Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Variantes historiques ou dialectales attestées : 
1
Afficher les variantes

Formes fléchies : 
5
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. H.b. A. 1. (db. korf an dud, al loened) Santadur hegaz pe griz zo un taol, ur gloaz, ur c'hleñved bnk. en e orin. Diwaskañ poan, kaout poan, gouzañv poan. Bezañ kalet ouzh ar boan. Terriñ ar boan. Pelec'h hoc'h eus poan? Em brec'h, em fenn, em gouzoug em eus poan. & Trl. skeud. Bezañ kizellet gant kizell ar boan : bezañ anat ar boan war e zremm. 2. Seurt droug. Ar boan benn. Ar boan dent. Ar boan gein. Ar boan gof, ar boan stomog. Ar boan gorf: a eneber ouzh hini ar spered, ar galon. Ar boan c'houzoug. & Ar boan izili : ar remm. Bezañ skoet gant ar boan izili. Hi zo skoet poan izili dezhi en he divhar. & Tr. [2015] Klevout poan. HS. droug. B. Difetis 1. (db. bred an dud) Santad a laka ar spered diaes diwar anken, nec'h, tristidigezh, trubuilh. Kalz a boan hag a soursi am eus gantañ. Ned eas ket d'e welet, re a boan en dije bet. En em lakaat e poan. Perak e rit poan din ? [1878] N’em boa biskoazh klevet un hevelep mouezh : n’oa na pell na tost ; lavaret e vije e teue eus ar bed all, evel un ene e poan o c’houlenn pedennoù. HS. doan, glac'har. 2. (db. an dud dh.) Strivoù graet evit dont a-benn eus udb., evit kas un ober bnk. da benn. Lakaat e boan d'ober udb., kemer poan evit ober udb. : strivañ d'e ober. Ober udb. gant poan (vras), dre boan, a boan vras. Na zamantin d'e boan. Reiñ poan. Bezañ poan oc'h ober udb. Koll e boan. Bevañ diwar poan e zivrec'h. [1878] Aesoc’h c’hoazh e oa din mont dreist ar voger. Setu ar pezh a ris, dre boan, mar kirit, mes mont a c’hellis dreist evelato. & PEMDEZ, DRE FENT Nag a boan etre merenn ha koan. & Poan gollet : strivoù aner. & Trl. Talvezout ar boan (ober udb.) : bezañ emsav, gounidus, talvoudus e ober. Ne dalv(ez) ket ar boan gortoz. [1878]— Daoust hag ober ur gentel din-me hoc’h eus c’hoant ? — Nann, rak ne gav ket din e talvezfe ar boan. & N'eus poan aes ebet. HS. bec'h. 3.(db. an dud) Plegenn fall. & Trl. Tennañ ub. er-maez a boan : reiñ skoazell dezhañ pa vez diaes e stad. 4. (db. an dud) Diaezamant ha disfiz war un dro. Poan am eus o krediñ kement-mañ. 5. Trl. Dindan boan a (HS. ak.) : gant ar riskl da gaout. [1944] dindan boan a gastiz spontus. & Dindan boan da (+ av.) : gant ar riskl da. Dindan boan da vezañ krouget. [1877] Kement hini a oa e karg a ranke dont di dindan boan da vezañ torret. [1924] Blinkañ en deus graet eus e yer, evit reiñ dezhe da c’hoût penaos e oa ret dezhañ mont gant ar re all, dindan boan da vezañ disprizet gant an holl, ha da gouezhañ en dismegañs. 6. Trl. Na vezañ a boan d'ub. ober udb. : gwelloc'h da ub. chom hep ober udb. Ne vefe ket a boan din lavaret kement all dirak an holl. II. B. A. (db. an dud, al loened) Flemm, gloaz, pistig. Ur boanig dister. Bezañ gant ur boan bennak. Diwasket o deus poanioù garv, kalet. Skein a ra ur boan din em skoaz. Poanioù gouzoug. B. Difetis 1. Ranngalon. Poanioù ar galon zo gwashoc'h eget re ar c'horf. Gouzañv e boanioù. & RELIJ. Poanioù ar bed-mañ. 2. Diaezamant. & Trl. Kaout mil boan oc'h ober udb. : ober strivoù bras evit dont a-benn eus udb. Mil boan am eus oc'h ober an dra-se. & Bezañ mil boan oc'h ober udb. : bezañ rediet da strivañ kalz evit seveniñ udb. Mil boan a vo o klask o dizaliañ. [1878] Bez dinec’h war gement-se, ni a ziwallo mat, ha n’hor bezo ket a boan o viret ouc’h den da vont kuit ac’halen. C. (en e furm lies) 1. Strivoù. Lakaat e holl boanioù d'ober udb. 2. RELIJ. Kastiz ar bec'herien. Poanioù an ifern.

Exemples historiques : 
178
Masquer la liste des exemples

poan

1499
Référence : LVBCA p166 (paine)

En trede ez welher [welfer], hag ez klevher ivez / Ar poanioù Infernal, en sal a angalez / An fin pedaheni, ez ay en diwezh / Neb en pec'hed, chetu, a gonklu o buhez

1575
Référence : M. p. 36

15. Ha neuze pan o devoe lavaret an oratored ez oa un dra imposibl ez c'hallze Doue bezañ den, nag ez c'hallze gouzañv poan ar bed nag ivez ar marv, ez prouvas dezhe ar werc'hez penaos ar Jentiled c'hoazh ho devoa a-ziaraok lavaret an dra-se, rak Platon hag ar Sibiled oz devoa lavaret ez vize eürus an doue diouzh ar c'hrec'h a vihe krusifiet er groaz.

1576
Référence : Cath p13

Ha neuze ez komañsas [Katell] lavaret dezhañ : [«]Lakaet em eus ma foan ha ma soursi, da lavaret an traoù-mañ evel d'un den gouviziek ha savant.[»]

1576
Référence : Cath p6

Grit din [Mari] plaen dougen testeni / A'n poanioù, allas, ha'n c'hastiz / En devoe Doue, hon gwir Roue-ni, / Hag a'n glac'har e Kalvari.

1622
Référence : Do. p63

M. Peseurt droug a zigas deomp-ni ar pec'hed marvel ? D. Ober a ra deomp koll Doue, e c'hras, hag ar c'hloar pehini zo prometet deomp, hag en hon rent koupapl, d'ar poanioù infernal.

1622
Référence : Do. p36

Hag-eñ zo ret pediñ ivez evit an Anaon tremenet a'n bed-mañ ? Ya, abalamour ma o delivromp a boanioù ar Purgator dre hon orezonoù

1622
Référence : Do. p24

M. Na petra ouzhpenn ? D. [Me gred] Penaos dre e varv en deveus delivret ac'hanomp eus ar poanioù infernal hag akuizitet deomp ar vuhez eternel.

1622
Référence : Do. p14

8. Ar werc'hez santel a welas / He c'her mab e poan el lanngroaz. / Kredit serten, pan dremenas, / Gant poan daeroù e kañvaouas.

1622
Référence : Do. p61

M. Petra eo Purgator ? D. Ar plas pe en hini an eneoù a verv en gras Doue a ya da beurbaeañ ar poanioù dleet d'o fec'hedoù.

1622
Référence : Do. p24

3. Trist voe Mari, melkoniet, / Hag en he c'halon estonet, / En ur soñjal pegen kalet / Jezuz gant poan e oa doaniet.

1622
Référence : Do. p59

M. Livirit gourc'hemennoù Doue. D. 1. En un Doue parfet ez kredi, / Hag a veuli hepmuiken. 2. Dre'n hanv anezhañ ne doui ket, / Didan boan pep lec'h a bec'hed. 3. An Suliaoù hag an goueliaoù din / A observi ker anterin.

1622
Référence : Do. p26

kemeret poan pe poellad

1659
Référence : LDJM.1 pg tascher

seul vrasoc'h eo e boan seul vrasoc'h eo e verit

1659
Référence : LDJM.1 pg seul (brassoc'h eo e boan seul brassoc'h eo e verit)

didan boan da vezañ krouget

1659
Référence : LDJM.1 pg sous (peine d'estre pendu)

neb a glemm e boan

1659
Référence : LDJM.1 pg (qui) plaint sa peine)

lakaat e boan

1659
Référence : LDJM.1 pg (mettre) peine

lakaat poan

1659
Référence : LDJM.1 pg (mettre) peine

poanioù

1659
Référence : LDJM.1 pg peine

kemeret e boan da

1659
Référence : LDJM.1 pg appliquer son esprit a

poan

1659
Référence : LDJM.1 pg affliction, douleur, effort, peine, souffrance

7. Abalamour d'hor pec'hedoù / Er gwelas [Mari, he mab] karget a boanioù, / Ha kannet kriz gant skourjezoù / Adal ar penn bete ar plantoù.

1677
Référence : Do. p66

M. Ha ret eo ivez pidiñ evit an Anaon tremenet eus ar bed-mañ ? D. Ya, abalamour ma o delivromp eus ar poanioù ar Purgator dre hor pedennoù.

1677
Référence : Do. p25

Mamm santel, Feunteun a Vuhez, / Grit din-me, dre ho karantez, / Partisipañ en ho poanioù, / En ho klac'har, en ho taeroù.

1677
Référence : Do. p67

2. Pa sellas-hi ouzh e boanioù, / Ouzh e wad skuilhet ha goulioù, / Ur c'hleze terrupl a doullas / He c'halon gant nec'hamant bras.

1677
Référence : Do. p65

3. Piv a ouife lavaret / He c'heuz bras hag estrañj-meurbet / O kontempliñ he mab JEZUZ / Karget a boanioù truezus.

1677
Référence : Do. p65

kalz a labour hag a boan

1732
Référence : GReg pg beaucoup (de travail & de peine)

aiou-Doue eta, poan a rit din

1732
Référence : GReg pg aye (vous me faites mal !)

forzh labour ha forzh poan

1732
Référence : GReg pg beaucoup (de travail & de peine)

poan

1732
Référence : GReg pg besogne (travail, peine), difficulté (peine, travail, obstacle), douleur (mal, sentiment douloureux), endosse (fatigue, charge, incommodité de quelque affaire), fatigue

ned eo ket ar boan

1732
Référence : GReg pg (il n'est pas) besoin

kalz a boan

1732
Référence : GReg pg bien (de la peine)

poan vras

1732
Référence : GReg pg bien (de la peine)

poen e-leizh

1732
Référence : GReg pg bien (de la peine)

bez ec'h eus graet ar faot, ar boan anezhañ a zougi

1732
Référence : GReg pg boire (tu as fait la folie, tu la boiras)

skejañ kof ur wreg e poan vugale, evit tennañ he bugel anezhi

1732
Référence : GReg pg (faire l'operation) Cesar(ienne)

kaout poan en e galon

1732
Référence : GReg pg (avoir mal au) coeur

poan bepred

1732
Référence : GReg pg (peine) continuelle

poan bepred-padus

1732
Référence : GReg pg (peine) continuelle

marc'hadourezh difennet dindan boan a sezi

1732
Référence : GReg pg contre-bande (marchandise de contrebande)

gant kalz a boan hag a striv

1732
Référence : GReg pg (a) cor (& à cri, avec toute la diligence possible)

Ne respont ket d'ar boan a gemeran gantañ, d'an intañsion vat am eus evitañ

1732
Référence : GReg pg (il ne) correspond (pas à mes bons soins, à mes bonnes intentions)

poan an daon

1732
Référence : GReg pg dam (peine des damnez)

poan an daon, ha poan ar skiant

1732
Référence : GReg pg (la peine du) dam (et la peine du sens)

ar boan a c'houzañv ar re gollet defot gwelet Doue, hag ar boan a soufront a-berzh an ifern

1732
Référence : GReg pg (la peine du) dam (et la peine du sens)

mui a boan a zo kalz, muioc'h a boan a zo, ouzh en em veñjiñ, eget o pardoniñ

1732
Référence : GReg pg (il y a bien) davantage (de peine à se venger, qu'à oublier l'injure reçuë)

seul vui a zo a boan, seul vui a zo a c'hloar

1732
Référence : GReg pg (il y a) d'autant (plus de gloire, qu'il y a de peine)

seul vrasoc'h eo ar boan, seul vrasoc'h eo ivez ar c'hloar

1732
Référence : GReg pg (il y a) d'autant (plus de gloire, qu'il y a de peine)

dilasañ a boan, a zroug

1732
Référence : GReg pg delivrer (tirer hors de peine, de mal, de captivité), exemter (délivrer de peines)

tennañ a boan

1732
Référence : GReg pg delivrer (tirer hors de peine, de mal, de captivité)

tennañ er-maez a boan, a zroug

1732
Référence : GReg pg delivrer (tirer hors de peine, de mal, de captivité)

lemel a boan

1732
Référence : GReg pg delivrer (tirer hors de peine, de mal, de captivité)

gant poan

1732
Référence : GReg pg difficilement

gant kalz a boan

1732
Référence : GReg pg (très-difficilement), (avec) effort

a boan vras

1732
Référence : GReg pg (très-difficilement)

poan

1732
Référence : GReg pg douleur (mal, sentiment douloureux), gène (Gêne, fatigue, peine, travail, Van.)

poan gostez he deus

1732
Référence : GReg pg (elle a une) douleur (de côte)

poan he deus en he c'hostez

1732
Référence : GReg pg (elle a une) douleur (de côte)

poan

1732
Référence : GReg pg embaras (d'esprit, peine qui paroît au-dehors)

en em lakaat e poan gant un dra bennak

1732
Référence : GReg pg (s'embarasser)

Ned oc'h ket bet kaset gant an Aotrou-hont, hag evel-se am eus bet ar boan d'e resev, hag evel-se em eus douget ar bec'h eus a gement-se.

1732
Référence : GReg pg (ce monsieur ne vous a pas trouvé, j'ai eu l') endosse (de le recevoir)

bezañ e poan vugale

1732
Référence : GReg pg (etre en travail d') enfant

bout e poen a vugale

1732
Référence : GReg pg (etre en travail d') enfant

poan dleet da un torfed

1732
Référence : GReg pg expiation (action par laquelle on souffre la peine dûë à ses crimes)

dougen ar boan satisfius dleet da ur c'hrim

1732
Référence : GReg pg expier (satisfaire pour son crime)

lakaat poan da zonet a-benn eus a un dra

1732
Référence : GReg pg (mettre les) fers (au feu)

Me en digaso, pe ez varviñ èr boan.

1732
Référence : GReg pg fort-e (Je me fais fort de l'emmener.)

Poan en deus en e c'har.

1732
Référence : GReg pg douleur (Il a de la douleur à la jambe.)

Poan en deus en e c'hlin.

1732
Référence : GReg pg genou (Il a mal au genou.)

poan en e c'houzoug

1732
Référence : GReg pg gorge (Mal à la gorge.)

Neb ne laka ket e boan hag e aket / N'en devezo na madoù, na boued.

1732
Référence : GReg pg goupil (A goupil endormi, rien ne lui chet en la gueule, -ancien proverbe-.)

ar poanioù grizies eus an ifern

1732
Référence : GReg pg grief (Les peines grieves de l'enfer.)

ar poanioù grizies ha diremed eus an ivern

1732
Référence : GReg pg grief (Les peines grieves de l'enfer.)

ar poanioù grevus ha diremed eus an ivern

1732
Référence : GReg pg grief (Les peines grieves de l'enfer.)

lakaat poan da ober e silvidigezh gant aon ha gant ur c'hren gwirion

1732
Référence : GReg pg crainte (Faire son salut avec crainte & tremblement.)

poan

1850
Référence : GON.II pg poan

poanioù

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "des peines".

Klemm a ra gant e boan.

1850
Référence : GON.II p.95, livre second, « Il se plaint de son mal ».

An dra-mañ a roan deoc'h evit ho poan.

1850
Référence : GON.II p.80

Hag a boan [a]m eus bet !

1850
Référence : GON.II p.84, livre second, (Que de peine j'ai eue ! )

Ne dalv ket ar boan e arc'hantañ.

1850
Référence : GON.II pg arc'hañta (Il ne vaut pas la peine qu'on l'argente).

poan

1850
Référence : GON.II pg poan

louzoù ouzh ar poan-benn

1850
Référence : GON.II.HV pg poan (-benn)

poan-spered

1850
Référence : GON.II.HV pg poan (-spéred)

poan

1850
Référence : GON.II.HV pg poan (-benn)

emañ e poan vugale

1850
Référence : GON.II pg poan

kalz a boan em eus bet

1850
Référence : GON.II pg poan

poanioù

1850
Référence : GON.II pg poan

kalz a boan hon eus bet oc'h he dasorc'hiñ

1850
Référence : GON.II pg dazorc'hi

poan

1850
Référence : GON.II p.17, livre premier, "peine".

poan en deus o tivorediñ

1850
Référence : GON.II pg divôrédi, divôrrédi

goude kalz a boan e touarzomp e Enez-Eusa

1850
Référence : GON.II pg douara

poanioù-spered

1850
Référence : GON.II.HV pg poan (-spéred)

Bras e vez abaf o c'herent pa lakeont etre daouarn o bugale pere a gredont desket-mat, ur skrid, ul lizher-ferm, pe ur c'hontrad all bennak pehini o deus poan o lenn, dibaot a wech e c'hellont reiñ da gompren ar pezh a glasker goût diouto

1865
Référence : MBF.to p. V.

Aotrou, eme 'l louarn, re vras eo ho morc'hed, C'hwi a zo kalz re vat ; n'ho pezet poan spered; rak m'er goulenn amañ, piv zo 'vit lakaat e ve deoc'h-hu pec'hed debriñ meur [a] benn-dañvad ? Krediñ a ran zoken e voe dezho enor Kaout en ho kof, aotrou, dre ho kouzoug digor. Hag evit ar pastor, e c'heller lavaret E tlee, dre'n hent-se, mont da glask e zeñved. Ha perak 've truez ouzh ur ouenn [a] dud ker kriz, N'o deus evit hor ren ken stur 'met o diviz ?

1867
Référence : MGK p25

Ha diaes oc'h ma'z it kuit ? E-keñver ar poanioù a zigas ranngalon, hini n'eo ken doanius ha ouelañ ur mignon !

1867
Référence : MGK Rakskrid p.XIV

Bremaik ur gazeg-koad war ul labous bennak skrijus a c'halve poan

1867
Référence : MGK p17

Bremañ me a lavar d'ar pinvidig, d'ar paour : / Mard eo mat deoc'h hiriv ober ur pezh labour, / Stagit gantañ dioc'htu, ha pa vec'h hoc'h-unan, / Bemdez kalonek oc'h [ouzh] ho poan, / Ganeoc'h ez ay buanoc'h da benn / Evit chom da sellet, o c'hortoz an estren.

1867
Référence : MGK p54

Lakit ho poan da labourat / Hag an aotrou Doue ho skoazio, / Petra bennak a c'hoarvezo.

1867
Référence : MGK p114

— « Va mignoned, eme al lean, / Gant traoù an douar, pell zo, me n'emaon mui e poan. »

1867
Référence : MGK p117

« Dre glask ervat em beus kavet / Un dra bennak a dalv ar boan. »

1867
Référence : MGK p140

Hemañ, o klask diwall e dra, toullet, roget kig ha kroc'hen, e-kreiz an hent war e livenn, a hirvoud hag a huanad : homañ zo din ur galonad, gwelet, 'mezañ, hep poant ebet, ar marc'h-se gant e gerc'h, ha me lazhet, muntret.

1867
Référence : MGK p6

Doue a falveze dezhañ digoll, ar c’hentañ ar gwellañ, er bed all, el lec’h m'emañ ar gwir eürusted, ar venec’h eus ar boan o doa hag eus ar binijenn a raent war an douar, ha paeañ anezho abred eus ar vad a raent d’o nesañ.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Ne gontan deoc’h nemet un nebeudig eus ar reuzioù a reas an dud difeiz en hor bro, rak poan a ra d’ar galon kontañ diotachoù ha diskianterezh lod eus hon tud.

1877
Référence : EKG.I. p.172

Bremañ e kavont gwell selaou kuzulioù fall ul lastez aotrou, deuet eus n’ouzon dare a belec’h, n'eo mat da netra en e vro, hag a ya dembrest kuit diouto, goude bezañ graet goap anezho, eget o beleien a chom atav ganto, a gemer perzh en o foanioù, a chom da bediñ Doue e-harz treid o gwele ken n’o devezo tennet o huanad diwezhañ, goude bezañ roet dezho ar pardon eus o fec’hedoù ha digoret dezho Baradoz an Aotrou Doue.

1877
Référence : EKG.I. p.97

Ya, Jaouen ; setu amañ petra am beus soñjet : Te a yelo da Vrest, eno ez i da di ar c’homiser hag e tenni da baperoù evit mont da Vro-Saoz da gerc’hat glaou-douar, pe draoù all ; goulenn digant ar pennoù kentañ petra ve ar gwellañ dit da zigas ganez evit diroudañ anezho ; gra ganto da zen nec’het ; lavar ec’h eus mil boan oc’h esa bevañ da wreg ha da vugale, hag e c’houlennez kuzul diganto evit gellout ober evit ar gwellañ.

1877
Référence : EKG.I. p.216

Kement hini a oa e karg a ranke dont di dindan boan da vezañ torret.

1877
Référence : EKG.I. p.177

Poan ho pezo, va mab, Doue ho paeo, hag ho tad a vezo fouge ennañ o kaout ur mab ker kalonek.

1877
Référence : EKG.I. p.22

Ha goude kement-all a ziskianterezh eus o ferzh, e vezint klevet o klemm, o kaout kasoni ouc’h ar re vat, abalamour ma ne roont ket a voued a-leizh-kof dezho, d’o zud ha d’o bugale, evel pa ne vent ket ar pennkaoz eus o dienez hag eus o foan !

1877
Référence : EKG.I. p.66

An traoù disterañ, ar re ne dal[v]e ket ar boan o gorren, a yoa lezet war an dispalu.

1877
Référence : EKG.I. p.231

Netra, nag ar republikaned gant o zennoù fuzuilh, nag ar marv ar c’hrisañ, na viro ouzhin da vont d’ho ti d’ho kwelet, da gemeret va lod en ho poanioù ha da reiñ deoc’h sakramañchoù hor mamm santel an Iliz.

1877
Référence : EKG.I. p.53

— Bez dinec’h war gement-se, ni a ziwallo mat, ha n’hor bezo ket a boan o viret ouc’h den da vont kuit ac’halen. — Gwelet a vezo graet.

1878
Référence : EKG.II p.26

— Ni a raio eveldoc’h, eme ur vandenn dud yaouank. — Ne fell ket din hoc’h aliañ re, rak gouzout a ran e vezo poan. Aliesoc’h marteze e rankimp kousket er-maez, e-touez al lann, eget en un ti, etre div liñser.

1878
Référence : EKG.II p.6-7

Ur boan griz a reas an taol-se din, mes ne fiñvis ket muioc’h eget pa vijen bet marv.

1878
Référence : EKG.II p.92

— Digorit din, me ho ped, va zud paour ! Un taol kleze am eus bet em morzhed hag a ra kalz poan din. En hanv Doue e teuan da c’houlenn lojeiz diganeoc’h, rak n’on ket evit mont larkorc’h. Digorit din...

1878
Référence : EKG.II p.39

Aesoc’h c’hoazh e oa din mont dreist ar voger. Setu ar pezh a ris, dre boan, mar kirit, mes mont a c’hellis dreist evelato.

1878
Référence : EKG.I. p.40

N’em boa biskoazh klevet un hevelep mouezh : n’oa na pell na tost ; lavaret e vije e teue eus ar bed all, evel un ene e poan o c’houlenn pedennoù.

1878
Référence : EKG.II p.46

Yann ar Mest n’oa ket evit chom e peoc’h er gêr, re nec’het e oa ; re a c’hoant en doa da c’houzout petra a yoa c’hoarvezet gant e vignon Paol Inizan ; marteze edod war-c’hed anezhañ e Lanzeon zoken, rak pa vezer e poan eo e c’hortozer ar gwir vignon.

1878
Référence : EKG.II p.60

— Daoust hag ober ur gentel din-me hoc’h eus c’hoant ? — Nann, rak ne gav ket din e talvezfe ar boan.

1878
Référence : EKG.II p.63

Gouzout a reer n’oc’h ket c’hwi kennebeut eus a ouenn ar re zisterañ : ho tud-kozh a yoa lakaet e Gwinevez, hag e tro-war-dro, e renk an noblañs. Nad it ket ’ta d’en em izelaat, pa ne dalv ket ar boan.

1878
Référence : EKG.II p.66

Treiñ a ris kein kentañ ma c’hellj[o]n, rak gwelet a raen an daeloù o tiverañ eus a zaoulagad an Aotrou Krenn. An dra-se a rae poan din, ha n’em boa ket a c’hoant da zigalonekaat.

1878
Référence : EKG.II p.87

Holl e kave deomp e soñje en dud a yoa marvet e Kergidu, ha, mard oa gwir an dra-se, komz dezhañ a gement-se, e oa neveziñ e boan hag e c’hlac’har.

1878
Référence : EKG.II p.100

ur boan dizesper

1909
Référence : BROU p. 228 (un mal excessif, fou)

poan am eus em fenn

1909
Référence : BROU p. 233

Ouzh hini anezho n’on bet garv, kriz, lorc’hek, digarantez ; ouzh hini ebet n’em eus noazet ; da hini ebet n’on bet abeg a boan, a zaeroù, a leñv.

1923
Référence : SKET p.71

Damdost d’an hent-se, diouzh ar c’hreisteiz, em eus gwelet ar c’hañvdi ma klever en-dro dezhañ, a-hed an nozvezhioù diloar, o ouelañ hag o kunudañ en ur weañ he daouarn war he foan, intañvez ar Garianed.

1923
Référence : SKET p.14

Ar marv, pa zeue dezho, n’oa gantañ na poan nag anken, sioulañ tremenvan n’oa ken d’o ene eus ar bed-mañ d’ar bed-all.

1923
Référence : SKET p.70

Hag ar boan a c’houzañvot he gouzañvin ganeoc’h ouzh he skañvaat deoc’h, mar gallan.

1923
Référence : SKET p.107

Kaerañ bloavezhioù hor yaouankiz, hor priziusañ madoù, hor gwerc’hded hag hor c’halon, nann n’oa ket ar boan o gouestlañ d’un doue eveldout !

1923
Référence : SKET p.112

Taolet en doa pled ez oa truilhennek dilhad ar merc’hed yaouank, ma ’z oant hanternoazh ha ma krenent gant ar riv er goañv ; n’oa dezho, ouzhpenn, ar c’hregin-mor nemet ur bevañs treut ha difonn, hag he devoa alies plac’h he gouriz arem hag he gougleze poan vras o tanañ, gant ur maen-kailhastr hag un dornad bezhin sec’h, prenn-keuneud glep diwar ar peñseadoù.

1923
Référence : SKET p.115

Ha, pa guzulien Esumopas, an drouiz en deus diskuliet din an danevell-mañ, pa c’houlennen outañ ha na vije ket a dermen da boan an div c’hoar gablus, e respontas o doa Kadra ha Daga, dre zievezh ha sempladurezh, torret an div Lezenn [b]ennañ e bed an dud hag an doueed, da lavarout eo al Lezenn o tifenn ouzh merc’hed ar Ouenn glan ha kaer ha santel dreist d’ar re all en em lezel da vezañ saotret gant gwazed ar gouennoù all, hag al Lezenn o c’hourc’hemenn d’ar merc’hed gouestlet d’an Heol dioueriñ pep karantez douarel ha mirout dinamm o gwerc’hded diouzh skouer an nav merc’h skedus eus an Neñv, merc’hed Belenos ; gant-se, n’en dije ar c’hastiz anezho termen all ebet nemet fin ar bed ha marv an dud hag an doueed.

1923
Référence : SKET p.116

Dre greiz nozvezh al lazhadeg, ul leñvadeg a boan, a gasoni, hag a vallozh a savas a-ziwar an holl ranndir etre an Albis hag ar Visuria hag a bignas d’an neñv.

1923
Référence : SKET p.128

gwaskañ war e boan, war e zaeroù

1924
Référence : SKET.II p.130 « Geriadurig », "Refouler sa douleur, retenir ses larmes".

Peogwir, eme ar c’hazh, penaos ar velfedenn a drec’has war ar bleiz, evelkent paotred diskuizh eveldomp-ni n’o devoa ket kalz a boan evit teuler ur c’habon evel hennezh er-maez e di.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.949 (Mae 1924)

Ker puilh ar frouezh en enezennoù-se ma vez a-walc’h anezho da vagañ an dud ; poan ken d’ar re-mañ nemet o c’huntuilh (3).

1924
Référence : SKET.II p.72

Droug er c’hilhog. Blinkañ en deus graet eus e yer, evit reiñ dezhe da c’hoût penaos e oa ret dezhañ mont gant ar re all, dindan boan da vezañ disprizet gant an holl, ha da gouezhañ en dismegañs.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.950 (Mae 1924)

Kalz a boan en deus ar paotr-se graet d’ar valtouterien, evit bezañ diaochet un tamm koad pe daou, e-pad ar goañv, skorn hag erc’h war an douar, evit ober tan da dommañ pe da boazhat hon frejoù, pe evit bezañ dastumet bozadennigoù holen evit sallañ hon boued ?

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1020 (Gouere-Eost 1924)

Poan a zo bet gant ar paotr, gwevn e gorf evel ur silienn ; kroget en deus gant e zent en dorn un archer.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 40, p.896 (Miz Ebrel 1924)

Hag an taolioù sklisenn da sklokal dezhañ war e revr. Dao dezhañ hep droug na poan !

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 38, p.843 (Miz C'hwevrer 1924)

Keuz n’em eus ket d’am foan avat !

1924
Référence : SKET.II p.57

Meuleudi d’ar re / O deus sevenet pizh / E-keñver ar bugel-mañ / Holl lidoù ar c’hanedigezh : / Da goll ne day ket o foan, / D’ar bugel e talvezo !

1924
Référence : SKET.II p.10

Poan da Izabel evit pourveziñ d’he bugale.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

Gwechall ivez, eme Lom an Dibreder, an aele a [z]eue da vale war an douar : dont a raent evit reiñ sikour d’an dud en poan hag en doan.

1925
Référence : BILZ2 p.137

Hag e fell deoc’h penaos e teufent, un devezh a vo, da reiñ skoazell ha dorn deoc’h en ho poanioù pe en ho trubuilhoù ?

1925
Référence : BILZ2 p.135

An arc’hant a gompez ar boan, a livirit-hu. Gwir ? gaou ?… Evelkent ar boan a zo un tamm, ur bastell eus ar vuhez muchet gant skuizhder ha grevusted an izili, hag alies gant enkrez ar galon.

1925
Référence : BILZ2 p.104

Ha war he mennozh e savas evel un aezhenn a zouster : koun ar poanioù kri he devoa eno bet gouzañvet, koun al levenez dibaot met kuñv ha ken dous c’hoazh d’he c’halon he devoa bet eno tañvaet.

1925
Référence : BILZ2 p.177

— Tavit, mamm Izabel, tavit… Na pegement a boan hoc’h eus-hu gouzañvet evit sevel ho pevar bugelig !…

1925
Référence : BILZ2 p.176

Lakaet en deus Glaoda en e wele ; krenañ a rae gant an aoned [anoued] hag ivez gant ar boan.

1925
Référence : BILZ2 p.173

Janedig eta, evel ma’m eus deoc’h lavaret un tammig uheloc’h, a oa bet en kêr o peur[z]iskiñ he micher, met n’eo ket ar boan deoc’h krediñ penaos Janedig he devoa disket ar vicher a gemenerez, evit mont bemdez war devezh, eus an eil ti d’egile.

1925
Référence : BILZ2 p.152

Yann hag e vab a zo bet douget d’ar gêr buan ha buan. Flip a zo bet roet dezhe. Lakaet en o gwele, poan a zo bet o tommañ anezhe.

1925
Référence : BILZ2 p.147

Paourkaezh Bilzig ! Rak n’eo ket ar boan deoc’h faziañ. Bilzig a anaveze mat an holl speurennoù savet entre ur paourkaezh mous ha merc’h an aotrou kont.

1925
Référence : BILZ2 p.179

poan

1931
Référence : VALL pg besogne

lakaat e boan gant e labour

1931
Référence : VALL pg (s')appliquer

lakaat e boan evit ober

1931
Référence : VALL pg (s')appliquer

prenañ poan a reot

1931
Référence : VALL pg avoir

lakaat e boan da

1931
Référence : VALL pg (s')appliquer (à)

« Arsa, Lom, c’kwi [sic, "c'hwi"] a zo drol hiziv, ’vat ; gouzout a rit eo klañv hor moereb, klañv gant ar c’hleñved ha gant ar gozhni ; gouzout a rit ivez eo frailhet he c’halon gant ar glac’har abaoe m’eo bet beuzet Herri ; ha kas anezhi d’ar bed all, da lavarout eo, disammañ anezhi eus he foanioù, ne vefe ket un dra ken digristen-se. »

1944
Référence : ATST p.75

Soñj am eus eus hiniennoù a oa ganin er gevrennad ispisial hag a dalvez ar boan lavarout ur ger berr diwar o fenn, rak ober a rejont o hent…

1944
Référence : EURW.1 p.198

E-giz armoù, hor boa bet fuzul, baionetezenn, ur sac’h-kein lien, sterniet gant koad ; tri bisac’h-tennoù hag o lêrennoù, hag ouzhpenn… un nebeud seier bihan-bihan a oa enno ar boued-mir, hag [a] oa difennet groñs o zañva dindan boan a gastiz spontus.

1944
Référence : EURW.1 p.194

Strizh e oa evidon, a-vec’h mar gallen prennañ « ibil » ar bragoù ; poan am boa o tennañ ma alan gant start ma oa ar jiletenn.

1944
Référence : EURW.1 p.102

Bagadoù klañvourien binvidik a oa e Cauterets ; poan a-walc'h hor boa bet o tostaat ouzh ar feunteun da dañva pep a werennad.

1944
Référence : EURW.1 p77

N'eus ket ezhomm din da lavarout e roas e boan, e amzer, e levrioù, holl evit netra, evit « bennozh Doue ».

1944
Référence : EURW.1 p59

A-benn daou vloaz, e soñjas e gerent na dalveze ket ar boan dispign arc'hant d'e skoliata, hag e voe digaset d'ar gêr d'ober ul labourer-douar evel e dud-kozh.

1944
Référence : EURW.1 p44

D’an dud a c’houlenne petra ’oa c’hoarvezet ganto, Lom a responte en doa paket tomm ha yen, en ur labourat, hag e c’houzañve poan dargreiz, ha Job a responte en doa tapet ur ruadenn gant ar gazeg wenn.

1944
Référence : ATST p.132-133

Gouzout a rit e c’houzañv ene un den beuzet poanioù kriz er bed all, e-keit ma chom e gorf e-barzh an dour.

1944
Référence : ATST p.84

Koulskoude, an istor a dalvez ar boan.

1944
Référence : ATST p.77

Ne oa c’hoazh nemet plantenn vresk, met « gant poan hag amzer a-benn a bep tra e teuer… ».

1944
Référence : EURW.1 p.201-202

Poan en deus : hogen muioc'h c'hoazh a joa gouez en e gig. Didalvez eo outañ pinijenn ar skourjez.

1949
Référence : SIZH p.51

Ha poanioù kriz ha dinatur / ' Vo ret bepred din diwaskañ ?

1960
Référence : PETO p42

ha neuze ivez pakadoù frazennoù er yezh arnevez-se difetis ha sec'h hag o devoa poan d'ober hent betek spered ar selaouerien

1972
Référence : BAHE niv. 75, p.4

Da beder eur hanter goude kreisteiz ec'h en em gaved neuze e Bourdel; primik e oa an amzer am boa da dremen er gêr-se ha ne'm eus ket dalc'het ur soñj eus ar c'hentañ eus an tremen a ris eno: tomm e oa evel en ur forn c'horet ha poan am boe o kavout ar c'housked en tammig kambr am boa feurmet e-kichen gar Sant-Yann.

1985
Référence : DGBD p10

Eskopti Kemper a oa bet roet dezhañ da zigoll ar boan kemeret gantañ war-dro e gefridi.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 10

N'eus ket ezhomm merzherien, n'eus ket ezhomm da gaout poan.

2015
Référence : DISENT p108

Goude ma vefe bet skarzhet hemañ [an hini en deus poan] e rank ar vaot adkavout he stumm evit derc'hel penn d'ar boliserien.

2015
Référence : DISENT p95

Evit echuiñ e choazer ur ger-kuzh da grial pa 'vez poan, koulz hag ul lugan da huchal evit derc'hel penn.

2015
Référence : DISENT p96

Daoust ma'm eus poan o krediñ e vije peder maouez ouzh en em lazhañ gant louzoù kousket un deiz hag an deiz war-lerc'h ur gwaz gant kontamm, n'on ket evit lavarout ne c'hell ket bezañ.

2015
Référence : EHPEA p34

A-daol-krenn e tiroll un destenn gozh: evitañ, goude kerzhout, a lavaras e pounnerae e zivesker hag e ahedas war livenn e gein - evel ma oa bet ordrenet dezhañ gant an den - hag an hevelep den en doa roet dezhañ ar c'hontamm a nesaas hag a imbourc'has ur pennadig e dreid hag e zivesker ouzh o zeutañ ha goude piñsat start e droad e c'houlennas outañ ha klevout poan a rae.

2015
Référence : EHPEA p156

Moustrañ a ran warnon evit chom hep stagañ da ouelañ me ivez, pa vez poan evit daou e vez poan evit tri, evel a lavarer, rak dindan kouezhañ a-flav emaon. Klask a ran kennerzhañ anezhi koulskoude.

2015
Référence : EHPEA p67

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux