
Daveenn : GReg pg benir (un enfant)

luskat ur bugel

1732
Daveenn : GReg pg bercer (un enfant)

bugel an deñved

1732
Daveenn : GReg pg berger (qui garde les moutons)

bugelien an deñved

1732
Daveenn : GReg pg berger (qui garde les moutons)

bugel ar saout

1732
Daveenn : GReg pg bouvier (qui a soin des boeufs, & des vaches)

bugelien ar saout

1732
Daveenn : GReg pg bouvier (qui a soin des boeufs, & des vaches)

neb a zesk o c'hredennoù d'ar vugale

1732
Daveenn : GReg pg catechiste

skejañ kof ur wreg e poan vugale, evit tennañ he bugel anezhi

1732
Daveenn : GReg pg (faire l'operation) Cesar(ienne)

Setu aze ho pugel koant.

1732
Daveenn : GReg pg géniture (Voilà vôtre belle geniture, vôtre belle production.)

Setu aze ho pugel dibalamour.

1732
Daveenn : GReg pg géniture (Voilà vôtre belle geniture, vôtre belle production.)

Fallaet eo ar bugel-hont ganto.

1732
Daveenn : GReg pg gâter (Ils ont gâté cet enfant.)

dalc'het ur bugel oc'h vadez

1732
Daveenn : GReg pg fonts (Tenir sur les fonts un enfant, pp.)

bugel

1732
Daveenn : GReg pg enfant, géniture (enfant, en termes burlesques)

bugel

1732
Daveenn : GReg pg enfant

bugel bloaz

1732
Daveenn : GReg pg enfant (d'un an)

bugel dalif

1732
Daveenn : GReg pg enfant (posthume)

bugel deuet goude marv e dad

1732
Daveenn : GReg pg enfant (posthume)

bugel lec'hiet

1732
Daveenn : GReg pg enfant (suposé)

bugel anzavet

1732
Daveenn : GReg pg enfant (adopté)

bugel dianzavet

1732
Daveenn : GReg pg enfant (trouvé)

bugel esposet

1732
Daveenn : GReg pg enfant (trouvé)

bugel lejitim

1732
Daveenn : GReg pg enfant (legitime)

bugel ouc'h ar vronn

1732
Daveenn : GReg pg enfant (à la mamelle)

bugel war ar vronn

1732
Daveenn : GReg pg enfant (à la mamelle)

bugel badezet

1732
Daveenn : GReg pg enfant (bâtisé)

bugel divadez

1732
Daveenn : GReg pg enfant (non bâtisé)

Setu aze ho pugel didailh.

1732
Daveenn : GReg pg géniture (Voilà vôtre belle geniture, vôtre belle production.)

Setu aze ho pugel diforch.

1732
Daveenn : GReg pg géniture (Voilà vôtre belle geniture, vôtre belle production.)

diduellañ ur bugel

1732
Daveenn : GReg pg amuser

Setu aze ho pugel difeson.

1732
Daveenn : GReg pg géniture (Voilà vôtre belle geniture, vôtre belle production.)

divuz ur bugel

1732
Daveenn : GReg pg amuser

ar skritur sakr [a] gomz deomp eus a ur bugel a gant vloaz

1732
Daveenn : GReg pg (l'écriture Sainte parle d'un enfant de cent ans, en Isaï. ch65 v. 20)

derc'hel ur bugel oc'h vadez

1732
Daveenn : GReg pg fonts (Tenir sur les fonts un enfant.)

ar bugel-se na c'hell ket en em ziwiskañ e-unan

1850
Daveenn : GON.II pg diwiska

ret eo dizantañ ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg dizañta

na zornit ket ar bugel-se evel-se

1850
Daveenn : GON.II pg dourna

N'eo ket kre a-walc'h ar bugel-se evit treiñ an dornell.

1850
Daveenn : GON.II pg dournel, dournikel (Cet enfant n'est pas assez fort pour tourner la manivelle).

na embregit ket ar bugel-se evel-se

1850
Daveenn : GON.II pg embréga

da evneta eo aet ar vugale

1850
Daveenn : GON.II pg evnéta

Kreskiñ a ra ar bugel-hont a-wel-dremm.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg kreski, kriski (Cet enfant croît à vue d'œil).

e vugale na vezint ket dizanvez

1850
Daveenn : GON.II pg dizanvez

ar bugel-se a zo gwall amsent

1850
Daveenn : GON.II pg amzeñt

Ar vugale vihan hag ar gozhidi a vabouz alies.

1850
Daveenn : GON.II pg babouza (Les petits enfants et les vieillards bavent souvent).

armerzhet en deus evit e vugale

1850
Daveenn : GON.II pg amerc'hein

Bragezit ar bugel-se.

1850
Daveenn : GON.II pg bragéza (Mettez sa culotte à cet enfant).

bugale

1850
Daveenn : GON.II pg bugel (Enfant, fils ou fille par relation au père et à la mère. Garçon ou fille en bas âge, sans aucune relation au père et à la mère. Garçon, valet, ouvrier qui travaille chez un maître. Apprenti. Berger. Pâtre. Pl.)

bugel

1850
Daveenn : GON.II pg bugel (En Vannes), bugul

bugel

1850
Daveenn : GON.II pg bugaléach, bugel (Enfant, fils ou fille par relation au père et à la mère. Garçon ou fille en bas âge, sans aucune relation au père et à la mère. Garçon, valet, ouvrier qui travaille chez un maître. Apprenti. Berger. Pâtre), bugul, bugelez

Va zad pehini a gar e vugale, o c'helenn abred.

1850
Daveenn : GON.II p.72

Ho pugale a zo klañv, va re a zo yac’h.

1850
Daveenn : GON.II p.67

Bugel eo bet e ti va zad.

1850
Daveenn : GON.II pg bugel (Il a été pâtre chez mon père).

Pegement e kare ar vaouez-se he bugale !

1850
Daveenn : GON.II p.84, livre second, " Que cette femme-là aimait ses enfants ! "

Ho pugale eo a ra an trouz-se.

1850
Daveenn : GON.II p.84, livre second, « Ce sont vos enfants qui font ce bruit-là ».

bugale

1850
Daveenn : GON.II p.19, livre premier, "des enfants".

bugel

1850
Daveenn : GON.II p.19, livre premier, "enfant".

Ur bugel bihan he deus c'hoazh.

1850
Daveenn : GON.II pg bugel (Elle a encore un petit enfant).

Ur bugel bloaziat he deus.

1850
Daveenn : GON.II pg bloasiad (Elle a un enfant d'un an).

Kalz a vugale o deus.

1850
Daveenn : GON.II pg bugel (Ils ont beaucoup d'enfants).

Kufunit mat ar bugel en e gavell.

1850
Daveenn : GON.II pg kafuni (Couvrez bien l'enfant dans son berceau).

Lakait evezh, bruilhañ a ra ho pugel.

1850
Daveenn : GON.II pg brula (Faites attention, votre enfant vomit).

Sec'hit ar babouz d'ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg babouz (Essuyez la bave de cet enfant).

Bugale koant o deus.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg koañt (Ils ont de jolis enfants).

roit da zenañ d'ho pugel

1850
Daveenn : GON.II pg déna

Roet em eus o deroù-mat d'ar vugale.

1850
Daveenn : GON.II pg dérou-mâd (J'ai donné leurs étrennes aux enfants).

N'en deus roet deskadurezh ebet d'e vugale.

1850
Daveenn : GON.II pg deskadurez (Il n'a donné aucune éducation à ses enfants).

diarc'henit ho pugel

1850
Daveenn : GON.II pg diarc'henna

ne c'hellot biken diastuziñ ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg diastui

Ur bugel didrouz hoc'h eus aze.

1850
Daveenn : GON.II pg didrouz (Vous avez là un enfant qui ne fait pas de bruit).

livirit d'ar vaouez-se mont da zigaoc'hañ he bugel

1850
Daveenn : GON.II pg digaoc'hañ

na silaouit ket ho pugel war an daol

1850
Daveenn : GON.II pg dilaoui

n'eo ket dilastez ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg dilastez

dilastezit ho pugale

1850
Daveenn : GON.II pg dilastéza

dilavregit ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg dilavréga

dilaezh eo, kas a ray he bugel d'ar vagerez

1850
Daveenn : GON.II pg dilez

Kalz a vugale o deus diorroet.

1850
Daveenn : GON.II pg diorren (Ils ont élevé beaucoup d'enfants).

desket en deus e vugale da skrivañ

1850
Daveenn : GON.II pg diski

ur bugel diskidik

1850
Daveenn : GON.II pg diskidik

dizanv eo c'hoazh ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg dishanô, dishanv

distagellit e deod d'ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg distagella

n'eo ket c'hoazh divabouz he bugel

1850
Daveenn : GON.II pg divabouz

likit un divabouz gwenn d'ar bugel

1850
Daveenn : GON.II pg divabouz

daou vugel he deus da zivabouzañ

1850
Daveenn : GON.II pg divabouza

bugale divag int

1850
Daveenn : GON.II pg divag

ur bugel divailhur a oa war he barlenn

1850
Daveenn : GON.II pg divalur

divotaouit ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg divotaoui, divoutaoui

n'eo ket diwevn ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg diwén

emañ ar ruzell gant e vugale

1850
Daveenn : GON.II pg ruzel (ses enfants ont la rougeole)

« Yud ar bugel, muntrer an den / Gar ober poan d'ur gelienenn / Diwar c'hoarzhin, diwar c'hoari. »

1867
Daveenn : MGK p111

Un neizh eostig 'oa e vaner ; bemnoz, bemdez e kaned eno ; pa dave an tad e save mouezh ar vugale, ha klevet a ran c'hoazh unan eus e verc'hed o kanañ ker flour : "Peger kaer eo Kerzaoulaz, Pa zeu an noz da guzhat, Er gwez pa vez an delioù glas, Pa vez skedus ar stered ! "

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VIII

Mab tiern, evel mab tiek, ar bugel, an tad-kozh / A rank dastum o stal, ober o lamm er foz / Pa sko ar morzhol bras war boull o c'halonoù.

1867
Daveenn : MGK p100

Dioc'htu ma klevas 'n alc'houeder / Petra 'oa mennozh Yann Gouer, / E lavaras : — « Va bugale, / En taol-mañ 'vat eo deoc'h bale ! »

1867
Daveenn : MGK p54

Koulm baour, gwelet e voe gant ur gup krabanek o sachañ war e lerc'h, evel ul laer tec'het, ur pennad reun torret. Ar gup a ya dezhi, digor ha lemm e veg, pa gouezh warnañ, d'e dro, evel ur maen pounner, eus a-greiz an neñvoù, ur pezh labous, un er. E-pad m'edo an daou-mañ oc'h en em gribinat, ar goulm a ya kuit e-biou. Diwar nij e tiskenn e liorzh un tiig-soul oa eno e-kichen, o krediñ evit mat oa er wech-mañ diouti distag he gwallstropad, pa deu ur c'hozh tamm paotr, dezhañ pemp pe c'hwec'h vloaz - d'an oad-se ur bugel ne oar pe zroug ra c'hoazh - da sinklañ eeun outi ur maen gant e vatalm.

1867
Daveenn : MGK p20

Lavaret a reas d’ar bobl a yoa e toull-dor an eskopti : — It pep hini d’e gêr, va bugale vat, mont a ran da c’houlenn kuzul digant va vikeled-vras, ha digant tud vat all a zo amañ en eskopti.

1877
Daveenn : EKG.I. p.12

Henhont, ar c’habiten Kivoron, evitañ da vezañ ur bleiz-mor ha dispont dirak ar Saozon, a gren dirak e wreg ; kaset ha digaset e vez ganti evel ur bugel.

1877
Daveenn : EKG.I. p.223

Pemp bugel a roas dezho an Aotrou Doue, tri mab ha div verc’h.

1878
Daveenn : EKG.II p.175

Mar am eus anveet ur bugel da gaout ur garante an denerañ evit e vamm, eo te, hag a-dra-sur !

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1

Kroaz ar Vretoned n’he deus ezhomm ebet da ve[z]añ meulet hag embannet, rak he oberoù a gomzo eviti. Koulskoude, heñvel eo bremañ ouzh ur bugel bihan ; he c’hammejoù a zo c’hoazh dinerzh ; na gred ket c’hoazh mont re war-raok ; ezhomm he deus e ve roet dorn de[zh]i.

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

seizh a vugale

1904
Daveenn : DBFV pg. a1 (sept enfants)

bugalez

1909
Daveenn : BROU p. 209 (pluriel)

ho pugalez hag a welan alies

1909
Daveenn : BROU p. 407

Teñval, hag evit se ! edo ar bed d’am selloù, skrapet ar chatal, marvet ar vevelien, marvet ar wazed kadarn, ar maouezed hag ar vugale !

1923
Daveenn : SKET p.22

Gant son ar vouezh e voe luskellet an daou vugel nevez-c’hanet [...].

1923
Daveenn : SKET p.34

E mare Manos ha Bena, n’oa gwaz na maouez all ebet, ha ret-holl e oa e timezje ar gwaz n’oa nemetañ d’ar vaouez n’oa nemeti da gaout bugale.

1923
Daveenn : SKET p.45

— Ret eo evelkent mont da gaout an aotrou person, eme an amiegez. — Ya, ya, deomp, a lavaras ar plac’h kozh — Marc’harid a oa he hanv, mamm-gozh ar bugel, mamm e dad — ret eo mont. Ar paotr a ranko bezañ badezet, hag ar vamm sebeliet… Ne zebro ket ac’hanomp !…

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924), ("an amiegez" reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.846).

Hogen, hep gouzout d’e gerent eo e voe kemeret ar bugel gant Kênos neizheur. Dre laer ez eas en o zi, didrouz-kaer, hep rannañ ger ouzh hini, hep dihuniñ den.

1924
Daveenn : SKET.II p.12

Hag o-daou, Kola hag Izabel, o devoa graet d’o mamm ar bromesa da vagañ ar paotr ha da sevel anezhañ evel unan eus o bugale…

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

Izabel ivez en em gustume da welet ar paotr en ti, o c’hoari, o c’hoarzhin, o ouelañ, o treiñ en-dro dezhi, ha, pa c’hanas he c’hentañ bugel, ur baotrez, Mad[a]len, Bilzig eviti a chomas he mab henañ hag evit ar paotr, Izabel a oa e vamm, Marc’harid e vammig-kozh.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.811 (Miz Genver 1924)

Ar sakrist en devoa sonet an "Angelus" goude diwez ar vadeziant, graet en deus d’ar c’hleier kanañ ginivelezh ar bugel dinamm evel hini ar gristenien all.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.810 (Miz Genver 1924)

Ha gant un druilhad bugale a-zistribilh eus da zavañjer ! a adlavare an tad.

1925
Daveenn : BILZ2 p.150

En e galon, don-don en devoa kuzhet e garantez a vugel. Hag eno, en disheol, e galon en devoa lezet anezhi da gellidañ, da ziwanañ, da vleuniañ, bleuñvennig kizidik ha tener.

1925
Daveenn : BILZ2 p.179

seizh bugel

1927
Daveenn : GERI.Ern pg a3 (sept enfants)

seiz a vugale

1927
Daveenn : Geri.Ern pg a

bugel

1927
Daveenn : Geri.Ern pg a

binnizien ur bugel

1931
Daveenn : VALL pg bénir

predañ ar vugale

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XXIV

diforc'hidigezh diwar vugale

1931
Daveenn : VALL pg avortement

bugelien

1931
Daveenn : VALL pg berger

bugel

1931
Daveenn : VALL pg berger

bugelien

1931
Daveenn : VALL pg berger

bugel perc'hennet

1931
Daveenn : VALL pg (enfant) adoptif

bugel pemp bloaz

1931
Daveenn : VALL pg age

bugel dek vloaz

1931
Daveenn : VALL pg age

bugel bloaz, pemp bloaz, dek vloaz

1931
Daveenn : VALL pg (enfant) agé (d'un an, de cinq ans, de dix ans ; sans traduire âgé)

bugel

1931
Daveenn : VALL pg berger

bugale ar gourvibien

1931
Daveenn : VALL pg arrière-petits-enfants

Ganet on bet, evel holl vugale ma remzi, diouzh kerent furmet o mennozhioù war skouer re ar C'hallaoued, ha da natur-te eo he deus digabestret ma spered, ha roet din blaz kentañ amzer-dremenet ma hendadoù, un tamm eus o herrder, eus o c'harantez-vro, eus o barzhoniezh.

1944
Daveenn : EURW.1 p15

Bez' am eus em faperoù kozh ur c'hontrad prenañ graet gant Yann Jafrenoù e studi Mestr Mourdret, noter e Skrignag e 1685, ur c'hontrad lodenniñ graet e 1709 gant Pêr Jafrenoù ha Soaz an Danteg, e bried, etre e bevar bugel.

1944
Daveenn : EURW.1 p9

Lakaet e veze ar wrac’h da ganañ war ar c’hoariva, bez’ he doa ur vouezh dous evel ur bugel, hag un eñvor burzhudus, peogwir he doa kanet da Fañch an Uhel ouzhpenn ur c’hant a werzioù hag a sonioù kozh.

1944
Daveenn : EURW.1 p.189

E don ma c'halon, ha me bugel, ur vouezh a lavare din dija : « Nann, n'eo ket noter e vi ».

1944
Daveenn : EURW.1 p28

Amañ e tremene dirazon istor ma Bro, ar bernioù mein dismantret, ar mogerioù disac'het, ar porrestell distouvet, a oa taolennoù a verke don o merk em spered a vugel kurius.

1944
Daveenn : EURW.1 p17

Nann ! ne blego ket d'ar c'hoant an hudurañ, a c'hell bezañ maget gant ur bugel bet dibabet gant Doue d'E servijout.

1949
Daveenn : SIZH p.59

Leztad on da gozh bugale / Ha ne c'heller ganto bale, / Un tad ôget gant viloni / Chas aheurtet er gasoni.

1960
Daveenn : PETO p56

Ar skolaj avat a oa un dra emren, ha ne oa tu ebet da lakaat ar vugale da sujañ.

1985
Daveenn : DGBD p5

Ni zo peder retredadez, en o-unan. N'hon eus na bugel na ki.

2015
Daveenn : EHPEA p12

Ar seurt dichekadennoù ha taolioù dismegañs ne rae van anezho, evel-just, ha da veno ar braz eus an dud, e zoareoù frank hag hegarat, e vousc'hoarzh bugel leun a hoal, ha gras hep he far an yaouankiz dispar-se a hañvale n'aje digantañ biken a oa drezo o-unan ur respont bastus d'ar falstamalloù - an termen implijet an hini e oa - a lakaet a redek warnañ.

2015
Daveenn : POLDG p224

Notennoù studi

Sellit ouzh ar fichenn "bugale" evit skouerioù gant stumm lies an termen, "bugale". Lakaat a ra an Tad-Maner ar ger "bugale" da liester "crouadur" (krouadur) (p.515). Lenn a reer e GON.II eo "bugul" ar stumm eus Bro-Wened.

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial