Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
3
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. Adv. A. 1. [1659, 1732, 1850, 1904, 1927, 1931, 1985, 2015] A-raok ar c'houlz ret, reizh, dereat, boas. Abred-mat. [1732] Ober un dra re abred. [1732] Abred a-walc'h. [1850] Abred e vouilhas ar gwez er bloaz-mañ. [1850] Abred ez in. [1850] Distaliet eo abred gantañ. [1985] Bezañ abred diouzh ar mintin. [2015] Kavet ec'h eus un dra bennak pe abred eo c'hoazh ? Degouezhout re abred, gwall abred en ul lec'h bnk. : kalz a-raok ar c'houlz ret, reizh, dereat, boas. Sevel abred, abred-mat, abredik diouzh ar mintin. Mont abred da gousket. Abred emaoc'h war-sav. & Bezañ abred a-walc'h evit ober udb. : bezañ a-raok ar mare diwezhañ ma c'haller c'hoazh e ober. & Bezañ abred d'ober udb. Abred on c'hoazh. Abred int da zimeziñ. & Trl. [1927] Bezañ abred da vezañ nouet : na vezañ deuet e goulz da vervel c'hoazh. [1927] Abred on c'hoazh da vezañ nouet. & Trl. skeud. Re abred e kan ho kilhog : fougasiñ a rit re vuan. ES. diwezhat. 2. [1732, 1850, 1927] D'ar mare mat, dleet. [1732] Boazit abred ho pugale da bidiñ Doue. [1732] Akustumit abred ho pugale da bidiñ Doue. [1850] Boazit abred ho pugale da bediñ Doue. HS. e-koulz. 3. (db. an eurieroù) Bezañ abred, re abred : bezañ a-raok an eur reizh. Abred emañ an horolaj. & (en e zerez uheloc'h) Lakaat un horolaj, ur montr, h.a. abretoc'h : a-raok an eur ma oa diagent. 4. (db. an eur, gant bezañ hep merk gour) Abred eo : emeur e deroù ur prantad bnk. Abred eo c'hoazh. & Trl. Abred an deiz eo c'hoazh : abred eo c'hoazh, en deiz. ES. diwezhat. B. 1. Dindan nebeut a amzer. Ar chas a oar abred pegoulz e faziont. 2. (en dazont) [1850] A-benn nebeud amzer. [1850] A-bred a-walc'h e vezo dizonet eus a gement-se. HS. a-raok pell. C. Tr. adv. [2013] Abred pe ziwezhat : mare pe vare, a-benn nebeut pe pell war-lerc'h. [2013] Degemeret e voe an opus francigeum er broioù all abred pe ziwezhat. Abred pe ziwezhat e ranki daskoriñ an arc'hant-se. & Abred ha diwezhat : adalek deroù ur prantad bnk. betek an dibenn anezhañ, da bep koulz. Ar vaouez-se he deus labouret abred ha diwezhat : a-hed he buhez. & D'an abretañ : troienn a dalvez da c'heriañ ne c'hallo ket an dra-mañ-tra c'hoarvezout, bezañ sevenet a-raok ur c'houlz a veneger. Dont a rin en-dro er miz a zeu d'an abretañ. & An abretañ ar gwellañ : gant an nebeutañ a zale a c'haller kaout. Grit an dra-se an abretañ ar gwellañ. D. (en e zerez uheloc'h) [1931] A-raok ar c'houlz-mañ-koulz. [1931] Abretoc'h eget pemp eur. Stagañ a rin da labourat abretoc'h(ik), un nebeud abretoc'h warc'hoazh. II. A. Doar./Stn. (db. an traoù) 1. (db. ar frouezh hag al legumaj) [1850, 1927] Darev, mat da zebriñ a-raok ar braz eus ar frouezh, al legumaj zo a seurt gantañ. [1850] Per abred int. An avaloù-se zo abred-abred. Avaloù-douar abred. ES. diwezhat. 2. (db. an eurieroù) Zo a-raok an eur reizh. Abred eo an horolaj. 3. Ur goan abred : a zebrer a-raok an eur voas. ES. diwezhat. 4. Trl. pemdez. An taol abred a c'hounez ordinal : p'en em gemerer abred, e teuer a-benn peurliesañ. B. Stn. (db. an dud) 1. (db. ar vugale) [1927] Gouest da ober udb. a-raok ar braz eus bugale e oad. Ur bugel abred da gerzhet. 2. (db. ar vugale) Zo diorroet e gorf, e spered muioc'h eget hini ar braz eus bugale e oad. Ur paotr abred. [1924] Ha Bilzig, paotr abred, lemm ha prim [...]. 3. Dre vousgoap. [1927] Dilu. N'oufe ket bezañ ur plac'h gwall abred. ES. diwezhat. 4. (db. ar c'hrennardezed) Troet da zaremprediñ ar baotred a-raok ar braz eus ar merc'hed all. Ur plac'h abred eo honnezh. 5. Trl. Bezañ gant e veg abred : komz hep prederiañ diagent. 6. (db. an douar) A ra splet. Douar abred eo douar Rosko, n'eo ket hep gwir en deus brud. 7. ROUEZ., DISPRED. (er skridoù relijiel) [1575] A zeu war-lerc'h. [1575] En anv an Tad, ar Mab abred, Roue ha krouer, ha'r Glan Spered. III. Impl. da ak. Trl. War an abred : e deroù ur c'houlz bnk. Kaer e oa ar c'herc'h war an abred : e deroù ar c'houlz bloaz.

Exemples historiques : 
67
Masquer la liste des exemples

En hanv a'n Tad, ha'n Mab abred, / Roue ha krouer, ha'n Glan Spered [;] / Un Doe anavet drez kredan [dre a gredan]/ Pere en personoù kaougant, / Zo tri fier ha diferant / Ha se prezant a asantan

1575
Référence : M. p34

abred

1659
Référence : LDJM.1 pg a bret

frouezh abred

1732
Référence : GReg pg fruit (Fruits précoces.)

abretoc'h

1732
Référence : GReg pg heure (De meilleure heure.)

re abred

1732
Référence : GReg pg heure (De trop bonne heure, trop tôt.)

ober un dra re abred

1732
Référence : GReg pg anticiper

abred-mat

1732
Référence : GReg pg heure (De fort bonne heure.)

re abred

1732
Référence : GReg pg avant (avant le tems)

abred

1732
Référence : GReg pg (de) bonne (-heure)

abred a-walc'h

1732
Référence : GReg pg (d'assez) bonne (-heure)

re abred

1732
Référence : GReg pg (trop de) bonne (-heure)

abred

1732
Référence : GReg pg heure (De bonne heure.)

Akustumit abred ho pugale da bidiñ Doue.

1732
Référence : GReg pg habituer (Habituez de bonne heure vos enfans à prier Dieu.)

Boazit abred ho pugale da bidiñ Doue.

1732
Référence : GReg pg habituer (Habituez de bonne heure vos enfans à prier Dieu.)

Abred eo glazet e vlev.

1732
Référence : GReg pg grisonner (Les cheveux lui ont grisonné de bonne heure.)

Dija ? kerkent ? ken abred ? kentizh ? dija livirit ? dija ? dija ?

1732
Référence : GReg pg déja ? (sitôt ?)

distaliet eo abred gantañ

1850
Référence : GON.II pg distalia

abred ez in

1850
Référence : GON.II pg abréd

Dont a rejont abred.

1850
Référence : GON.II p.79

Va zad pehini a gar e vugale, o c'helenn abred.

1850
Référence : GON.II p.72

Abred e leinimp hiriv, rak-se ne zaleit ket.

1850
Référence : GON.II p.66, "Nous dînerons de bonne heure aujourd’hui, ainsi ne tardez pas".

Peurc’hraet ez pezo-te abred ?

1850
Référence : GON.II p.86, livre second, « Auras-tu fini de bonne heure ? »

abred a-walc'h e vezo dizonet eus a gement-se

1850
Référence : GON.II pg dizouna

Na [sic] falc'her ket abred hevlene.

1850
Référence : GON.II pg falc'ha, falc'hat (On ne fauche pas de bonne heure cette année).

Boazit abred ho pugale da bediñ Doue.

1850
Référence : GON.II pg boaza (Accoutumez de bonne heure vos enfants à prier Dieu).

abred

1850
Référence : GON.II pg a (de bonnne heure, à temps), pg a-bréd, abréd (De bonne heure ; A temps ; Précoce ; Hâtif).

abred

1850
Référence : GON.II pg a-bréd, abréd (De bonne heure ; A temps ; Précoce ; Hâtif).

Per abred int.

1850
Référence : GON.II pg abréd (Ce sont des poires hâtives).

An anken en deus e grizet abred.

1850
Référence : GON.II pg kriza (Le chagrin l'a ridé de bonne heure.)

Abred e vouilhas ar gwez er vro-mañ.

1850
Référence : GON.II pg boulasa (Les arbres bourgeonnent de bonne heure dans ce pays-ci).

Ar fur war-c'hed atav, ha graet gantañ e bak, / Atav zo krog er stur, / Dre m'en deus a-bell zo en em gelennet mat, / Eo ret dezhañ mervel abred pe ziwezhat.

1867
Référence : MGK p100

'Vel aered, en nevez-amzer, / Ma taolfe darn kroc'hen o lêr, / E ve anavezet abred / E pe benn emañ o spered.

1867
Référence : MGK p62

Un den toc'hor ha kantvloaziad / En ur glemm doanius war e stad, / Lavare d'ar marv [e] rae dezhañ re abred, / Hep bezañ war e du, mont er-maez eus ar bed.

1867
Référence : MGK p101

« Klemm a rit hep abeg e teuan re abred ; / Ha n'ho peus-hu kant vloaz ? Kavit din-me, m'ho ped, / Un all war-dro amañ zo ker kozh ha ma'z oc'h ? »

1867
Référence : MGK p101-102

Doue a falveze dezhañ digoll, ar c’hentañ ar gwellañ, er bed all, el lec’h m'emañ ar gwir eürusted, ar venec’h eus ar boan o doa hag eus ar binijenn a raent war an douar, ha paeañ anezho abred eus ar vad a raent d’o nesañ.

1877
Référence : EKG.I. p.36

Hennezh a oa ur c’hemener, pe un artizan-pleg, eus ar C’hozhvarc’had, hanvet Per ar C’houilh, o vont abred d’e labour.

1877
Référence : EKG.I. p.131

A-hend-all, mat eo neveziñ a-wecho[ù] : ar spered a skuizh abred o pleal gant ar memes tra, evel ar c'horf o c'hoiñ bemde[z] ar memes boed.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Difenn a ra an [a]otro[u] Doue, en e gourc’hemenno[u] laerezh e dra diwar an nesañ : hag al laer a ve tizhet abred pe diwezhat.

1898
Référence : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

abretoc'h

1904
Référence : DBFV pg abret (plus tôt)

abred

1904
Référence : DBFV pg abret (à temps, de bonne heure, tôt, bientôt)

Ha Bilzig, paotr abred, lemm ha prim, a sune, a zene ar c’haozoù, al lavarioù, ar sonioù, ha dindan e eñvor digor-frank e tastume anezhe.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.974 (Even 1924)

Abred a-walc’h e c’hwezho Avel gwalarn war ar rozenn Abred a-walc’h e sklabezo E delioù war hent an anken !

1924
Référence : BILZ1 Niv. 42, p.974 (Even 1924)

Keuz da Vilzig d’e vamm-gozh, ha dourek e ouelas ; bugelig a oa, hag ar c’heuz, ar glac’har abred a sil a-dreuz eñvor ar vugale.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

— Ma ! an deiz all, Anton ar Saoz, o vont d’an aod, abred eus ar beure a z[am]welas, ur gornandonez o kribat he blev, en ur bod lann, entre ar bourk ha Pennenez.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.948 (Mae 1924)

Pe vern din em sammfe an Ankou un nebeud bloavezhioù abretoc’h eget ar re-all ?

1924
Référence : SKET.II p.41

Intañvez abred a oa chomet Marc’harid gant daou vab.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.810 (Miz Genver 1924)

Buhez Bilzig a zo bet sklaerijennet, holl alaouret gant an aezhenn [g]uñv ar garantez a c’hwezhas abred war e galon a vugel paour hag emzivad.

1925
Référence : BILZ2 p.180

abred-mat

1927
Référence : GERI.Ern pg abret (très tôt)

abred on c'hoazh da vezañ nouet

1927
Référence : GERI.Ern pg abret (c'est un peu tôt pour moi de recevoir l'extrême-onction)

abred

1927
Référence : GERI.Ern pg abret (à temps, de bone heure ; fruit précoce ; par ironie homme de peu d'esprit, un peu sot)

abred da gerzhet

1927
Référence : GERI.Ern pg abret (enfat avancé, qui marche de bonne heure)

re abred

1931
Référence : VALL pg avancement

abretoc'h

1931
Référence : VALL pg avant

abretoc'h eget pemp eur

1931
Référence : VALL pg avant

An deiz-se e veze gwelet an doucherien o kemer abred penn an hent, en ur ren o saout pe o moc'h dre o funienn.

1944
Référence : EURW.1 p27

Ar re gentañ erru a choaze o gwele[,] ni ne oamp ket abred hag ar c'hornioù mat a oa-holl kemeret.

1944
Référence : EURW.1 p31

An deiz war-lerc'h vintin, abred, ur c'hloc'h a sonas un tu bennak, hag ar « pion », savet dija, a strakas en e zaouarn hag a huchas : Dominus vobiscum.

1944
Référence : EURW.1 p33

Paotr abred, e oan pell a oa, oc'h astenn ma fri en-dro d'al liorzhoù, evel ur bugel ha n'en devoa nemet se d'ober da dremen e amzer.

1944
Référence : EURW.1 p.181

D’ar [M]eurzh-vintin, — rak n’eus nemet daou zevezh abaoe m’eo komañset an istor-mañ, — Job a savas abred.

1944
Référence : ATST p.67

« Job », emezi, « an dic’harzh n’eo ket, sur, boulc’het start, rak ho falz a oa chomet war gorre an armel. It eta d’ar waremm hiziv ha boulc’hit an dic’harzh evit mat ! Ha, dreist-holl, na lavarit ket gevier d’ho mamm, rak ar mammoù a zo finoc’h c’hoazh eget o bugale, hag, abred pe ziwezhat e teuont atav da c’houzout ar wirionez ! »

1944
Référence : ATST p.68

Ar breur Arturo ne zistanas [ket] e wad, ne zeuas ar c’housked dezhañ nemet d’ar mintin abred, pa voe poent sevel. Er chapel, en e gador-geur koadengravet, e-pad eur ar prederiañ, e kouezhe e chink en e grubuilh.

1949
Référence : SIZH p.39

Setu perak, ha ken abred, / On deut d'ar red d'ho kuzuliañ, / Ha tec'hout kuit ' vo deoc'h-c'hwi ret / Rak mennet int d'ho fuzuilhañ.

1960
Référence : PETO p59

D'ar sul da noz, avat, e-keit ha ma oad o sammañ e bourzh al lestr ar pezh a gasemp ganeomp, ar binasenn, ur c'hamion, ha meur a dra all, edomp o koaniañ e sal-debriñ an "Asie" hag a loc'has ac'hano war-dro un eur pe div eur noz evit bezañ e Libreville abred diouzh ar mintin.

1985
Référence : DGBD p43

Berz[h] bras a reas ha degemeret e voe an opus francigenum er broioù all, abred pe ziwezhat.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 8

"Kavet ec'h eus un dra bennak pe abred eo c'hoazh?"

2015
Référence : EHPEA p37

Dav eo ober anv amañ deus un dra all : abred pe ziwezhat e vo embannet gant ur stourmer entanet ez eo ret sevel obererezhioù feulsoc'h-feulsañ peogwir e vez graet gant feulster (ha feulster bras a-wechoù) gant an enebourien.

2015
Référence : DISENT p66

Marteze e fizio Seimenis aferioù all ennout ken abred ha warc'hoazh pe kavout a ri ur c'huzulva alvokaded all.

2015
Référence : EHPEA p66

Étymologie

Termen savet diwar an araogenn "a" hag an anv "pred" : a bred > abred.

Ordre alphabétique

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux