Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Définition :  Masquer la définition

I. Tr. stl. 1. KENKOULZ (...) HA, KENKOULZ (...) EVEL : troiennoù a dalvez da c'heriañ kevatalded daou dra, div lavarenn. Kanañ a ra kenkoulz hag e vreur, kenkoulz evel e vreur. Mont a rafemp kenkoulz gant an nijerez ha gant an tren, kenkoulz gant an nijerez evel gant an tren. Bez' o doa bet an holl o lod, kenkoulz paour ha pinvidik, kenkoulz paour evel pinvidik. Kontañ a rin an arc'hant hoc'h eus dispignet kenkoulz hag ar pezh a zispignot, kenkoulz evel ar pezh a zispignot. Labourat a ra kenkoulz ha te, kenkoulz eveldout. Kenkoulz eo ganin kig ha pesked, kig evel pesked. : ken mat e kavan ar c'hig hag ar pesked. Int zo kenkoulz dezho mont ganeoc'h ha chom amañ da c'hortoz, evel chom amañ da c'hortoz. : heñvel eo dezho pe ez int ganeoc'h pe e chomint amañ da c'hortoz. Kenkoulz eo tevel ha komz. : heñvel eo pe e komzfed pe e tavfed. 2. (gant un ak. pe un agv.) KENKOULZ... HA : troienn a dalvez da sevel an derez-kevatal. Bez' eo kenkoulz kiger hag e dad. Ne oamp ket bet kenkoulz bevet eno ha ma vezemp er gêr. 3. (hep ar stl. ha pe evel d'e heul) Termen a dalvez da c'heriañ kevatalded un dra a zispleger hag unan all na veneger ket. Gouest out d'ober kenkoulz ivez. Kavout a ran kenkoulz mont bremañ. Kenkoulz eo ganin echuiñ pa'z on staget ganti. Kenkoulz eo dezho ober un dra bennak gant o amzer ivez. HS. koulz. II. Tr. ar. Kenkoulz ha : kement ha. Kas a rin da lizheroù d'ar voest ivez ma'c'h eus c'hoant, kenkoulz hag ober. Kenkoulz ha dont, deuit buan. HS. betek.

Exemples historiques : 
53
Masquer la liste des exemples

Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, / Gant Doue Roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. / M'ho ped em miret-c'hwi, pan oc'h din gardian, / Hag er ploue hag e kêr[,] diouzh ma adverserien. / Grit din ivez sasun kenkoulz kompagnunezh / Ma c'hellin mat pep tu finisañ ma buhez.

1622
Référence : Do. p22

Neuze ar gwaz a laka ar walenn-se war biz ar vaouez, evit ma ouezo-hi kerkoulz penaos ne dle james he c'halon kaout afeksion evit den all ebet endra vevo war an douar an hini ma teu hor Salver eus e reiñ dezhi.

1727
Référence : IN p336

kenkoulz

1732
Référence : GReg pg aussi (bien, car, au reste)

kerkoulz petra ra-eñ amañ ?

1732
Référence : GReg pg aussi (bien, que fait-il ici ?)

Ret eo griat kroc'hen al louarn ouc'h hini al leon. Ret eo em servijout eus ar furnezh kerkoulz hag eus an nerzh [a-]enep un adversour.

1732
Référence : GReg pg (il faut) coudre (la peau du renard avec celle du lion)

kerkoulz ha

1732
Référence : GReg pg (aussi) bien (que)

ur begeg a vab, ker koulz evel e dad

1732
Référence : GReg pg (un grand) benet (de fils, aussi sor que son pere)

an dra-se em eus gouezet kerkoulz ha c'hwi

1850
Référence : GON.II pg gouzout

kerkoulz, petra a glask eñ amañ ?

1850
Référence : GON.II pg kerkouls (Au reste, d'ailleurs, que cherche-t-il ici ?)

kerkoulz

1850
Référence : GON.II pg kerkouls (Aussi bien. Au reste. D'ailleurs. Au surplus), pg kouls

Kerkoulz ha

1850
Référence : GON.II p.57, Table des Conjonctions composées, "aussi bien que".

Bihan eo, kerkoulz ha me.

1850
Référence : GON.II pg kerkouls (Il est petit, aussi bien que moi).

« N'eus forzh eus a belec'h, a Leon pe a Gerne [e ve], / Hep gouzout tiekaat[,] kemeret koumanant, / Goulenn kas an amzer, hep kaout ur begad skiant, / A oa daou berzh ker fall, ma kavas din oa ret / Reiñ dezhañ e c'houlenn da gentel d'e spered ; / Ha da ziskouez ouzhpenn ned eo ket ar madoù, / Deskadurezh trefoet, nag ivez kozh hunvreoù / Evit deskiñ aotrou, e daou na tri bloavezh, / Kerkoulz ha tieien zo ganet war ar maez. »

1867
Référence : MGK p91-92

Tad-iou un deiz a lavaras : / – « Kement zo bev-buhez, kerkoulz bihan ha bras, / A c'hell dont dirazon, / Hep krenañ na kaout aon. »

1867
Référence : MGK p10

— An dijentil neuze, / Kerkoulz hag an daou all, a raje skol ivez, / Diwar-benn lakaat war baper, koad pe vaen / Ur c'hi war-lerc'h div c'had, ne bakje lost unan.

1867
Référence : MGK p81

Ac’hanta, Yann Pennorz, eme Bêr, ha n'eo ket un dro vrav houmañ deomp, kaout a-zindan hon dorn, evel pa ve digaset deomp gant Doue, ur c’hristen mat evit hor c’has da di tud kerkoulz hag eñ ?

1877
Référence : EKG.I. p.69

Her gouzout a rit kerkoulz ha me, tud difeiz ne droont james kein da ijin ebet, mat pe fall, evit dont a benn eus o zaol : pep hent a zo mat dezho gant ma c’hellint "tapout" o c’hrog.

1877
Référence : EKG.I. p.3-4

Amañ emaoc’h e ti ho kwella mignoned ; chomit ganeomp keit ha ma kerfot ; bremañ, el lec’h kolo, ho pezo gweleoù ha kerkoulz boued ha ni.

1877
Référence : EKG.I. p.84

D’ar mare-se, n’oa ket brav doare an dud war an douar. Doue, droug ennañ o welet pec’hedoù ar vro, a lezas e vugale da ober o fenn o-unan. Dall evel ma’z eo an dud hep skoazell an Aotrou Doue, ne zalejont ket da vont dre an hent fall, fall e pep giz : fall evit traoù ar bed-mañ kerkoulz hag evit traoù ar bed-all.

1877
Référence : EKG.I. p.1

Kement den a zo e karg a dle dont d’ar gouel a reomp e Lesneven ; aliañ a reomp ivez an holl da zont, kerkoulz an hini koz hag an hini yaouank, kerkoulz ar merc’hed hag ar gwazed, kerkoulz ar paour hag ar pinvidik.

1877
Référence : EKG.I. p.176

Ret eo ivez ’ta ma ve mestr war an holl unan bennak hag a oar kerkoulz stok an armoù evel mac’h anavez doare ar vro.

1877
Référence : EKG.I. p.312

Neuze, kerkoulz ha bremañ, aotrounez Kastell o doa bagoù bras a-walc’h evit mont da Vro-Saoz ; neuze, kerkoulz ha bremañ, e vije kavet, e-touez an noblañs evel e-touez ar goueriaded, martoloded kalonek a-walc’h evit ober a-galon-vat ar veaj, n’eus forzh peger risklus e oa.

1877
Référence : EKG.I. p.17

Kemennet kerkoulz-se, n’eo ket hep souezh [sic] e vije chomet an Aotrou Kalvarin hep bezañ dizoloet.

1878
Référence : EKG.II p.187

Mar gellez mont en tour, e teui a-benn eus da daol, hag e c’helli distreiñ da goadoù Kermengi ; mes ma ne c’hellez ket, emañ graet ganez, rak ne di ket kuit ac’halenn kerkoulz marc’had ha ma’z out deuet.

1878
Référence : EKG.II p.122

En em lakaet o divije e-tal da goll ivez o buhez, rak ar skornenn a c’helle terriñ ganto kerkoulz ha m’oa torret gant an daou all, ha tud difeiz, er c’hiz-se, n’en em lakeont ket war var da goll o buhez evit saveteiñ o nesañ.

1878
Référence : EKG.II p.163

Nann, an Aotrou Go ne voe ket paket ; chom a c’hellas a-zindan-guzh, ha, pa deuas ar peoc’h, e voe beleget. Marvet eo person iliz katedral Kastell. Lod ac’hanoc’h o deus hen anavezet kerkoulz ha me.

1878
Référence : EKG.II p.169

Ar gwel eus a ur c’horf-marv, a laka pep den da ziskenn ennañ e-unan ; ha, dre ar bed-holl, kerkoulz er broioù paian evel er broioù kristen, e touger doujañs d’ar marv.

1878
Référence : EKG.II p.184

Taoler a rae evezh ouc’h pep tra, ha lakaat a rae atav e dro da gaout bag d’an neb a ranke tec’het a-raok an dispac’h, kerkoulz ha mar gouie kaout kuzh d’ar re a zistroe eus a Vro-Saoz d’hor bro.

1878
Référence : EKG.II p.185

Hogen, ouzhpenn a zeuio ganin diwezhatoc'h diwar-benn al loened-se, mar bez youl an doueed, kerkoulz ha diwar-benn an holl loened all am eus pledet ganto e broioù ar C'hreistez.

1923
Référence : SKET p.17

A se out dellezek hag evit mad an holl eo e reni ha dindan da renadur, kerkoulz ha dindan renadur da ziskennidi, e kresko bagad an alc’houeder Alouda hag e teuio d’ur bobl vras ha galloudek.

1923
Référence : SKET p.106

Dilezel a renkjont peurvanoù ha difraostegoù ar c’hlann gleiz, kerkoulz hag o c’hreñvlec’h, evit dont d’en em repuiñ gant o chatal en enezennoù kreiz ar stêr.

1923
Référence : SKET p.119

Dre m’eo bet engehentet gant un doue, eveshaet en he yaouankiz gant un doue, kelennet gant un doue, eo e trec’h ar baotred hag ar maouezed anezhi war baotred ha maouezed broioù all an douar e ment, e nerzh, e skañvded, e gwevnded, e kened, e sked, e gwennded, e meiz, e kadarnded, en eeunded, e gwirionded, en helavarded, e barzhoniezh, e gouiziegezh, en hesonerezh, en ijinoù-kaer ha mecherioù en oberiadoù ar peoc’h kerkoulz hag e re ar brezel.

1923
Référence : SKET p.38

Ar pep uhelañ, anavezetañ, brudetañ eo ar re-se, nemet ez eus re-all c’hoazh a zo kendere ganto pe un nebeudig hepken a-is en enor, e nerzh, e kened, e pinvidigezh, e galloud, e sked, e brud, kerkoulz anavezet ha kehelet an anv anezo gant an holl war an douar-Bras hag en enezennoù.

1923
Référence : SKET p.29

Dis Atir r’e zevo, r’e vougo, r’e veuzo, r’e gaso da get, r’e skubo a ziwar c’horre an douar, r’e denno a-dre ar re vev, ra stlapo e gorf e kondonioù an douar, ra wano anezhañ, ennañ e-unan kerkoulz hag en e vibien, en e verc’hed, en e vevelien, en e chatal, en e vinvioù, en e barkoù, en e bradoù, en e goadoù hag en e zourioù !

1923
Référence : SKET p.27

An troioù-saludiñ all, e-touez Kelted Iwerzhon, ez oa : — 1° sevel ha menel war-sav pa zigoueze un den enorus ; — 2° sevel ar glin pe ar vorzhed p’edod azezet ; ur merk azaouez hennezh ha n’oa ket kerkoulz ha sevel en e sav ; — 3° reiñ ur pok, pe peurliesañ tri a bokoù, war ar jod ; — 4° pennlinañ pe daoulinañ.

1924
Référence : SKET.II p.36, Notenn 1.

P. 161, lin. 10-14 kent an dibenn, e-skoaz gant "kelc’hiad" "kelc’hiata", "kelc’hiek", "kelc’hienn" lakaat ar furmoù hep "i" a zo kerkoulz pe well : "kelc’had", "kelc’hata", "kelc’hek", "kelc’henn".

1924
Référence : SKET.II p.151 : "Da reiza er gevrenn genta" ["Da reizhañ er gevrenn gentañ"]

Deut da benn e gelennidigezh, Vindosêtlos, pa guiteas Abalos da zistreiñ war an douar-bras, a oa kerkoulz banner-goaf ha Gaisomaros, ken ampart gwareger ha Nodons Lamargentios.

1924
Référence : SKET.II p.20

Stagit eus groñch Saig un troc’had barv, louet ivez, ledan evel ur bal, rust evel sekrep, hir ha fonnus evel foenn er prad dourek ; ur jod dezhañ, peurvuiañ e jod kleiz, koeñvet gant ur chik ken tev hag ho piz-meud, ha, pa'm bo lavaret deoc’h penaos den biskoazh na glevas Saig Jelvest, memes e-kreiz ar gwashañ degouezh, o sevel e vouezh ur wech uheloc’h eget eben, ec’h anavefet perc’henn ar Gwennili kerkoulz ha me.

1925
Référence : BILZ2 p.105

kerkoulz eo ganin

1931
Référence : VALL pg aimer (j'aime autant, mieux), autant

kavout kerkoulz

1931
Référence : VALL pg aimer (autant, mieux)

kenkoulz

1931
Référence : VALL pg (aussi) bon

kerkoulz ha

1931
Référence : VALL pg ainsi (que, de même que), (aussi) bien

kerkoulz eo tevel ha komz

1931
Référence : VALL pg autant

kenkoulz

1931
Référence : VALL pg aussi, autant, (aussi) bon

Evel-se, ar studiadenn-mañ a zo frouezh eus ur gwir kenlabourerezh, evit an danvez kenkoulz hag evit ar yezh.

1943
Référence : TNKN p9

Ur micherour lonker a labour nebeutoc'h eget ur micherour all hag e labour n'eo ket kerkoulz.

1943
Référence : TOAA p2

— « Na gwelloc’h na gwennoc’h ? » — « Nann ! na ker gwenn na kenkoulz. » — « Hein ? » — « Hein ? » — « Nann ! nann ! Na gwenn na mat. Klevout a rit ? »

1944
Référence : ATST p.87

Rak, gouzout a rit, va lennerion, gwechall-gozh al loened mut a gomze kerkoulz hag an dud, ha c’hoant bras am eus da lavarout : gwelloc’h.

1944
Référence : ATST p.7

Hag, evit lavarout ar wirionez penn-da-benn, o c’herent, ma c’houlennent diganto un dra bennak, ne raent ket fout gant respontoù, rak gouzout a raent, kerkoulz ha n’eus forzh piv, n’o doa ket an daou baotr yaouank kozh o far e kanton Pleiben da livañ gevier kaer.

1944
Référence : ATST p.37-38

— « Kenkoulz eo deomp mont ac’han[n], » a silas Job e pleg skouarn Lom.

1944
Référence : ATST p.36

Ar gwel anezhañ, pebezh marzh ! / A voemfe taer spered ar barzh. / Biskoazh hep mar, hiriv na kent, / Kerkoulz marc'heger war an hent !

1960
Référence : PETO p56

Hag e kredez troadañ seurt gaou / P'ouzomp ha te kerkoulz an traoù, / Penaos ez ti, e-barzh ar sal / Ez eo bet graet dezhañ e stal ?

1960
Référence : PETO p75

Met bez' e c'hellfe bezañ un tailhanter pe ur c'huzulier kemedel kenkoulz all.

2015
Référence : EHPEA p141

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux