Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
11
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. A. 1. RELIJ. Personeladur an droug. Ur vandennad diaouled. Kerniel an diaouled. Holl diaouloù an ifern. Un diaoul vil. Argas, chaseal an diaouloù. 2. Ent strizh (gant ur bennlizherenn-dal a-wechoù) AN DIAOUL, AN DIAOUL BRAS : an Droukspered. Yudal a rae an diaoul. Mouezh an diaoul. Bezañ an diaoul gant ub., bezañ trelatet e spered gant an diaoul, bezañ perc'hennet* gant an diaoul. Itrikoù an diaoul zo en e gorf. HS. Aerouant, Enebour. B. 1. Trl. pemdez Emañ an diaoul hag e wreg o c'hoari bouloù : kurun zo. & Emañ an diaoul o pilat e wreg : glav ha heol zo war un dro. & Na vezañ na doue na diaoul evit ober udb. : na vezañ den gouest d'ober an dra-se. Ne oa na doue na diaoul evit serriñ e veg dezhañ. & Bezañ viloc'h eget diaoul ar Yeuc'h : bezañ vil-kenañ. & Ober an diaoul hag e bevar, ober ar seizh diaoul hag e benn, ober an diaoul hag e gerniel : kas e amzer oc'h en em ziduiñ, gant kalz a drouz ha war an ton bras prl. & Magañ cholori ar mil diaoul, ober un trouz an diaoul : ober un trouz bras-spontus. & Bezañ (nec'het) evel an diaoul war ur c'hravazh : bezañ lakaet diaes-tre. & Poaniañ ken gwazh hag an diaoul kamm : labourat tenn. & Na vezañ sac'h (d') an diaoul : lavaret an traoù krenn-ha-krak. & Kas ub. da foar an diaoul : e gas diwar-dro. & Trl. estl. A -benn neuze e vo erru kozh an diaoul en ifern ! : e vo aet kalz a amzer e-biou. 2. [1924, 2015] Ger kreñvaat a implijer en troiennoù goulennata. Petra an diaoul eo kement-mañ ? Piv an diaoul en deus graet an taol-mañ ? Da belec'h an diaoul eo aet hennezh ? [1878] Diouzh pelec’h an diaoul, eme ur soudard, eo deuet an tenn ifern-se ? Kozh bro fall ! [1924] Da belec’h an diaoul ec’h it-hu evel-se, paotred ? [1944] Petra an diaoul on deuet d’ober amañ ? [2015] Rak piv an diaoul a c'hallfe lâret e stur e vuhez tre-ha-tre gant ar mennozhioù a embann? & Trl. Petra an diaoul zo peg en e revr ? : petra a c'hoarvez gantañ. HS. barn, bed, foeltr, gagn, gast, kounnar, kurun. 3. ( dirak an ar. a heuliet gant un ak.) Dezhañ ar sioù a lakaer war kont an diaouled. Un diaoul a amzer : un amzer vil, fall-kenañ. & Un diaoul a zen : un den vil, direizh e-keñver ar re all. 4. Pemdez, dre gunuj. (db. an dud) Boued an diaoul ! Mab an diaoul ! Mevel an diaoul ! Mamm an diaoul ! Kerzh gant an diaoul ! : kae diwar-dro ! & Trl. estl. Diaoul biskoazh ! : biskoazh c'hoazh ! Diaoul biskoazh ! emezañ, o tihuniñ, hunvreal am eus graet. II. A. Dre skeud., pemdez 1. Dre fent Bugel bev-buhezek. Erru an diaoul ac'hanen ! Ar vugale-se zo diaouled. Ouzhpenn hanter-kant diaoulig am eus da skoliañ. 2. Mailh war udb. Da farsal evel-se ez eo bet un diaoul a-viskoazh ! B. Dre let., pemdez Anv a roer da vinvioù zo. 1. Doare oged a reer ganti evit kignat an douar, tennañ dioutañ ar soul, gwrizioù ar plant noazus. Tremen an diaoul war an douar. Un ogedoù en deus dent, un diaoul en deus loaioù. 2. Doare karrigell hir a reer ganti evit treuzdougen sammoù pounner ha hir (kefioù gwez da skouer).

Skouerioù istorel : 
75
Kuzhat roll ar skouerioù

mab an diaoul

1499
Daveenn : LVBCA p21, 56, 137 (filz de contradition et du dyable)

diaoul

1499
Daveenn : GAVH p17

diaoul

1499
Daveenn : LVBCA p56 (dyable)

[« F]aezhañ a ra an holl dud savant hag ez lavar penaos hon doueoù ez int diaouloù[. »]

1576
Daveenn : Cath p11

a-dre ar grifoù a'n diaoul

1659
Daveenn : LDJM.1 pg d'entre (les griffes du diable)

diaoul

1659
Daveenn : LDJM.1 pg diable

posedet gant an diaoul

1659
Daveenn : LDJM.1 pg demoniacle

Pa vezo ret lezel ar bed, / Grit ma vezin fortifiet / Gant ar groaz sakr ha binniget / Enep an diaouloù milliget.

1677
Daveenn : Do. p70

diaoul

1732
Daveenn : GReg pg diable

an diaoul kamm

1732
Daveenn : GReg pg (le diable) boiteux

chaseal an diaoul gant pedennoù an Iliz eus ar re bosedet gantañ

1732
Daveenn : GReg pg conjurer (le démon)

diaouled

1732
Daveenn : GReg pg démoniaque (possedé du démon)

diaoul

1732
Daveenn : GReg pg diable, diable (mechant, determiné)

diaouloù

1732
Daveenn : GReg pg diable

diaoul

1732
Daveenn : GReg pg diable

diaouloù

1732
Daveenn : GReg pg diable

an diaoul mut

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (muet, qui ferme la bouche aux penitens)

an diaoul simudet

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (muet, qui ferme la bouche aux penitens)

an diaoul lañchennek

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (babillard, qui fait medire)

an diaoul fistilher

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (babillard, qui fait medire)

an diaoul gwidilus

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (tortueux, ou plein de replis)

an diaoul gwevn

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (tortueux, ou plein de replis)

an diaoul tortiset

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (tortueux, ou plein de replis)

an diaoul a loustoni

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (de l'impureté : Asmodé)

an diaoul flaerius

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (de l'impureté : Asmodé)

an diaoul kousker

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (assoupissant, qui fait dormir à l'Eglise, & aux Prieres)

argarzhiñ an diaoul

1732
Daveenn : GReg pg (abhorrer le) diable (l'avoir en execration)

argarzhiñ an diaoul

1732
Daveenn : GReg pg (abhorrer le) diable (l'avoir en execration)

emañ atav an diaoul ouzh d'az lipat

1732
Daveenn : GReg pg (le) diable (est toujours à tes trousses)

argarzhiñ an diaoul

1732
Daveenn : GReg pg (abhorrer le) diable (l'avoir en execration)

diaouled, diaoulien

1732
Daveenn : GReg pg diable (mechant, determiné)

diaoul inkarnet

1732
Daveenn : GReg pg diable (mechant, determiné)

c'hoari e ziaoul

1732
Daveenn : GReg pg (faire le) diable

diaoul bihan

1732
Daveenn : GReg pg (petit) diable

posedet gant an diaoul

1732
Daveenn : GReg pg endiablé (furieux)

an diaoul

1732
Daveenn : GReg pg (l') estafier (de Saint Martin, le diable)

Gwilhoù ha Gwilhaouig a raer eus ar bleiz, hag an diaoul a c'halver Gwilhoù gozh.

1732
Daveenn : GReg pg Guillaume (Guillaume est le nom burlesque du loup, & vieux-guillaume, celui du diable.)

diaouled

1850
Daveenn : GON.II pg diaoul (Diable. Démon. Pl.)

diaouloù

1850
Daveenn : GON.II pg diaoul (Diable. Démon. Pl.)

diaoul

1850
Daveenn : GON.II pg diaoul (Diable. Démon), pg diaoulek

diaoul

1850
Daveenn : GON.II.HV pg diaoul (Diable. Démon. En Vannes, "diôl").

an diaoul a zeu da demptiñ an dud

1850
Daveenn : GON.II.HV pg tempti

Kement penn hini er [an azen] gwele / 'Vel a-raok an diaoul a rede, / Hag o tec'het e vijed c'hoazh, / Anez e skouarn a zifoupas, / En un taol, he begig er-maez.

1867
Daveenn : MGK p61

Mar selaoufed an dud, 'vel diaouloù an ifern, Ganto un trouz spontus, you, kurun ha tregern, Ve lavaret 'z afe ar bed ganto d'ar bern, Ha padal emaint war e gern, heñvel ouzh ur c'hrubuilh merien O c'hweziñ, o termat evit loc'h eur blouzenn.

1867
Daveenn : MGK p33

Ha neuze, o treiñ ouc’h ar re her selaoue, c’hoarzh an diaoul war e vuzelloù, mar gell an diaoul c’hoarzhin en ifern : « Her gwelet a rit, n’eus Doue ebet, rak ma vije bet unan, en divije hor friket amañ, evel m’her goulennomp digantañ. »

1877
Daveenn : EKG.I. p.155

An diaoul, n’eus nemet trubarderezh ha korvigell en e gorf, a alias anezho da skeiñ da gentañ war ar penn, rak pa vez torret ar penn, e vez marv ar c’horf ; pa vez troc’het gwrizioù ar wezenn, ar skourroù ne zaleont ket da zisec’hañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.7

Nann, nann, eme an holl a-bezh, ar re-se n'eo ket tud int kentoc’h e vent diaouloù dislonket gant an ifern.

1877
Daveenn : EKG.I. p.198

— A ! setu-te tizhet, beleg an diaoul ! — Beleg an diaoul, eme Baol, n’on ket zoken beleg an diaoulez.

1878
Daveenn : EKG.II p.189

Int-i ne ouient ket petra da ober. Me o c’hleve o pec’hiñ hag o kounnariñ war an hent bras evel ur vandenn ziaouloù.

1878
Daveenn : EKG.II p.93

— Diouc’h [Diouzh] pelec’h an diaoul, eme ur soudard, eo deuet an tenn ifern-se ? Kozh bro fall !

1878
Daveenn : EKG.II p.89

mar an diaoul...

1909
Daveenn : BROU p. 397 (du diable, si...)

En troad ar skeul petra e oa eno ? Diaoul ar rod ! Petra ? n’eus ket bet amzer da zigeriñ e zaoulagad, tapet eo bet gant piv ? gant petra ?

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 42, p.973 (Even 1924)

An daou ganfard-mañ, pa vezent er-maez, a zo heñvel ouzh daou diaoul dishualet ; Bilzig, end-eeun, a zo deut da vezañ ur gwall baotr.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 47, p.1125 (Miz Du 1924).

Den ne oa evit dont a-benn outañ, pa veze kounnaret : eo, e vamm Izabel, honnezh a deue. Un diaoul er-maez, un oanig er gêr.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 42, p.978 (Even 1924)

Da belec’h an diaoul ec’h it-hu evel-se, paotred ?

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 41, p.949 (Mae 1924)

Daoust petra an diaoul a zo e-barzh ?… petra ?…

1925
Daveenn : BILZ2 p.110

— Pounner an diaoul eo !… Ec’h eomp da goll hon nozvezh… Amin ar ouel-stae… Dihun ar re all… Savit, paotred !

1925
Daveenn : BILZ2 p.110

Tud a gomze etrezo. Tud ? Nann, diaouled e oant, kentoc’h.

1944
Daveenn : ATST p.56

Ur vaouez zoken he doa klevet da hanternoz, eeun-hag-eeun, ur vouezh o hopal : — « Me eo Satanaz ! Satanaz an diaoul mut ! »

1944
Daveenn : ATST p.80

Ar marichal a savas e benn. E fri a oa o wadañ. Ne gomprene ket re vat en holl ar pezh a oa c’hoarvezet. C’hoant en doa da lavarout : Petra an diaoul on deuet d’ober amañ ?

1944
Daveenn : ATST p.122

A ! pebezh abadenn an diaoul neuze, d’an eur-se eus an deiz, war vord ar stêr ! Satanaz e-unan o vlejal e-leizh an ifern n’en dije ket graet muioc’h a drouz eget Lom o hopal er vag : — « Sikour ! Sikour ! Sikour din ! Beuzet e vin. O ! o ! »

1944
Daveenn : ATST p.108

Hopal a ra [ar c'hoarier], pa 'z a an horell pell an diaoul : — « Hemañ 'zo taol mat a vrec'h gwell / A ya timat hag a bad pell ».

1944
Daveenn : EURW.1 p23

'Benn ar fin e teuas din da soñj eus ali ma mamm : « Ma ne vez ket evit kousket, an diaoul a zo kaoz ».

1944
Daveenn : EURW.1 p33

Fidandoustik ! Job ha Lom ne oant ket pell o sevel; ul lamm-spont a rejont diouzh ar foz, evel ma vije bet an diaoul krog e foñs o bragoù.

1944
Daveenn : ATST p.22

Va lennerion ger, ne gasin ket ac’hanoc’h betek goueled ar puñs, kenkas ["ken kaz"] e chomfe unan bennak etre dent an diaoul mut.

1944
Daveenn : ATST p.48

Hogen pa’z eo gwir n’emañ ket war hon tro korf an touell, aesoc’h eo herzel, disteroc’h riskl an argoll… Daoust ma’z eus da ziwall er gouent zoken, rak an Diaoul a zo soutil, lies-stumm, diniver e widreoù !...

1949
Daveenn : SIZH p.41

–…Ar Vaouez ? Ijinusañ skoazellerez an Toueller da gas ar Bed da goll… Skoazellerez an Diaoul an hudurañ, enebourez priziusañ vertuz mab-den, ar c’hlanded… Vas iniquitatis, puñs ar c’hadaliezh… Bez gwenn ha flamm e ziavaez, ha brein e ziabarzh : dont a ra a-benn da wiskañ hetus ar Pec’hed Hudur !

1949
Daveenn : SIZH p.40

Ar breur Arturo a oa skrijet gantañ e sorc'henn-noz divalav : ne zeu an diaoul, nemet dre deñvalijenn, da heskinañ an eneoù gwerc'h.

1949
Daveenn : SIZH p.53

Da gentañ ur gristenez vat e oa « señorita » zu an iliz. Na kalonek e tibune he chapeled ! N'oa ket, anat, kement a zevosion evit kenvevañ gant gwidreoù kannadezed an Diaoul.

1949
Daveenn : SIZH pp.48-49

Ha fae a rez war ar Re Wenn / A stourm ouzh diaouloù en o roll / O kas d'o heul ar vro da goll ?

1960
Daveenn : PETO p79

Aotrou kure, ma c'hasoni / C'hwi ' deurvezo din pardoniñ, / Din-me, diaoulez ha pec'herez, / Dallet, allas ! gant an erez.

1960
Daveenn : PETO p81

Kailhenn an diaoul !

1960
Daveenn : PETO p51

An diaoul a veleg, ma c'has skuizh : / Rak-se, ma zud, [deomp] ac'hann gant tizh !

1960
Daveenn : PETO p48

Heñvel int ouzh diaouled da welout gant o daoulagad vras deut er-maez eus o fenn, ken gwazh ha kerniel, o angelloù dreinek, unan savet a-bik war o c'hein, ha div all vihanoc'h a bep tu.

1985
Daveenn : DGBD p59

Rak piv an diaoul a c'hallfe lâret e stur e dammig buhez tre-ha-tre gant ar mennozhioù a c'hall bezañ embannet gantañ?

2015
Daveenn : DISENT p45

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial