Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
2
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. H.g. A. 1. Fiñv naturel un dolzennad aer o tilec'hiañ hervez un durc'hadur resis. Ur banne, ur barr, un dakenn, ur fourrad,ur gaouad, ur guchenn, ul lomm, ur mouch, ur strilh, un taol, un tarzh avel. Ur mouch avel flour. Bep ar mare e vez kuchennoù avel. Ur barr avel eus ar gwashañ. & (alies gant ur v. en e st. nac'h) Ne c'hwezh mouch avel ebet. Ne ra takenn avel, lomm avel ebet. • C'hwezhañ, c'hwibanat, c'hwistañ, c'hwitellat, gwic'hal, hudal, soroc'hal, yudal a ra an avel. Avel o sailhat hag o troidellat. Avel a ra. Sevel a ra an avel : kregiñ a ra da c'hwezhañ. Stummañ a ra (an amzer) d'an avel : avel a vo. • Tavet eo an avel, torret eo (war) an avel : n'eus ket avel ken. Troet eo an avel : cheñchet eo e roud. • Avel zo (ganti). Diougan, feson, seblant avel zo. • Devezhioù avel. Bountadenn c'hwezh, yuderezh an avel. • Bezañ kaset-digaset, taolet-distaolet gant an avel. Gwez kostezet gant an avel, diskaret gant ur barr avel. & Trl. skeud. Mont, nijal gant an avel : mont kuit, steuziañ. Aet eo e sebezenn hag e aon gant an avel. Diwall, goudoriñ, gwaskediñ udb. (di)ouzh an avel. Un ti goudoret diouzh an avel. & (db. an traoù) Bezañ a-youl avel : dispak d'an avelioù. • Pelec'h, penaos emañ an avel ? Eus pelec'h e teu an avel ? • Roud, toull an avel : tu ma teu an avel d'ul lec'h bnk. E pe roud emañ an avel ? An avel ne dec'h ket eus ar roud-mañ : c'hwezhañ a ra atav diouzh an hevelep tu. HS. roud-avel. 2. (impl. dirak un ag.) Avel but, c'hwerv, dreut, griz, lemm, rip, sklas, vinimus : yen, a grog en den, a sklas an izili. An avel viz a vez alies avel dreut. & Avel yud : a yud. 3. (impl. dirak un ag. a denn d'ar wrez, d'ar yenijenn) Avel c'hor, domm, fresk, glouar, skaot, skarnil, suilh, yen. 4. (impl. dirak un ag. a dalvez da verkañ an nerzh) Avel blaen : a c'hwezh ingal. Avel laosk, skañv : dinerzh. & HINOUR. Avel bounner, dichadennet, feuls, foll, reut, spontus, vras : kreñv-tre. & Avel vat, yac'h, greñv : a glot gant an niverennoù 4, 5, 6 war skeuliad Beaufort. & Gwall avel : a glot gant an niverenn 7 war skeuliad Beaufort. & Avel diroll : a glot gant an niverenn 12 war skeuliad Beaufort. 5. (impl. dirak un ak. a verk un tuadur, un doare) Avel c'hlav : a ziougan ar glav. & Avel reizh : a c'hwezh eus un tu hepken. 6. MERDEAD. (impl. dirak un ak. pe un ag. a dalvez da verkañ ar roud-avel) Trl. skeud. An avel norzh, serzh, sterenn, uhel : a zeu eus an norzh. & Bezañ skragn evel an avel norzh : bezañ pizh-tre. • An avel viz, reter, c'hevred, su, vervent, gornôg, walarn: a zeu eus ar biz, ar reter, ar gevred, ar su, ar mervent, ar c'homôg, ar gwalarn. Emañ an avel en e walarn, en e viz. Dont a ra an avel d'e gornôg. Aet eo an avel d'e walarn. An avel zo reter hiziv. & Avel c'houziz*. Avel lein, uhel : a zeu eus ar reter, ar biz, pe an norzh. & Avel draoñ, izel : a zeu eus ar su, ar mervent pe ar c'hornôg. Avel zouar : a zen eus an douar, avel viz ha reter. & Avel vor : a zen eus ar mor. Ar gwez-mañ zo bet devet gant an avel vor. & Avel vaez : a zen eus ar c'heinvor. 7. (impl. gant un adv., un ag. pe un ak. da verkañ an tu ma sko an avel ouzh ub., udb.) Avel a-benn, enep, penn, stourm : zo e durc'hadur enep ouzh hini ub., udb. Kerzhet, mont, roeñvat a-benn d'an avel. An avel a-benn a oa kreñv hag ar vagig a oa hejet gant ar c'hoummoù. An avel a zeue a-benn dezho e doare ma ne voe ket klevet o c'hwezh gant ar chas. & Avel a-dreñv, a-du, a-gein, vat : a c'hwezh a-du gant ub., udb. Ar vag a rede war ar mor, he gouelioù digor-bras, an avel a-du ganti. Bezañ lusket gant an avel vat. & Avel dreuz, gostez, a-dreuz, a-gorn : a zen eus ar c'hostez. 8. Merdead. Trl. Bezañ tost d'an avel : bezañ tost d'an avel a-benn. & Dont d'an avel : tostaat penn ur vag ouzh an tu ma teu an avel. & Bezañ dindan avel udb. : bezañ a-dreñv an dra-se e-keñver al lec'h ma teu an avel. & Troc'hañ, lemel an avel da ub. : mont etre al lec'h m'emañ hag an hini ma teu an avel. Ar c'hefeleged a vez atav unan er penn o troc'hañ avel d'ar re all. & Bezañ, mont, tremen en avel d'ub., d'udb. : bezañ, mont, tremen diouzh an tu ma teu an avel e-keñver an den-se, an dra-se. Tremen en avel d'ar c'herreg. & Diwar avel : en tu ma teu an avel. Kostezet eo ar vag, savomp diwar avel : savomp en tu ma teu an avel. War ar vag e tiforc'her an daou du diouzh an avel : an tu diwar avel hag an tu olevent. & Bezañ d'an avel : mont a-benn d'an avel. B. 1. Trl. kv., dre heveleb. (evit aroueziañ an herrder) Prim, buan evel an avel ; ken prim, ken buan hag an avel : prim, buan-tre. Ar spont a redas ken buan hag an avel. Redek a reas er-maez ken buan hag an avel. & Mont, kerzhet, redek evel an avel : buan-tre. & Mont, dont evel un tarzh avel : buan-tre. Evel un tarzh avel e teuas en ti. 2. Trl. skeud. (evit aroueziañ un nerzh, red an darvoudoù) Kavout avel a-benn (gant, digant ub.) : kaout d'ober gant ub. a ranker talañ outañ. Aze en deus kavet avel a-benn. & Bezañ avel a-du, vat gant ub. : bezañ an traoù, an darvoudoù, a-du gantañ. & Lezel udb. da vont gant an avel : n'ober van eus an dra-se. Pa veze graet goap anezhañ e leze ar goapaerezh-se da vont gant an avel. & Avel ar frankiz : a vroud an dud d'en em zieubiñ. C'hwezhañ a ra en hor c'hreiz avel ar frankiz. & Avel-gorbell : a zegas kemmoù bras. Skubet eo bet ar gouarnamant gant ur gaouad avel gorbell. 3. (gant drouk,fall, gwall, evit aroueziañ ur gwal leur, un taol pe ur blegenn fall) Avel gwall ha mor diaes zo gant ar brezhoneg. 4. (db. emzalc'h an dud) Treiñ gant an avel : sevel a-du gant nep piv bennak zo ar gomz, ar galloud gantañ. & C'hwezhañ gant an avel, e tu an avel : sevel a-du gant ar pep brasañ eus an dud. Rebech d'ub. c'hwezhañ gant an avel. & Mont en avel ub. : mont a-du gantañ. & Treiñ, bezañ hedro evel an avel : ober ur soñj all diwar nebeut a dra. Kalon an den zo hedro evel an avel. & Kavout (e) avel : kavout an tu d'ober udb. & Ober avel da ub. : reiñ an tu dezhañ d'en em dennañ eus ur blegenn fall. & C'hoarzhin* ouzh an avel. C. 1. (db. an traoù) Tra didalvoud, dister. Avel traken, nemetken : netra, nebeut a dra. Avel eo klask war-lerc'h madoù na badont ket pell. & Trl. Mont e puñs an avel : mont da netra, steuziañ. Aet eo he droug e puñs an avel. 2. (db. an dud) Lorc'hentez, fougaserezh. Kalz tud a weler n'int nemet c'hwez, n'int nemet avel. Avel zo gantañ leizh e benn. Leun a avel eo. & Trl. skeud. Ruflañ avel ha moged : bezañ lorc'hus-kenañ. HS. fougeal, fougasiñ. & Ur penn avel : ur penn skañv. & Lonkañ* avel. D. (goude ur spizad) Ur vilin-avel, un nadoz-avel, ur marc'h-avel : a ya en-dro gant nerzh an avel. II. A. 1. Dre heveleb. Aer. C'hwezhañ avel en ur rod. & Trl. Bezañ en avel : er-maez, er vann. Bannañ, teuler udb. en avel : e deuler en aer. & Trl. (db. ar c'hoarioù henvoazel, ar sportoù) Reiñ avel d'udb. : e sevel er vann, e zibradañ. Bec'h en doa o klask reiñ avel d'ar berchenn. HS. aveliñ. & Trl. Reiñ avel d'udb. : e lakaat da aveliñ. Poent eo reiñ avel d'an dilhad. & Dre skeud. Reiñ avel d'udb. : e reiñ da c'houzout, e embann. Labour o deus kavet met n'a deus ket roet avel d'ar guzhiadenn c'hoazh. & [2015] Reiñ avel d'ar c'had : diskuliañ udb. kuzh, ur c'hevrin. 2. Fiñv aer a c'hoarvez diwar un abeg bnk. Avel dreuz, dra, furch, laer, red : avel-sil. B. (db. an aezhennoù a zeu er-maez eus ur c'horf bnk.) 1. Bramm, louf. Leuskel avel eus e gof. 2. Avel, avel drenk : breugeud trenk a zeu goude debriñ. III. G. A. (en e furm lies) 1. (impl. e-unan) Fiñv an aer a lakaer da dra dañjerus, drastus. Un torkad gwez a ziwalle an ti ouzh an avelioù. Ul lec'h dispak d'an avelioù. Ar menezioù a ziarbenn d'an avelioù. C'hwezhañ a ra war douar Breizh avelioù fuc'h ar gwalarn. & Trl. skeud. AÑ AVELIOÙ ENEP : ar pezh a vir ouzh ub. a ober ar pezh a venn. Mont d'ar penn daoust d'an avelioù enep. 2. (dirak un ag. pe un ak. spizer) Avelioù kenwerzh, kuñv : avelioù plaen a c'hwezh eus ar reter, a-hed ar bloaz etre an trovanoù. 3. Ar penn avelioù : an avelioù a c'hwezh an aliesañ en ur vro. B. 1. (en e furm unan) Termen a dalvez da verkañ pizh, da bouezañ war an tu ma teu ar fiñv aer. Un avel eus ar bisañ. 2. Fiñv an aer a lakaer da dra dañjerus, drastus. Daou avel fall. 3. Trl. [1732] AR PEVAR (PENN) AVEL, AR PEVAR ROUD-AVEL : an norzh, ar reter, ar su hag ar c'hornôg. & Tr. adv. DA, DIOUZH PEP AVEL : da bep tu. Digor eo an ti da bep avel : digor-frank eo. & (db. an dud) Mont en e avel : en e du. Aet eo pep hini en e avel. 4. Dre ast. (gant an niver pevar pe seizh, a-wechoù) A bep tu. Pevar frenestr troet ouzh ar pevar avel. Tud deredet eus ar pevar avel. Ur roc'h skoet gant ar seizh avel. & (db. an traoù) Bezañ e fri etre ar pevar avel, e ti ar pevar avel, er pevar avel : bezañ dispak d'an avelioù, e-kreiz an avel. & (db. an traoù) Bezañ digor d'ar pevar avel : digor-frank. Un ti digor d'ar pevar avel. & Trl. ER PEVAR, ER SEIZH AVEL, D'AR PEVAR, D'AR SEIZH AVEL : e pep lec'h, en holl dro-war-droioù. An evned a daole o c'han d'ar seizh avel. & Trl. Embann, skignañ udb. d'ar seizh avel, d'ar pevar avel : e reiñ da c'houzout d'an holl. 5. Trl. skeud. Treiñ gant kement avel zo : sevel a-du gant nep piv bennak zo o komz, zo ar galloud gantañ. 6. Trl. skeud. [1927] Pep hini en e avel : pep hini eus e du. Hag eñ a gaso adarre ar merc'hed-se pep hini en he avel. EVEZH. : kemm. blot. goude avel.

Skouerioù istorel : 
192
Kuzhat roll ar skouerioù

avel

1499
Daveenn : LVBCA p30 (vent)

avel skañv

1499
Daveenn : LVBCA p30, 184 (ligier vent et vault autant comme ce qui faict florir et germer)

[«]Hag ivez [d'en em varvailhañ a rez] war an ornamantoù anezhañ pere ned int nemet evel poultr a ya gant an avel, hag evit-se ez tleez mui da ebaisañ ouzh kontempliñ an neñv hag an douar hag ar mor ha kement zo enne[.»]

1576
Daveenn : Cath p7

avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg vent, auel

avelioù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg vent

avel vat

1659
Daveenn : LDJM.1 pg vent (a gré)

avel biz

1659
Daveenn : LDJM.1 pg bise

kaouad avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg boufée de vent

daoust an avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg nonobstant (le vent)

dioust an avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg nonobstant (le vent)

fourrad avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg orage

barr-avel

1659
Daveenn : LDJM.1 pg orage

ruflañ an avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg frais (Prendre le frais.)

eet en avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg frais (Prendre le frais, pp.)

monet en avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg frais (Prendre le frais.)

avel vat

1732
Daveenn : GReg pg frais (Vent frais à la mer.)

avel a-gostez

1732
Daveenn : GReg pg vent (collateral)

fourradoù avel

1732
Daveenn : GReg pg coup (de vent)

avel kontrol

1732
Daveenn : GReg pg (vent) contraire

fourradoù avel

1732
Daveenn : GReg pg bouffée (agitation de l'air, & passagere)

fourrad avel

1732
Daveenn : GReg pg coup (de vent)

gwall avel

1732
Daveenn : GReg pg vent (coulis)

avel gre

1732
Daveenn : GReg pg frais (Vent frais à la mer.)

avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg frais (Un air frais.), frais (Vent frais à la mer.)

An avel a zeuas da freskaat diwar ar reter da'r c'hornôg.

1732
Daveenn : GReg pg fraichir (Le vent vint à fraîchir de l'est à l'ouest.)

avel fri

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit, Van.)

avel izel

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas, Van.)

aveloù enep-kalon

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit, p.)

aveloù fri

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit, p.)

aveloù kornôg

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit, p.)

avel enep-kalon

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit.)

avel fri

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit.)

awel

1732
Daveenn : GReg Rakskrid

avel kornôg

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas. Figurément, on dit.)

devalaet eo an avel

1732
Daveenn : GReg pg abaissement

avel flaerius

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas.)

avel dianaou

1732
Daveenn : GReg pg flatuosité (vent qui sort par bas.)

aveloù trenk

1732
Daveenn : GReg pg flatus (ou flatuosité, vents qui sortent du corps humain par haut, p.)

avel trenk

1732
Daveenn : GReg pg flatus (ou flatuosité, vents qui sortent du corps humain par haut.)

ar pevar penn-avel

1732
Daveenn : GReg pg cardinal (les 4 vents Cardinaux)

avel he deus kemeret ar min, avelet eo ar min

1732
Daveenn : GReg pg (la mine est) éventée (le secret est découvert)

gouzizet eo an avel

1732
Daveenn : GReg pg abaissement

avel reter

1732
Daveenn : GReg pg est (vent Cardinal, vent d'Orient)

avel dourus

1732
Daveenn : GReg pg (vent qui est sujet à donner de l')eau (à mouiller)

avel

1732
Daveenn : GReg pg abaissement

mont en avel

1732
Daveenn : GReg pg air

mont en avel

1732
Daveenn : GReg pg air

gounit an avel

1732
Daveenn : GReg pg (gagner le) dessus (du vent)

kemeret avel

1732
Daveenn : GReg pg air

kreaat a ra an avel ; kreaat a ra ar c'hleñved

1732
Daveenn : GReg pg (le vent) croît (la maladie croît)

ruflañ an avel

1732
Daveenn : GReg pg air

tarzh avel

1732
Daveenn : GReg pg coup (de vent sur mer, grain)

un avel luemm

1732
Daveenn : GReg pg aigu

un avel lemm

1732
Daveenn : GReg pg aigu

avel

1732
Daveenn : GReg Rakskrid, Abel, air

avel spelc'hus

1732
Daveenn : GReg pg hale (vent qui soufle dans l'air, qui desseche, Van.)

E-keit ma vez ar verdeidy o tijuniñ e teu an avel da c'hwezhañ.

1732
Daveenn : GReg pg hausser (Pendan que le Matelot déjeune le temps se hausse.)

avel spelc'h

1732
Daveenn : GReg pg hale (vent qui soufle dans l'air, qui desseche, Van.)

avel sec'h

1732
Daveenn : GReg pg hale (vent qui soufle dans l'air, qui desseche)

a-youl mor hag avel

1732
Daveenn : GReg pg gré (Au gré des vents, & des flots.)

Treiñ a ra evel an avel.

1732
Daveenn : GReg pg girouette (Il va comme une giroüette, parlant d'un homme leger, inconstant.)

ruflet an avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg frais (Prendre le frais, pp.)

fleet eo an edoù gant ar glav hag an avel

1732
Daveenn : GReg pg blé (les vents & les pluïes ont abatu les blez)

ar glav hag an avel o deus diskaret an edoù

1732
Daveenn : GReg pg blé (les vents & les pluïes ont abatu les blez)

kaouad avel

1732
Daveenn : GReg pg bouffée (agitation de l'air, & passagere)

fourrad avel

1732
Daveenn : GReg pg bouffée (agitation de l'air, & passagere)

bouilh

1732
Daveenn : GReg pg bouffée (agitation de l'air, & passagere)

c'hwezhet eo gant an avel

1732
Daveenn : GReg pg bouffer (il bouffe d'orgüeil)

stegnet eo gant an avel, evel gouel ul lestr

1732
Daveenn : GReg pg bouffer (il bouffe d'orgüeil)

c'hwezhet eo gant an avel

1732
Daveenn : GReg pg bouffer (il bouffe d'orgüeil)

avel voulin

1732
Daveenn : GReg pg (vent de) bouline

avel gostez

1732
Daveenn : GReg pg (vent de) bouline; collateral

palevarzh avel

1732
Daveenn : GReg pg boussole

hanter palevarzh avel

1732
Daveenn : GReg pg boussole

gouzizañ a ra an avel

1732
Daveenn : GReg pg calmer (le tems se calme)

beg hon lestr a oa eeun d'an avel

1732
Daveenn : GReg pg (nous avions le) cap (au vent)

an avel a oa a-benn-kaer deomp

1732
Daveenn : GReg pg (nous avions le) cap (au vent)

ar pevar kentañ avel : reter, kornôg, su, ha nord

1732
Daveenn : GReg pg cardinal (les 4 vents Cardinaux)

kaouajoù, kaouadoù avel

1732
Daveenn : GReg pg coup (de vent)

sinklañ gant avel fresk

1732
Daveenn : GReg pg cingler (naviguer avec un vent favorable, & à pleines voiles)

kaouad avel

1732
Daveenn : GReg pg coup (de vent)

Kalz a wez a zo bet diskaret gant an avel.

1850
Daveenn : GON.II p.92, livre second, « Il y a eu plusieurs arbres abattus par le vent ».

An avel a zo yen hiriv.

1850
Daveenn : GON.II pg avel (Le vent est froid aujourd'hui).

An avel-se a zo anouedus.

1850
Daveenn : GON.II pg anouéduz (Ce vent-là est propre à donner du froid.)

avel

1850
Daveenn : GON.II pg aouel (Voyez Avel).

avel

1850
Daveenn : GON.II pg aouel, avel (Vent, air en mouvement. Du vent. Au figuré, vanité. Orgueil)

brañsellañ a ra gant an avel

1850
Daveenn : GON.II pg brañsella

Leun eo e benn a avel.

1850
Daveenn : GON.II pg avel (Il est plein de vanité).

daoust d'an avel omp deuet

1850
Daveenn : GON.II pg daoust

div wezenn a zo bet diwriziennet gant an avel

1850
Daveenn : GON.II pg dic'hrisienna, disc'hrisienna

gant an avel eo bet dismantet

1850
Daveenn : GON.II pg dismañta, dismañtra

an avel-se a zivleuñvo ar gwez

1850
Daveenn : GON.II pg divleûñi, divleûñvi

diwernet eo bet hon lestr gant an avel

1850
Daveenn : GON.II pg g diwerna, diwernia

an avel a zisec'ho an hentoù

1850
Daveenn : GON.II pg dizec'ha

an avel-se a zizelio ar gwez

1850
Daveenn : GON.II pg dizelia

un avel dourus eo

1850
Daveenn : GON.II pg douruz

avel c'hevred

1850
Daveenn : GON.II pg gévret, gévred

avel uhel

1850
Daveenn : GON.II pg réter

avel reter-gevred

1850
Daveenn : GON.II pg réter (-gévret)

Kalz a avel a ioa, kosteziñ a rae ar vag.

1850
Daveenn : GON.II.HV pg kostézi, kostésia (Il y avait beaucoup de vent ; le bateau penchait).

Un avel gre a rae

1850
Daveenn : GON.II pg kré, kreñ

Avel ar c'hreisteiz a zegas glav

1850
Daveenn : GON.II pg krésteiz

Krinet eo gant an avel

1850
Daveenn : GON.II pg krina

An avel

1850
Daveenn : GON.II p.14, livre premier, "le vent".

An aveloù

1850
Daveenn : GON.II p.14, livre premier, "les vents".

eus an avel

1850
Daveenn : GON.II p.14, livre premier, (du vent).

eus an aveloù

1850
Daveenn : GON.II p.14, livre premier, "des vents".

Bez’ ez eus kalz a avel hiriv.

1850
Daveenn : GON.II p.83, livre second, (Il y a beaucoup de vent aujourd’hui).

Arne a vize, ma vize nebeutoc'h a avel.

1850
Daveenn : GON.II p.84, livre second, (Il y aurait de l'orage, s'il y avait moins de vent).

aveloù

1850
Daveenn : GON.II.HV pg aouel, avel (Vent, air en mouvement. Du vent. Au figuré, vanité. Orgueil. Pl.)

An traoù n'int ar pezh ma kreder : / Er pennoù kaer n'eus boed atav, / Traoù stank, kalz tud a weler / N'int nemet c'hwezh, nemet avel, / Traoù brav dirak an daoulagad, / Tud lugernus zoken a-bell ; / Arabat outo tostaat !

1867
Daveenn : MGK p140

« Mat e ve marteze / Digas avel izel war-lerc'h ur barr arnev ? »

1867
Daveenn : MGK p88-89

Glav, tommder hag avel, na glaskit enebiñ, / Ho mestr a gomz ouzhoc'h, grit, grit ho kevridi !

1867
Daveenn : MGK p89

Evit temziñ pep douar da reiñ ar gwellañ traoù / Nebeut a dra ve ret, ma karfe pep aotrou / Tennañ kresk, komision diwar bep koumanant, / Kaout truez oc'h an tieg hag oc'h e yalc'h damant, / Lezel an aotrou Doue da reiñ glav pe avel, / Derc'hel sioul e c'henoù hag e galon izel.

1867
Daveenn : MGK p95

Gwellañ zo eo tevel / Ha lezel ar gevier da vont gant an avel.

1867
Daveenn : MGK p106

An avel a c’hwezhe ken na zivege ar gwez dre ma’z ae ; ar glav a gouezhe evel pa vijet bet o taoler dour gant baradoù, ar gurun a groze ken na grene an douar war e dreid kozh.

1877
Daveenn : EKG.I. p.55

A-benn ur pennad ne voe ket evit padout ken, hag e lavaras d’e vab : — Alo ! a-walc’h a istorioù, deomp en hent ; spanaet ar glav, torret an avel, tavet ar gurun.

1877
Daveenn : EKG.I. p.57-58

Peder lev diouc’h kêrig vihan Lambal ez eus, war-zu an avel viz, ur c’hoad bras, hag en deus d’an nebeutañ daouzek mil dervezh-arat.

1877
Daveenn : EKG.I. p.33

An Aotrou Poullaoueg a savas e bourzh ar Maris-Stella. Kerkent e klevj[od] ar poleoù o c’hrigoñsal, o wigourat, hag, en un taol, al lestr, goloet a lian, a soublas gant nerzh an avel, hag a droas penn war-eeun da Vro-Saoz, en u[l] lezel, er mor, un aridennad eonenn war e lerc’h.

1877
Daveenn : EKG.I. p.227

Netra atav ! Eo, kaout a reas din klevet evel un dra bennak o klemm e-kreiz trouz an avel a c’hwezhe er gwez-derv a zo war gleuz liorzh al leur ; mes ne ris ket kalz a van evit kement-se.

1878
Daveenn : EKG.II p.40

Selaou, diskennomp ac’halenn, deomp d’an traoñ d’ar goudor ; an avel a zo put e beg tour Berven.

1878
Daveenn : EKG.II p.129-130

En un taol, e-pad ma peden Doue evito-holl, ar vouezh klemmus ha truezus am boa klevet c’hoazh a gave din a yoa trouz aezhenn an avel o vont dre ar gwez-derv, a deuas adarre evel d’am divorediñ.

1878
Daveenn : EKG.II p.45

— Ned an ket da, re but eo an avel aze ; ho krediñ a ran. — Ya, c’hwi 'lavar, put eo an avel. Skornet omp, ha koulskoude n’hor beus graet nemet redet, klask ha furchañ dre-holl abaoe m’omp savet amañ.

1878
Daveenn : EKG.II p.131

amantet eo an avel

1904
Daveenn : DBFV pg. amantein (le vent s'est calmé)

avel dialaez

1909
Daveenn : BROU p. 222 (vent de la partie Nord et Est)

avel

1909
Daveenn : BROU p. 204

follañ a ra an avel

1909
Daveenn : BROU p. 239

torret eo an avel

1909
Daveenn : BROU p. 429 (le vent s'est calmé)

avel serzh

1909
Daveenn : BROU p. 420 (vent haut)

n'eus ket ur mouch avel

1909
Daveenn : BROU p. 401 (il n'y a pas un souffle de vent)

D’ar youc’h-se taer, spouronus, euzhus, trec’h da drouz al lanv hag an avel, da c’hourdrouz ar gorventenn, da c’harmadeg ar reuniged hag ar morevned, e koll armead ar speredoù drouk ha dic’hlan pep nerzh ha pep herder.

1923
Daveenn : SKET p.116

Emañ an avel o c’houzizañ hag ar mor war habaskaat.

1923
Daveenn : SKET p.109

Sevel a reas an avel hag, o c’hwezhañ taer, o zaolas er c’hornog.

1923
Daveenn : SKET p.109

Ar mor, e ouelec’hioù louet ha glas, a gelc’hias an douar evel ur c’hant arc’hant pe un naer-veur, e-keit ha m’en em gaerae an douar gant koadoù ec’hon hej-dihej ha heson bepred dindan anal an avel.

1923
Daveenn : SKET p.28-29

An avel a c’houzizas, teñvalaat a eure an dour war e hiboud [...].

1923
Daveenn : SKET p.35

C’hoazh e tezrevelle din ar sklav peger kaer, ha sioul, ha don ez oa koadoù e vro, peger sonn, ha tev, ha hir kefioù ar gwezennoù enno, pegen ledan, leun a veurded ha deliaouet-stank ar pennad-barroù anezho o krenañ hag o vouskanañ dindan flourad an avel.

1923
Daveenn : SKET p.48

Ra vo stlabezet al ludu anezhañ, beuzet er fank, strewet d’ar peder avel !

1923
Daveenn : SKET p.52

Ha, d’an noz, o gweler, faezh ha keuziet-holl, distroet d’o c’hiz pellañ gant ar c’hazh-mor hag an avelioù.

1923
Daveenn : SKET p.114

An avel a stage da c’hwezhañ ; breviñ ha dic'hwriziennañ ar gwez marv a rae-hi ha kas ganti d’o stlepel er mor an holl goad krin, an holl loened kabac’h pe glañv.

1924
Daveenn : SKET.II p.34

Er pinegi-se nes d’an neñv, bepred glas ha hesonus da c’houez an avelioù, leun a frond-balzam kreñv, e kar Mamm-Veur ar Glen ober hec’h annez.

1924
Daveenn : SKET.II p.48

A-hed ar pevar c’han da heul e c’houezhas un avel greñv en eneb d’an den yaouank, e doare ma teuas an holl vlevennoù en e benn, an holl neudennoù en e doneg da vezañ sec’h-tont.

1924
Daveenn : SKET.II p.49

Laouenedigezh dispar, a-viskoazh, ar [v]ourkiz a oa bet eno en em unanet evit ren ur vuhez all, disheñvel, gweet gant un neudenn, neudenn arc’hantet an hunvreoù, hag an neudenn-se an holl Vretoned o deus hi kavet er c’havell, en pehini int bet luskellet gant kroz ar mor ha kanaouenn an avelioù.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 47, p.1122 (Miz Du 1924).

— Ul laz ! Tri [z]amm kozh kanfard !… Kalz a vagoù a vo er-maez : brav eo an amzer ; un tamm houl a zo, met n’eus ket ur pekad avel.

1925
Daveenn : BILZ2 p.140

Da c’houlou-deiz, an avel a zinerzhas un tammig.

1925
Daveenn : BILZ2 p.173

Pa savas war ar pont, e welas ar Vran entre div garreg uhel : unan anezhe a roe skoazell d’ar Vran eus tu ar maez hag he devoa miret na vije bet dismantret krenn gant an taolioù-mor ; eben a dorre nerzh an avel diwar an douar.

1925
Daveenn : BILZ2 p.173

avel-sil

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

gwall avel

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

un avel ar bisañ

1927
Daveenn : GERI.Ern pg biz

en e avel

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

e fri etre ar pevar avel

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-silet

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-red

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-laer

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-furch

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-fri

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-dro

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-dreuz

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel-drenk

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel fall

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel drouk

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

avel

1927
Daveenn : GERI.Ern pg avel

Damdost hag a-us d'ar c'hreñvlec'h, ur maread morevned gwenn-skedus a falc'he hag a ervenne an avel hag an ec'honder gant o divaskell hag o gournijadeg kammikellek.

1929
Daveenn : SVBV p5

Kounañ a ran, na pegen dudius d'ar galon, ha na pegen kaer d'ar spered ha d'an daoulagad, da zaoulagad un arvester pignet war uhelenn Kerargov, gwelout, un hanterkantved a zo, ur skouadrenn meurlistri livet e du ha bevennet gant daou pe dri gelc'h gwenn an tuioù diavaez anezho ; koeñvet o gouelioù damwenn dezho gant an avel-reizh pe rodellet dindan ar fourradoù avel-dro, hag o stekiñ ouzh ar c'herdin hag ouzh ar gwerniou en ur stlakañ gant stroñs ha gant tregern.

1929
Daveenn : SVBV p.15

Mont tre a rejomp er vaoz, ken herrek hag ur fourrad avel en eur c'hev douar, a droas a-zehoù hag, o vezañ pignet nouspet derez vaen, e tegouezhjomp gant un norig, gaoliata ar gael anezhi ha lârout yao en ur gambr ec'hon leun a c'hourvezennoù.

1929
Daveenn : SVBV p.12

labour an avel

1931
Daveenn : VALL pg action (du vent sur le relief terrestre)

amenus d'an avel

1931
Daveenn : VALL pg (s')adoucir (susceptible d'adoucir le vent)

e ti ar peder avel

1931
Daveenn : VALL pg (au grand) air

en avel

1931
Daveenn : VALL pg (au grand) air (fam.)

avel lemm

1931
Daveenn : VALL pg bise

roudenn avel

1931
Daveenn : VALL pg aire (du vent)

avel rip

1931
Daveenn : VALL pg bise

avel treut

1931
Daveenn : VALL pg bise

avel-viz

1931
Daveenn : VALL pg bise

avelioù bloavezhiek

1931
Daveenn : VALL pg (vents) alisés

avelioù kuñv

1931
Daveenn : VALL pg (vents) alisés

avelioù distro

1931
Daveenn : VALL pg (contres) alisés (vent de retour)

avelioù-kenwerzh

1931
Daveenn : VALL pg (vents) alisés

toull avel

1931
Daveenn : VALL pg aération

diougan avel a zo

1931
Daveenn : VALL pg (il y a) apparence (de vent ; à venir)

Hiniennoù anezho [bili] a zo goloet gant ur verglenn rous, ha kavout a reer warno a-wechoù talbennouigoù evel pa vefent bet kizellet gant krignadur an avel.

1943
Daveenn : TNKN p33

Bailey Willis en deus respontet da c'hGregory a-zivout kanienn Chipr, e soñje e c'helle bezañ bet stummet an draonienn-se gant ur froud-aod: an dour kaset war-du pleg-mor Famagousta gant an avel-reter a vez o c'hwezhañ peurliesañ, a zifloupe etrezek an donvor en ur ruzañ war ar strad a vije kleuzet evel-se.

1943
Daveenn : TNKN p73

Allas, war ma bro-me ‘n deus c’hwezhet un avel / Ha na c’hwezhe ket warni dec’h.

1944
Daveenn : EURW.1

Ar re-mañ ne raent foutre kaer, hag a dremene evel an avel.

1944
Daveenn : EURW.1 p73

An hini a zo pignet war dosenn Sant-Weltaz a zo evel ur moraer e beg ur wern, a zizolo ur mor divent ; ac'halen e tizolo an arvester ur c'helc'hva douar mezevennus, ken hir ma'z eo war ar pevar avel.

1944
Daveenn : EURW.1 p16

Rak un aezhenn beurbadus a frankiz a c'hournij a-us da Garnoed, pignet war un dosenn frank, a skub an avel anezhi hañv-goañv, hag a weler diwarni pemp lev tro-dro.

1944
Daveenn : EURW.1 p15

An avel o yudal er gwez, ha, d’an noz, ur gaouenn o youc’hal en ur penngos derv bennak, ha me war va gwele, bemdez ha bemnoz oc’h hirvoudiñ.

1944
Daveenn : ATST p.41

An eil diaoul. — « Pe pedennoù lavaret diwar beg an teod, hag ho spered o nijal war an avel noz. »

1944
Daveenn : ATST p.57

« Klevout a ran… klevout a ran… feiz ! n’ouzon ket petra a glevan. Klevout a ran trouz en drez, trouz en delioù sec’h, ha, koulskoude, n’eus ket, e beg ar gwez, ur berad avel. »

1944
Daveenn : ATST p.128

N'on ket evit chom da azezañ ha dav eo din ober tro al lestr hep ehan ; hemañ a vrall hag a vrañskell, petra bennak ma n'eus ket a wall avel.

1985
Daveenn : DGBD p10

Al latar a astenne c'hoazh e zivaskell war ar gêr veuzet, ma lugerne ar c'hleuzeureier evel skarboukloù ; aet boud ha damvouget gant ar goabrenn-se, e kendalc'he buhez ar gêr da zibunañ dre ar balioù meur, en ur rollañ ha trouzal e doare un avel nerzhus.

2012
Daveenn : DJHMH p48

Mont a ran kuit abretoc'h eus ar burev peogwir, diouzh un tu, ez on skuizh-brein ha, diouzh un tu all, peogwir e fell din treiñ diouzh bostad ar gazetennerion a blavo warnomp kentizh ha m'o do klevet avel eus muntr ur mezeg meur.

2015
Daveenn : EHPEA p63

Roet hon eus avel d'ar c'had met ne soñj ket din e rofemp avel d'un eil, ken e lakaan fin d'an atersadur.

2015
Daveenn : EHPEA p111

Notennoù studi

Roet e vez stummoù lec'hel e GON.II : "aouel" (distaget "a-ouel") evit Bro-Dreger ha Bro-Wened hag "ael" evit Bro-Gerne.

Etimologiezh

Ger predenek a glot gant ar c'hembraeg "awel" (aezhenn, avelig).

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial