Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Définition :  Masquer la définition

I. H.b. A. [1499, 1659, 1677, 1732, 1850, 1867, 1927, 1931, 1944, 1985] Endro dizidermen ma hañval an darvoudoù c'hoarvezout an eil da heul egile, ma hañval buhezioù ar boudoù tremen. [1732] An amzer a dremen, [1732] Tremen a ra an amzer. Ober, en em ober diouzh an amzer, [1659] treizhañ diouzh an amzer, [1732] tremen diouzh an amzer, [1732] lezel an amzer d'ober : (en em) ober, tremen, treizhañ diouzh an darvoudoù. [1732] Kemer an amzer evel ma teu. [1732] An amzer a dremen, hep ma soñjomp, hep rat deomp. [1732] An amzer a ya, ne oufec'h penaos. [1867] An amzer ya en-dro, n'emañ gant den ebet ; / Eveltañ kerent zo ha kalz a vignoned. [1867] N'eus mare dioc'h mare, bepred emañ 'n amzer / Da vont diwar ar bed : hiriv, warc'hoazh, e-verr. [1944] An aotrou person, an aotrou kure hag a veze hanter amzer du-mañ o tremen an amzer – amezeien e oamp ha mignoned vras - a voute war ma mamm da gas ac'hanon da gloerdi bihan Plougernevel. & Ne vevimp ket e-pad an amzer : da viken. & [1732] Istor hervez ar reizh eus an amzer : diouzh urzh kronologel an darvoudoù. & Trl. An amzer a dremen hag an amzer ne dremeno biken : mont a ra an amzer e-biou met padout a ray da viken. & [1732, 1867] Gant an amzer : dre ma'z a an amzer e-biou. [1732] Skiantek e vezo gant an amzer. [1867] Gant an amzer, unan anezho [...] a lakaas hiniennoù dre skrid. Pep tra a ya gant an amzer. Diskaret eo bet an ti-se gant an amzer. & Trl. Rod an amzer : arouez an amzer o vont e-biou. Pegen buan e tro rod an amzer ! & Kerzh, red an amzer. & E-pad an amzer, an daou benn eus an amzer, hed an amzer : a-hed an amzer, atav. Ne chomin ket amañ e-pad an amzer : atav, da viken. & DISPRED [1677] E pep amzer : e kement degouezh zo, a-hed amzer. [1677] C'hoant am eus, gwir vamm a druez, / Chom geneoc'h a-hed ma buhez, / E-harz ar Groaz sakr, ma Salver, / A gontemplin e pep amzer. B. 1. [1659, 1732, 1850, 1927] Termen a dalvez da aroueziñ ur c'heit. [1732] An amzer da gargañ. [1732] A-benn pegeit amzer ? [1732] Div eurvezh amzer e skrivas. [1732] A-doug div eurvezh amzer e skrivas. [1850] Degouezhet eo an amzer. & Tr. Amzer gollet : foranet. Amzer zo : bez' ez eus ur c'heit hir a-walc'h dirazomp (evit ober tra dra). & SONEREZH, KOZH, DIZIMPL. [1732] Pred. [1732] Er maez a amzer, en amzer gontrol : digoulz. & (gant ur v.) [1659, 1732, 1909] Diverrañ an amzer, [1659, 1732] Tremen an amzer, [1732] tremen e amzer, [1931] diverrat e amzer. : en em ziduiñ. [1732] Bez' ez eus hiniennoù a dremen o amzer o vont hag o tont. [1944] An aotrou person, an aotrou kure hag a veze hanter amzer du-mañ o tremen an amzer – amezeien e oamp ha mignoned vras - a voute war ma mamm da gas ac'hanon da gloerdi bihan Plougernevel. & [1931] Un diverradur amzer : diverr amzer, dudiamant. & [1659, 1732, 2015] Kaout (an) amzer d'ober udb. [1659, 2015] Ne'm eus ket (a) amzer. [1732] Gwenvidik neb piv bennak o vezañ kouezhet e pec'hed, en deveus an amzer hag ar c'hras da sevel eus e boull da stad vat. [2015] Ne'm eus ket amzer da evañ ur banne eus ma gobedad kafe ma son ar pellgomz. & Lakaat, implij e amzer evit ober udb. Kas, ren, tremen an amzer, e amzer oc'h ober udb. [1659] Tremen an amzer o pidiñ Doue. Diduiñ e amzer oc'h ober udb. & [1850] Koll (an) amzer, e amzer oc'h ober udb. [1850] An hanter eus e amzer a goll o vargediñ. [1850] Kalz a amzer a gollit. [2015] Paeañ gant fazioù dister graet a-fetepañs -evel paeañ un nebeut kentimoù re, ar pezh a lak an enebourien da goll amzer hag arc'hant-. & [1732] Laerezh an amzer, e amzer. [1732] Genaouiñ ha laerezh an amzer. & Abuziñ, dispign, foraniñ e amzer. & [2015] Gounit amzer. [2015] Evel-se e vo ret d'hoc'h enebourien lakaat kred er pezh a lâront deoc'h ha neket distagañ komzoù toull na klask gounit amzer. & [1732, 1867] Reiñ amzer d'ub. d'ober udb. [1867] An heizez kennebeut ne deu ket da skuizhañ / O terc'hel 'r chaseer war he lerc'h da skarañ, / Evit reiñ d'ar razh amzer / Da dennañ eus ar sac'h ar vaot, warnezhi berr. Reiñ amzer d'ub. da baeañ e zle : lezel amzer gantañ evit e baeañ. & (goude un ak., ur rag.) [1659] Diverramant an amzer. [1732, 1850] Un nebeud amzer diagent, [1931] nebeut amzer a-raok : un tamm abretoc'h. [1850] Kalz amzer a gollit. [1850] Kalz a amzer a goll oc'h en em fichañ. Ur pred(ig), un tachad(ig) amzer. Ur frapad, ur maread amzer. Ur pennad mat, ur pennad brav a amzer. N'eo ket evit an nebeudig amzer am eus da chom ganit. Abaoe keit all amzer. Kaout peadra a amzer evit ober udb. Ar pep brasañ eus e amzer. [1732, 1925] Ur pennad mat a amzer. & (gant un ag., un adv.) [1732, 1931] Pell amzer, [1499] pell a amzer : abaoe pell, [2015] pellik amzer. [1732] Dijaik ez eus pell amzer. [2015] Kit da welet an traoù pellik amzer a-raok an taol, deoc'h da gaout amzer da zistreiñ meur a wech kuit da sachañ evezh an dud e-karg eus diwall al lec'h. [1659, 1732, 1877] E berr amzer : e-pad ur c'heit berr. [1931] Nebeut amzer : keit amzer berrig a-walc'h. [1931] Nebeut amzer a-raok. [1985] Nebeut amzer goude avat e trenkas an traoù etre ar broioù, ha n'eo ket mui c'hoari brezel bihan en a oa da ober, met soñjal er brezel bras... Dindan nebeut amzer. [1949] Ar gompezenn [...] glas evit un nebeu[d] amzer c'hoazh. Amzer a-walc'h. Padout hir amzer. Chom pell(ik), hir amzer oc'h ober udb. Pegeit amzer ? E pegeit amzer ? Evit pegeit amzer ? A-benn pegeit amzer ? & Trl. [1732] Ar madoberioù resevet a ankounac'haer prest hag an droug resevet a zalc'her pell amzer soñj anezhi [sic]. & Tr. adv. [1944] Hanter amzer : e-pad an hanter eus an amzer. [1944] An aotrou person, an aotrou kure hag a veze hanter amzer du-mañ o tremen an amzer – amezeien e oamp ha mignoned vras - a voute war ma mamm da gas ac'hanon da gloerdi bihan Plougernevel. & Nebeut amzer zo : n'eus ket pell. & Dre (hir) amzer, gant (an) amzer : dre ma'z a an amzer e-biou. Mervel dre hir amzer. & An holl amzer(-pad) : dalc'hmat. & Trl. Un den a amzer : a ra an traoù war e bouez. & Ul labour a hir amzer : zo ezhomm kalz a amzer evit e seveniñ. & Kaout, kemer berr amzer, kavout berr e amzer : kaout plijadur oc'h ober udb. & [1944] Hir e kavan an amzer. [1985] Kavout hir an amzer, e amzer, e damm amzer : enoeiñ. [1985] Va-unan, gant ar prez-labour, ne 'm boa ket a dro da gavout hir an amzer. & Lakaat an amzer da redek : chom hep ober udb. ha tennañ splet eus an amzer a ya e-biou e-keit-se. & Hirañ amzer aesañ labour : seul aesoc'h e vez ober al labour ma vez muioc'h a amzer evit e seveniñ. Gant hir amzer e teuer a-benn eus pep tra. & Tr. adv. Etre daou benn an amzer : atav. Un den na weler, etre daou benn an amzer, chapeled ebet en e zorn. Ar c'harotez a ra o magadurezh etre daou benn an amzer. 2. [1499, 1549, 1659, 1677, 1732, 1867, 1909, 1931, 2013] Termen a dalvez da aroueziñ ur c'houlz. [1499] Deskripsion a amzer. [1659] Un amzer zo bet ma yune an dud bep Sadorn. [1732] Amzer ar peoc'h. [1732] Un dra anat arruet, bet en un amzer serten, adalek pehini ez komañser da gontañ ar bloavezhioù. [1909] Amzer an hadajoù. Abaoe pe amzer ? Betek pe amzer ? & [1732] En amzer-mañ, [1732] en amzer-se, en amzer-hont : er mare-mañ, d'ar mare-se, d'ar mare-hont. [1732] Ned eus ket a everezed en amzer-mañ ; Doue a oar, ha ni ivez. [1850] En amzer-se e c'hoarvezas un naonegezh vras. [1867] Dont a ray un amzer (daoust ha petra virfe ?) / Ma vo torret o fenn ouzh kozh tud ar seurt-se. Abaoe an amzer-se. Da-geñver an amzer-se : d'ar mare-se. [1877] [...] lennit al levr en deus skrivet, war an amzerioù-se, e Breizh, an Aotrou Levot, eus a Vrest. [2013] A-drugarez d'an dra-se, pa'z eer tre en iliz hiziv an deiz, e c'haller kaout un alberz reishoc'h eus ar pezh a venne arzourien an amzerioù-hont ober. & [1549] En amzer mestr Herri a Gastell rektor Plougastell. [1659] En amzer hon tadoù. [1659, 1732] (an) amzer bet. [1732] En amzer gozh. [1732] E-giz an amzer gozh. [1732] An amzer dremenet. [1732] An amzer gwechall. [1732] En amzerioù dremenet ez eus bet kredet penaos... [1732] Neb zo ententet-mat en amzerioù gozh. [1732] Va Zad Eternel, grit enoriñ ha respediñ ho mab, deuet eo an amzer, evit ma likin ivez rentañ deoc'h an enor, ar respet, hag an adorasion a zo dleet d'ho majestez. [1877] [...] en ur ganañ ar werz-mañ, savet en amzer gozh, hag a zo en ul levr hanvet Barzhaz Breizh. [1850] En amzer va zad : en amzer ma oa bev ma zad, en amzer ma oa zad e barr e vrud. En amzer gentañ. An amzer bell-se. En hevelep amzer, er memes amzer : d'an hevelep mare, war un dro. En amzer e zimeziñ : d'ar mare ma oa o timeziñ. [1677] Amzer Fask : mare Pask. [1677] Da bec'hedoù a gofesai ur wech er bloaz, ma ne rez mui ; / Ha da Grouer a resevi / En amzer Fask, hep pellaat mui. & Ma amzer-me, [1867] hon amzer-ni : da vare ma yaouankiz, da vare hor yaouankiz. Goude-se e voent troet e gregach gant Ezop, e latin, gant Faedr, e brezhoneg kozh gant sant Kadoù, e galleg kozh gant un itron a reer Mari a Vro-C'hall anezhi, e galleg nevez gant Yann ar Feunteun, ar barzh brudet, hag en diwezh, en hon amzer-ni, e brezhoneg adarre, gant Rikoù ha gant an aotrou Gwezbriant & [1867] An amzer a-vremañ, an amzer zo bremañ, [1931] en amzer-vremañ : bremañ, er mare-mañ. [1867] Setu an amzer zo bremañ ! / Nep piv bennak a oar goulenn / En ur derriñ d'an dud o fenn, / Nep zo kasaus, a deu a ya / 'Bep eil da glemm ha da ouelañ, / En devezo gwalc'h e galon, / Enor, madoù diouzh m'eo mac'hom. Ar goañv eo amzer an diskuizh evit ar gwenan. & [1931] En amzer vremañ, en amzer zo bremañ, dre an amzer a ra : er mare-mañ. An amzer a ren, zo o ren : ar mare-mañ. KOZH [1850] Fazi-amzer : gwechad kammamzeriañ. [1867] En hon amzer deomp-ni : en amzer a-vremañ. & [1867] En amzer ma : d'ar mare ma. [1867] Hon tadoù kentañ o doa joa outo en amzer ma'z aent gant o loened eus a ur menez d'egile. En amzer ma'z edo roue. & Em amzer dremenet : er rann eus ma buhez zo tremenet. Em amzer yaouank : pa oan yaouank. & [1732] Da ur serten amzer, [1732] En ur serten amzer : d'ur mare bennak. & Tr. [1732] Eus memes amzer, a vemes amzer, e memes amzer : kempred. [1732] Neb a zo a vemes amzer. [1732] Neb a zo eus a ur memes amzer. [1732] Neb a vev pe a veve e memes amzer. & Tr. [1944] Amzer vak, amzer laosk : koulz ma vez frankiz gant ub. evit kas e amzer evel ma kar. [1944] War-dro ar memes mareoù e teue da dremen o amzer vak da di o eontr da Gergarn, div c'hoar o chom e Pariz, an dimezelled Ar Gall. & Tr. Amzer disoursi : koulz aes eus buhez ub. m'en devez kalz a blijadur. Amzer ar c'hoarioù, an ebatoù : koulz ar c'hoarioù, an ebatoù. [1931] An amzer wellañ : barr an oad. & Implij-amzer : roll, taolennad koulzoù ma vezer da seveniñ tra pe dra. & Tr. adv. [1850] A amzer a amzer, [1909] bep an amzer, ur wech(ig) an amzer ; gwech an amzer, gwech-hag-amzer, amzer-hag-amzer, amzer d'amzer : bep ar mare, ur wech(ig) dre vare. Bep an amzer e veze du-mañ. Amzer-hag-amzer e welan an dud-se. Amzer d'amzer e welemp ur chapeled en o dorn. & [1659, 1732, 1850, 1878] A bep amzer : abaoe ar c'houlzoù koshañ, abaoe atav. [1850] A bep amzer em eus e argarzhet. [1850] Didalvez eo bet a bep amzer. [1850] Dieñvor on bet a bep amzer. [1850] Dic'halloudek eo bet a bep amzer. [1850] A bep amzer em eus e erezet. [1878] Gouzout a rit ivez e leverer a bep amzer, e pep bro : Livirit din piv a heuilhit, ha me a lavaro deoc’h petra oc’h. & Trl. Kozh amzer, [1850, 1874, 1931] pell amzer : pell, en amzer. [1850] Va dleour eo abaoe pell amzer. Abaoe kozh amzer : abaoe pell. Abaoe ez eus kozh amzer, pell amzer zo abaoe : pell zo abaoe (ar mare-se). [1874] Demat deoc'h emezi, aotrou ar c'hont ma fried, pell amzer vras a zo abaoe na oamp en em welet. & Tr. adv. N'eo ket kozh an amzer : n'eus ket pell amzer (abaoe m'eo c'hoarvezet an dra-mañ-tra). & [1677, 1850] Pell amzer : e-pad ur c'heit hir. [1677] Da dad, da vamm a enori / Pell amzer evit ma vevi ; / Muntrer ivez na vezi ket / Dre volontez na dre efed. [1850] N'hon bleino ket pell amzer. & [1850] Abaoe pell amzer : abaoe ur c'heit hir, abaoe hir amzer. [1850] Va dleour eo abaoe pell amzer. & Ne vo ket pell an amzer : a-barzh pell. & Tr. estl. Abaoe an amzer ! : keit all zo (abaoe ar mare-mañ-mare). & Tr. adv. [1867] Amzer zo bet, a oa bet : ur mare zo bet, a oa bet. [1867] Ha da vont kuit Alan a loc'h, / Pa wel war un daol gaer eno / Ur pezh mousklenn, mar boe biskoazh, / Dremm un den kaer, amzer voa bet. & (goude un ak., ur rag. rener) Zo bet, a oa bet amzer : ur mare zo bet, a oa bet. Hennezh a oa bet amzer ne c'halle ket kerzhet ken. & Tr. adv. Hiziv an amzer : hiziv an deiz. [1877] Klevet a reer, hiriv en amzer, ginaoueien o krial : Frankiz, frankiz ! Liberte, liberte ! & Trl. (db. an traezoù) Ober e amzer : bezañ mat da vezañ implijet e-pad ur c'houlz hir a-walc'h. & Trl. (db. an dud) Kerzhet gant e amzer : bevañ diouzh gizioù, boazioù e amzer. & Trl. Ober disheñvel diouzh ma vez an amzer : diouzh ar c'houlz, diouzh an darvoudoù, ar plegennoù. & Trl. An amzer bet ne zeu mui en-dro : an amzer zo aet e-biou ne zistro ket ken. & Amzer servij, amzer soudard : prantad servij a rank ar baotred ober en arme, e broioù zo. & Ent krenn. Amzer : amzer servij, en arme. Ober e amzer. [1877] M’en doa c’hoant da gaout arc’hant, e rae gant an Noblañs marc’had c’hwec’h miz, bloaz, daou vloaz hag ouc’hpenn, ha, pa veze achu e amzer, e teue d’ar gêr, evel ma teu bremañ ar mevel eus a di e vestr pa vez achu e vloaz. C. 1. (db. an dud) [1850, 1927, 1931] Termen a dalvez da aroueziñ ar vuhez, un darn eus ar vuhez. [1927] En e amzerioù diwezhañ. Echuet eo ma amzer : ma buhez. En estrenvro eo bet e-pad e amzer : e-pad e vuhez labour. & Trl. skeud. A bep seurt amzer en devez an den : mareoù plijus ha mareoù tenn a vez e buhez an holl. 2. [1659, 1732] Koulz berr pe verroc'h ma tleer ober udb., ma tle c'hoarvezout udb. [1659] Kent evit an amzer : a-raok ar mare dleet. [1732] Gwilioudiñ ur wreg kent hec'h amzer. Ret eo ober pep tra en e amzer : d'ar c'houlz a zere ar gwellañ. Pep tra en deus e amzer : e goulz. Amzer zo da bep tra. Ober an traoù e poent hag e amzer : e poent hag e mare. Ober an traoù kent an amzer, e gwall amzer : a-raok ar mare (mat). & Erru eo pell an amzer : diwezhat eo. N'eo ket keit-se an amzer : n'eo ket ken diwezhat-se. 3. Prantad ma vez parez ul loen, o tougen unan bihan, re vihan. N'eo ket echu he amzer c'hoazh. & Deuet eo he amzer : deuet eo an termen dezhi da wilioudiñ. Tostaat a ra ouzh he amzer. & Mont hiroc'h eget he amzer : mont hiroc'h eget an termen reizh. 4. Prantad ma vez douget ur bugel gant e vamm. N'eo ket echu amzer ar bugel-mañ c'hoazh. & Bezañ ganet a-raok e amzer : a-raok an termen reizh. 5. [1732, 1850] Ger a dalvez da aroueziñ termen udb. [1732] Deuet eo an amzer, [1850] Degouezhet eo an amzer : poent eo, deuet eo ar c'houlz. [1850] Deuet eo an amzer da zourañ ar prajeier. [1850] N'eo ket c'hoazh finvezet an amzer. & [1927] (Bezañ) en e amzer(ioù) diwezhañ, war e amzer diwezhañ : bezañ darev da vervel. & Ent krenn [1927] Marv. [1927] (Gortoz) e amzer : (Gortoz) mervel. D. 1. [1931] Prantad hir eus istor ur bobl, eus istor ar bed pe an Douar. Amzer ar Romaned. Amzer ar skorn bras. HS. marevezh, oadvezh. 2. Reizhiad dibabet diwar ziviz a-benn spisaat an eur. Amzer Greenwich. An amzer hollvedel. E. Estl. [1931] Amzer ! : war-bouez, gortoz(it) ! II. A. Ak.b. 1. [1732, 1850, 1909, 1927, 1931, 1985] Koulz. [1732] Setu deuet an amzer ma teu ar c'hlujiri d'en em barat. [1732] Taolenn verr ha leal eus an traoù tremenet hervez pep amzer. [1909] Amzer an hadajoù : koulz ma ranker hadañ. [1931] Amzerioù koshañ ar Ragistorvezh. [1985] En amzerioù kentañ e oa aes-meurbet an troc'hañ koad. Un amzer a zeuas hag e lezjont ar gasoni d'ober he reuz. Ar c'hirvi ne redont ket mat e div amzer : pa vezont re lart ha pa vezont re dreut. An amzerioù kentañ : mareoù kentañ ur sevenadur, ur stad eus ar bed, h.a. Amzerioù kozh-kozh : koulzoù kozh-kenañ. An amzerioù diaes, fall, tenn : ar choulzoù diaes, fall, tenn, evit un den, un tiegezh, ur bobl, h.a. & Tr. adv. D'ur pe amzer : koulz pe goulz. An dra-se a c'hoarvezo d'ur pe amzer. & A amzer da amzer, [1850] a amzer-e-amzer, bep un amzer : bep ar mare. & [1677, 1867] E pep amzer : e pep mare, da viken. [1677] C'hoant am eus, gwir vamm a druez, Chom ganeoc'h a-hed ma buhez, E-harz ar groaz sakr, ma Salver, A gontemplin e pep amzer. [1867] Bezañ en ur garg uhel e pep amzer n'eo mat. & A-hed an amzerioù : da viken. & Trl. Div, teir amzer en deus an den / N'int ket heñvel an eil ouzh eben : ne vez ket heñvel buhez an den da vare e yaouankiz, pa vez e-kreiz e vrud ha da vare e gozhni. & An eil amzer a vev an all : goude ur c'houlz e teu unan all, disheñvel dioutañ. 2. (en e furm lies dh.) [1659, 1732, 1904, 1927] Diskarg gwad miziek a zeu eus mammog ar gwragez. [1659] Amzerioù. Amzerioù ruz. N'emañ ket he amzerioù ganti. & Trl. Mouzhet eo he amzer outi : dale zo gant he amzerioù. & Amzerioù gwenn : dourenn arwenn, lin enni a-wechoù, a red diouzh ar c'hourzh. B. Ak.g. [1659, 1927] Mare-bloaz. [1659] Ar pevar amzer. Rannet eo ar bloaz e pevar amzer. Amzerioù ar bloaz. III. G. YEZHAD. Hollad ar furmoù verb a dalvez da verkañ ur c'heñver etre ar c'houlz ma vez eus ur stad, un ober, hag ar c'houlz ma taneveller ar stad, an ober-se. An amzerioù kevrennek : savet diwar un anv-gwan-verb. An amzerioù eeun pe digevrenn : n'int ket savet diwar un anv-gwan verb. An amzer-vremañ, an amzer-da-zont, an amzer-dremenet.

Exemples historiques : 
224
Masquer la liste des exemples

pell a amzer

1499
Référence : LVBCA p15, 19, 160 (de long temps)

deskripsion a amzer

1499
Référence : LVBCA p14, 19, 55 (description de temps)

en amzer maestr Herri a Gastell rektor Plouegastell

1549
Référence : ISYK.I p112

Hag ez teuas d'en em varvailhe en bras war an gened anezhi, maz c'holennas piv oa, hag ez voe respontet dezhañ gant unan a'n gwerc'hezed, homañ eo Katell peheni a gustumes en amzer dremenet da aznavout[.]

1576
Référence : Cath p26

Durant an amzer[-se] ez eas ar roue er c'harter-se, palamour da aferioù en c'hrontragne, ha neuze ar rouanez dre ar garantez he devoe komeret ouzh ar werc'hez santez Katell a yeas en noz ha ganti priñs ar varc'heien, anvet Porfirius, d'he vizitañ, d'ar prizon[.]

1576
Référence : Cath p17

32. Homañ a c'houzañvas marv en amzer an impalaer Maksentius, pe hervez un re arall Maksiminus an tirant, peheni a gomañsas regnañ war-dro an bloaz [eus] hor Salver tri-c'hant ha dek.

1576
Référence : Cath p25

34. Lavaret a raed ivez penaos un den devot bras d'an itron santez Katell, peheni he galve alies en e sikour evit-se[,] dre spas amzer ez vihanos e zevosion, hevelep ma sesas en holl he fidiñ.

1576
Référence : Cath p26

Ha bede an amzer prezant ez tinaou an eoul hep sesañ [eus] he relegoù santel, peheni a ra salv ar gleñvien a bep kleñved.

1576
Référence : Cath p24-25

ne'm eus ket a amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg ie n'ay (loisir)

amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg loisir, saison, amser

a bep amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg de temps (immemorial)

amzerioù

1659
Référence : LDJM.1 pg fleurs (des femmes), temps

tremen an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg (s')ebatre, passer (son temps)

kent evit an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg auant le temps

diverraat an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg diuerat (an amzer)

treizhañ dioc'h an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg temporiser

e berr amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg (en peu de) temps

diverrañ an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg desennuier, (s')ebatre, passer (son temps)

en amzer hon tadoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (du) temps (de nos Peres)

diverramant an amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg deduit

un amzer zo bet ma yune an dud pep Sadorn

1659
Référence : LDJM.1 pg (il a esté vn) temps (qu'on ieusnoit tous les Samedis)

amzer bet

1659
Référence : LDJM.1 pg siecle

ar pevar amzer

1659
Référence : LDJM.1 pg (les 4) saisons

tremen an amzer o pediñ Doue

1659
Référence : LDJM.1 pg passer (le temps a prier)

Da dad, da vamm a enori / Pell amzer evit ma vevi ; / Muntrer ivez na vezi ket / Dre volontez na dre efed.

1677
Référence : Do. p29

Da bec'hedoù a gofesai ur wech er bloaz, ma ne rez mui ; / Ha da Grouer a resevi / En amzer Fask, hep pellaat mui.

1677
Référence : Do. p31

14. C'hoant am eus, gwir vamm a druez, / Chom geneoc'h a-hed ma buhez, / E-harz ar Groaz sakr, ma Salver, / A gontemplin e pep amzer.

1677
Référence : Do. p68

reiñ amzer

1732
Référence : GReg pg (donner) delay

a bep amzer

1732
Référence : GReg pg ancienneté, antiquité, (dès le) berceau (dès sa plus tendre jeunesse)

en amzer gozh

1732
Référence : GReg pg anciennement

en amzer-se

1732
Référence : GReg pg alors

e-giz an amzer gozh

1732
Référence : GReg pg antique

amzer-dremenet

1732
Référence : GReg pg ancienneté (Ancienneté, ce qui est d'un tems immemorial.)

amzer gozh

1732
Référence : GReg pg ancienneté (Ancienneté, ce qui est d'un tems immemorial.)

amzer bet

1732
Référence : GReg pg ancienneté (Ancienneté, ce qui est d'un tems immemorial.)

an amzer a dremen

1732
Référence : GReg pg aller

an amzer bet

1732
Référence : GReg pg antiquité

an amzer gozh

1732
Référence : GReg pg antiquité

an amzer gwechall

1732
Référence : GReg pg antiquité

Ar madoberioù resevet a ankounec'haer prest hag an droug resevet a zalc'her pell amzer soñj anezhañ.

1732
Référence : GReg pg airain (Les injures s'écrivent sur l'airain, & les bienfaits sur le sable.)

bez' ez eus hiniennoù pere a dremen o amzer o vont hag o tont

1732
Référence : GReg pg allee

setu deuet an amzer ma teu ar c'hlujiri d'en em barat

1732
Référence : GReg pg apparier

en amzer gozh

1732
Référence : GReg pg anciennement

en amzerioù dremenet ez eus bet kredet penaos…

1732
Référence : GReg pg ancienneté

gwilioudiñ ur wreg kent hec'h amzer

1732
Référence : GReg pg accoucher

neb zo ententet-mat en amzerioù gozh

1732
Référence : GReg pg antiquaire

Tremen a ra an amzer.

1732
Référence : GReg pg aller (Le tems s'en va, se passe.)

skiantek 'vezo gant an amzer

1732
Référence : GReg pg avoir (il aura un grand jugement)

un nebeud amzer diagent

1732
Référence : GReg pg auparavant (peu de tems auparavant)

en amzer gozh

1732
Référence : GReg pg autrefois (anciennement)

genaouiñ, ha laerezh an amzer

1732
Référence : GReg pg béer (regarder, au lieu de travailler, s'accouder sur la bêche, & au lieu de travailler)

ned eus ket a everezed en amzer-mañ ; Doue a oar, ha ni ivez

1732
Référence : GReg pg (il ne trouve point de) beuveuse (dans ce temps-cî)

e berr amzer

1732
Référence : GReg pg bref (dans peu de tems)

e verr [sic] amzer

1732
Référence : GReg pg bref (dans peu de tems)

an amzer da gargañ

1732
Référence : GReg pg cargaison (tems propre pour charger des Navires)

tremen dioc'h an amzer

1732
Référence : GReg pg ceder (au tems)

lezel an amzer da ober

1732
Référence : GReg pg ceder (au tems)

da ur serten amzer

1732
Référence : GReg pg (a) certain (temps)

en ur serten amzer

1732
Référence : GReg pg (a) certain (temps)

gwenvidik neb piv bennak o vezañ kouezhet e pec'hed, en deveus an amzer hag ar c'hras da sevel eus e boull da stad vat

1732
Référence : GReg pg cheute (bien-heureux le pecheur à qui Dieu fait la grace de se relever après sa chute)

istor hervez ar reizh eus an amzer

1732
Référence : GReg pg chronique (histoire selon l'ordre des temps)

taolenn verr ha leal, eveus an traoù tremenet, hervez pep amzer

1732
Référence : GReg pg chronologie (doctrine des temps, des époques)

Va Zad Eternel, grit enoriñ ha respediñ ho mab, deuet eo an amzer, evit ma likin ivez rentañ deoc'h an enor, ar respet, hag an adorasion a zo dleet d'ho majestez

1732
Référence : GReg pg clarifier (Pere Eternel clarifiez vôtre Fils, afin que vôtre Fils vous clarifie, (en S. Jean ch. 17. v. 1)

neb a zo a vemes amzer

1732
Référence : GReg pg contemporain (aine)

neb a zo eus a ur memes amzer

1732
Référence : GReg pg contemporain (aine)

neb a vev, a veve, e memes amzer, e memes kantved

1732
Référence : GReg pg contemporain (aine)

er maez a amzer

1732
Référence : GReg pg (a) contre-temps

en amzer gontrol

1732
Référence : GReg pg (a) contre-temps

an amzer a dremen, hep ma soñjomp, hep rat deomp

1732
Référence : GReg pg (le tems) coule (insensiblement)

an amzer a ya, ne oufec'h penaos

1732
Référence : GReg pg (le tems) coule (insensiblement)

a-benn pegeit amzer ?

1732
Référence : GReg pg dans (combien de tems ?)

amzer an peoc'h

1732
Référence : GReg pg (le temps) de (la paix. Bas-Leon)

dijaik ez eus pell amzer

1732
Référence : GReg pg (il y a) déja (long-tems)

amzer

1732
Référence : GReg pg delay (terme qu'on donne à quelqu'un pour faire quelque chose)

un dra anat arruet bet en un amzer serten, adalek pehini ez komañser da gontañ ar bloavezhioù

1732
Référence : GReg pg époque (point fixe & remarquable dans la cronologie)

amzerioù

1732
Référence : GReg pg fleurs (terme de medecine. [règles])

e memes amzer

1732
Référence : GReg pg fois (A la fois.)

evit tremen an amzer

1732
Référence : GReg pg forme (Par forme de passe-tems.)

evit diverrat an amzer

1732
Référence : GReg pg forme (Par forme de passe-tems.)

amzer ar pesked da c'hreuniañ

1732
Référence : GReg pg fraye (le tems de la generation du poisson)

Ar pesked a zo bouk en amzer ma c'hreuniont.

1732
Référence : GReg pg fraye (Le poisson est molasse pendant le tems de fraye.)

Ar pesked a zo bouk e amzer o greunidigezh.

1732
Référence : GReg pg fraye (Le poisson est molasse pendant le tems de fraye.)

Ar pesked a zo stoubek e amzer o greunidigezh

1732
Référence : GReg pg fraye (Le poisson est molasse pendant le tems de fraye.)

Ar pesked a zo stoubek en amzer ma c'hreuniont.

1732
Référence : GReg pg fraye (Le poisson est molasse pendant le tems de fraye.)

Pell amzer zo aba en deus tec'het.

1732
Référence : GReg pg fugitif (Il est depuis long-temps fugitif.)

Pell amzer zo aba'z eo kuzhet.

1732
Référence : GReg pg fugitif (Il est depuis long-temps fugitif.)

Mirit eñ bede un amzer all.

1732
Référence : GReg pg garder (Gardez-le pour un autre tems.)

Yac'haat a raio a-barzh nemeur amzer.

1732
Référence : GReg pg guérir (Il guérira dans peu.)

Gwellaat a ray dezhañ a-barzh nebeut amzer.

1732
Référence : GReg pg guérir (Il guérira dans peu.)

Yac'h a vezo a-benn nebeut amzer.

1732
Référence : GReg pg guérir (Il guérira dans peu.)

Gwellaat a ray dezhañ a-barzh nebeut amzer.

1732
Référence : GReg pg guérir (Il guérira dans peu.)

Div eurvezh amzer e skrivas.

1732
Référence : GReg pg heure (Il écrivit deux heures de suite.)

ur pennad mat a amzer, ur roiad mat a amzer a zo, ur poulzad mat a amzer a zo ac'hann di

1732
Référence : GReg pg (il y a une grande) distance (de tems d'ici là)

Amzer

1850
Référence : GON.II pg amzer (Temps. Saison. Durée des choses et des personnes) ; p.17, livre premier (temps).

fazi amzer

1850
Référence : GON.II.HV pg fazi-amzer (Anachronisme, erreur de date ; faute contre la chronologie)

didalvez eo bet a bep amzer

1850
Référence : GON.II pg didalvez (Il a été fainéant, vaurien de tout temps.)

A bep amzer em eus e erezet.

1850
Référence : GON.II pg érézi, hérézi (J'ai eu de l'antipathie pour lui de tous les temps.)

en amzer-se e c'hoarvezas un naonegezh vras

1850
Référence : GON.II pg enn

deuet eo an amzer da zourañ ar pradeier

1850
Référence : GON.II pg doura

Va dleour eo abaoe pell amzer.

1850
Référence : GON.II pg dléour (Il est mon débiteur depuis longtemps.)

Dic'halloudek eo bet a bep amzer.

1850
Référence : GON.II pg dic'halloudek (Il a toujours été incapable.)

Degouezhet eo an amzer.

1850
Référence : GON.II pg digwézout, digouézout (Le temps est expiré.)

Digoun-bras on bet a bep amzer.

1850
Référence : GON.II pg digoun (J'ai toujours eu fort peu de mémoire.)

dieñvor on bet a bep amzer

1850
Référence : GON.II pg diévor (J'ai été dépourvu de mémoire de tout temps.), dizévor

Ar re a gar lenn a gav berr an amzer.

1850
Référence : GON.II p.71

Kalz a amzer a gollit.

1850
Référence : GON.II pg amzer (Vous perdez beaucoup de temps).

Pep tra en deus e amzer.

1850
Référence : GON.II p.74

En amzer ur barner, pa c’hourc’hemenne ar varnerien, c’hoarvezas naonegezh er vro.

1850
Référence : GON.II p.97, Buez Ruth.

en amzer va zad

1850
Référence : GON.II pg amzer (du vivant de mon père)

Hag a amzer a gollit !

1850
Référence : GON.II p.85, livre second, (Que de temps vous perdez ! )

An hanter eus e amzer a goll o vargediñ.

1850
Référence : GON.II pg bargédi (Il perd la moitié de son temps à badauder).

Amzerioù

1850
Référence : GON.II pg amzer (Temps. Saison. Durée des choses et des personnes. Pl.) (Le plur. "amzériou" s'emploie aussi pour menstrues, règles) ; p.17, livre premier (des temps).

an amzer

1850
Référence : GON.II pg ann (le temps)

a-amzer-e-amzer

1850
Référence : GON.II pg amzer (de temps en temps, par intervalles, quelquefois).

amzer

1850
Référence : GON.II pg amzer, keñtel, maré, merk, préd, prét

un nebeud amzer diagent

1850
Référence : GON.II pg diageñt

N'eo ket c'hoazh finvezet an amzer.

1850
Référence : GON.II.HV pg finvéza (Le temps n'est pas encore expiré.)

A bep amzer em eus e argarzhet.

1850
Référence : GON.II pg argarzi (Je l'ai détesté de tout temps.)

kalz a amzer a goll oc'h en em fichañ

1850
Référence : GON.II pg ficha

fazioù amzer

1850
Référence : GON.II.HV pg fazi-amzer (Anachronisme, erreur de date ; faute contre la chronologie, p.)

Mignon, em' egile, un dra eo zo anat; bezañ en ur garg uhel e pep amzer n'eo mat.

1867
Référence : MGK p6

Dont a ray un amzer (daoust ha petra virfe ?) / Ma vo torret ho fenn ouzh kozh tud ar seurt-se.

1867
Référence : MGK p120

Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel ! Hon tadoù kentañ o doa joa outo en amzer ma'z aent gant o loened eus a ur menez d'egile e-kreizig-kreiz bro an Azia

1867
Référence : MGK Rakskrid V

Setu an amzer zo bremañ ! / Neb piv bennak a oar goulenn / En ur derriñ d'an dud o fenn, / Neb zo kasaus, a deu a ya / 'Bep eil da glemm ha da ouelañ, / En devezo gwalc'h e galon, enor, madoù diouzh m'eo mac'hom

1867
Référence : MGK p22

N'eus mare dioc'h mare, bepred emañ 'n amzer / Da vont diwar ar bed : hiriv, warc'hoazh, e-verr.

1867
Référence : MGK p100

An heizez kennebeut ne deu ket da skuizhañ / O terc'hel 'r chaseer war he lerc'h da skarañ, / Evit reiñ d'ar razh amzer / Da dennañ eus ar sac'h ar vaot, warnezhi berr.

1867
Référence : MGK p49

Goude-se e voent troet e gregach gant Ezop, e latin, gant Faedr, e brezhoneg kozh gant sant Kadoù, e galleg kozh gant un itron a reer Mari a Vro-C'hall anezhi, e galleg nevez gant Yann ar Feunteun, ar barzh brudet, hag en diwezh, en hon amzer-ni, e brezhoneg adarre, gant Rikoù ha gant an aotrou Gwezbriant

1867
Référence : MGK Rakskrid VI

Gant an amzer, unan anezho, hag eñ e hanv Pilpai, gant aon ned azent da goll, a lakeas hiniennoù dre skrid

1867
Référence : MGK Rakskrid V-VI

An amzer ya en-dro, n'emañ gant den ebet ; / Eveltañ kerent zo ha kalz a vignoned.

1867
Référence : MGK p54

Ha da vont kuit Alan a loc'h, / Pa wel war un daol gaer eno / Ur pezh mousklenn, mar boe biskoazh, / Dremm un den kaer, amzer voa bet.

1867
Référence : MGK p140

Demat deoc'h emezi, aotrou ar c'hont ma fried, pell amzer vras a zo abaoe na oamp en em welet.

1874
Référence : GBI.II p8

M’en doa c’hoant da gaout arc’hant, e rae gant an Noblañs marc’had c’hwec’h miz, bloaz, daou vloaz hag ouc’hpenn, ha, pa veze achu e amzer, e teue d’ar gêr, evel ma teu bremañ ar mevel eus a di e vestr pa vez achu e vloaz.

1877
Référence : EKG.I. p.260-261

C’hwi, paotred yaouank an amzer zo bremañ, hoc’h eus kement a skiant war ho meno abalamour m’eo touz ho penn, abalamour ma ouzoc’h lavaret "ya" ha "nann" e galleg, abalamour ma ouzoc’h mont aliesoc’h d’ar c’hafeoù eget da gofez, daoust ha c’hwi ho pije graet gwell eget na rae an dud yaouank eus va amzer-me, ne ouient, an darvuiañ, na skrivañ na lenn ?

1877
Référence : EKG.I. p.88

A-vec’h ur steredenn en em zispak ur wech [a]n amzer evit diskouez e pelec’h emañ an Aotrou Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.94

Siwazh ! den n’her goar, rak an amzer a zo diasur.

1877
Référence : EKG.I. p.99

Mes an holl en em savas adarre en o enep, evel en amzer gozh, ha, dreist ar re all, ar gigerien ne felle ket dezho, nag a-bell nag a-dost, e c’hoarvezje an disterañ enkrez gant o ferson.

1877
Référence : EKG.I. p.156

An divroidi milliget, o tigouezhout e Breizh, a sachas e berr amzer kalz a dud war o lerc’h, dre ma ouient pegement e kare ar Vretoned ar pardonioù hag ar gouelioù.

1877
Référence : EKG.I. p.174

Mar hoc’h eus c’hoant da c’houzout o hanvioù, lennit al levr en deus skrivet, war an amzerioù-se, e Breizh, an Aotrou Levot, eus a Vrest.

1877
Référence : EKG.I. p.207

— Kemer da amzer, Kivoron, ne c’hedi ket pell. — Nann, ne garfen ket dale kalz, rak me a rank mont er mor fenoz, pe warc’hoazh, e vezo klevet trouz digant Ester.

1877
Référence : EKG.II p.220

An amzer a yoa berr, hag an Tunk a rankas mont kuit gant ar pezh hepken en doa kavet er presbital.

1877
Référence : EKG.I. p.253

Klevet a reer, hiriv en amzer, ginaoueien o krial : Frankiz, frankiz ! Liberte, liberte ! Peur ivez ’ta ez eus bet muioc’h a liberte eget na yoa en amzerioù-se ?

1877
Référence : EKG.I. p.261

Ne ouzon ket petra e oamp o vont da ober, pa glevjor ur vandenn o tont war al leurgêr en ur ganañ ar werz-mañ, savet en amzer gozh, hag a zo en ul levr hanvet Barzhaz Breizh.

1877
Référence : EKG.I. p.267

Setu perak marteze e veved kalz koshoc’h en amzerioù all eget bremañ.

1878
Référence : EKG.II p.43

Gouzout a rit ivez e leverer a bep amzer, e pep bro : Livirit din piv a heuilhit, ha me a lavaro deoc’h petra oc’h. Daremprediñ a rit enebourien ar Republik, dre-se oc’h ivez enebour deomp.

1878
Référence : EKG.II p.66

Bennozh Doue d’an tado[ù] ha d’al leanezed, ha da vano pell amzer ar c’hraz eus ar retred-se e-barzh ineo[ù] ar vartoloded o devo an eurvad d’he [sic] heuilh.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Deus an holl Yann n’e[o] ket hañval, / Kammed na blij de[zh]añ tortal. / ‘Tre al lavar hag an ober, / Nebeutañ ‘c’hell, a lak amzer. /

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

‘Barzh ar Groaz neve[z] na gavfet nemet ho prasañ mad : Alioù kristen evit lâret dac’h petra vo ar gwellañ d’ober ; keloioù deus pevar c’horn ar vro ; buhe[zi]o[ù] ha gwerzio[ù] ar Sent da sevel ho kalon war-zu Doue ; kuzulio[ù] ha kelenno[ù] war al labour-douar ; hag, evit diduañ an amzer, sonio[ù] ha marvailho[ù] deus ar re fentusa[ñ].

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

amzerioù

1904
Référence : DBFV pg. amzér (menstrues)

bep an amzer

1909
Référence : BROU p. 408 (de temps an temps)

amzer an hadajoù

1909
Référence : BROU p. 250 (le temps des semailles)

Stagañ ar ouenn en unvaniezh klok ouz an amzerioù tremenet.

1909
Référence : REZI p. 9

diverrañ an amzer

1909
Référence : BROU p. 228

Anvioù stêrioù eus Alamagn an hanternoz, a gaver en hon amzer e Breizh-Veur, a desteni diarvar ar furm anezho ez int bet digaset gwechall gant ar Gelted.

1923
Référence : SKET p.144 "Taolenn-amzeroniez evid istor ar Gelted".

Da gentañ-holl, ne deus ket a lec’h da zaleañ pell gant an danevelloù o redek e-touez Kreisteiziz diwar-benn hon Amzer-gent, rak ma ’z int mojennoù diskiant, ya, pa na vezont dismegañsus ouzhimp-ni.

1923
Référence : SKET p.31-32

E tarzh kentañ an Amzer, e pennderou an Traoù, n’oa na douar, na mor, nag aer, na heol, na loar, na stered. Tri bed avat a oa.

1923
Référence : SKET p.26

Ha, da stagañ ganti, setu petra a lavar kanenn beleien ar Senoned (1), deut dezho eus an amzerioù pellañ, diouzh m’hen disklêriont hag evel m’hen diskouez anat ar yezh end-eeun m’eo bet savet enni : « Gouenn ar Gelted, un doue eo he c’hrouas [...]».

1923
Référence : SKET p.33

Diwar amzer Momoros ez oa bet al labour diskiñ ha barrekaat-se, evel boulc’het gant ar bugel ez eus bet anv anezhañ amañ c’hoazh, ar bugel-se a vennan lavarout a oa bet poket dezhañ ha stardet war he c’halon gant Derkeia, VINDOSETLOS, mab Kintus (1).

1923
Référence : SKET p.141

Kambroù a weled, eta, leizh an ti-se, ken e tremene, en e amzer, evit un tredemarzh, ma ’z oa brud dioutañ ha ma teued a-bell-vro d’e weladenniñ.

1923
Référence : SKET p.130 (+p.199, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 130, lin. diwez[h]a[ñ], e lec’h « d’e weladenni[ñ] » lenn « evi[t] e welout » kentoc’h").

Hounnezh, m’hen tou, a oa un amzer venniget dreist an holl amzerioù, pa n’oa e-touez mibien ha merc’hed Manos na gwarizi, na rendael, na gevierezh, na touellerezh, na dizeeunder, na gourvenn, na buanegezh, na kasoni ; ma rene kenetrezo an unvaniezh, ar geneilded hag ar gengarantez a oa bet etre Atir ha Matir.

1923
Référence : SKET p.67

A-douez ar Skaled, ken re bro ar Goularz ha re an Erkunia ha Galia, eo o deus a bep amzer mibien Vanos en em bourvezet a vevelien hag a vitizhien.

1923
Référence : SKET p.126

Rak ma kavint ennañ ar pep retañ-holl da bep pobl evit he bleniañ war-du hec’h Amzer-da-zont, - evel ar Steredenn a vlenias gwechall ar rouanez-Vajed war-du ar Silvidigezh- : taolenn o Ganedigezh, ma kemerint diouti Emskiant o Broadelezh keltiek.

1923
Référence : SKET p.6

Hini pe hini eus an amezeien a [z]eue, ur wech an amzer, da deuler dour binniget war ar vamm, da lavaret ur bedennig eviti. Pebezh kalonad !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

O ! ne vo ket pell : bremaik, diouzhtu e vo distro. Bremaik, diouzhtu, pegoulz ? Ankounac’haet an amzer dremenet.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.845 (Miz C'hwevrer 1924)

N’o devez ken preder an enezidi nemet c’hoari ha dihuediñ o amzer.

1924
Référence : SKET.II p.72

N’eus nemet ar sklaved hag an diavaezidi deut eus ar Reter hag a zoug barv e pep amzer.

1924
Référence : SKET.II p.27

It e-barzh, va den mat, antreit, Bilzig ne deuio ket d’ho lakaat er-maez : marv eo, ar paourkaezh, pell, pell amzer ’zo.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924)

Ur wech an amzer, Bilzig a deue da welet hag-eñ a oa dihun ar baotrez.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.841 (Miz C'hwevrer 1924)

An archerien ne vefont ket war ho lerc’h a-raok ur pennad mat a amzer.

1925
Référence : BILZ2 p.130

Pell amzer a oa, abaoe ma oa ar bagoù all er porzh. Pelec’h e oa daleet ar Gwennili ? Pelec’h ?… Petra ’zo erruet gantañ ? Ha dindan ar wezenn-dilh ar prezegennoù ac’h ae en-dro : pelec’h eo chomet ar Gwennili ?

1925
Référence : BILZ2 p.113

Sellet a rae, ur wech an amzer, eus ["ouzh"] ar walenn arc’hant a oa war he biz. Siwazh ! kalon ur plac’hig koant, daoust hag-eñ a zo evit trec’hiñ war youl rust un tad, pe war birbilherezhoù kazus ur vamm ?

1925
Référence : BILZ2 p.150-151

en e amzer(ioù) diwezhañ

1927
Référence : GERI.Ern pg amzer

e amzer

1927
Référence : GERI.Ern pg amzer (il attend sa mort)

amzer

1927
Référence : GERI.Ern pg amzer (Temps, durée ; saison)

amzerioù

1927
Référence : GERI.Ern pg amzer (époque des femmes, menstrues)

amzer wellañ

1931
Référence : VALL pg (force de l')age

en amzer-vremañ

1931
Référence : VALL pg actuellement

Amzerioù koshañ ar Ragistorvezh

1931
Référence : VALL Levrlennadur pIX

diverrat e amzer

1931
Référence : VALL pg (s')amuser

diverradur amzer

1931
Référence : VALL pg amusement

amzer

1931
Référence : VALL pg age (âge, époque)

pell amzer

1931
Référence : VALL Rakskrid p XXXVI

amzer !

1931
Référence : VALL pg attendre

nebeut amzer a-raok

1931
Référence : VALL pg avant

Diwezhatoc'h, pa 'm eus studiet, e komprenis implij an toull-se ; ur c'haran vengleuz e c'hallje bezañ bet, da gentañ ; en amzer ar roue Loeiz Pevarzek, an toull a oa bet talvezet da repu, da guzhiadenn, d'ar Bonedoù Ruz, kenseurted Bastian ar Balp, enklasket gant an Dragoned evit o c'has d'ar groug.

1944
Référence : EURW.1 p18

E zilhad soudard a voe lezet gantañ da vont kuit ; pa oan bugel am eus soñj bezañ kavet brav an doupenn reun ruz a oa war e chako lêr, hag ar fourajerennoù ruz kordennet, gant brochennoù kouevr a veze a-istribilh ouzh ar skoaz, hag ar c'hleze meur gant e zornell kouevr, a oa e-pign ouzh speurenn ar gambr, hag a veze miret holl gantañ evel eñvorennoù e amzer verr a varc'heger.

1944
Référence : EURW.1 p10-11

Dre-se, darn a gavo da zeren din bezañ en em [ur ger a vank amañ, -gontet ?-] e 24 bloaz bevet ent gwir kement ha tud arruet da 50 vloaz, e respontin c'hoazh n'eo ket tre ma istor ma-unan eo e fell ganin dezrevelliñ, mes istor an traoù souezhus a zo bet digouezhet e Breizh em amzer yaouank, hag on bet evel ur benveg graet gant an tonkadur evit o seveniñ.

1944
Référence : EURW.1 p5

SKRIDOÙ BEP AN AMZER

1944
Référence : EURW.1 p2

E berr amzer, Job a dennas e choug eus al l[ê]renn hag, un taol penn e-kreiz e figur, setu astennet ar marichal reuzeudik war an douar.

1944
Référence : ATST p.122

An eil diaoul. — « Abaoe pegeit amzer n’hoc’h eus ket lavaret ho pedennoù-noz ? »

1944
Référence : ATST p.57

Mes an amzer-se a zo tremenet, siwazh ! hag al loened o deus moarvat dizesket meur a dra.

1944
Référence : ATST p.8

An aotrou person, an aotrou kure hag a veze hanter amzer du-mañ o tremen an amzer – amezeien e oamp ha mignoned vras - a voute war ma mamm da gas ac'hanon da gloerdi bihan Plougernevel.

1944
Référence : EURW.1 p28-29

N’ouzon nemet un dra : en amzer hiziv al loened a harzh, a c’hwitell, a vlej, a wic’h, a viaou, a hinno, a yud, a hud, a voud, a chilp, a glip, a goag, a c’hroag, a gan, a richan, a grougous, a roc’h, a doc’h, a soroc’h, a c’harm, a ragach, a c’hregach, a gloc’h, a youc’h, a razailh, a rizink, pep hini en e vod hag hervez e ouenn.

1944
Référence : ATST p.8

Paour kaezh [Paourkaezh] kegin ! N’he deus ket bet a chañs, rak ur martolod yaouank (mezv-dall e gwirionez) ouzh he c’hlevout o hopal dezhañ : « mezvier brein ! mezvier brein ! » a yeas droug ennañ, a daolas e grabanoù war al labous paour, a blantas tro en e c’houzoug, hag a droc’has dezhañ e ganaouenn e ker berr amzer ha lavarout : ouf!

1944
Référence : ATST p.8

Ma c’houlennan eta diganeoc’h piv eo an desketañ en ti, ne vezin respontet na gant ki na gant kazh, evel en amzer gozh.

1944
Référence : ATST p.9

Bremañ emañ amzer ar moto, an oto, ar vilo, ar c’harr-nij, ar marc’h-du, ar marc’h-dre-dan. Evit ar marc’h pevarzroadek, ’m eus aon ne vo mui kavet implij dezhañ bremaik nag ouzh karr nag ouzh alar ; implij e ti er c’higer [sic, "e ti ar c’higer"], ne lavaran ket.

1944
Référence : ATST p.9

Hir e kavan an amzer.

1944
Référence : EURW.1 p.210

A-raok dimp distreiñ d’hor rejimantoù da echuiñ hon amzer, e teuas ar jeneral Donop, mestr an 10vet korf-arme, da dremen an azgwel warnomp.

1944
Référence : EURW.1 p.198

Ne oa c’hoazh nemet plantenn vresk, met « gant poan hag amzer a-benn a bep tra e teuer… ».

1944
Référence : EURW.1 p.201-202

Evit kavout berroc’h an amzer, etre labourioù skrivañ er studi-noter, hag ar weladennoù d’am [arvalien] e marc’had Kallag, e vezen laosket gant ma c’herent da bediñ piv bennak a garen da zont da Garnoet.

1944
Référence : EURW.1 p.210

‘Hed ar bloaz 1903, n’ouzon pet brogarour a zeuas da dremen un nebeudig amzer du-mañ.

1944
Référence : EURW.1 p.210

Pa soñjan e buhez studierien Roazhon, n'hallan mirout da gaou[t] keuz dezhi. Pegen disoursi ! Pegen karantezus ! An amzer a vevemp enni a oa un amzer aes.

1944
Référence : EURW.1 p.146

Stagañ ’ris war al labour, hag en nebeut amzer am boa savet « Ar Bourc’hiz lorc’hus », en tri arvest, kontadenn un aotrou divrezhonek, dezhañ ur verc’h da zimeziñ, hag a gav gwell he reiñ d’un estren pinvidik eget d’un amezeg breizhat.

1944
Référence : EURW.1 p.99

War-dro ar memes mareoù e teue da dremen o amzer vak da di o eontr da Gergarn, div c'hoar o chom e Pariz, an dimezelled Ar Gall.

1944
Référence : EURW.1 p46

C'hwerv e kaven ma boued, hir an amzer, trist e vezen dre-holl, o soñjal e oan bountet en ur prizon, kalet e kaven klevout ar mestroù o c'hourdrouz hep paouez, oc'h hegal, o kastizañ, gant o daoulagad warnoc'h noz-deiz.

1944
Référence : EURW.1 p35

Setu 'ta ma zud-me da gemerout skouer an tri rumm all, evel-se e vije bet pevar faotr bihan asambles, berroc'h o dije kavet an amzer.

1944
Référence : EURW.1 p29

War gorre Beg-ar-C’hraneg, ez eus bet gwechall ur c’hastell meur hag e oa o chom ennañ priñsed c’halloudek ; ar c’hastell a zo bet dismantret en amzer gozh, hag, ennañ, eo chomet kuzhet an teñzor burzhudus a lavaren deoc’h.

1944
Référence : ATST p.44

Gant ma ne zeuio ket ! Amzer a zo c'hoazh avat : un hanter-eur.

1949
Référence : SIZH p.64

Hep mui koll amzer, e tegasas kaoz goloet war an dalc'h.

1949
Référence : SIZH p.52

Azezañ a reas ar breur Arturo war un tog-kolonenn, debret e gizelladurioù gant an amzer.

1949
Référence : SIZH p.53

- Mignon yaouank, emezi, pegoulz e vezoc'h dieub ? Petra a rit gant hoc'h amzer ?

1949
Référence : SIZH p.49

Goude e oa aet betek penn pellañ ar vali izelañ, evit bezañ outañ e-unan. Ur meni-gwelva [meni gwelva] a oa eno, ma tizhed gwelout, dre dreuz skramm rouez ha dreinek kasiaenned yaouank, unan eus talbennoù louet ar gouent, ar jardin kloz, kêr Viranda a-bezh gant he zoennoù ruz, ar stêr Ebro, hag ar gompezenn ec'hon-meurbet, glas evit un nebeu[d] amzer c'hoazh, harzet du-hont, pell, gant menezioù Alava, er vro [e]uskarat.

1949
Référence : SIZH p.47

Hag en em gavout a rit dreist d'an Den Fur e-unan, pa rankit, da izelaat ho kalon, mont keit-all, en amzer dremenet, da glask abeg d'hec'h izelaat ?

1949
Référence : SIZH

Treiñ a rae e benn, bep an amzer, - n'oa ket evit mirout; - war-du chapel Itron Varia ar Rozera, ma teue eben da zaoulinañ, bep abardaez, war an derez-vaen, ouzh an aspled.

1949
Référence : SIZH p.63

Dont a ra d'e skouarn, a-dreuz mogerioù fetis an iliz, diouzh ar maez, un tu bennak, e Miranda, notennoùigoù ur gaita : ur paotr Kastilha bennak, o tiverrañ e amzer e-tal dor un «estancia».

1949
Référence : SIZH p.65

Va-unan, gant ar prez-labour, ne 'm boa ket a dro da gavout hir an amzer.

1985
Référence : DGBD p194

Nebeut amzer goude avat e trenkas an traoù etre ar broioù, ha n'eo ket mui c'hoari brezel bihan en a oa da ober, met soñjal er brezel bras...

1985
Référence : DGBD p6

En amzerioù kentañ e oa aes-meurbet an troc'hañ koad.

1985
Référence : DGBD p180

A-drugarez d'an dra-se, pa'z eer tre en iliz hiziv an deiz, e c'haller kaout un alberz reishoc'h eus ar pezh a venne arzourien an amzerioù-hont ober : un egorenn livet-flamm, lirzhin he doare, evit skeudenniñ gwenvidigezh an neñvoù.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 21

Ne'm eus ket amzer da evañ ur banne eus ma gobedad kafe ma son ar pellgomz.

2015
Référence : EHPEA p20

Evel-se e vo ret d'hoc'h enebourien lakaat kred er pezh a lâront deoc'h ha neket distagañ komzoù toull na klask gounit amzer.

2015
Référence : DISENT p141

Stankañ chanterioù, tourterien, chadennoù-frammañ, kefioù ar gourmarc'hadoù, gichedoù, tier-gar, trenioù a gas lastez nukleel, bagoù gant o marc'hadourezh -pa'z erruont er porzh, pa vezont diskarget-, privezioù un aerborzh pe un embregerezh; stankañ al lastez pe al lizheroù pa zegouezhont peotramant pa'z eont kuit; stankañ dour pe bourvezioù -boued...- ur c'huzuliadeg etre pennoù bras ar bed; stankañ ar pratikoù, an embregerezhioù-pourveziñ, prenañ douaroù e-lec'h ma vo staliet ur raktres noazhus [noazus]; stankañ mont ha dont al lizhiri; stankañ ar c'hreizennoù pellgehentiñ; implijout stank-ha-stank standardoù pellgomz, servij al lizhiri, ar gichedoù, ar faksoù hag ar boestoù posteloù; paeañ an tailhoù hag an taolioù kastiz tamm-ha-tamm, paeañ gant fazioù dister graet a-fetepañs -evel paeañ un nebeut kentimoù re, ar pezh a lak an enebourien da goll amzer hag arc'hant-; troc'hañ an tredan, ar pellgomz, Internet...

2015
Référence : DISENT p58-59

An amzer da dizhout ar mediaoù pennañ, deoc'h da jediñ an amzer o do ezhomm ar gazetennerien evit degouezhout war al lec'h ur wech boulc'het gant an obererezh.

2015
Référence : DISENT p75

Kit da welet an traoù pellik amzer a-raok an taol, deoc'h da gaout amzer da zistreiñ meur a wech kuit da sachañ evezh an dud e-karg eus diwall al lec'h.

2015
Référence : DISENT p73

Gouloù cheñch-dicheñch ar skrammoù a sklêrijenne an dremmoù aketus, a dride gwech an amzer aon pe gant fulor ar c'hoarierien.

2023
Référence : DREAM p. 102

Note d'étude

Kemmadur dre vlotaat en anvioù-gwan goude "amzer". Ar stumm "béd a béd amzer" (bet ha bet amzer) gant ar Gonideg [1850], ar ster "evit ar wech" dezhi, a vefe ur vi-koukoug, prest a-walc'h, evit "bet a bep amzer" Al lizherenn "d" a vije bet moullet e-lec'h "b" neuze. E-mod all e c'hallje "bet ha bet amzer" bezañ tostaet ouzh an droienn "pet ha pet amzer" moarvat. Komprenet e c'hallje bezañ evel un doubladur eus an anv-gwan-verb "bet" a-benn reiñ muioc'h a bouez dezhañ.

Étymologie

Ger keltiek kar d'ar c'hembraeg "amser" ha d'an iwerzhoneg "aimser".

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux