I.
1. (en egor, dirak un ak. pe dirak ur ger goul.)
[1499, 1850, 1878] Termen a dalvez d'ober anv eus lec'h orin un dilec'hiadenn.
Sevel ag e wele. Mont a'n nec'h d'an traoñ. Tennañ ub. a zaouarn e enebourien. Dont er-maez ag ul lec'h bennak. Kas ub. er-maez a gêr. Eno e oa ur feunteun a gleved an dour o redek anezhi. A-belec'h emañ o tont ?
[1878] Er bloaz 1815, p’en em savas adarre ar vro a-enep Bonapart, distro a enezenn Elb [...].
2. (en egor)
Termen a dalvez d'ober anv eus lec'hiadur ub., udb.
Gelver ub. ag ul lec'h bnk.
& Tr. ar.
A bep tu da : eus pep tu da. (udb.).
Foenneier zo a bep tu d'ar stêr.
&
[1499, 1659, 1732, 1927] Tr. adv.
A bep kostez, a bep lec'h, a bep tu : diouzh, etrezek an holl duioù.
Bez' e oa tan o ruilhal a bep kostez. Kas ub. a bep tu : e gas a-gleiz hag a-zehoù. Trouz a glevent a bep lec'h.
&
Trl.
Na c'houzout a be tu treiñ : war be tu treiñ.
3. [1499, 1877, 1927] Termen a dalvez d'ober anv eus al lec'h, ar vro m'eo ganet an den-mañ-den, eus lec'h orin ub., udb.
A-belec'h eo an den-se ? An den-mañ a Garaez. Bezañ genidik a Gemper. Tud ac'h Alre, a Bondi, a lec'h all. Evañ dour a feunteun al leurgêr.
[1877] E hanv 'oa Mirabeau, un alvokad glabouser a Bariz.
& [1499, 1549] (en anvioù tud) Frañsez II a Vreizh. Herri V a Vro-Saoz. Herri a Gastell.
&
Un den a'r vro : eus ar vro zo anv anezhi.
4. (en egor, en amzer ; dirak un anv heuliet gt an ar. "da" hag un anv all)
[1499, 1867] Termen a dalvez d'ober anv eus orin udb.
A Gastell-Paol da Lannuon. A Gerne da Oueloù. Diren a lec'h d'egile. A vintin betek an noz : adalek ar mintin betek an noz. A veure mat.
&
Tr. adv.
[1499, 1927] A di da di, a vloaz da vloaz, a vod da vod, a zeiz da zeiz, a zor da zor, h.a. : eus an eil ti d'egile, eus an eil bod d'egile, eus an eil dor d'eben, h.a.
Ar c'heloù a red a di da di. Mont a zor da zor.
&
Tr adv.
A unan da unan, a hini da hini : an eil goude egile, h.a. An evn a nije a vod da vod.
5. (hep ober dave war-eeun d'an egor, d'an amzer)
[1931] Termen a dalvez d'ober anv eus orin ub., udb.
Un den ganet a lec'h izel : en ur renkad izel eus ur gevredigezh. Madoù deuet a wall hent : n'int ket bet dastumet gant onestiz. A Skol Walarn e oa Langleiz. Dont d'ar gêr a soudard : goude bezañ bet soudard. Romantoù an Daol-Grenn zo a orin keltiek.
&
(db. an doare m'eo strollet elfennoù an teskadoù)
A zaou da zaou, a ziv da ziv.
&
(db. emdroadur an traoù)
A nebeut da nebeut, a vann da vann : tamm-ha-tamm.
&
(db. emdroadur an aferioù)
Dont a vihan da vras : dont da vezañ pouezus.
6. (dirak un niv. peg.)
A zaou da zaou, a ziv da ziv, a dri da dri, h.a. : daou-ha-daou, div-ha-div, tri-ha-tri, h.a.
7. Dre skeud.
Bezañ dornet a gof da gein : bezañ brevet a daolioù.
8. DISPRED.
(goude ur ger goul.)
[1499] Termen a dalvez da verkañ an orin pe an doare.
Pe a lec'h : pelec'h. Pe a dud : Peseurt tud.
II.
(dirak un ak., ur rag. pe en unan eus e furmoù displeget)
A.
(dirak un ak. pe ur rag. n'eus ger-mell ebet araozañ, dirak un adv., un ag.)
Termen a dalvez da eren daou anv-kadarn, un anv-gwan gant un anv-kadarn pe gant ar raganv "se".
1. [1576, 1732, 1850, 1931] (dirak un anv-kadarn a dalvez da aroueziñ un niver, ur c'hementad ouzh un anv hollek, lies pe stroll pe ouzh ur verb)
[1576] « Hogen bremañ me c'houlenn ouzhit : pe da dra ec'h eus-te asamblet kement-mañ a bobl en ven evit azeuliñ ar sotoni, an idoloù ? »
Ur c'halz a dud. Ur struj a vugale. Ur maread a arc'hant. Ur mor a zaeroù, a gan. Ur bloavezh mat a ed. Ur galonad a anken. Ar wezenn-mañ zo he bec'h a frouezh enni, ganti. Kaout e walc'h a c'hoant : kaout c'hoant bras (d'ober udb.) D'an taol a greisteiz. An diouer a vara, an diouer anezhañ. Bihanded, fonnder a ed.
2. [1499, 1732] (dirak un ak. a dalvez da aroueziñ tud pe traoù ouzh un anv hollek, ur rag., pe un adv. a arouezer ur perzh gantañ)
Un den a dra, a beadra, a zanvez : un den en deus madoù.
Un den a vicher, an den a vicher-se. Ur paotr a amzer : a ra an traoù war e bouez. Un den a dres : tres brav dezhañ, en em zalc'h evel m'eo dleet. Un den a neuz vat : neuz vat dezhañ. Ur plac'h a-benn : a oar ren he aferioù. Ur plac'h a boell, a skiant, a anaoudegezh : poellek. Un den a spered, a ijin, a ouiziegezh. Un den a lorc'h, a stad : lorc'hus. Un den a galon (vat) : mat, karantezus ouzh an dud all. Un den a zegemer mat. Gwelloc'h eo ober yun a galon eget a gorf. Un den a c'her : a oar derc'hel d'e c'her. Un den a feiz, a gredenn. Un den a netra, a vann : dister-kenañ. Un dra a bouez, an dra a bouez-mañ. Ur gomz a zoare. Traoù a get : dister-kenañ. Rak aon a wazh : rak aon na c'hoarvezfe gwazh.
3. [1499] (dirak un ak. a dalvez da aroueziñ tud pe traoù ouzh tud pe traoù all a denn d'un obererezh, d'ur vicher)
Un den, un ofiser, ur c'habiten a vor. Un den a lezenn, a vrezel. Ur plac'h, un ofiser a gambr. Ur mestr a di. Un den a skiant, a studi. Ul lestr a vor.
4. (dirak un ak. a dalvez da c'heriañ ur perzh ouzh un ak. a dalvez da aroueziñ tud, traoù a denn ar perzh-se dezho)
Un ard a zen : zo kalz a ijin ennañ. Ur maout a zen : un den barrek. Ur mailh a surjian : ur surjian barrek. Un diaoul a zen : un den souezhus, iskis. Un ifern a zen : spontus bevañ gantañ. Ur berlezenn a verc'h : n'eus ket kalz zo par dezhi, zo kenkoulz ha hi. Ur c'hamambre a vugel : ur bugel moumounet. Ur vogedenn a enor : un enor dister.
[1877] D’ar mare-se, Lesneven a oa ur gêr vras ha brudet, ur gêr hag a oa enni tud a vrezel ha tud a lezenn [...].
5. [1931] (dirak un ak. - heuliet gant un ag. - a dalvez da c'heriañ ur perzh, ouzh un ak. a dalvez da aroueziñ tud a denn d'ar perzh-se dezho)
Un tres kaer a zen, un neuz vat a zen, ur stumm mat a zen, un arvez brav a zen : tres kaer, neuz vat, stumm mat, arvez brav dezhañ. Un tamm mat a zen, ur palvad mat a zen : un den kreñv, postek. Un troc'had mat a zen : un den kreñv, postek, neuz vat dezhañ. Un dremm gaer a baotr : un dremm gaer dezhañ. Ur spered uhel, ur spered kaer, ur spered lemm a zen : un den speredek-kenañ. Ur spered debret a zen : un den a vez dalc'hmat nec'het gant udb. Ur spered aes a zen : un den zo aes ober outañ. Ur penn fall a zen : un den zo diaes ober outañ. Un danvez mat a zen : un den mat. Ur skiant vat, ur skiant verr a zen : skiant vat, skiant verr dezhañ.
6. [1499, 1732] (dirak un ak. - heuliet gant un ag. pe ur renadenn – a dalvez da c'heriañ un niver, ur c'hementad, ouzh un ak. a dalvez da aroueziñ traoù a denn ar perzh-se dezho)
Un tamm brav, un tamm bras a vara. Un dornad mat a arc'hant, an dornad bras a arc'hant-mañ. Ur c'harrad mat a vein. Ur pennad, ur pezhiad mat a hent. Ur pezh pounner a vetal. Un toullad mat a seizennoù. Ur sac'had hanter a batatez. Ur guchenn vat a besked. Ur pennad kaer a vlev melen. Ur c'horadenn vat a dan. Ur gaouad mat a gleñved. Samm ur marc'h a lin.
7. (dirak un ak. a dalvez da aroueziñ un obererezh, ur garg, ouzh unan all a arouezer an dud a seven an obererezh-se ganto)
Ur garg a gelenner, a vaer. O labour a veleg.
[1877] [...] abalamour d’e eeunder e-keñver an holl en e vicher a varner-a-beoc’h [...].
[1944] War ar memes tro, e teski ar vicher a noter ganin, hag a-benn da 25 bloaz, e c’halli kemer ma lec’h.
8. [1499, 1699, 1732] (dirak un ak. a dalvez da aroueziñ tud, traoù ouzh un ak. all, degaset gant ur ger pegementiñ pe hep ger pegementiñ dirazañ, a dalvez da c'heriañ un niver a elfennoù a denn d'an anv kentañ).
Ur c'hrouadur a dri bloaz. D'an oad a nav bloaz. Ul levr a c'hwec'h-ugent pajenn. Ur chadenn a c'hwec'h-ugent troatad. Un ti a dri estaj. Ur forc'h a bevar biz. Ur c'hleze a zaou zorn. Ur c'harr a gant mil lur. Ur pezh a zek lur. An taol a unnek eur. Plant yaouank a vloaz : bloaz dezho. Ur gontell a zaou droc'h : un den pilpous.
9. [1499, 1732, 1877] (etre daou ak., dezho darempredoù ster liesseurt)
Ur c'han a c'hounid. Ar c'heloù a gañv-mañ, ar c'heloù-mañ a gañv. Ul lizher a sentidigezh. Un disklêriadur a feiz. Ar feunteun a vuhez. Ur varn a gened. Oberioù a garitez. Ur gêr a ijinerezh. An oad a skiant, a reizh. An anv a roue : al lesanv a roer d'ur roue. Doue a vadelezh ! Mamm a garantez : muiañ karet. Ur galon a vugel. Gouel an anv a Jezuz.
[1877] Ne vezo kanet nemet kanaouennoù a vrezel, a lakay kalon an holl da dridal [...].
10. (dirak un ak. lies ouzh un ak. all degaset gant pep)
Tud a bep seurt. Loened a bep rumm.
11. [1927] (dirak un ag. degaset gant ar gm. amstrizh ouzh un ak. unan)
Ur c'haer a di, a bennad skrid. Ur gaer a brezegenn. Ur brav a baotr. Ur vrav a blac'h. Ur vat a vuoc'h. Ur strizh a skeul. Ur c'hrenn a atant : un atant zo dereat e vent.
12. KOZH, GALLEK.
[1850] (war-lerc'h ar ger kêr)
Termen a dalvez da bouezañ war an ak. a gomzer diwar e benn.
Ar gêr a Gemper : kêr Gemper.
13. GALLEK.
[1499] (dirak un ak. a dalvez da c'heriañ an danvez a ya d'ober tra pe dra)
Un evaj a win ha mel. Un emplastr a louzoù glas.
B.
(goude anvioù-kadarn pe raganvioù zo, pe goude un ag. doareañ en e zerez uhelañ)
[1500, 1549] Termen a dalvez da ober anv eus un elfenn pe eus lies hini, digemmet diouzh darnoù all a ya d'ober an dra-mañ-tra.
Ur rumm a'r skolidi, ur rumm anezho. Un troad a'n daol. An hanter a'n dorzh, an hanter anezhi. Darn a'r c'hrampouezh, darn anezho. Al lod muiañ a'n dud, al lod muiañ anezho. Pehini ag e verc'hed ? Pehini anezho ? Piv a'r re-se ? Piv anezho ? Pep hini ac'hanoc'h, an eil hag egile ac'hanoc'h. Hini ac'hanomp. An holl ac'hanomp. An hini anezho zo dimezet. Ar paotr brasañ ag e strollad. An devezhioù diwezhañ a'r vakañsoù. An dekvet deiz a'r miz. An eil Sul a Vae. Er mare-mañ a'r bloaz. An deiz kentañ a'r bloaz. Ar c'hoshañ a'r baotred, ar c'hoshañ anezho. Ar vrasañ a'r merc'hed, ar vrasañ anezho. An hini bihanañ a'l levrioù, an hini bihanañ anezho. Ar pep brasañ a'r bara, ar pep brasañ anezhañ. Unan a'r c'hezeg, unan anezho. Tri a dud ho ti, tri anezho. Unan a'n deizioù-mañ.
HS. eus.
CH.
(goude lod eus an anvioù-kadarn zo degaset gant ar gm. strizh ha lakaet dirak un termen divizet strizh)
[1732, 1877, 1931] Termen a dalvez da eren un anv ouzh ar renadenn a lakaer d'e heul.
Ar gwel a'r mor, ar gwel anezhañ. Ar gwel a gement-se. Ar soñj ag e boanioù, ar soñj anezho. An nemorant ag e vadoù.
[1877] Kaout a rae d’an dud diskiant-se e c’helljent displantañ eus a galon an den ar soñj a Zoue, abalamour ma ne lezent e hanv nag e skeudenn na war goad, na war gwer, na war maen.
HS. eus.
C'H.
A-WECHOÙ
(dirak un ak. degaset gant ar gm. strizh)
Termen a dalvez da eren un anv ouzh ar renadenn a lakaer d'e heul.
An traoù a'n douar : traoù an douar. N'eo nemet ar frouezh ag ur barrad kounnar : frouezh ur barrad kounnar. An ilizoù a Vro-Spagn.
HS. eus.
D.
(goude un ag. pe un adv. en e zerez uheloc'h pe goude kent)
[1931] Termen a dalvez da zegas ur renadenn.
Bezañ gwell, gwazh ag udb. : bezañ gwell, gwazh e stad abalamour d'an dra-se. Bezañ koshoc'h eget unan a zaou vloaz. Buanoc'h a se e redo ar marc'h : ne ray nemet redek buanoc'h abalamour da se. Kaeroc'h a se e vo da di : ne vo nemet kaeroc'h. Muioc'h a se e vo roet dit. an amzer ne oa nemet yenoc'h a se. Daoust hag eürusoc'h a se eo bet an dud-se ? Gwell(oc'h) a se n'eo ken.
&
(db. an dud)
Gwell a se dezhañ : troienn a dalvez da c'heriañ an asant, al levenez. Gwazh a se dezhañ : troienn a dalvez da c'heriañ an enebiezh, an desped.
&
Kent a se : seul vuioc'h a abegoù zo (d'ober an dra-mañ-tra).
III.
(gt ur ger niv.)
1. (goude ur ger niv. peg. heuliet gant un anv unan)
Termen a dalvez da eren ur ventad ouzh ur renadenn.
Hanter-kant metrad a uhelder, a hed. Daou droadad a ledander. Ugent kilogramm a bouez. Kant lur a goll : kant lur a zanvez kollet.
2. (goude un niv. peg. pe goude pet pe nouspet, dirak un anv lies pe stroll)
Div a c'hoarezed. Seizh a gezeg. Tri-ugent a yer. Mil a dud. Pemp a vuoc'hed du. Un tregont a dud. Ar pemp a laboused-mañ. Pemp vrav a saout. Unan aes a gefridi. Pet a laboused, a vugale ? Pet zo a'n traoù-se ? Hanter-kant a oa a'r gwez-se. Nouspet a dud a oa deuet eno.
3. [1931] (goude ur g. niv. pe un ag. doareañ en e zerez uhelañ, dirak un niv. peg.)
Unan a zaou, a zek : un elfenn dibabet en un teskad zo div, dek elfenn dezhañ. Unan a dri, an eil a bemp : ur bugel, an eil bugel eus un tiegezh zo tri bugel, pemp bugel ennañ. Ar c'hoshañ a nav, ar yaouankañ a seizh : ar c'hoshañ, ar yaouankañ bugel eus un tiegezh zo nav, seizh bugel ennañ.
&
Trl.
[1931] Unan a zaou (eo) : pe an dra-mañ pe an dra-se.
4. (goude ur ger niv. degaset gant ar gm. strizh)
Termen a dalvez da c'heriañ an deiziadoù.
Ar bemzek a viz Ebrel. An dri warn-ugent a viz Meurzh. An dek a'r miz. An eil a vi Kerzu. An dekvet a viz Gwengolo.
IV.
(gant un ag. doareañ)
1. (db. an dud dh., goude un ag. doareañ, dirak un ak.)
[1732] Termen a dalvez da eren un anv-gwan a dalvez da c'heriañ ur perzh a denn da gorf, da spered, da vuhez danvezel pa da vuhezegezh un den – pe a denn d'un dra – ouzh un anv-kadarn a arouezer ur rann eus an den-se – eus an dra-se – gantañ.
Bezañ skañv a skouarn : bezañ skañv e skouarn. Bezañ skuizh a gorf, a spered : bezañ skuizh e gorf, e spered. Bezañ klañv a galon, a spered. Bezañ trenk a imor hag a gomz. Bezañ dister, pounner, pout, berr(ik) bac'h a spered : dister e spered, pounner e spered, h.a. Un den lemm a spered : lemm e spered. Bezañ pounner a benn : bezañ pounner e spered. Bezañ kalet a benn : bezañ pout da zeskiñ. Priedoù disrannet a gorf hag a vadoù : a vev pep hini diouzh e du ha zo bet disrannet o madoù. Bezañ sec'h e gein : bezañ pizh. Bezañ kriz a galon : bezañ kriz ouzh ar re all. Bezañ skañv a benn : na vezañ poellek, na vezañ start en e vennozhioù, ober traoù hep soñjal. Bezañ izel a spered : bezañ uvel. Ur votez uhel a chouk-troad : uhel he chouk-troad.
2. [1850] Termen a dalvez da eren un ag. doareañ, un ak. ouzh un ak. zo ur renadenn dezhañ.
Un den sammet, taget a zle, brevet a dailhoù : sammet, taget gant an dle, brevet gant an tailhoù. Un tal krizet a roufennoù : krizet gant kalz a roufennoù. Un den dibourvez a arc'hant, a zanvez : a ra an arc'hant, ar madoù diouer dezhañ. Bezañ vak a garg, divec'h a boan : vak diouzh pep karg, divec'h diouzh pep poan. Bezañ pinvidik a furnez : bezañ furnez a-leizh ennañ. Hentoù diac'hub a girri-tan : n'eus nemet un nebeud kirri-tan o vont drezo. Ur fed dellezek a eñvor : a dalvez ar boan na vije ket ankounac'haet gant an dud. Bezañ sur a c'hlav : bezañ sur da gaout glav. Sur out a se ? : sur out eo gwir an dra-se ?
3. (goude un ak., raganvioù pe troiennoù raganv zo, dirak un ag. doareañ, un ak.)
Termen a ereer gantañ un elfenn ouzh un anv-gwan a dalvez da aroueziñ ur perzh a denn dezhi.
Ur son a nevez-savet. Petra a nevez hoc'h eus klevet ? N'eus netra a nevez. N'eus netra a laeret. N'ober netra a vat. Un dra bennak a vrav a ranke dezhañ. Un dra bennak a wenn, a galet. Ar pezh a gaer a welis eno. Setu aze ar pezh(ig) a vad en deus graet !
4. (goude gant, dirak un ag. doareañ)
Termen a dalvez d'ober anv eus un derez uhel-kenañ bet tizhet gant ur perzh.
Gant a skuizh e oan ne c'hallen ket lenn ken : ken skuizh e oan ma ne c'hallen ket lenn ken.
V.
(goude anvioù-gwan doareañ zo, goude "leizh", goude an anvioù-gwan amresis "lies" ha "pep", goude raganvioù pe adverboù zo, dirak un ak.)
Termen a dalvez d'ober dave d'un niver, d'ur c'hementad.
1. [1499, 1850, 1878, 1931] (goude un ag. doareañ, dirak un anv hollek, lies pe stroll)
Un iliz leun a dud. Un den leun a furnez, leun a zrougiezh. [1850] Un aval leun a zour.
[1878] Sell, tañva anezhañ, eme Janed, en ur dennañ he bazh er-maez eus ar pod, hag en ur frotañ he fenn leun a yod ouc’h barv ar soudard.
Tud barr a levenez.
2. (en ur c'henstrollad – savet diwar un ag. doareañ pe diwar "leizh" hag un anv hollek, lies pe stroll) – zo rener pe renadenn-dra eeun ur verb)
Leun a arc'hant a oa en e yalc'h. Gwelet em eus paot mat a dud eno. Bez' ez eus bihan a zour er stêr. Kemeret en doa leizh e c'hodelloù a graoñ.
3. (en ur c'henstrollad – savet diwar un ag. doareañ hag un anv unan, ur rag. – zo rener pe renadenn ur verb)
Meur a zen, meur a hini, meur a unan zo bet eno c'hoazh. Meur a wezh int bet en ti-se. Mat int e meur a geñver. Dibaot a spered eeun a gred kement-se.
[1865] [...] mes dibaot a wech ec'h ouzont a-walc'h evit ober o c'hifridioù.
[2015] Dibaot a wezh em eus gwelet ma merc'h o ouelañ.
&
[1732, 1878, 1927, 1931] (en ur c'henstrollad savet diwar un ag., ur rag. am. pe un adv. hag un ak. pe ur rag.)
Lies a zen a oa er vag. Lies a wezh omp bet er gêr-se. Ken lies a wezh ma teue e veze degemeret mat. Pep a c'hoariell a oa bet roet d'ar vugale. Un den a nep hini : un den ordinal-kenañ. Ned eus ket a nep re: ned eus den ebet. Dibabit pep a hini, pep a unan, pep a zaou. Ne'm eus gwelet biskoazh kement all a dud. Pegement a arc'hant zo bet roet deoc'h ? Kalzik a draoù o deus prenet. Kalz a dud. E-leizh a vara. E-leizh a grouadurioù a zeuas dezhi. Bet o deus muioc'h a aon eget a c'hloaz. N'ouzon nemet nebeut a dra diwar e benn. Trawalc'h a boan-spered o deus bet. Re a c'hlav zo bet er goañv-mañ. Evidon-me, a gav din o deus zoken betek re a skiant. Alies a wezh. Kemer muiañ ma c'haller a grampouezh. Ober c'hoazh a vad : ober vad c'hoazh.
4. (dirak kement)
N'eus den a gement a oufe an dra-se gwelloc'h egedoc'h. N'eus marvet den a gement a oufen. N'eus klevet rik anezhañ a gement-se.
5. [1927] (goude ar rannigoù estlammañ na hag ha, dirak un anv hollek, lies pe stroll pe dirak pet heuliet gant un anv unan)
A bet den ! A bet hini ! Nag a besked ! Nag a zroug zo bet graet ganto ! Nag a bet den, a bet hini n'o deus ket graet an dra-se ! Hag a dud ! Hag a bet hini ! Hag a gamambre ! Hag a bet gwezh !
6. (goude un ag. en e zerez estlammiñ, dirak un ak. unan)
(Na) kaerat a brezegenn !
VI.
(goude kuit, dirak un anv hollek, lies pe stroll, dirak pep heuliet gant un anv unan pe dirak un anv-verb ; goude "hep ket", dirak un anv hollek)
[1499, 1732, 1931] Termen a dalvez da eren un adverb ouzh ur renadenn.
Kuit a fent : hep farsal. Kuit a vizoù : hep kaout mizoù. Kuit a bep gwir : hep kaout gwirioù da baeañ. Kuit a riotal : hep kaout tabut. Hep ket a var : hep mar. Hep ket a wir : hep gwir ebet. Hep ket a argu : hep na vefe arguet. Tremen hep ket a win : chom hep evañ gwin.
VII.
(gant ur v.)
1. (gant ur v.k.e.)
[1499] Araogenn a dalvez da zegas ur renadenn doareañ.
&
(dirak un anv hollek lies pe stroll)
Kargañ ur c'helorn a zour. Gwalc'hañ a voued. Tennañ, lemel ub. a wall : tennañ ur gwall diwarnañ. Tennañ, lemel ub. a garg : tennañ e garg digantañ. Terriñ ub. a vaer, a varner lemel e gar digantañ. Broustañ ub. a daolioù : e vreviñ gant an taolioù a roer dezhañ. Goleiñ ul leur a c'hreun.
&
(dirak un anv unan pe ur rag.)
Ober pevar zamm ag ur wastell. Gwelet un drolinenn ag ur menez. Ober e vad ag udb., a gement-se, ober e vad anezhañ. Ober e dad ag ub. : ober gant an anv-se evit komz outañ, diwar e benn. Ober un azen ag ub. : e lakaat da azen. Ober daou c'her a unan : en em zislavaret.
2. (dirak ur renadenn-dra divizet strizh)
Termen a dalvez da c'heriañ al lodennañ.
Prenañ a rin a'r frouezh-se, prenañ a rin anezho : lod, ur rumm. Debriñ a rae a gement tra a veze degaset dezhañ : lod eus an traoù-se. A bep seurt amzer en devez an den : c'hoarvezout a ra traoù mat ha traoù fall e-kerzh e vuhez. A bep seurt e lavar hennezh d'an dud.
HS. eus.
3. (gant ur v.k.d.)
Termen a dalvez da zegas ur renadenn-dra dieeun.
O c'hlevet am eus o komz a'n traoù-se, o komz anezho : o komz diwar o fenn. Arabat komz a se. Mankout a raent a voued, a zilhad, a bep tra. Mankout a reomp a bep seurt traoù rekis. C'hoarvezout a ra ar bagad-se a zaou vil den.
[1877] N’oa parrez ebet na gomzed enni a Fañch Vihan, ha n’eo ket hep souezh [...].
[1878] [...] va c’halon, a gav din, a astenn o komz a dud heñvel ouc’h tud Penn-an-Nec’h.
HS. eus.
4. (gant ur v. heuliet gant un ak. hep gm. dirazañ pe gant un adv.)
Termen a dalvez d'eren ur verb ouzh ur renadenn.
Ober goap ag ub. Kaout soñj, delc'her soñj ag ub., ag udb. Kaout ezhomm ag ub., ag udb. Klevet, lavaret anv ag ub. N'ober van, n'ober forzh ag ub., ag udb. a betra ez eus anv ? A bere e vo meneg ?
5. (gant ur v. hag un ak. n'eo ket divizet strizh)
[1867] Termen a dalvez da eren ur verb ouzh ur renadenn divizet strizh.
Ne chom nemet ur bern ludu a'n tiez-se ; ne chom nemet ur bern ludu anezho. Ur micherour ampart zo a'n den-se ; ur micherour ampart zo anezhañ. E dad en doa c'hoant ober ur beleg anezhañ. Bez' ez eus istrogelled a'n dud-mañ. Seizh vloaz zo ez eus ur mirdi a'n ti-se.
6. (etre ur verb hag un ak., hep gm. dirazañ, un anv-gwan pe ur raganv)
[1927] Termen a dalvez da eren ur verb ouzh ur renadenn.
Sevel a bare : bezañ war-nes pareañ. Sevel a wilioud : dont en-dro da vat goude bezañ gwilioudet. Kreskiñ a gorf, a spered. Bezañ a bouez. Bezañ a galon gant ub. : bezañ a-unan gant ub. dre e soñj. Bezañ a galon vat : bezañ douget da garet ar re all, da vezañ mat outo. Petra zo a nevez ganeoc'h, a nevez en ti-mañ. Dal a unan !, a zaou !, a zek !
7. (goude ur v.)
[1927] Termen a dalvez da eren ur verb ouzh un anv-verb renadenn.
Ehanañ, arsav, paouez a ober udb. Dont, distreiñ a ober udb. Ankounac'haat a ober udb. Mirout, diwall a ober udb. Ober e vennozh a ober udb. Difenn ouzh ub. a ober udb.
8. (dirak "pep seurt" heuliet gant un anv lies pe stroll)
Termen a dalvez da sevel ur c'henstrollad zo rener ar verb bezañ.
A bep seurt tud zo war an douar. Amañ ez eus a bep seurt traoù da zebriñ. Eno e oa a bep seurt gwez.
9. (gant ur v. en e st. nac'h, dirak un anv hollek, lies pe stroll, un anv unan degaset gant un niver pegementiñ, ur raganv, un adv. pe un anv-verb)
[1850] Termen a dalvez da zegas ur renadenn.
Ne gavo ket a frouezh. Ne ouie ket a c'halleg. N'eus ket a naered e Eusa. Ne ra ket van outo. N'en deus ket a zeskadurezh. N'eus ket bet a c'hlav nag a gazarc'h. N'en deus ket ezhomm a vara. Ne vefe ket kavet a zek den d'ober eveltañ. N'eus anv (ebet) a gement-se. N'emeur e diouer a netra. Ne gomzed a gen : nemet eus an dra-se. N'eus ket ezhomm a gen . Ne c'houlennan ket a well : ne c'houlennan ket gwell. N'ouzon ket a ganañ : n'ouzon ket kanañ. Ned eus ket a dostaat : n'eus ket tu da dostaat (ouzh an den-mañ-den, an dra-mañ-tra).
[1877] N’oa ket bet a amzer c’hoazh da boazhat bara, re vintin e oa [...].
[1878] C’hoant kaout beleien o doa ; ne gavjont ket a veleien, mes kaout a rejont ar pezh a blije meurbet dezho.
[1878] Lazhit ac’hanon, emezañ ; hag e c’hoantae kreñvaat e vouezh ; lazhit ac’hanon, n’em beus ket a aon.
[1924] Daoust hag-eñ ne vez ket alies gwelet a skouerioù [?]
[1924] N’ho peus-hu ket a soñj — pegoulz ?
VIII.
(goude un nebeud araogennoù)
[1850, 1931] Termen a dalvez da araogenn skoazell.
Emaint er-maez a'n ti. Dont, mont er-maez a guzulier, a roue, a vaer : kuitaat e garg a guzulier, a vaer, a roue. Ober udb. er-maez a goulz, a bred : d'ur mare na zegouezh ket. Bezañ er-maez a c'hiz : dispredet. Bezañ war-c'hed ag ub., udb. : ouzh e c'hedal.
&
Goude "eus".
[1732, 1931] Termen pouezañ.
Dont a-benn eus a un dra. Anaoudegezh eus a holl lodennoù ar c'horf.
IX.
1. (en ur c'henstrollad gerioù – dirak un ak., un ag., ur rag., un niv. peg., un ar. un adv., un elfenn n'eo ket dizalc'h – ereet ouzh an termen da heul, disrann dioutañ pe strollet gantañ en ur ger)
[1732, 1927] Termen a dalvez da sevel araogennoù, troiennoù araogenn, adverboù, troiennoù adverb pe troiennoù stagell isurzhiañ.
Kerzhet a-hed an aod. Bezañ azezet a-dal an tan. Tud a-ziwar ar maez. A-dreñv an ti. Bezañ a-du gant ub., a-du da ober udb. Bezañ a-unan gant ub. Ober udb. a-ouez d'an holl. Abaoe dec'h. Adal ar beure. Un ti a-bezh. Ober udb. a-ratozh. Lavaret udb. a ur vouezh : a-unvouezh. Paeañ a zek gwezh : paeañ dek gwezh muioc'h (eget udb.). Treiñ a-gleiz. Ober udb. a-vihan. Komz brezhoneg a-vihanik. Kerzhet a raent a-drioù. Eno e oa pesked a-vil-vern. Labourat a-zevri. Chomet int a-dreñv. Labourat a-lazh-korf. Bev int c'hoazh a-drugarez Doue. Komz a vouezh uhel. Skeiñ a c'hoari gaer. Seniñ a daolioù rouez. Deomp kuit ac'hanen. Kit alese. N'ouzon ket, avat. A-benn ma vo deuet an noz em bo echu al labour-mañ. Kouezhet eo a-greiz ma oa o treuziñ ar porzh. Bezañ a live, a oad, a vent gant ub. : bezañ eus an hevelep live, oad, ment hag an den-se.
2. [1499] Termen a dalvez da sevel furmoù displeget lod eus an araogennoù kevrennek zo savet diwarnañ.
Dont a ray un den a'm ferzh. A'm youl eo.
Référence :
LVBCA
p15, 66, 132 (plain de mauluaistie)
Eozen Roperzh[,] kredet kerzh[,] a Gerdu / En kompozas[,] ur paz ne fallas tu / Bede 'n isu[,] hag en kontinuas
Euzen Roperz credet querz a kaerdu / En composas vng pas ne fallas tu / Bedenn yssu hac en continuas
1499
Référence :
LVBCA
p15, 21, 34, 71, 72, 94, 103, 113, 119, 121, 125, 149, 157, 200, 201 ('Eozen Roparzh, croyez certainement, à partir de décembre / Le composa, sans une fois faillir / Jusqu'à la fin et le continua')
Référence :
LVBCA
p14, 74, 80, 137, 172 (noyau de prune ou d-aultre fruit)
mevel a gambr
meuell a cambr
1499
Référence :
LVBCA
p14, 107, 144 (varlet de chambre ou cubiculier)
pe a lec'h [a belec'h]
pe alech
1499
Référence :
LVBCA
p15, 159 (de quel lieu)
pe a tut [a be dud]
pe a tut
1499
Référence :
LVBCA
p15, 158, 200 (de quel gent)
ar pevare marc'h a'n heol
an peoare march an heaul
1500
Référence :
LVBCA
p163 (le quart cheual du souleill)
en eil Sul a Vae
en eil sul a mae
1549
Référence :
ISYK.I
p112, "Enskrivadur Plougastell" (chapel sant Adrian), 1549.
en amzer maestr Herri a Gastell rektor Plouegastell
en amser maestr Herry a Gastell rector Ploecastel
1549
Référence :
ISYK.I
p112
Er c'hentañ poent hep si, e kivi spesial / Komz seder anterin, a'r fin orijinal : / Zo anvet tir ha mor, a-gor, marv korporel / Ar fin-mañ den n'e lez er palez nag er sal.
En quentaff poent hep sy, ez quiffy spécial / Comps seder anterin, an fin original : / So hanuet tyr ha mor á gor maru corporal / An fyn man den ne les, en Pales nac en Sal.
1575
Référence :
M.
p36
28. An dez war-lerc'h pan teuas an tirant Sezar da enklask petra a yoa graet da gorf ar rouanez ha palamour d'an dra-se, an tirant Sezar a falle dezhañ lakaat d'ar marv kalz a gristenien.
28. an dez oar lerch pan deuz an tirant cesar da inclasç petra ayoa great da corph an rouanes ha palamour dan trase an tirant cesar a falle dezaff laquat dan marou cals a christenyen,
1576
Référence :
Cath
p22
ar gentañ [eus peder bazenn skeul an neñv] eo inosanted hec'h holl euvroù[,] an eil eo naeteri a galon[,] [an] drede eo disprizañs a vanite[,] ar bedervet eo gwirionez a gomzoù; pere degrezioù a laka an profet diouzh renk ouzh lavaret : Piv a bigno e menez an Aotrou, etc. ?
an quentaff [an peder basenn an scheul an eff] eo inocentet he oll œuurou an eil eo nettery à calon : trede eo disprisancc à vanité. an pederuet eo guyronez à cõsou; pere degreziou à laqua an prophoet diouch reng ouz lauaret pyou à pigno é menez an autrou &c.
1576
Référence :
Cath
p3-4
[«]Hogen bremañ me c'houlenn ouzhit : pe da dra [da betra] ec'h eus-te asamblet kement-mañ a bobl en ven evit azeuliñ ar sotoni a'n idoloù ?[»]
hoguen breman me goulen ouzit : pezadra ez eux te assemblet quement-man a pobl en vean: euit azuly an sotony an ydolou ?
1576
Référence :
Cath
p6
Da supliañ a ran evit kement a ray hag o devezo memor a'm fasion.
da supliaff a graff euit quement a gray hac ho deuezo memor am passion :
1576
Référence :
Cath
p24
Neuze Maksentius evel un den kollet gantañ e skiant a deuas a un vouezh terripl da grial en un lavaret[: «] O ! Me mizerapl ha reuzeudik [! »]
neuse maxentius euel vn den collet gantaff e squient a deuz a vn mouez terribl da crial en vn lauaret o me miserabl ha reuseudic.
1576
Référence :
Cath
p22
Ha neuze unan anezhe peheni a yoa mestr war an re arall a lavaras : « Gouvez envat, Sezar, penaos nigun ne c'hallas biskoazh rezistañ ouzhomp, [hep] na vihe inkontinant faezhet ! »
ha neuse vnan aneze peheny a yoa mestr ouar an re arall a lauaras gouuez en fat cesar : penaux nigun ne gallas bizgoaz resistaff ouzomp, na vihe incontinant fayzet
1576
Référence :
Cath
p14
25. Dispozet hag ordrenet oa ar rodoù-mañ hevelep feson : div anezhe a droe kontrel d'an div arall parfors ha neuze kement a vefe entreze a vefe dispennet ha munudet.
25. disposet hac ordrenet oa an rodou man euelep feczon diou aneze a troe contrell dan diou arall par force ha neuse quement auye intreze a vihe dispenet ha munudet:
1576
Référence :
Cath
p20
Neuze ez voe digaset a divers proviñsoù hanter-kant orator, pere a eksede an holl re arall mortel e pep siañs monden, maz teuzo[nt] da c'houlenn pe da fin ez oant galvet a gen pell ha divers broioù da Aleksandri.
neuse ez voe digacet a diuers prouinczou hantercant orateur, pere a excede an holl re aral mortel epep siancc mundain: maz deuzo[nt] da goulen pe da fin ez oant galueta quen pell ha diuers broeziou da Alexandrie.
1576
Référence :
Cath
p11
An interpretasion a'n hanv a Gatell.
An interpretation an hanou a CATHELL.
1576
Référence :
Cath
p3
Ha hi [Katell], monet hardizh gant un c'houraj mat bede an impalazr en ur lavaret dezhañ [ : «]Da zignite a urzh hag da ofis a zeskouez penaos hervez rezon ez tleez bezañ saludet ha gwraet enor dit, ma'z vete a aznavfe krouer an neñv [hag] an douar, hag a revok[f]e da afeksion diouzh an doueoù[. »]
ha hy [Cathell] monet hardiz gant vn couraig mat bede an impalazr en vn lauaret dezaff da dignite a vurz hac da officc a deuscueuz penaos heruez raison ez dleez beza saludet ha groeat enor dit maz vete a aznaffe croueer an eff an douar [hac] an douar hac a reuoque da affectio diouz an doueou.
1576
Référence :
Cath
p6
[«] Rak-se bremañ ni a c'houlenn ouzhit ar c'homañsamant : pe a [a be] lignez out-te ?[»]
rac se breman ny a goulenn ouzit an commencement : pe a lingnez oude ?
1576
Référence :
Cath
p9
[«]Me zo ma em roet a gomañsamant ma yaouankted da Jezuz-Krist evit pried, rak hennezh eo ma holl c'hloar, hennezh eo ma holl joa, hennezh eo ma c'harantez, ma douseur[».]
me so ma em roet a comancement ma iauanctet da iesus-christ euit priet, rachennez eo ma holl gloar henez eo ma holl ioya henez eo ma carantez ma douceur
1576
Référence :
Cath
p16
Neuze an werc'hez venniget a bedas hon aotrou Doue ez plijze gantañ terriñ ha distrujañ en injinoù-se en enor an hanv benniget anezhañ, ha evit koñversion an bobl pere a edoe prezant, hag enkontinant maz oa dispozet lakat an werc'hez en tourmant-se.
neuse an guerhes beniguet a pedas hon autrou doue ez pligse gantaff terry ha distrugaff en inginou se en enor an hanou beniguet anezaff, ha euit conuersion en pobl pere a edoae presant, hac encontinant maz oa disposet laquat an guerhes en tourmant se, [...].
1576
Référence :
Cath
p20-21
[D]iskaret ha trebuchet he deveus an edifis a orgelh dre an humilite anezhi[.]
discaret ha trebuchet he deues an edeficc a orguell dre an humilité anezy
1576
Référence :
Cath
p3
7. Goud[e]-se ez teu[a]s Kezar d'an palez hag ez lavaras dezhi : [«]Katell, klevet eo geneomp an elokañs a gomzoù hag ez omp ebaiset war an gouvizegezh ac'hanout, hogen ampechet oamp hag okupet oz ober sakrifis d'an doueoù ha ne c'hellsomp ket an holl da entent[.»]
7. Goud[e]se ez deus cæsar dan pales hac ez lauaras dezy: Cathell cleuet eo gueneomp en eloquencc, a compsou hac ez omp ebahisset oar an gouuizeguez ahanot, hoguen ampechet oamp hac occupet oz ober sacrificc dan doueou ha ne guellsomp quet an oll da entent[.]
1576
Référence :
Cath
p8
[«]Hag ivez [d'en em varvailhañ a rez] war an ornamantoù anezhañ pere ned int nemet evel poultr a ya gant an avel, hag evit-se ez tleez mui da ebaisañ ouzh kontempliñ an neñv hag an douar hag ar mor ha kement zo enne[.»]
[«]hac yuez [da hem maruaillaff a grez] oar an ornamentou anezaff pe re nedint nemet euel poultr aya guantan auel, hac euit ce ez dlees muy da ebahyssaff, ouz contemply an eff han douar han mor ha quement so enhe[»]
1576
Référence :
Cath
p7
Neuze ez komañsas ar werc'hez da brezeg dezhe ar joaioù eternel a Zoue hag en o c'hoñvertisas d'ar fez katolik, hag ez lavaras dezhe he devije ar gurun a verzhirinti.
neuse ez commancas an guerhes da prezec deze an yoau eternell adoue : hac en ho conuertissas dan fez catholic, hac ez lauaras deze he defie an curun a merzirinty :
1576
Référence :
Cath
p17
Neuze Sanktez Katell pehini a yoa en oad a seitek vloaz pan oa en he falez, karget a bep pinvidigezh hag a servijerien[,] merc'h unik d'he zad ha d'he mamm : pan glevas an brud hag an c'hri a edoa gant bep seurt anevaled pere a brezanted evit o sakrifiañ, hag an joa a rae an re a gane inkontinant ez kasas ur mesajer evit enklask, petra oa an dra-se.
neuse sanctes Cathell peheny a yoa en oat a seitec bloaz pan oa en he pales, carguet a pep pinvidiguez hac a seruigeuryen merch vnic de tat ha de mam: pan cleuas an bruit hac an cry a edoa gant pep sceurt aneualet pere a presentet euit ho sacrifie, hac an ioae a groae an re a cane incontinant ez caças vn messager euit enclasc, petra oa antrase.
1576
Référence :
Cath
p5
20. Ha pan deuy monet a'n bed-mañ, / Grit d'hon Anaon, Itron c'hlan, / Monet sasun gwitibunan / D'an Baradoz[,] d'an repozvan.
20. Ha pan duy monet a-n bet man, / Gryt d-on anaffon, ytron glan / Monet saccun guytibunan / Da-n Baradoz da-n reposuan.
1622
Référence :
Do.
p64
M. Ha ni a c'hell ac'hanomp hon-unan evitañ ar pec'hed hag ober an euvroù mat pere hon eus lavaret diaraok ? D. Ne c'hallomp ket hep ar sikour hag ar gras a Zoue.
M. Ha ny a guell ahanomp hon unan euita'n pechet, hac ober an euraou mat pe re hon eux lauaret diaroc? D. Ne guellomp hep an sicour hac an gracc a Doue.
1622
Référence :
Do.
p38
Grit din [Mari] plaen dougen testeni / A'n poanioù, allas, ha'n c'hastiz / En devoe Doue, hon gwir Roue-ni, / Hag a'n glac'har e Kalvari.
Gryt diff [Mary] plen douguen testeny / A-n poanyau, allas, ha-n casty / En deffoue Doue, hon guyr Roue ny, / Hac a-n glachar e Caluary.
1622
Référence :
Do.
p63
un abreje a gourc'hemennoù Doue
vn abrege a gourchemennou Doue.
1622
Référence :
Do.
p.4
a
1624
Référence :
MEHAT
Niv. 23, Kerzu 2005, p.30
a
1659
Référence :
LDJM.1
pg a, A, de (v.les particules), A
[M.] Petra a dle ur gwir gristen da ober diouzh ar mintin pa sav ? D. Dleout a ra en em lakaat d'an daoulin devotamant e-kichen e wele dirak un imaj bennak, hag eno da gentañ rentañ grasoù da Zoue eus a gement tra en deus resevet digantañ.
[M.] Petra à dle ur guir Christen da ober dious ar mintin pa sao? D. Dleout à ra en em laquat d'an daoulin devotamant e quichen e vele dirac un Imaig benac, hac eno da guenta renta graçou da Zoué eus à guement tra endeus recevet diganta.
1677
Référence :
Do.
p51
[M.] Ha ni a c'hell ac'hanomp hon-unan evitañ ar pec'hed, hag ober an euvroù mat hon deus lavaret diaraok ? D. Ne c'hallomp ket hep sikour ha gras Doue.
[M.] Ha ny à hel à hanomp hon unan evita ar pec'het, hag ober an œuvrou mat hondeus lavaret diaraoc? D. Ne hallomp quet hep sicour ha graç Doué.
1677
Référence :
Do.
p39
En ul lev gordenn ec'h eus ur chadenn a c'hwec'h-ugent troatad diazezet c'hwec'h-ugent gwech.
En ul leau-gorden e eus ur-chaden a c'hwec'h ughent troatad diassezet c'hwec'h ughent gwech.
1699
Référence :
Har.
pg a, chadenn, c'hwec'h, diazezet, en, eus, ez, gwech, kordenn, lev, troatad, ugent (une lieüe contient une corde de six vingt piez assise par six vingt fois)
Référence :
GReg
pg glorifier (Dieu soit glorifié de toutes choses.)
frank a c'hoûg
francq a houq
1732
Référence :
GReg
pg glouton (goulu, gourmand, Van.), gosier (Grand-gosier, qui a une belle avaloire, Van.)
a vannac'h da vannac'h
a vannac'h-da-vannac'h
1732
Référence :
GReg
pg goute (Goute-à-goute.)
ar c'hras eus a Zoue
ar c'hraçz eus a Zouë
1732
Référence :
GReg
pg grace (La grace, les graces de Dieu.)
ar grasoù a Zoue
ar graçzou a Zouë
1732
Référence :
GReg
pg grace (La grace, les graces de Dieu, p.)
ar c'hrasoù eus a Zoue
ar c'hraçzou eus a Zouë
1732
Référence :
GReg
pg grace (La grace, les graces de Dieu, p.)
ar c'hrasoù a Zoue
ar c'hraçzou a Zouë
1732
Référence :
GReg
pg grace (La grace, les graces de Dieu, p.)
N'en deus granenn sot anezhoñ.
N'en de grannen sot a nehoñ.
1732
Référence :
GReg
pg grains (Il n'est grain niais, Van.)
N'en deus granenn sot anezhoñ.
N'en de grannen sot a nehou.
1732
Référence :
GReg
pg grains (Il n'est grain niais, Van.)
Ur spered bras a zen eo.
Ur spered bras a zèn eo.
1732
Référence :
GReg
pg grand (C'est un grand genie que cet homme là.)
Ned eo ket bras ar vent anezhañ.
Ne deo qe bras ar vendd aneza.
1732
Référence :
GReg
pg grandeur (Sa grandeur n'est pas considerable.)
reiñ lorc'h d'an dud a bouez
rei lorc'h da'n dud a boës
1732
Référence :
GReg
pg grandeur (Flater les grandeurs humaines.)
Ne roit ket a gig druz din.
Ne roit qet a guicq druz din.
1732
Référence :
GReg
pg gras (Ne me donnez point de gras, de viande grasse.)
a bouez
a-bouës
1732
Référence :
GReg
pg grave (Grave, qui est d'une grande autorité.)
a bouez vras
a-boës-vras
1732
Référence :
GReg
pg grave (Grave, qui est d'une grande autorité.)
un autor a bouez
un autor a bouës
1732
Référence :
GReg
pg grave (Un auteur grave.)
ober marc'had eus a ur pezh labour
ober marc'had eus a ur pez labour
1732
Référence :
GReg
pg entreprendre (Entreprendre, faire un marché., &c.)
graet marc'had eus a ur pezh labour
græt marc'had eus a ur pez labour
1732
Référence :
GReg
pg entreprendre (Entreprendre, faire un marché., &c., pp.)
a veno
1732
Référence :
GReg
pg gré (Bon gré, de bon gré.)
Ar gresim hag al latin o deus flipet un niver bras a c'herioù eveus al langaj a brezeg ar Vretoned en Breizh-Arvorig hag en Breizh-Veur.
Ar grecim hac al latin o deus flypet un niver bras a c'heryou eveus al langaich a brezecq ar vretoñned eñ Breiz-arvoricq hac eñ Breiz-veur.
1732
Référence :
GReg
pg grec (La langue grecque, & la latine ont pris beaucoup de mots de la langue des anciens Celtes, lorsqu'ils s'appelloient encore Gomariens, & Titans, selon le Reverend Pere Dom Paul Pezron Bernardin, dans son livre, de l'antiquité de la nation & de la langue des Celtes, ou anciens Gaulois.)
ul lod bras a daolioù bazh
ul lod bras a daulyou baz
1732
Référence :
GReg
pg grêle (Une grêle de coups de bâtons.)
Ur c'hlemm am eus da ober anezâ evit un doumaich èn deus graet din.
Ur c'hlemm am eus da ober anezâ, evit un doumaich èn deus graet din.
1732
Référence :
GReg
pg grief (J'ai un grief contre lui pour un tort qu'il m'a fait.)
Ur c'hlemm am eus da ober anezhañ evit ur gaou en deus graet ouzhon.
Ur c'hlemm am eus da ober anezâ, evit ur gaou èn deus great ouzon.
1732
Référence :
GReg
pg grief (J'ai un grief contre lui pour un tort qu'il m'a fait.)
Neb zo lourt a benn.
Nep so lourt a benn.
1732
Référence :
GReg
pg grossier (Un esprit grossier.)
Ne'm eus ket gwelet anezhañ aba 'z eo pareet.
N'em eus qet guëllet anezañ aba zeo pareët.
1732
Référence :
GReg
pg guérison (Je me l'ai point vû depuis sa guérison.)
den a vrezel
dèn a vresell
1732
Référence :
GReg
pg guerre (Homme de guerre.)
Eus a Wengamp eo.
Eus a vengamp eo.
1732
Référence :
GReg
pg Guingamp (Il est de Guingamp.)
Eus a Wengamp eo.
Eus a oëngamp eo.
1732
Référence :
GReg
pg Guingamp (Il est de Guingamp.)
abitant a gêr
abytand a guear
1732
Référence :
GReg
pg habitant (Habitant de Ville.)
abitanted a gêr
abytanted a guær
1732
Référence :
GReg
pg habitant (Habitant de Ville, p.)
hach a vrezel
haich a vresell
1732
Référence :
GReg
pg hache (Haches-d’armes.)
hachoù a vrezel
haichou a vresell
1732
Référence :
GReg
pg hache (Haches-d’armes, p.)
Ken hezr eo an dremm anezhañ.
Qen hézr eo an dremm anezâ.
1732
Référence :
GReg
pg hagard (Il a l’air si hagard.)
Ker ferv eo an dremm anezhañ.
Qer féro eo an dremm anezâ.
1732
Référence :
GReg
pg hagard (Il a l’air si hagard.)
labour a hiramzer
labour a hirr-amser
1732
Référence :
GReg
pg haleine (Travail de longue haleine.)
labour a bellamzer
labour a bell-amser
1732
Référence :
GReg
pg haleine (Travail de longue haleine.)
Référence :
GReg
pg hauteur (Il avoit une hauteur d'ame admirable.)
An Impalaerded a zeu dre choaz hag ar Rouantelezh a Frañs dre heritaj.
An Empalaërded a zeu dre choas, hac ar Rouantélez a Françz dre heritaich.
1732
Référence :
GReg
pg hereditaire (L'Empire est électif, & le Roiaume de France est hereditaire.)
un den a zaou reizh
un dèn a zaou reiz
1732
Référence :
GReg
pg hermaphrodite (id ĕ, de deux ordres)
a veur a seurt
a veur a seurd
1732
Référence :
GReg
pg heteroclite (qui est de diverses qualitez)
a veur a natur
a veur a natur
1732
Référence :
GReg
pg heterogene (qui est de diverses qualitez)
ar bevare lodenn warn-ugent eus a un deiz
ar bévare lodenn varnuguent eus a un deiz
1732
Référence :
GReg
pg heure (la vingt-quatriéme partie du jour)
a eur e eur
a heur-ê-heur
1732
Référence :
GReg
pg heure (D'heure en heure, d'heure à autre.)
a eur da eur
a heur-da-heur
1732
Référence :
GReg
pg heure (D'heure en heure, d'heure à autre.)
a un eur d'eben
a un heûr d'he ben
1732
Référence :
GReg
pg heure (D'heure en heure, d'heure à autre.)
pa'z eus bet e-leizh a gêrioù isfontet gant ar c'hrenoù-douar, perak tra ne ve ket arru kemend-all gant ar gêr a Iz
pa'z eusbet êleiz aguaeryou isfountet gand ar c'hrènou-Douär, pe rac tra ne vézqet arru qement all gand ar guear a js
1732
Référence :
GReg
pg abyme
torridigezh a eus ul lezenn
terridiguez a vès ul léseñ
1732
Référence :
GReg
pg abolir
tremen hep ket a win
trémen hep qet a vin
1732
Référence :
GReg
pg abstenir
trenk a imor hag a gomz
tréncq a ymeur hac a goms
1732
Référence :
GReg
pg aigre
ul lod bras a dud
1732
Référence :
GReg
pg affluence, concours
un den a zegemer mat
un den a ziguemèr mad
1732
Référence :
GReg
un den a ziguemèr mad
un dremm en deveus, a'n dousañ
un drem èn deveus an douçzâ
1732
Référence :
GReg
Rakskrid, air
ur bloavezh mat a ed
ur bloazvez mat a èd
1732
Référence :
GReg
pg abondance
an antre eus a un diviz
an antré eus a un divis
1732
Référence :
GReg
pg exorde
din a vlam
1732
Référence :
GReg
pg blamable
a
1732
Référence :
GReg
Rakskrid, pg de (signifiant le lieu, à la question unde), des (préposition qui marque le temps)
nobl a galon
nobl a galoun
1732
Référence :
GReg
pg genereux (-se, qui a l'ame grande)
a Roazhon e teu
a Roazon e tau
1732
Référence :
GReg
pg (il vient) de (Rennes)
ag e Roazhon e teu
ag e Roëon e ta
1732
Référence :
GReg
pg (il vient) de (Rennes)
donet a ra ag e Roazhon, eus a Roazhon
donet e ra ag e Roëhon, ez e Roëhon
1732
Référence :
GReg
pg (il vient) de (Rennes)
ag an ti
ag en ty
1732
Référence :
GReg
pg de (la maison)
leun a zour
1732
Référence :
GReg
pg (plein) d' (eau)
leun eus a zour
leun vès a zour
1732
Référence :
GReg
pg (plein) d' (eau)
leun a zour
lan a zëur
1732
Référence :
GReg
pg (plein) d' (eau)
leun a zour
laon e zëur
1732
Référence :
GReg
pg (plein) d' (eau)
din a veuleudi
din a veleudy
1732
Référence :
GReg
pg (digne) de (louange)
graet eus a aour hag a arc'hant
great vès a aour hac a arc'hand
1732
Référence :
GReg
pg (composé) d' (or & d'argent)
graet a aour hag a arc'hant
graet a aour hac a ar-c'hand
1732
Référence :
GReg
pg (composé) d' (or & d'argent)
devoutiñ ag e wir
divouteiñ ag e üir
1732
Référence :
GReg
pg debouter (rejetter la requête)
gwelet a ris en derlig unan ag ho mignoned
guëlet e ris en derlicq unon ag hou mignoned
1732
Référence :
GReg
pg (je vis) dernièrement (un de vos amis)
delivret ag ar perilh
delivret ag er perilh
1732
Référence :
GReg
pg du (article) (qui devant un nominatif sing. masc. n'a point d'expression bretonne. Par exemple ; du pain, bara. du vin ; guïn. devant un genitif, il s'exprime par, ar, & en van, par, er. en bas Leon, pour ar, ils disent toujours an. devant un ablatif, du s'exprime par gand, & par eus)
ar poell eus a un diviz
ar poëll eus a un devis
1732
Référence :
GReg
pg fil (Fil d'un discours, suite faite droite & naturelle des parties d'un discours)
an neudenn eus a un diviz
an neudenn eus a un divis
1732
Référence :
GReg
pg fil (Fil d'un discours, suite faite droite & naturelle des parties d'un discours)
ar penn eus a un divis
1732
Référence :
GReg
pg fil (Fil d'un discours, suite faite droite & naturelle des parties d'un discours)
ober fin eus a un dra
ober fin vès a un dra
1732
Référence :
GReg
pg fin (Mettre fin à quelque chose.)
ag an tu arall
ag en tu arall
1732
Référence :
GReg
pg (de l'autre) côté
an donet hag er monet ag ar mor
en donnet , hac er monnet ag er mor
1732
Référence :
GReg
pg flux (Le flux, & le reflux de la mer, Van.)
Kel lies gwech ma welan anezhañ.
Qel lyès guëach ma vellañ anezâ.
1732
Référence :
GReg
pg fois (Toutes les fois que je le vois.)
Ken alies gwech ma welan anezhañ.
Qen alyès guëach ma vellañ anezâ.
1732
Référence :
GReg
pg fois (Toutes les fois que je le vois.)
ar sol ag ar mor
er sol ag er mor
1732
Référence :
GReg
pg fond (Le fond de la mer, Van.)
a holl galon
a oll galoun
1732
Référence :
GReg
pg fond (Du fond du cœur.)
Esper am eus e tigasiñ anezhañ.
Espèr am eus e tigaçziñ anezâ.
1732
Référence :
GReg
pg fort-e (Je me fais fort de l'emmener.)
Na'm [sic] eus ket a chañs
Nam eus qet a chançz.
1732
Référence :
GReg
pg fortune (La fortune m'est contraire, ou ne m'est pas favorable.)
Ken alies a boullad lezr, ken alies a gant skoed
Qen alyès a boullad lezr, qen alyès a gant sqoèd.
1732
Référence :
GReg
pg fosse (Chaque fosse pleine de cuir vaut cent écus.)
Lan eo er fozelloù aga zeur.
Lan ëu er fosellëu ag e zëur.
1732
Référence :
GReg
pg fosse (Les fosses sont pleines d’eau, Van.)
Leun eo ar fozioù a zour.
Leun eo ar fosyou a zour.
1732
Référence :
GReg
pg fosse (Les fosses sont pleines d’eau.)
ur rumm bras a dud
ur rum bras a dud
1732
Référence :
GReg
pg fourmiliere (Une fourmiliere de monde.)
Ar gwez holl a zo goloet a zelioù.
Ar gwéz holl a zô gôlôed a zeliou.
1850
Référence :
GON.II
p.64
N'em eus ket a aon e ve krevoc'h evidoc'h.
N’em eûz kéd a aoun é vé krévoc’h évidhoc’h.
1850
Référence :
GON.II
p.82, livre second, (Je n’ai pas peur qu’il soit plus fort que vous).
Ar park-se a zo goloet a ed.
Ar park-zé a zô golôed a éd.
1850
Référence :
GON.II
p.89, livre second, (Ce champ-là est couvert de blé).
Pegement bennak ma oant daou, n'em boa ket a aon razo.
Pégémeñt-bennâg ma oañd daou, n'em bôa kéd a aonn ra-z-hô.
1850
Référence :
GON.II
p.94, livre second, (Encore qu’ils fussent deux, je ne les craignais pas).
N'en deus ket a annezoù kaer.
N'en deûz kéd a annézou kaer.
1850
Référence :
GON.II
pg annez (Il n'a pas de beaux meubles.)
N'eus ket a aered e Enez-Eusa.
N'eûz kéd a aéred é énez Eûsa.
1850
Référence :
GON.II
pg aer (Il n'y a pas de reptiles, de couleuvres dans l'île d'Ouessant).
Roit ur guchenn anezho din
Rôid eur guchen anézhô d'in
1850
Référence :
GON.II
pg kuchen (Donnez-m'en une petite partie).
Référence :
GON.II
p.70, (Ces campagnes-là sont couvertes de blé).
Grit deomp un alumenn a zek vi.
Grid d'é-omp eunn alumen a zék vî.
1850
Référence :
GON.II
pg alumen (Faites-nous une omelette de dix œufs).
Ur park goloet a ed.
Eur park gôlôed a éd.
1850
Référence :
GON.II
pg a (un champ couvert de blé).
Pep a di a zo degouezhet dezho.
Péb a dî a zô digwézed d'ézhô.
1850
Référence :
GON.II
p.77
A behini eus ar pesked ho pezo-hu ? eus ar silienn.
A béhini eûz ar pesked hô pézô-hu ? eûz ar zilien.
1850
Référence :
GON.II
p.89, livre second, (Duquel des poissons aurez-vous ? De l'anguille).
Ne zoug ket a lien warnañ e-unan.
Né zoug kéd a lienn war-n-hañ hé-unan.
1850
Référence :
GON.II
p.65 (Il ne porte pas de linge sur soi).
Deskiñ a reont ar pezh a c'halleg a renkont gouzout evit ober o c'hoarioù, evit goulenn o ezhommoù, mes dibaot a wech ec'h ouzont a-walc'h evit ober o c'hifridioù.
Deski a reont ar pez a c'hallek a renkont gouzout evit ober ho c'hoariou, evit goulenn ho ezommou, mez dibaot a vech e c'houzont avoalac'h evit ober ho c'hivridiou
1865
Référence :
MBF.to
p. V.
Rikoù 'oa mab ul labourer-douar hag en doa c'hoant ober ur beleg anezhañ; ne gasas ket avat c'hoant e dad da benn, hag o vezañ er skol e zeskadurezh a chomas fraost.
Rikoù oa mab eul labourer-douar hag en doa c'hoant da ober eur beleg anezhan; ne gasaz ket a-vad c'hoant he dad da benn, hag o veza er skol he zeskadurez a jommaz fraost.
1867
Référence :
MGK
Rakskrid VI
E pep bro ar gwir vignoned / N'eus kalz anezho diwanet.
E peb bro ar gwir vignouned / N'euz kalz anezho diouanet.
1867
Référence :
MGK
p59
Setu amañ danevelloù kozh hag o tont a-bell : pevar mil bloaz bennak zo e oant o redek, seizh mil lev eus a Vreizh-Izel !
Setu ama danevellou koz hag o tont a bell : pevar mil bloaz-bennag zo e oant o redeg, seiz mil leo euz a Vreiz-Izel!
1867
Référence :
MGK
Rakskrid V
En ur pod pri, lous da welet, / E voa gwin kozh, gwin a'r gwellañ.
Enn eur pod pri, louz da welet, / E voa gwin koz, gwin ar gwella.
1867
Référence :
MGK
p39
N'eo mat tamall atav, evel a reer amañ, / An holl merc'hed yaouank da vezañ re figus ; / O c'halon zo tener, mat ha karantezus ; / O spered a zo lemm hag a gav euzh bremañ, / Dre ma taolont evezh ouzh tud yaouank ar bed, / Ez eo hadet dibaot ar re fur anezho.
N'eo mad tamall atao, evel a rear ama, / Ann holl merc'hed iaouank da veza re figuz ; / Ho c'haloun zo tener, mad ha karantezuz ; / Ho spered a zo lemm hag a gav euz brema, / Dre ma taolont evez oc'h tud iaouank ar bed, / Ez eo hadet dibaot ar re fur anezho.
1867
Référence :
MGK
p57-58
Ar roue-mañ a c'halvas e-touez pep rumm loened / Louzaouerien e-leizh, hanvet medisined, / A bep seurt anezho : ha re vat ha re fall.
Ar roue-man a c'halvaz e-touez pep rumm loened / Louzaouerien e-leiz, hanvet medisined, / A bep seurt anezho : ha re vad ha re fall.
1867
Référence :
MGK
p104
« Perak, Doue galloudek, c'hwi a dro ar rod vras, / Perak ho peus-hu graet eus ac'hanon, siwazh ! »
» Perak, Doue galloudek, c'houi a dro ar rod vraz, / » Perak ho peus-hu great euz ac'hanoun, siouaz ! »
1867
Référence :
MGK
p121
Paotred yaouank a Vreizh-Izel, ma rankit, eveldomp-ni, kregiñ en ho fuzuilh, dilezer ti ho tad, — n’eo ket me eo her goulenn deoc’h, — evit difenn ho pro, ho peleien hag ho relijion, grit ar pezh en deus graet Yann Pennorz hag e gamaraded, hag ho pezo graet ar pezh a c’houlenn Doue diganeoc’h.
Paotred iaouank a Vreiz-Izel, ma rankit, eveldomp-ni, kregi enn ho fuzil, dilezer ti ho tad, — ne ket me eo her goulenn d’ehoc’h, — evit difenn ho pro, ho peleien hag ho relijion, grit ar pez en deuz great Ian Pennors hag he gamaraded, hag ho pezo great ar pez a c’houlenn Doue diganeoc’h.
1877
Référence :
EKG.I.
p.313
[... ] war e garg a eskop, tud ar bed-mañ n’o doa pe wel : d’hon Tad Santel ar Pab hepken e oa terriñ he eskopti, ha tamm da dud hag a rank sentiñ o-unan ouc’h an Iliz nag ouc’h an eskibien ; rak un eskop eo pastor e eskopti, ha n'eo ket d’ur pastor sentiñ ouc’h e zeñved, mes d’an deñved sentiñ ouc’h o fastor.
[...] var he garg a eskop, tud ar bed-man n’o doa pe vel : d’hon Tad Santel ar Pab epken oa terri he eskopti, ha tamm da dud hag a rank senti ho-unan ouc’h an Iliz nag ouc’h an eskibien ; rak eun eskop eo pastor he eskopti, ha ne ket d’eur pastor senti ouc’h he zenved, mez d’an denved senti ouc’h ho fastor.
1877
Référence :
EKG.I.
p.10-11
Neuze e teuas, eus a Bariz, urzh d’an dud-a-lezenn a Vontroulez da gas an Aotrou de la Marche er-maez eus e eskopti, pe d’hen d[a]stum er prizon.
Neuze e teuas, euz a Baris, urz d’an dud a lezenn a Vontroulez da gas an Aoutrou de la Marche er meaz euz he eskopti, pe d’hen destum [sic "dastum"] er prizoun.
1877
Référence :
EKG.I.
p.11
— Da vihanañ, Per, emeve, amañ ne dapimb ket a c’hwen. — Nann, mes moui, pe gelien-[m]orz, diwar ar c’hezeg, ne lavaran ket avat. — Ne pezo nemet skrabat un tamm hag e nijint kuit.
— Da viana, Per, eme-ve, aman ne dapimb ket a c’hoenn. — Nann, mez moui, pe gelienn-vors, divar ar c’hezek, ne lavaran ket avad. — Ne pezo nemed skrabat eun tamm hag e nijint kuit.
1877
Référence :
EKG.I.
p.72-73
D’ar mare-se, Lesneven a oa ur gêr vras ha brudet, ur gêr hag a oa enni tud a vrezel ha tud a lezenn ; er penn kentañ edo eus a gêrioù Bro-Leon.
D’ar mare-ze, Lesneven a ioa eur gear vraz ha brudet, eur gear hag a ioa ennhi tud a vrezel ha tud a lezenn ; er penn kenta edo euz a geriou Bro-Leon.
1877
Référence :
EKG.I.
p.177
Petra a soñjan ? E feiz, netra a vat ebet, avat. Jañ-Mari a zo sec’h ha rok an tamm anezhañ ; e dri [m]ab o deus an aer da vezañ paotred start, ha n’o deus ket aon rak o skeud.
Petra a zonjan ? E feiz, netra a vad ebed, avad. Jan-Mari a zo seac’h ha rok an tamm anezhan ; he dri vab o deuz an ear da veza potred stard, ha n’o deuz ket aoun rak ho skeud.
1877
Référence :
EKG.I.
p.74
— Kaout a ra dit e vent tud vat, tud a relijion ?
— Kaout a ra d’id e vent tud vad, tud a relijion ?
1877
Référence :
EKG.I.
p.74
Kerkent ha ma voent en em gavet, ec’h ejont da c’houlenn da zibriñ ha da evañ. Mes lavaret e voe dezho, e pep ti, n’oa na tamm na banne ; n’oa ket bet a amzer c’hoazh da boazhat bara, re vintin e oa ; ha n’oa ket a arc’hant en tiez da vont da brenañ gwin na gwin-ardant da Vontroulez. Hag e gwirionez, an traoù a oa gorrenet ker pizh, ma ne voe kavet netra e neblec’h : war-c’hed edo an holl eus ar soudarded.
Kerkent ha m’ouent en em gavet, ec’h ejont da c’houlenn da zibri ha da eva. Mez lavaret e oue d’ezho, e pep ti, n’oa na tamm na banne ; n’oa ket bet a amzer c’hoaz da boazad bara, re vintin oa ; ha n’oa ket a arc’hant enn tiez da vont da brena guin na guin-ardant da Vontroulez. Hag e guirionez, an traou a ioa gorrennet ker piz, ma n’oue kavet netra e neb leac’h : var c’hed edo an oll euz ar zoudarded.
1877
Référence :
EKG.I.
p.169
Ma n’her raje ket e vije emgann etre Kastelliz hag an archerien, n’oa ket da vezañ war zivin, ha neuze an Aotrou’n eskob a vije pennkaoz a varv meur a hini.
Ma n’her raje ket e viche emgann etre Kastelliz hag an archerien, n’oa ket da veza var zivin, ha neuze an Aoutrou’n eskop a viche penn kaoz a varo meur a hini.
1877
Référence :
EKG.I.
p.13
Evelato, a forzh da boaniañ ha da spegañ el leton, gant e ivinoù, e c’hellas dont a-benn eus e daol.
Evelato, a forz da boania ha da spega el letoun, gand he ivinou, e c’hellaz dont a-benn euz he daol.
1877
Référence :
EKG.I.
p.130-131
Kalon tud ar vro a dride a levenez o welet [e] oa, e kreiz kement a zispac’h, ankounac’haet kouent Sant-A[l]bin, ha bep noz e pep ti, pa c’helled lavaret ar pedennoù, rak ne c’helled ket hen ober bemdez, abalamour d’ar republikaned ha d’an dud fall a rede dre ar vro, ha ne felle ket dezho klevet hanv eus a Zoue, bep noz e lavared atav ur "Bater" hag un "Ave Maria" evit pellaat pep droug diouc’h menec’h an abati.
Kaloun tud ar vro a dride a levenez o velet oa, e kreiz kement a zispac’h, ankounac’heat kouent Sant-Aubin, ha bep noz e pep ti, pa c’hellet lavaret ar pedennou, rak ne c’hellet ket hen ober bemdez, abalamour d’ar republikaned ha d’an dud fall a rede dre ar vro, ha ne felle ket d’ezho klevet hano euz a Zoue, bep noz e lavaret atao eur "Bater" hag eun "Ave Maria" evit pellaat pep droug diouc’h menec’h an abati.
1877
Référence :
EKG.I.
p.35
An Aotrou Feburier, abalamour d’e vadelezh ha d’e garantez evit ar paour, abalamour d’e eeunder e-keñver an holl en e vicher a varner-a-beoc’h, a yoa brudet-mat e kêr ha karet kerkoulz gant ar pinvidig evel gant ar paour.
An Aoutrou Feburier, abalamour d’he vadelez ha d’he garantez evit ar paour, abalamour d’he eeunder e kenver an oll enn he vicher a varner-a-beoc’h, a ioa brudet mad e kear ha karet kerkouls gand ar pinvidik evel gand ar paour.
1877
Référence :
EKG.I.
p.188
Lavaret deoc’h petra a rae a vat e Plouared, n'eo ket aes din, rak ne rae vad ebet.
Lavaret d’ehoc’h petra rea a vad e Plouaret, ne ket eaz dign, rak ne rea vad ebed.
1877
Référence :
EKG.I.
p.87
Petra ’ta, va den mat, eme egile, un dra bennak a ziaes a c’hoari ganeoc’h, diouzh ar pezh a welan ? — Ya-da, ha nec’het-bras on zoken.
Petra ’ta, va den mad, eme egile, eun dra-bennag a ziez a c’hoari ganeoc’h, dioc’h ar pez a velan ? — Ia da, ha nec’het braz ounn zoken.
1877
Référence :
EKG.I.
p.91-92
Ar c’horonal avat ne deue ket war-dro, re a aon en doa rak Plougerneiz, a yoa chomet ker rok dirazañ.
Ar c’holonel avad ne deue ket var dro, re a aoun en doa rak Plougerneiz, a ioa chommet ker rok dirazhan.
1877
Référence :
EKG.I.
p.236
Ne vezo kanet nemet kanaouennoù a vrezel, a lakay kalon an holl da dridal, ha, da ziwezhañ, ec’h azezimp holl ouc’h an daol evit dibriñ, evel breudeur, ur fest ha ne vanko ennañ na cher vat leizh-kof, na gwin kozh da evañ gant ar skudell.
Ne vezo kanet nemed kanaouennou a vrezel, a lakai kaloun an oll da dridal, ha, da ziveza, ec’h azezimp oll ouc’h an daol evit dibri, evel breudeur, eur fest ha ne vanko ennhan na cher-vad leiz kof, na guin koz da eva gand ar skudel.
1877
Référence :
EKG.I.
p.176
Me ne'm boa ket a c’hoant da lojañ e kêr.
Me n’em oa ket a c’hoant da loja e kear.
1877
Référence :
EKG.I.
p.63
Mat, achu e lizher hag e lavar din ne chomo ken em mereuri ma ne ran ket outañ a lizher-ferm, rak aon en deus, mar chomfe dilizher, da vezañ taolet er-maez gant e wreg hag e vugale pa soñjo nebeutañ.
Mad, achu he lizer hag e lavar dign ne jommo ken em mereuri ma ne ran ket outhan a lizer-ferm, rak aoun en deuz, mar chomfe dilizer, da veza taolet er meaz gand he c’hreg hag he vugale pa zonjo nebeuta.
1877
Référence :
EKG.I.
p.92
C’hwi a neveza ar gloazioù / A Jezuz-Krist dre ho fazioù, / Kel lies ma sakramantit, / Ha ma rit karg beleg ebet.
C’houi a neveza ar glaziou / A Jesus-Krist dre ho faziou, / Kel liez ma sakramantet, / Ha ma rit karg belek ebed.
1877
Référence :
EKG.I.
p.104-105
E hanv 'oa Mirabeau, un alvokad glabouser a Bariz.
He hano oa Mirabeau, eun alvokad glabouser a Baris.
1877
Référence :
EKG.I.
p.175
Kaout a rae d’an dud diskiant-se e c’helljent displantañ eus a galon an den ar soñj a Zoue, abalamour ma ne lezent e hanv nag e skeudenn na war goad, na war gwer, na war maen.
Kaout a rea d’an dud diskiant-se e c’helchent displanta euz a galoun an den ar sonj a Zoue, abalamour ma ne lezent he hano nag he skeuden na var goat, na var guer, na var mean.
1877
Référence :
EKG.I.
p.172-173
Mar gell an Aotrou manac’h reiñ deomp pep a damm ha pep a wele, me garfe chom amañ da lojañ e-kreiz ar c’hoadoù.
Mar gell an Aoutrou manac’h rei d’eomp peb a damm ha peb a vele, me garfe chomm aman da loja e kreiz ar c’hoajou.
1877
Référence :
EKG.I.
p.58
— Daoust perak e teu an dud-se d’am direnkañ-me amañ ? Daoust ha n’int ket evit lezer ac’hanon da ober va labour, a holl va nerzh, ha da bediñ Doue a-greiz va c’halon ?
— Daoust perag e teu an dud-se d’am direnka-me aman ? Daoust ha n’int ket evit lezer ac’hanoun da ober va labour, a oll va nerz, ha da bedi Doue a greiz va c’haloun ?
1877
Référence :
EKG.I.
p.55
Per evit lavaret se n’oa ket a zroug ennañ ; n’en doa ken c’hoant nemet da dremen un tamm amzer en ur c’hoapaat.
Per evit lavaret se n’oa ket a zroug ennhan ; n’en doa ken c’hoant nemed da dremen eun tamm amzer en eur c’hoapaat.
1877
Référence :
EKG.I.
p.72
Diouc’h ma’m eus klevet ganeoc’h, ne deu ken a soudarded war-dro leandi Sant-A[l]bin.
Diouc’h ma’m euz klevet ganeoc’h, ne deu ken a zoudarded var dro leandi Sant-Aubin.
1877
Référence :
EKG.I.
p.50
Kerkent e voe serret e veg da bep hini, rak aon a deuas dezho na vije holl chouanted ar vro kuzhet er c’hogn-se : ur chouant a rae aon da gant republikan, rak ar chouanted o doa kalon, pa’z eo gwir ec’h en em gannent evit Doue, ha n’o doa ket a spont rak ar marv.
Kerkent e oue serret he veg da bep hini, rag aoun a deuaz d’ezho na viche oll chouanted ar vro kuzet er c’hougn-ze : eur chouant a rea aoun da gant republikan, rag ar chouanted o doa kaloun, pa’z eo guir ec’h en em gannent evit Doue, ha n’o doa ket a spount rag ar maro.
1877
Référence :
EKG.I.
p.40
N’oa parrez ebet na gomzed enni a Fañch Vihan, ha n’eo ket hep souezh, rak reiñ a rae alioù ha louzeier, evit netra, da gement hini a deue d’her c’haout.
N’oa parrez ebed na gomzet ennhi a Fanch Vian, ha ne ket ep souez, rak rei a rea aliou ha louzeier, evit netra, da gement hini a deue d’her c’haout.
1877
Référence :
EKG.I.
p.180
Un dervezh, Per a yoa aet, gant e jav, da gerc’hat ur c’harrad bezhin digaset dezhañ da Dreizh-ar-Gordenn gant ur vag a Garanteg.
Eun dervez, Per a ioa eat, gand he jao, da gerc’hat eur c’harrad bezin digaset d’ezhan da Dreiz-ar-Gordenn gand eur vak a Garantek.
1878
Référence :
EKG.II
p.175
Er bloaz 1815, p’en em savas adarre ar vro a-enep Bonapart, distro a enezenn Elb, an Aotrou marquis [sic] de la Boëssière, en doa hen anavezet mat e-pad an dispac’h bras, a lavaras da unan eus e dud, a deue da Vro-Leon, mont da ober e c’hourc’hemennoù d’e vignon Visant Kaer, en doa ken alies roet bag dezhañ da dreuziñ ar mor.
Er bloaz 1815, p’en em zavaz adarre ar vro a enep Bonapart, distro a enezen Elb, an Aoutrou marquis de la Boëssière, en doa hen anavezet mad epad an dispac’h braz, a lavaraz da unan euz he dud, a deue da vro Leon, mont da ober he c’hourc’hemennou d’he vignoun Visant Caer, en doa ken aliez roet bag d’ezhan da dreuzi ar mor.
1878
Référence :
EKG.II
p.185-186
Mard oa bet a-raok c’hoarzh e-touez ar soudarded, bremañ ez eus muioc’h c’hoazh. — Ha n’oa ket farsus ivez gwelet ur soudard kaotet e varv dezhañ a yod gant ur vaouez ?
Mar doa bet araok c’hoarz etouez ar zoudarded, breman ez euz muioc’h c’hoaz. — Ha n’oa ket farsuz ive guelet eur zoudard kaotet he varo d’ezhan a iod gand eur vaouez ?
1878
Référence :
EKG.II
p.71
Evidon-me, n’on ket inouet ; va c’halon, a gav din, a astenn o komz a dud heñvel ouc’h tud Penn-an-Nec’h.
Evidoun-me, n’oun ket inouet ; va c’haloun, a gaf d’ign, a astenn o komz a dud henvel ouc’h tud Penn-an-Neac’h.
1878
Référence :
EKG.II
p.180
Lazhit ac’hanon, emezañ ; hag e c’hoantae kreñvaat e vouezh ; lazhit ac’hanon, n’em beus ket a aon.
Lazit ac’hanoun, emez-han ; hag e c’hoantea krenvaat he vouez ; lazit ac’hanoun, n’em beuz ket a aoun.
1878
Référence :
EKG.II
p.95
— Livirit din, maouez, emezañ, ha mat eo ho kwelien ? — Sell, tañva anezhañ, eme Janed, en ur dennañ he bazh er-maez eus ar pod, hag en ur frotañ he fenn leun a yod ouc’h barv ar soudard.
— Livirit dign, maouez, emez-han, ha mad eo ho kuelien ? — Sell, tanva anezhan, eme Jannet, en eur denna he baz er meaz euz ar pod, hag en eur frota he fenn leun a iod ouc’h baro ar zoudard.
1878
Référence :
EKG.II
p.70-71
— Ya, gwir a leverez ; mes tud ar vro-mañ n’int ket bet diotoc’h eget ar re all. Evidon-me, a gav din o deus zoken betek re a skiant.
— Ia, guir a leverez ; mez tud ar vro-man n’int ket bet diotoc’h eget ar re-all. Evidom-me, a gaf d’ign o deuz zoken betek re a skiant.
1878
Référence :
EKG.II
p.127
— N’out ket beleg ? Petra out 'ta neuze ? — Me eo Paol ar Forn, a vourk Lambaol-Gwitalmeze.
— N’out ket belek ? Petra out-ta neuze ? — Me eo Paol ar Fourn, a vourk Lambaol-Guitalmeze.
1878
Référence :
EKG.II
p.189
C’hoant kaout beleien o doa ; ne gavjont ket a veleien, mes kaout a rejont ar pezh a blije meurbet dezho.
C’hoant kaout beleien o doa ; ne gafchont ket a veleien, mes kaout a rechont ar pez a blije meurbed d’ezho.
1878
Référence :
EKG.II
p.71
Ar c’habiten a c’hourc’hemennas d’e soudarded en em rannañ a vandennoù a c’hwec’h, evit kelc’hañ an ti tro-war-dro. Eñ a zalc’he ugent gantañ evit mont e-barzh.
Ar c’habiten a c’hourc’hemennaz d’he zoudarded en em ranna a vandennou a c’houeac’h, evit kelc’ha an ti tro-var-dro. Hen a zalc’he ugent gant-han evit mont ebarz.
1878
Référence :
EKG.II
p.165
Petra e oa ar gwellañ din da ober ? N’oan ket evit chom eno, a-zioc’h pont Keraouell, evel ur maen en ur c’hleuz ; ret e oa din mont a-raok pe dont a-dreñv, unan a zaou.
Petra oa ar guella dign da ober ? N’oan ket evit chom eno, azioc’h pount Keraouell, evel eur mean enn eur c’hleuz ; red oa dign mont araok pe dont adren, unan a zaou.
1878
Référence :
EKG.II
p.23
Paeañ an teil, charreet ane[zh]añ ul lev hanter, gant kastell-estek ha pemp a gezeg, se zo arc'hant, a lâran dit !
Paean an teil, charreet anean ul leo hanter, gand kastel-estek ha pemp a gezek, ze zo arc'hant, a laran d'it !
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Lâr din Job ; se, koulskoude, na sell ket ac'hanon, mes kement ha kaozeal, bepred e teue, d'ar Sadorn, ur gelaouenn, he hanv "an Democrate ?"
Lar d'in Job ; ze, koulskoude, na zell ket ac'hanon, mes kement ha kozeal, bepred e teue, d'ar zadorn, eur geloen, he hano "an Democrate ?"
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Koulskoude, gwechall, ne oa ane[zh]añ nemet ur c'hozh tamm min, ur veskailhez lous ha dizoare : bec'h e vije bet krediñ d'an neb en dije en gwelet evel-se, e vije bet eno danve[z] un tamm houarn
Koulskoude, gwech-all, ne oa anean nemet eur c'hoz tamm min, eur veskaillez louz ha dizoare : bec'h e vije bet o kredi d'an neb en dije hen gwelet evel-ze, e vije bet eno danve eun tamm houarn
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Pehini ac'hanoc'h, ma lennerien, en ur lakaat an tan war un alumetezenn, d'an noz, er devalijenn, na'n neus ket gwelet, o sevel diwar e voest chimikez, evel ur vogedenn lugernus ?... Se a c'hoarvez peurvuiañ pa ve[z] gleb an amzer ha mouest an alumetez.
Pehini ac'hanoc'h, ma lennerien, en eur lakaat an tan war eun alumetezenn, d'an noz, er devalijen, n' an euz ket gwelet, o sevel diwar e voest chimikez, evel eur vogedenn lugernuz ?... Ze a c'hoarvez peurvuian pa ve gleb an amzer ha mouest an alumetez.
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Ma tremenfe unan ane[zhe] da Vaer, paourkaezh marc‘hadourien deus bourk Plounevez, paket ho stal, hag et da redek heñcho[ù] Breizh-izel... ‘n ur ganañ ur werz diwar-benn ar fentusañ « Conseil municipal » a vefe neuze en Frañs.
Ma tremenfe unan ane da Ver, paour kez marc‘hadourien deuz bourk Plounevez, paked ho stal, hag ed da redek hincho Breiz-izel... ‘n eur ganan eur werz diwar-benn ar fentusan « Conseil municipal » a vefe neuze en Frans.
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1
Ar goaven [sic] pe ar skarzhadur a sav, evel-se, diwar houarn teuzet, a ve[z] groet ane[zh]i "kaoc'h-houarn".
Ar goavenn pe ar skarzadur a zav, evel-ze, diwar houarn teuzet, a ve groet anei "koc'h-houarn".
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
Abalamour d'ar vogedenn lugernus-se a sav diwarnañ, an danve[z] a ve[z] lakaet war ar chimikez, a ve[z] groet ane[zh]añ "Fosfor". "Fosfor" a zo ur gir gregach a dalv memes tra 'vel "Lucifer" en latin, ha taol-gouloù, en brezhoneg.
Abalamour d'ar vogedenn lugernus-ze a zav diwar-n-an, an danve a ve lakaet war ar chimikez, a ve groet anean "Fosfor". "Fosfor" a zo eur gir gregach a dalv memez tra vel "Lucifer" en latin, ha tol-goulou, en brezonek.
1898
Référence :
KZVR
Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.1
E-tal din c'hoazh e zo ur beleg breton eus a Vro-Leon, an Ao. Kerjean, person Lambaol-Gwimilio, ur gavadenn evidon hag a dalv aour !
E-tal d'in c'hoaz e zo eur belek breton euz a Vro-Leon, an Au. Kerjean, person Lampaul-Gwimilio, eur gavaden evidon hag a dalv aour !
1903
Référence :
MBJJ
p25
ag an deiz kentañ
ag en dé ketan
1904
Référence :
DBFV
pg ag (dès le premier jour)
a
ag
1904
Référence :
DBFV
pg ag (prép. de ; s'emploie surtout devant l'article et les possessifs commençant par une voyelle)
a dri blank ar livr
a dri blank er livr
1904
Référence :
DBFV
pg a1 (à trois sous la livre)
hag a pa yaen
hag a pe ien
1904
Référence :
DBFV
1a (et quand j'allais)
ag e men
ag émen
1904
Référence :
DBFV
pg ag (d'où)
seizh a vugale
seih a vugalé
1904
Référence :
DBFV
pg. a1 (sept enfants)
Ez a-belec'h out ? Ez a Eusa
Ez a beleac'h oud ? Ez a eussa
1909
Référence :
BROU
p. 236
Bremañ-souden me 'urcho ac'hanot
Brema zouden me urcho ac'hanod
1909
Référence :
BROU
p. 435 (mettre à la raison)
uc'hel an tamm anezhañ
uc'hal an tamm anézha
1909
Référence :
BROU
p. 427 (il est bien arrogant)
korrig ne reer ken anezhañ
kourrik ne rear ken anezha
1909
Référence :
BROU
p. 403 (on ne l'appelle que le Nain)
hennezh a zo uc'hal an tamm anezhañ
hennez a zo uc'hal an tamm anezha
1909
Référence :
BROU
p. 253 (d'un homme un peu prétentieux on dit hennez a zo uc'hal an tamm anezha)
Adaqi, mamm Bena, a oa anezhi ur gaer a vaouez, ha dezhi bout diwar gouenn ramzed an Noz.
Adaqi, mamm Bena, a oa anezi eur gaer a vaouez, ha d’ezi bout diwar gouenn ramzed an Noz.
1923
Référence :
SKET
p.41
War al leurennoù pavezet, kemeret ganto da baouezlec’h, brezelourien uhel-ventek, deut a vro an Teir-Stêr a zibenvest hag a hual o c’hezeg ; meskañ a ra ar gwragez hag ar vugale anezho en-dro d’an tantadoù ha, war an hent o kas d’an aven, Maponos a Geneta, o kenstouiñ o fennadoù-blev melen-aour, a stok, o divjod o pokañ an eil d’egile en ur c’hoarzhin.
War al leurennou pavezet, kemeret ganto da baouezlec’h, brezelourien uhel-ventek, deut a vro an Teir-Stêr a zibenvest hag a hual o c’hezeg ; meska a ra ar gwragez hag ar vugale anezo en-dro d’an tantadou ha, war an hent o kas d’an aven, Maponos a Geneta, o kenstouï o fennadou bleo melen-aour, a stok, o dioujod o poka an eil d’egile en eur c’hoarzin.
1923
Référence :
SKET
P.15
Ar par a zo ar penn, ar gouzoug hag ar choug anezhañ hirvlevek, e doare ur moue ; ar barez-hi n’he deus ket a voue….
Ar par a zo ar penn, ar gouzoug hag ar choug anezan hir-vlevek, e doare eur moue ; ar barez-hi n’he deus ket a voue….
1923
Référence :
SKET
p.17
Meneziek eo, koadet-stank ha leun a varmouzien hag a olifanted […].
1923
Référence :
SKET
p.18
An anv a « Tir ar Maouezed », graet anezho gant Segobranos, a zeufe marteze eus ur voaz heuliet gwechall gant ar vroiz, ar Wanched, e-keñver o ostizidi.
An ano a « Tir ar Maouezed », graet anezo gant Segobranos, a zeufe marteze eus eur voaz heuliet gwechall gand ar vroïz, ar Ouanched, e-kenver o ostizidi.
1923
Référence :
SKET
p.18
E Brigantion e savis war lestr da c’hounit Korbilo, hag eus ar gêr-se, en aber al Liger, e rann gornok Galia, e teuis en-dro da Vriganis ha bro al Lingoned, goude un diankadenn a nav bloaz.
E Brigantion e savis war lestr da c’hounit Korbilo, hag eus ar gêr-ze, en aber al Liger, e rann gornok Galia, e teuis en-dro da Vriganis ha bro al Lingoned, goude eun diankadenn a nao bloaz.
1923
Référence :
SKET
p.19
Ha kollet da viken an holl deñzor-se a skiant !
Ha kollet da viken an holl denzor-ze a skiant !
1923
Référence :
SKET
p.20-21
Ouzhpenn, e lavar ar C’hresianed en devoe Herakles eus Keltina un eil-vab, peurheñvel ouzh ar c’hentañ, a voe roet dezhañ gant e gerent an anv a « Galatos » (3).
Ouspenn, e lavar ar C’hresianed en devoe Herakles eus Keltina eun eil-vab, peur-henvel ouz ar c’henta, a voe rôet d’ezan gand e gerent an ano a « Galatos » (3).
1923
Référence :
SKET
p.32
E dog erienet-ledan bou[n]tet gantañ war gil e benn, e tresas an Tad gant penn e vazh ur bras a gelc’h-hud en-dro d’ar gov.
E dog erienet-ledan boutet [sic] gantan war gil e benn, e tresas an Tad gant penn e vaz eur bras a gelc’h-hud en-dro d’ar gof.
1923
Référence :
SKET
p.37
Ha dezho kaout da vevañs kig-gouez, frouezh ha mel nemetken, ha dour hepken da evadur, ne viras ket kement-se outo a vezañ bras, ha kaer, ha kreñv ; nag a welout, digoumoul o hoal-vat ha difazi o yec’hed, heol un hañv ha pevar-ugent o c’houlaouiñ ar c’hoadoù hag erc’h ur goañv ha pevar-ugent o sammañ an douar hag ar barroù-gwez.
Ha d’ezo kaout da vevans kig-gouez, frouez ha mel nemetken, ha dour hepken da evadur, ne viras ket kement-se outo a veza bras, ha kaer, ha krenv ; nag a welout, digoumoul o hoal-vat ha difazi o yec’hed, heol eun hanv ha pevar-ugent o c’houlaoui ar c’hoadou hag erc’h eur goanv ha pevar-ugent o samma an douar hag ar barrou-gwez.
1923
Référence :
SKET
p.49
Na vevet, na ouennet en ho touez na paotr na plac’h gwan a spered, pe glañvidik, pe nammet en o c’horf, en o fenn pe en o izili !
Na vevet, na ouennet en ho touez na paotr na plac’h gwan a spered, pe glanvidik, pe nammet en o c’horf, en o fenn pe en o izili !
1923
Référence :
SKET
p.51
Keit ha ma pade an engweladenn-se, an doue hag an doueez a oa ouzh o ambroug pennañ renerien ha henaourien ar boblad, ul laz-telennañ hag ul laz-kanañ, gwarded-enor anezho tri-ugent paotr yaouank bet dibabet e-touez ar re vrasañ, ar re greñvañ, ar re gaerañ, hag ur strollad a dri-ugent plac’h yaouank diuzet etre ar re goantañ hag ar re c’hlanañ.
Keit ha ma pade an engweladenn-ze, an doue hag an doueez a oa ouz o ambroug penna renerien ha henaourien ar boblad, eul laz-telenna hag eul laz-kana, gwarded-enor anezo tri-ugent paotr yaouank bet dibabet e-touez ar re vrasa, ar re grenva, ar re gaera, hag eur strollad a dri-ugent plac’h yaouank diuzet etre ar re goanta hag ar re c’hlana.
1923
Référence :
SKET
p.63
Da reiñ bod d’ar Breur ha d’ar C’hoar ur c’haer a di a oa bet savet e kreiz bro-Vanos.
Da rei bod d’ar Breur ha d’ar C’hoar eur c’haer a di a oa bet savet e kreiz bro-Vanos.
1923
Référence :
SKET
p.64
Ar rouanez hag an henaourien, digammwidre o ene, a veze dalc’hmat leun a eeunded hag a furnez.
Ar rouanez hag an henaourien, digammwidre o ene, a veze dalc’hmat leun a eeunded hag a furnez.
1923
Référence :
SKET
p.68
Ar baotred, diouzh o zu, a oa e-keñver ar plac’hed yaouank leal ha leun a enor ; ne glaskent nag o zouellañ nag o gwallañ ; ha ne save etrezo na droug na kenoaz diwar-benn merc’hed.
Ar baotred, diouz o zu, a oa e-kenver ar plac’hed yaouank leal ha leun a enor ; ne glaskent nag o zouella nag o gwalla ; ha ne save etrezo na droug na kenoaz diwar-benn merc’hed.
1923
Référence :
SKET
p.68
Tarv galloudek, karet gant Aventia ha Virionia, tad-kozh roue, setu da ouenn, setu da wad, setu da vab, glan a bep terridigezh da Lezenn.
Taro galloudek, karet gand Aventia ha Virionia, tad-koz roue, setu da ouenn, setu da wad, setu da vab, glan a bep terridigez da Lezenn.
1923
Référence :
SKET
p.71
War o fenn ur c’haer a vouead melen-aour a skeude ar gwagennadoù hag ar rodelladoù anezhañ o zal glan hag o mell gouzoug gwenn-kann.
War o fenn eur c’haer a vouead melen-aour a skeude ar gwagennadou hag ar rodelladou anezan o zal glan hag o mell-gouzoug gwenn-kann.
1923
Référence :
SKET
p.73
E-touez ar Gelted ez oa ar skoed (skêto-) mentet bras pe vihan, neuziet kelc’hiek, hir-gelc’hiek pe hir-garrezennek, da zanvez dezhañ rusk, prenn pe aozilh goloet a lêr, pe metal nemetken (ur follenn arem gwagennet peurliesañ).
E-touez ar Gelted ez oa ar skoed (skêto-) mentet bras pe vihan, neuziet kelc’hiek, hir-gelc’hiek pe hir-garrezennek, da zanvez d’ezan rusk, prenn pe aozilh golôet a ler, pe metal nemetken (eur follenn arem goagennet peurliesa).
1923
Référence :
SKET
p.78
Ur boaz leun a furnez eo a reizhe an ermaeziadegoù e-touez diskennidi Manos er vro-Wenn.
Eur boaz leun a furnez eo a reize an ermaeziadegou e-touez diskennidi Manos er vro-Wenn.
1923
Référence :
SKET
p.87
Tri hirlestr eus ar C’hreisteiz ez oant, warno pep a dri-ugent den, mentek, dremmet-kazugel, dezho blev droukliv touz war ar rakpenn ha didouz-hir war ar c’hilpenn anezho.
Tri hir-lestr eus ar C’hreisteiz ez oant, warno peb a dri-ugent den, mentek, dremmet-kazugel, d’ezo bleo drouk-liou touz war ar rak-penn ha didouz-hir war ar c’hilpenn anezo.
1923
Référence :
SKET
p.97
Pep a vloaz n’oa ken etrezo, hag int ker skiantek ha ker skiantek, ker fur ha ker fur, ker kaer ha ker kaer.
Peb a vloaz n’oa ken etrezo, hag int ker skiantek ha ker skiantek, ker fur ha ker fur, ker kaer ha ker kaer.
1923
Référence :
SKET
p.98
A se out dellezek hag evit mad an holl eo e reni ha dindan da renadur, kerkoulz ha dindan renadur da ziskennidi, e kresko bagad an alc’houeder Alouda hag e teuio d’ur bobl vras ha galloudek.
A ze out dellezek hag evit mad an holl eo e reni ha dindan da renadur, kerkouls ha dindan renadur da ziskennidi, e kresko bagad an alc’houeder Alouda hag e teuio d’eur bobl vras ha galloudek.
1923
Référence :
SKET
p.106
Houmañ, gant he biz-meud glebiet a halo, a dresas war dal an den yaouank arouez sakr ar gwarez hag an trec’h (1).
Houman, gant he biz-meud glebiet a halo, a dresas war dal an den yaouank arouez sakr ar gwarez hag an trec’h (1).
1923
Référence :
SKET
p.106
Distrouezhañ al leur a rejont, stummañ logelloù-annez ha sevel un difenn a voe graet anezhañ an anv a Vanobriga « kreñvlec’h Manos ».
Distroueza al leur a rejont, stumma logellou-annez ha sevel eun difenn a voe graet anezan an ano a Vanobriga « krenvlec’h Manos ».
1923
Référence :
SKET
p.119
Betek el lec’h-se e rankent bezañ noz-deiz bepred war evezh, rak, dre en em silañ a enezenn da enezenn war o bagoù pilprennek, e-kuzh an deil haleg a-soubl a-us d’ar red, ar raoskl hag ar broen en o sav war c’horre an dour, e teue Erkuniz, war greiz an deiz zoken, da skeiñ outo o daredoù.
Beteg el lec’h-se e rankent beza noz-deiz bepred war evez, rak, dre en em sila a enezenn da enezenn war o bagou pilprennek, e-kuz an deil haleg a-soubl a-us d’ar red, ar raoskl hag ar broën en o sav war c’horre an dour, e teue Erkuniz, war greiz an deiz zoken, da skei outo o daredou.
1923
Référence :
SKET
p.119
Krugelloù a savent ha war al leinoù anezho e stumment pep a azeuldi, sked-holl gant aouradur ha livadurioù.
Krugellou a savent ha war al leinou anezo e stumment peb a azeuldi, sked-holl gand aouradur ha livaduriou.
1923
Référence :
SKET
p.120
Ur gompezennad ec’hon a beurvanoù hag a goadoù n’eo ken, uhel ha sec’h diouzh ar c’hreisteiz etrezek an Erkunia, izel ha gleb avat diouzh an hanternoz a-hed ar mor.
Eur gompezennad ec’hon a beurvanou hag a goadou n’eo ken, uhel ha sec’h diouz ar c’hreisteiz etrezeg an Erkunia, izel ha glep avat diouz an hanternoz a-hed ar mor.
1923
Référence :
SKET
p.125
Evit mirout da viken ar vro en doa gounezet, e reas Nemetos sevel dre-holl difennoù ec’hon kelc’hiek pe hirgelc’hiek, anezho pep a gleuz pe veur a hini, ha savennoù-douar, kement eus ar re-mañ hag a gleuzioù.
Evit mirout da viken ar vro en doa gounezet, e reas Nemetos sevel dre-holl difennou ec’hon kelc’hiek pe hirgelc’hiek, anezo peb a gleuz pe veur a hini, ha savennou-douar, kement eus ar re-man hag a gleuziou.
1923
Référence :
SKET
p.127
Dre greiz nozvezh al lazhadeg, ul leñvadeg a boan, a gasoni, hag a vallozh a savas a-ziwar an holl ranndir etre an Albis hag ar Visuria hag a bignas d’an neñv.
Dre greiz nozvez al lazadeg, eul lenvadeg a boan, a gasoni, hag a valloz a savas a-ziwar an holl rann-dir etre an Albis hag ar Visuria hag a bignas d’an nenv.
1923
Référence :
SKET
p.128
Heñchet gant ar vran Vesakos, Drutos, mab Karros, a zeuas, goude, eus ar vro-Wenn, gantañ pevar mil pemp kant a baotred ha pevar mil pemp-kant a blac’hed yaouank, nav mil den en holl.
Henchet gand ar vran Vesakos, Drutos, mab Karros (2), a zeuas, goude, eus ar vro-Wenn, gantan pevar mil pemp kant a baotred ha pevar mil pemp kant a blac’hed yaouank, nao mil den en holl.
1923
Référence :
SKET
p.130
Un doare dibar a gizhier gouez.
eun doare dibar a gizer gouez
1923
Référence :
SKET
p.168, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Une espèce particulière de chats sauvages".
Maros, mab Roviros ! ur mat ha gwirion a baotr ! un hael ha kadarn hini !
Maros, mab Roviros ! eur mat ha gwirion a baotr ! eun hael ha kadarn hini !
1923
Référence :
SKET
p.134
Enket en ur c’hognad eus an enezenn, goude un taer a stourmad, ne voe ket hir ma voent lazhet holl, an daouzek a oa anezho, gant o rener.
Enket en eur c’hognad eus an enezenn, goude eun taer a stourmad, ne voe ket hir ma voent lazet holl, an daouzek a oa anezo, gand o rener.
1923
Référence :
SKET
p.135
An heklev a se a gaver en danevelloù a ra Aristoteles (384-322), Ephoros (340), Eudemos a [Rodez] (340), Nikolaos a Zamas, Elianos, Timagenos, hag all, eus ar stourmadoù a renkas ar Gelted ren ouzh an tonnoù-mor (Jullian, "Hist. de la Gaule", I, pp. 229-30, 238-40 ; D’Arbois, "Principaux auteurs de l’Antiquité à consulter sur l’histoire des Celtes", 1902, pp. 55, 59).
An hekleo a ze a gaver en danevellou a ra Aristoteles (384-322), Ephoros (340), Eudemos a Rhod (340), Nikolaos a Zamas, Elianos, Timagenos, hag all, eus ar stourmadou a renkas ar Gelted ren ouz an tonnou-mor (Jullian, Hist. de la Gaule, I, pp. 229-30, 238-40 ; D’Arbois, Principaux auteurs de l’Antiquité à consulter sur l’histoire des Celtes, 1902, pp. 55, 59).
1923
Référence :
SKET
p.147 "Taolenn-amzeroniez evid istor ar Gelted".
Pell-pell araozañ edo bremañ, kelc’hiet-holl a flammoù, ha war-nezik en em unaniñ gant an heol, a oa aet traoñ ar gantenn anezhañ stok ouzh ar mor.
Pell-pell araozan edo breman, kelc’hiet-holl a flammou, ha war-nezik en em unani gand an heol, a oa aet traon ar gantenn anezan stok ouz ar mor.
1924
Référence :
SKET.II
p.39
— Piv out-te, eme ar ramz, hag a belec’h e teuez ?
— Piou out-te, eme ar ramz, hag a belec’h e teuez ?
1924
Référence :
SKET.II
p.42
A-vec’h ma ’z out deut er-maez a vugel, hag e teuez d’al lec’h ma paouez gant e redadenn Kozhiad pep abardaevezh.
A-vec’h ma ’z out deut er-maez a vugel, hag e teuez d’al lec’h ma paouez gand e redadenn Koziad peb abardaevez (2).
1924
Référence :
SKET.II
p.44
Holl, yaouank ha kozh, bras ha bihan, war ar bre pe er gompezenn, en douar-bras pe en inizi, ez arc’hont skoazell an Aotrou e gant a anvioù, ar Mestr e gant a arzoù, ar Roue e liesroadoù.
Holl, yaouank ha koz, bras ha bihan, war ar bre pe er gompezenn, en douar-bras pe en inizi, ez arc’hont skoazell an Aotrou e gant a anoiou, ar Mestr e gant a arzou, ar Roue e lïesrôadou.
1924
Référence :
SKET.II
p.5
Ha setu pe neuz a oa d’ar c’hreñvlec’h : ur voger-dro vras kelc’hiek gwennet gant raz hag, en diabarzh anezhi, un niver klozioù o terc’hel pep a di-annez gant an adtiez anezhañ (2).
Ha setu pe neuz a oa d’ar c’hrenvlec’h : eur voger-dro vras kelc’hiek gwennet gant raz (1) hag, en diabarz anezi, eun niver kloziou o terc’hel peb a di-annez gand an adtïez anezan (2).
1924
Référence :
SKET.II
p.8
Hemañ a oa gantañ en e gerc’hen un doneg verr lien gwenn bevennet a limestra a oa stardet en e zargreiz dre ur gouriz a-liv gant an doneg.
Heman a oa gantan en e gerc’hen eun doneg verr lïen gwenn bevennet a limestra a oa stardet en e zargreiz dre eur gouriz a liou gand an doneg.
1924
Référence :
SKET.II
p.12
Dezho ez oa pep a dri zezh hag a roe bemdez pep a nav c’helorniad laezh, ar pezh a rae, eus an eil abardaez d’egile, ur c’helorniad ha pevar-ugent a veze lakaet holl da vezur advibien Vissurix.
D’ezo ez oa peb a dri zez hag a rôe bemdez peb a nao c’helorniad laez, ar pez a rae, eus an eil abardaez d’egile, eur c’helorniad ha pevar-ugent a veze lakaet holl da vezur advibien Vissurix.
1924
Référence :
SKET.II
p.15
Bemdez-c’houloù, war ar c’hlazenn kelc’hiet a wez-tilh a oa dirak toull-dor ar c’hreñvlec’h [4], e pleustre ar bugel war deurel e gelc’hig, e zaou c’hoaf hag e zaouzek saezh.
Bemdez-c’houlou, war ar c’hlazenn kelc’hiet a wez-tilh a oa dirak toull-dor ar c’hrenvlec’h (4), e pleustre ar bugel war deurel e gelc’hig, e zaou c’hoaf hag e zaouzek saez.
1924
Référence :
SKET.II
p.19
Ur varzhenn a blac’h ez oa ar Brigia-se, pa ’z oa-hi ker gouiziek, ken helavar, ker speredek, ker poellek hag he zad. Par ez oa dezhañ e pep tra.
Eur varzenn a blac’h ez oa ar Brigia-ze, pa ’z oa-hi ker gouiziek, ken helavar, ker speredek, ker poellek hag he zad. Par ez oa d’ezan e pep tra.
1924
Référence :
SKET.II
p.24
En e diavaez, war an traezhennoù bevennet a eon-mor, e kerzh bagadoù kirvi ; en e diabarzh, e c’hourlamm an eog e-mesk delioù an haleg ; hag ar reunig, o tivorañ, a c’hourvez war al leton e disheol gwez e nevedenn greiz.
En he diavaez, war an traezennou bevennet a eon-mor, e kerz bagadou kirvi (8) ; en he diabarz, e c’hourlamm an eog e-mesk deliou an haleg ; hag ar reunig, o tivora, a c’hourvez war al leton e disheol gwez he nevedenn-greiz (1).
1924
Référence :
SKET.II
p.74-75
— Penaos, mic’hieg, foreant zo ac’hanout, o laerezh out bet, ne peus-te ket a vezh ?…
— Penôs, mic’hiek, foreant (4) ’zo ac’hanout, o laerez out bet, ne peus-te ket a vez ?…
— Pelec’h aet an ejenned ? — Da glask pep a vazh skav da gannañ gwreg ar gov ! gwreg ar gov ! Ha pep hini da skeiñ war daouarn an eil egile. Ha skrijadeg, c’hoarzhadeg !
— Pelec’h aet an ejenned ? — Da glask peb a vaz skô da ganna gwreg ar gô ! gwreg ar gô ! Ha pep-hini da skei war daouarn an eil egile. Ha skrijadeg, c’hoarzadeg !
Ar pezh a gave dezhañ ez oa ur vougev n’oa netra ken nemet geol un euzhadenn a vorvil en em lakaet el lec’h-se, ar strishañ war c’henou ar stêr, evit lonkañ kement pesk a ziskennje gant red an dour.
Ar pez a gave d’ezan ez oa eur vougeo n’oa netra ken nemet geol eun euzadenn a vorvil en em lakaet el lec’h-ze, ar strisa war c’henou ar stêr, evit lonka kement pesk a ziskennje gant red an dour.
1924
Référence :
SKET.II
p.57-58
A vro-Danmark e tiskouezont bezañ genidik hag e kav d’an aotrou Loth ez oant Kelted, Rev. des Et. Anc. 1916, p. 285 ; 1921, p. 327-8 ; Rev. celt. 1920-1, pp. 259-88.
A vro-Danmark e tiskouezont beza genidik hag e kav d’an aotrou Loth ez oant Kelted, Rev. des Et. Anc. 1916, p. 285 ; 1921, p. 327-8 ; Rev. celt. 1920-1, pp. 259-88.
1924
Référence :
SKET.II
p.69
E-kreiz ar mor, eme an den yaouank, e tiskulias va selloù un enezenn, roc’hellek, serzh ha gouez, kribellet a venezioù, goloet a goadoù, marellet a lennoù, ervennet a stêrioù, a froudoù, a wazhredennoù.
E-kreiz ar mor, eme an den yaouank, e tiskulias va sellou eun enezenn, roc’hellek, serz ha gouez, kribellet a veneziou, golôet a goadou, marellet a lennou, ervennet a stêriou, a froudou, a wazredennou.
1924
Référence :
SKET.II
p.68, Notenn 4
Peurc’holoet eo ar vro en he diabarzh gant koadoù tev a vezv, a dilh, a zerv.
Peurc’holôet eo ar vro en he diabarz gant koadou teo a vezo, a dilh, a zero.
1924
Référence :
SKET.II
p.67
E logelloù krennvegek graet a rusk bezv e vevont.
E logellou krenn-begek graet a rusk bezo e vevont.
1924
Référence :
SKET.II
p.67
E penn reter ar gompezenn ez eus eur bagad bras a chatal mesaet gant ur strollad tud war varc’h.
E penn reter ar gompezenn ez eus eur bagad bras a chatal mesaet gand eur strollad tud war varc’h.
1924
Référence :
SKET.II
p.65
Izabel a oa plac’h a-benn hag a galon. Ret eo d’ei bevañ, arabat eo d’ei en em leuskel da vont gant ar glac’har. Nann ! nann ! Ret eo d’ei delc’her penn, enebiñ, stourm, gounit he bara hag hini he bugale.
Izabel a oa plac’h a benn hag a galon. Red eo d’ei beva, arabad eo d’ei en em leuskel da vont gant ar glac’har. Nann ! nann ! Red eo d’ei delc’her penn, enebi, stourm, gounit he bara hag hini he bugale.
— Ya, ya, kasit anezhañ d’an ospital : bravoc’h e vo dezhañ eno, ha c’hwi ho po unan a nebeutoc’h da vagañ… Anez da se ?… Dour ho po da evañ, dour a zo er puñs. Bara ? a belec’h ? Salver Jezuz, a belec’h ?…
— Ya, ya, kasit anean d’an hospital : bravoc’h e vo d’ean eno, ha c’houi ho po unan a nebeutoc’h da vaga… Anez da ze ?… Dour ho po da eva, dour a zo er puns. Bara ? a belec’h ? Salver Jezuz, a belec’h ?…
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.813 (Miz Genver 1924)
Gantañ en e zorn ez oa ur saezh hir ha kaer graet a goad ivin ruz.
Gantan en e zourn ez oa eur saez hir ha kaer graet a goad ivin ruz.
1924
Référence :
SKET.II
p.60
Un divent a dachennad gwezus, frouezhus, trevadus.
Eun divent a dachennad gwezus, frouezus, trevadus.
1924
Référence :
SKET.II
p.61
N’ho peus-hu ket a soñj — pegoulz ? teir pe beder c’hoañvezh a zo abaoe — e vije, bemnoz, dindan sklerijenn al loar, ul liñsel wenn o lammet eus an eil bod lann d’egile.
N’ho peus-hu ket a zonj — pegoulz ? teir pe beder c’hoanvez a zo abaoe — e vije, bemnoz, dindan sklerijenn al loar, eul linsel wenn o lammet eus an eil bod lann d’egile.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 41, p.948 (Mae 1924)
— Ya. Antreit en ti, eme ar garabasenn, ul Leonardez talfasek, un dorgosenn a blac’h, tev ha ledan. Antreit, antreit.
— Ya. Antreit en ti, eme ar garabasenn, eul Leonardez talfasek, eun dorgosenn a blac’h, teo ha ledan. Antreit, antreit.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)
— Amañ, amañ en-dro d’an ti-nezañ, daoust hag-eñ ne vez ket alies gwelet a skouerioù.
— Aman, aman en-dro d’an ti-nean, daoust hag-en ne ve ket alïes gwelet a skoueriou.
1924
Référence :
BILZ1
Niv. 41, p.948 (Mae 1924)
Goloet eo e gorf a bluñv evel re ar gaouenn.
Golôet eo e gorf a blunv evel re ar gaouenn.
1924
Référence :
SKET.II
p.45
Bilzig a oa ginidik a Lokireg, ur barroz vihan a eskopti Treger.
Bilzig a oa ginidik a Lokirek, eur barroz vihan a eskopti Treger.
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924)
Dir e galon enep an druez ; e-pad e vuhez a varner, gwelet en devoa gwazh, pegen gwazh, ha gwashoc’h c’hoazh, hag e goñsiañs, pell amzer a oa abaoe, ne fiñve ken en e greiz ; marv e oa ar preñvig bihan-se dirak pinijennoù ken dister : un taol gwialenn !…
Dir e galon enep an drue ; e-pad e vuhe a varner, gwelet an nevoa gwaz, pegen gwaz, ha gwasoc’h c’hoaz, hag e [e] gonsians, pell amzer a oa abaoe, ne finve ken en e greiz ; maro e oa ar prenvig bihan-ze dirak pinijennou ken dister : eun tôl gwialenn !…
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 40, p.897 (Miz Ebrel 1924)
— Ar per-se, marteze, a oa kouezhet o-unan ez kinou ? Gir ebet. — Respont, mabig, ne vo ket graet a zroug dit, ma vezez fur… Lavar ar wirionez. N’out ket bet er wezenn ?
— Ar per-ze, marteze, a oa koueet o-unan ez kinou ? Gir ebet. — Respont, mabig, ne vo ket grêt a zroug d’it, ma vez fur… Lavar ar wirione. N’out ket bet er weenn ?
1924
Référence :
BILZ1
Niverenn 40, p.895 (Miz Ebrel 1924)
Ar pesked-red a deu, war hon aodoù, entre hanter miz Kerdu ha diwez miz Genver, evit leuskel o laezhenn pe o vioù. Neuze e paker anezhe, bodennet ma vezont a-vil-vern : ar sein vras dispaket, an daou benn anezhi a rae an dro d’ar c’hlodad gant pep a vag vihan.
Ar pesked-red a deu, war hon ôchou, entre hanter miz kerdu ha divez miz genver, evit leuskel o lêzenn pe o viou. Neuze e paker anê, bodennet ma vent a vil vern : ar zein vras dispaket, an daou henn anei a rê an dro d’ar c’hlodad gant peb a vag vihan.
1925
Référence :
BILZ2
p.122
An aotrou a dennas e yalc’h eus e c’hodell hag a roas d’ar paotr ur pezh a ur skoed.
An ôtrou a dennas e yalc’h eus e c’hodell hag a roas d’ar pôtr eur pez a eur skoed.
1925
Référence :
BILZ2
p.126
Soñj hoc’h eus, mamm : pa skoent warnon gant o gwalinier er presbital, me n’em boa graet netra a zrouk.
Sonj hoc’h eus, mamm : pa skoent warnon gant o gwalinier er prespital, me n’am oa grêt netra a zroug.
1925
Référence :
BILZ2
p.132
— Karget eo a zour ! a lavaras unan bennak. Bilzig a lavaras d’an daou bôtr : — Dour er-maez, paotred !… Gant ho potoù !…
— Karget eo a zour ! a lavaras unan bennak. Bilzig a lavaras d’an daou bôtr : — Dour er-mêz, pôtred !… Gant ho poutou !…
1925
Référence :
BILZ2
p.145
— Ur martolod, a c’hrozmole ar brigadier, un den a netra !
— Eur martolod, a c’hrozmole ar brigadier, eun den a netra !
1925
Référence :
BILZ2
p.150
Hag an aotrou barner, pa deue gant ar c’hra d’ar bourk, a oa un tammig skañvaet e votoù : tommet e oa dezhañ, netra a re.
Hag an ôtrou barner, pa deue gant ar c’hra d’ar bourk, a oa eun tammig skanvaet e voutou : tommet e oa d’ean, netra a re.
1925
Référence :
BILZ2
p.163
Hag ar Vran a viras a vord.
1925
Référence :
BILZ2
p.172
Izabel hag he bugale a oa gant o c’hoan. Izabel, pa hen gwelas : — Uchekon ! paotr. A belec’h e teuez-te ?
Izabel hag he bugale a oa gant o c’hoan. Izabel, pa hen gwelas : — Uchekon ! pôtr. A belec’h e teuez-te ?
1925
Référence :
BILZ2
p.175
En e galon, don-don en devoa kuzhet e garantez a vugel. Hag eno, en disheol, e galon en devoa lezet anezhi da gellidañ, da ziwanañ, da vleuniañ, bleuñvennig kizidik ha tener.
En e galon, doun-doun an nevoa kuzet e garante a vugel. Hag eno, en disheol, e galon an nevoa lezet anei da gellida, da ziwana, da vleunia, bleuennig kizidik ha tener.
1925
Référence :
BILZ2
p.179
Abaoe hon disparti petra a nevez en tiegezh ?
Abaoe hon disparti petra a neve en tiegez ?
1925
Référence :
BILZ2
p.182
— N’hoc’h eus-hu ket, Saig, klevet komz eus ar vag-se a Lokemo, c’hwi ’oar n’en deus ket keit-se, pehini a zo bet aet d’ar foñs, gant ur garg morgazhed.
— N’hoc’h eus-hu ket, Saïg, klevet komz eus ar vag-ze a Lokemo, c’houi ’oar n’an neus ket keit-se, pehini a zo bet aet d’ar fonz, gant eur garg morgazed.
1925
Référence :
BILZ2
p.111
a oad gant
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (de même âge que)
pep a hini
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (chacun une [pomme])
a lec'h all
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 [venir] (d'ailleurs)
nag a bet all !
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (combien d'autres)
a bep tu
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (de tout côté)
paouez a
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (plus souvent da, sauf en V.)
n'en deus ket a dostaat
n'en deus ket a dostât
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (il n'y a pas moyen d'approcher)
hag a bet o deus naon
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (que de gens ont faim)
a bet hini !
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (combien de gens)
ur c'haer a di
eur c'haer a di
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (une belle maison ; plus fort que un ti kaer)
un tamm mat a vara
eun tamm mat a vara
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (un bon morceau de pain)
tud a Bondi
tud a Boñdi
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (des gens de Pontivy)
tud eus a Bondi
tud eus a Boñdi
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (des gens de Pontivy)
a galon
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (de coeur)
a bet loen !
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (combien de bêtes)
a di da di
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (de maison en maison)
ac'h Alre eo
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (il est d'Auray)
paouez a c'hoazhin
paouez a c'hoarzin
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (cesser de rire)
pep a aval
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 [prenez] (chacun une pomme)
pep a unan
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (chacun une [pomme])
a bep seurt tud a zo
1927
Référence :
GERI.Ern
pg a3 (il y a de toutes sortes de gens, des gens de toute sorte)
E-pad m'edomp a-zevri gant hol labour hag o varvailhañ, unan ac'hanomp hor-seizh a c'harmas : "22 !", ha raktal ar c'hwec'h all a vanas war-dav hag a reas an neuz da drevellat gwashoc'h eget biskoazh. Holl e ouiemp mat-tre - bep a dammig skiant hor boa prenet e stal delt an demezell Warandero a Doullarc'hwen - peseurt ster en doa ar youc'h "22 !".
E-pad m'edomp a-zevri gant hol labour hag o varvailha, unan ac'hanomp hor-seiz a c'harmas : 22 !, ha raktal ar c'houec'h all a vanas war-dav hag a reas an neuz da drevellat gwasoc'h eget biskoaz. Holl e ouiemp mat-tre - beb a dammig skiant hor boa prenet e stal delt an demezell Warandero a Doullarc'houen - peseurt ster en doa ar youc'h 22 !.
1929
Référence :
SVBV
p6
Dindan ar volz kreiz anezhañ eo e tremenis bugelig nevez-c'hanet en ur vont d'ar maen-badiziant
Dindan ar volz kreiz anezañ eo e tremenis bugelig nevez-c'hanet en eur vont d'ar maen badiziant.
1929
Référence :
SVBV
p.17
An ti-mañ eo an hini mistrañ anezho o-zri.
An ti-mañ eo an hini mistra anezo o-zri.
1929
Référence :
SVBV
p.18
Damgoude ma oa peurlipet ganimp an died ruz-du, unan ac'hanomp a yeas da gerc'hat merenn.
1929
Référence :
SVBV
p.13
An eilvet anezho o-zri a zo azezet en un draoñienn sioulik ha damdost da vilin Gerroc'h.
An eilvet anezo o-zri a zo azezet en eun draonienn sioulik ha damdost da vilin Gêrroc'h.
1929
Référence :
SVBV
p.17
a
1931
Référence :
VALL
Rakskrid p XIX
— Uchekon ! paotr. A belec’h e teuez-te ? — Eus a Berroz, mamm. — A Berroz ?… Petra a zo bet c’hoarvezet gant ar Vran ?
— Uchekon ! pôtr. A belec’h e teuez-te ? — Eus a Berroz, mamm. — A Berroz ?… Petra a zo bet c’hoarveet gant ar Vran ?
1931
Référence :
VALL
p.175-176
unan a zaou eo
1931
Référence :
VALL
autre
unan a zaou
1931
Référence :
VALL
pg alternative
n'eus doare alberz ebet a gement-se
1931
Référence :
VALL
pg apercevoir (on ne s'paerçoit pas de cela)
muioc'h a voged eget a dan
muioc'h a voged eged a dan
1931
Référence :
VALL
pg (plus d')apparence (que de réalité)
mont er-maez a roue
1931
Référence :
VALL
pg abdiquer
leun a gefridi
1931
Référence :
VALL
pg affairé
hep ket a argu
1931
Référence :
VALL
pg (à l')amiable
un dremm gaer a blac'h
eun dremm gaer a blac'h
1931
Référence :
VALL
pg beau
e-leizh a grouadurien a zeuas dezhi
e-leiz a grouadurien a zeuas d'ezi
1931
Référence :
VALL
pg avoir
deuet d'ar gêr eus a soudard
1931
Référence :
VALL
pg (revenu de l')armée
din da skrivañ aesoc'h a se
d'in da skriva aesoc'h a ze
1931
Référence :
VALL
Rakskrid p XXVII
ar c'hoshañ eus a nav
ar c'hosa eus a nao
1931
Référence :
VALL
pg (l')ainé de neuf enfants
aet er-maez a vaer
1931
Référence :
VALL
pg (maire en non-)activité
Pa ever alkool alies e teuer buan da gaout ezhomm anezhañ hag, abred pe ziwezhat, ne c'heller ket mui tremen heptañ.
Pa ever alkol alies e teuer buan da gaout ezomm anezhañ hag, abred pe ziwezat, ne c'heller ket mui tremen heptañ.
1943
Référence :
TOAA
p.2
Al lonker n'eo ket mui mestr anezhañ e-unan.
Al lonker n'eo ket mui mestr anezan e-unan.
1943
Référence :
TOAA
p2
Koulskoude, pa zeuas an aotrou Vallée da zigeriñ ar c'hlas kentañ brezhonek a zo bet graet biskoazh en hor bro a Vreizh, — en ur sal skol, e-pad an ehan-labour —, e oamp nav war ar bankoù : Emil Abéré a Blougastell-Daoulas ; Loeiz Ar Borgn, a Vrest ; Loeiz Coniac, a Landerne ; Loeiz Gautier, a Sant-Brieg ; Jozeb Guyot, a Sant-Brieg ; Frañsez Jafrenoù, a Garnoed ; Jul Olivier-Henry, a Sant-Brieg ; Frañsez Le Page, a Sant-Brieg ; Olier Sagory, a Sant-Brieg ; hag Olier Vallée, a Sant-Brieg.
Koulskoude, pa zeuas an Aotrou Vallée da zigeri ar C'hlas kenta brezonek a zo bet graet biskoaz en hor Bro a Vreiz, — en eur sal skol, e pad an ehan-labour —, e oamp nao war ar bankou : Emil Abéré a Blougastell-Daoulas ; Loeiz Ar Borgne, a Vrest ; Loeiz Coniac, a Landerne ; Loeiz Gautier, a Sant-Brieg ; Joseb Guyot, a Sant-Brieg ; Frañsez Jaffrennou, a Garnoet ; Jul Olivier-Henry, a Sant-Brieg ; Frañsez Le Page, a Sant-Brieg ; Olier Sagory, a Sant-Brieg ; hag Olier Vallée, a Sant-Brieg.
1944
Référence :
EURW.1
p58-59
Talvoudus-meurbet eo an dastumad anezhi, rak n'eus ket nemeur anezho e Breizh, peder d'an hirañ.
Talvoudus meurbet eo an dastumad anezi, rak n'eus ket nemeur anezo e Breiz, peder d'an hira.
1944
Référence :
EURW.1
p60
Ma zad a veze graet Glaoda anezhañ.
Ma zad a veze graet Glaoda anezañ.
1944
Référence :
EURW.1
p10
E miz Here 1897 ez is er c'hlas prederouriezh, renet gant ur Gwaskonad an aotrou Caudesaigues, a raemp an aotrou Dourtomm anezhañ etre brezhonegerien.
E miz Here 1897, ez is er c'hlas Prederouriez, renet gant eur Gaskognad An Aotrou Caudesaigues, a raemp an Aotrou Dourtomm anezañ etre brezonegerien.
1944
Référence :
EURW.1
p62
Klevet e voe ivez komzoù entanet gant un « députe » nevez anvet e Gwened, an aotrou de l'Estourbeillon, a oa un tammig paotr tev ha berr anezhañ, sonn war e elloù ha ne vije ket soñjet, ouzh e welout diardoù, e oa ur « markiz » anezhañ.
Klevet e voe ivez komzou entanet gant eun « député » nevez anvet e gwened, an Aotrou de l'Estourbeillon, a oa eun tammig paotr teo ha berr anezañ, sounn war e ellou ha ne vije ket soñjet, ouz e welout diardou, e oa eur « markiz » anezañ.
1944
Référence :
EURW.1
p68
Paotr yaouank kozh e oa anezhañ.
Paotr yaouank-koz e oa anezañ.
1944
Référence :
EURW.1
p79
« Ne vo ket a dud, a hiboude ar ch’allegerien. Peseurt soñj en deus ar c’hure o tigas gizioù « plouked » Plouyann da Vontroulez ? » « Bo », a responte ar c’hoarierien, « klaoustre ‘vo kouchet ar sal ? ».
« Ne vo ket a dud, a hiboude ar ch’allegerien. Peseurt soñj en deus ar c’hure o tigas giziou « plouked » Plouyann da Vontroulez ? » « Bo », a responte ar c’hoarieriren [sic,"c'hoarierien"], « klaoustre ‘vo kouchet ar sal ? ».
1944
Référence :
EURW.1
p.95
Dornet mat-tre e oa war bep seurt ficherezh : ur mestr e oa da vont war ar marc'h-houarn -a oa nevez-deuet ar c'hiz anezho- hag ur c'herzher difaezh a oa ivez anezhañ.
Dournet mat tre e oa war bep seurt ficherez : eur mestr e oa da vont war ar marc'h-houarn -a oa nevez deuet ar c'hiz anezo- hag eur c'herzer difaez a oa ivez anezañ.
1944
Référence :
EURW.1
p55
Ma amezeg a veze graet Jozeb de Lauwer anezhañ, genidik a Bariz, engouestlet da 18 vloaz.
Ma amezeg a veze graet Jozeb de Lauwer anezañ, genidik a Baris, engouestlet da 18 vloaz.
1944
Référence :
EURW.1
p.193
Ur gambrad hir ha frank, leun a voged butun, a c’hwez louarn, a flaer pounner.
Eur gambrad hir ha frank, leun a voged butun, a c’houez louarn, a flaer pounner.
1944
Référence :
EURW.1
p.192
Ar post ged : ur gael houarn, ur porzh divent etre tri savadur a bevar estaj, mildoullet a brenestroù, a weled enno pennoù kurius an henaourien o c’hoarzhin goap d’ar « bleuien ».
Ar post ged : eur gael houarn, eur porz divent etre tri savadur a bevar estaj, mildoullet a brenestrou, a weled enno pennou kurius an henaourien o c’hoarzin goap d’ar « bleuien ».
1944
Référence :
EURW.1
p.192
Daou varzh, Alfred Lajat hag an doktor Charlez Picquenard, a Gemper, a oa barnerien, a-unan gant an aotrou Rodelleg a Skaer, barner-a-beoc’h e Kemperle, bet mignon da Aogust Brizeug, war e glevout.
Daou varz, Alfred Lajat hag an doktor Charlez Picquenard, a Gemper, a oa barnerien, a-unan gant an Aotrou Rodelleg a Skaer, barner-a-beoc’h e Kemperle, bet mignon da Aogust Brizeug, war e glevout.
1944
Référence :
EURW.1
p.188
War ar memes tro, e teski ar vicher a noter ganin, hag a-benn da 25 bloaz, e c’halli kemer ma lec’h.
1944
Référence :
EURW.1
p.209
Me ma-unan, e oa gourc'hemennet din sevel ur barzhoneg e brezhoneg a-zivout Emgann Hohenlinden, en Alamagn, ma oa 'n em c'holoet a c'hloar ar rujumant enni (1800).
Me ma-unan, e oa gourc'hemennet d'in sevel eur barzoneg e brezoneg a-zivout Emgann Hohenlinden, en Alamagn, ma oa 'n em c'holoet a c'hloar ar rujumant enni (1800).
1944
Référence :
EURW.1
p.202
« Paotred, ne blij ket din ar filouterien fin a seurt ganeoc’h, klevit mat ».
« Paotred, ne blij ket d’in ar filouterien fin a seurt ganeoc’h, klevit mat ».
1944
Référence :
EURW.1
p.200
Paour kaezh [Paourkaezh] kegin ! N’he deus ket bet a chañs, rak ur martolod yaouank (mezv-dall e gwirionez) ouzh he c’hlevout o hopal dezhañ : « mezvier brein ! mezvier brein ! » a yeas droug ennañ, a daolas e grabanoù war al labous paour, a blantas tro en e c’houzoug, hag a droc’has dezhañ e ganaouenn e ker berr amzer ha lavarout : ouf!
1944
Référence :
ATST
p.8
An hent bras a ya di n’en deus nemet dek rahouenn a ledander, ha c’hoazh an hanter anezho a zo goloet gant letonenn ar c’hostezioù.
1944
Référence :
ATST
p.9-10
Eo, ar c’hegined, pa vezont distagellet mat, a zeu a-benn da zrailhañ meur a gomz, ha klevet em eus unan anezho en un ostaleri a Vro-Leon o lavarout da gement den a zeue en ti : « mezvier brein ! mezvier brein ! »
1944
Référence :
ATST
p.8
— « Salud, Lukaz ! » emezo. — « Salud deoc’h ! » eme Lukaz. « Hag a nevez ? » Hag a nevez ? Netra nevez en o buhez, pa ne raent nemet evañ adalek ar mintin betek an noz.
1944
Référence :
ATST
p.13
« Feiz ! » eme Lukaz, « kanañ a rit d’hoc’h eontr un interamant a gentañ klas ! Mes arabat eo seniñ ar c’hañv re abred, rak marteze hoc’h eontr a zo yac’h-pesk, ha ker buan e vefe gwelet o tont amañ da c’houlenn diganin ur chopinad sistr. »
1944
Référence :
ATST
p.15
Hag e redent !… Ha n’em eus ket Iavaret deoc’h e oa ganto bouc’hili, fustoù, morzholioù, filc’hier, ferc’hier ha binvioù a bep ment hag a bep seurt.
1944
Référence :
ATST
p.81
— « Lakait din ur bara a bemp lur. » Ha dav ["dao"] ! ar varaerez a bouezas ur bara a zek lur, a droc’has un drailhenn vara evit ober al lañs hag a roas anezhañ d’ar vaouez. — « Dal ! setu aze pemp lur. Ha c’hwi ? Ur bara a begement ? » — « Unan a zek. » — « Dal ! setu amañ unan hag a zo ennañ pouez mat gantañ. » — « Hennezh a zo ur bara a bemp lur ! Unan a zek a c’houlennan. »
1944
Référence :
ATST
p.87
Mes pa oant deuet da ginnig o zoaz d’ar baraer, hemañ a lavaras dezho, krenn ha kras : — « N’eus ket a blas ken. »
1944
Référence :
ATST
p.89
Job a lakaas e zorn e godell gleiz e chupenn hag a dennas diouti ur bilhed a hanter-kant lur.
1944
Référence :
ATST
p.103
Penaos ? Herri o tont en-dro ? Savet a varv da vev ? Pebezh burzhud ! !
1944
Référence :
ATST
p.131
Pa'z aen da graoña en-dro d'ar Buenoù, he c'haven en ur prad o vaesa he saout, hag azezet en he c'hichen e-pad eurvezhioù a gaven berr, e konten dezhi netraigoù, e raen dezhi cherisoù ; evel daou labous digabestr dindan heol an neñvoù, ne wele hini ac'hanomp, a-dra-sur, droug ebet er blijadur a gemeremp oc'h en em gavout e kuzh ouzh an holl.
Pa 'z aen da graoña en dro d'ar Buennou, he c'haven en eur prad o vesa he saout, hag azezet en he c'hichen e-pad eurveziou a gaven berr, e konten d'ezi netraïgou, e raen d'ezi cherisou ; evel daou labous digabestr dindan heol an neñvou, ne wele hini ac'hanomp, a dra sur, droug ebet er blijadur a gemeremp oc'h en em gavout e kuz ouz an holl.
1944
Référence :
EURW.1
p45
Skoliatet e voe e kouent an Ursulined a Vontroulez.
1944
Référence :
EURW.1
p13
– « Pelec'h emañ ho kêr ? » – « E-barzh Kallag », emezomp-ni, rak ne c'houllemp ket diskuliañ a belec'h e oamp.
– « Pelec'h emañ ho kêr ? » – « E-barz Kallag », emezomp-ni, rak ne c'houlemp ket diskulia a belec'h e oamp.
1944
Référence :
EURW.1
p36
Un dousenn bennak a vicherourien e oant eno oc'h nnaoza ar gazetenn sizhuniek, hep kontañ levrioù ha paperennoù a bep seurt.
Eun dousenn bennak a vicherourien e oant eno oc'h aoza ar gazetenn sizhuniek, hep konta levriou ha paperennou a bep seurt.
1944
Référence :
EURW.1
p85
Setu perak e oa deut ken niverus, kozh ha yaouank, gwazed ha merc'hed, da selaou kannad ar vrezhonegerien a oa ac'hanon, an devezh-se.
1944
Référence :
ARVR
Niv. 165
– « Me 'zo unan anezho, ha deuet e oan da lavarout bennozh Doue dezhañ. »
– « Me 'zo unan anezo, ha deut e oan da lavarout bennoz Doue d'ezañ ».
1944
Référence :
EURW.1
p37
Emil Fichet, eus Peurid-ar-Roc’h, a zeuas da vezañ komiser jeneral a vor ; Loeiz Giblat, eus Dinam, advokad ha kazetenner [.]
Emil Fichet, eus Peurid-ar-Roc’h, a zeuas da veza komiser jeneral a vor ; Loeiz Giblat, eus Dinam, advokad ha kazetenner [.]
1944
Référence :
EURW.1
p.198
Ar re all ac'hanomp, a oa pell gwidaloc'h eget Abalor.
Ar re all ac'hanomp, a oa pell gwidaloc'h eget Ab Alor.
1944
Référence :
EURW.1
p.147
Gras d’hon deskadurezh, e kemeremp ar vuhez-se evel ur sport nevez, hag e tisprizemp (en hor spered), ar vicher a soudard.
Gras d’hon deskadurez, e kemeremp ar vuhez-se evel eur sport nevez, hag e tisprizemp (en hor spered), ar vicher a soudard.
1944
Référence :
EURW.1
p.197
Hag eñ, n'eo ket ar breur Celestino e oa. Gouzout a rae ober fae war galvoù ar c'hig. Eñ a oa anezhañ ur penn yen.
1949
Référence :
SIZH
p.49
Talvoudegezh espar e kave d'he fistilh lirzhin. Kement-se a oa diskenn diwar al leinoù, war e veno, da vevañ ganto, e-pad ur reuziad, e korn o oaled, buhez uvel, divennad, tud ar Bed... ha dastum ur prizius a skiant-prenet.
1949
Référence :
SIZH
p.57
Eil pec'hed graet ganeoc'h : ur pec'hed a lontegezh. Dav eo debriñ, a-dra-sur ; maget e rank ar c'horf bezañ. Reiñ dezhañ, avat, dres ar pezh a zo ret. Moarvat n'ho poa ket da zioueriñ e ti ho kerent, ha d'ho lontegezh eo, - pec'hed al loen mut ! - e raec'h bod, pa 'z aec'h da skrapañ frouezh hoc'h amezeien.
1949
Référence :
SIZH
p.60
- Me ho salud, Mari, leun a c'hras, an Aotrou Doue 'zo ganeoc'h, binniget oc'h etre an holl wragez, ha binniget eo frouezh ho korf, Jezuz !
1949
Référence :
SIZH
p.63
- N'oc'h ket ac'halen, « Padre » ? He ! he ! friig-furch evel ur verc'h da Eva ma oa !... - A bell on deut, a bell bras ! - Diouzh ho toare distagañ ar C'hastilhaneg, em boa douetet e oac'h estrañjour d'ar vro.
1949
Référence :
SIZH
p.42
Kounnariñ en doa graet ar breur Arturo : - Breur Celestino, ur skouarnad ho po diganin, kentañ tro e touchot adarre ouzh va c'hostezoù ! N'oa ket evit gouzañv e vije flac'hotet. C'hoarzhet en doa ar breur Celestino a galon vat.
1949
Référence :
SIZH
p.47
Kregiñ a rae ar breur Arturo gant e zent en e vuzell-draoñ. Sailhat a rae a bep seurt soñjoù en e benn...
1949
Référence :
SIZH
p.49
Er chapel, en e gador-geur koadengravet, e-pad eur ar prederiañ, e kouezhe e chink en e grubuilh. (...) - Breur Arturo, savit en ho sav ! eme mouezh sioul an Tad-Mestr. Munut e oa ar vezhekadenn, rak tro pe dro e veze lakaet ouzh e sav evel-se, betek koulz an oferennn, meur a zanvez-lean, re vignon d'e gousked.
1949
Référence :
SIZH
p.39-40
Gwashoc'hik e c'hoarvezas, e-pad ar studiadenn a nav eur
1949
Référence :
SIZH
p.40
Ar breur Arturo, avat, m'en doa bet e walc'h a vezh, n'oa ket bet disammet gantañ e goustiañs.
1949
Référence :
SIZH
p.61
Eva, avat, a oa Maouez, da lavarout eo bresk hag hedro dre natur, muioc’h douget d’ar bremañ marvel eget d’an dazont a Sklerijenn beurbad, ha kurius-dreist-kred [sic].
1949
Référence :
SIZH
p.40
N’en deus an Enebour nemet stouiñ da zastum e breizhoù eus an druilh. Ar Bed a zo anezhañ un divent a bondalez d’an Ifern.
1949
Référence :
SIZH
p.40
Unan eus reolennoù ar gouent a gemenne e vije fiziet er yaouankizoù-se, a oa da vezañ ministred an Aotrou Doue, da lavarout eo ar vegenn eus ar Gristenienn, pep a sizhuniad labourioù izel, da voazañ o c'halonoù ouzh ar sentidigezh hag an izelegezh.
1949
Référence :
SIZH
p.41
Santout a reas ur pik en e galon. Toc'hal a reas ez dereat, a greiz ar vali. Pa ne fiñve ket eben, e tostaas outi war e bouez.
1949
Référence :
SIZH
p.41-42
Sitoian kabiten, ne welan ket / Piv eo an den zo anezhañ anv. / Eus an noblañsoù amañ den ebet : / Tec'het int holl rak o fri zo tanav, / Gant aon rak ar bobl int nijet da bell / Evel, gant an avel, un dornad pell.
Sitoyan kabiten, ne welan ket / Piou eo an den ' zo anezañ ano. / Eus an noblañsou amañ den ebet : / Tec'het int holl rak o fri ' zo tano, / Gant aon rak ar bobl int nijet da bell / Evel, gant an avel, un dornad pell.
1960
Référence :
PETO
p36
Ken tost din e tarzhas un anezho [obuzioù], ma voen bannet gantañ en aer, kollet ma anaoudegezh ganin ha suilhet euzhus ma fas gant an tan hag an afenn flaerius o tont dioutañ.
1999
Référence :
KOKE.II
p154
Hini [iliz-veur] Chartres da skouer, anezhi ur savadur ouzhpenn un hanter brasoc'h eget Sant-Kaourantin, a voe kaset da benn-vat, evit ar brasoberioù, e-korf un tregont vloaz.
2013
Référence :
LLMM
niv. 399, p.6
Padout a ray e-pad meur a sizhunvezh pe meur a vizvezh, ha divizoù sklaer a sikouro ac'hanomp, sañset, da vont war-zu hor pal pennañ en ur bouezañ muioc'h-mui war hon enebourien.
2015
Référence :
DISENT
p71
Da skouer oc'h astenn a-dreuz un hent-houarn evit herzel un tren karget a lastez nukleel. Peotramant o c'hourvez dirak un tourter kuit na vefe diskaret un ti palestinian.
2015
Référence :
DISENT
p65
Distreiñ a ran em c'hoazez, soñjus an tamm ac'hanon.
