Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Adstummoù istorel pe rannyezhel testeniekaet : 
1
Diskwel an adstummoù

Stummoù pleget : 
8
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. (db. an traoù) A. 1. [1499, 1659, 1732, 1850, 1927, 1931, 1985, 2015] Pezh dilhad, lêr, prenn, h.a., da wiskañ, da wareziñ an troad. Ur votez koad. Ur votez lêr. Galoupat a rae ur votez gantañ e pep dorn. [1850] Na 'z it ket e-kreiz an erc'h gant ho potoù-prenn, pe e karnot. & Trl. skeud. Gounit a veg botez : tec'hel. & Kanañ evel ur votez faout : kanañ fall-tre. & Torret eo ar votez etrezo : n'en em glevont ket ken. & GWECHALL, dre zismeg. (db. ar merc'hed) Faoutañ, terriñ, toullañ he botez : bezañ dougerez hep bezañ dimezet, koll he gwerc'hded. & Krl. N'eus ket a gozh votez na gav he farez*. N'eus ket a fall votez ha ne gav ket he far. 2. (en e furm lies) [1499, 1659, 1699, 1850, 1927, 1931] Ur botoù, ur re votoù, ur rumm botoù : an div votez a wisker en treid. Lemel a reas e votoù eus e dreid. N'en doa ket ur re votoù da lakaat en e dreid. Lakait ho potoù en ho treid. Armerzh a rin gwerzh ur botoù-lêr. Ur c'hozh votoù. & [1659] Karreañ, krennañ botoù : dresañ anezho. & Kargañ e votoù : leuniañ anezho gant dour en ur gerzhet pe en ur redek. & Trl. skeud. Mont en e votoù : na vezañ den d'e c'her. & Bezañ skubet dindan e votoù : bezañ distroadet. An aotrou maer zo bet skubet dindan e votoù e miz Gouere. [1877] Ne vije ket pell evit bezañ savet a-zindan e votoù ha kaset el lec’h all da zeskiñ n'eo ket brav refuz an absolvenn da ur maer [...]. & Bezañ ront e votoù : bezañ mezv ken a vez poan o chom en e sav. & Ober botoù kazel : tec'hel ar buanañ ar gwellañ. & Bezañ fardet e votoù a-raok e dreid : bezañ ganet en ur familh binvidik. & Kaout botoù berr, bezañ berr e votoù, he botoù : bezañ gwarizius. & Kas ub. da wriat botoù : e gas diwar-dro. & [1867, 1924, 1927] Ober e votoù da ub. : pismigañ anezhañ, droukkomz diwar e benn. [1924] N’eus forzh ! me ’gavo dezhe o marchoù, a lavare ar brigadier, din-me e paefont ar gwin hag ar son. Me a raio dezhe o botoù !… & Estl. Ma botez ! : troienn a raer ganti evit reiñ da c'houzout ne greder ket ar pezh zo lavaret, n'eur ket chalet gant an dra-se. 3. (ls. boteier) [1659, 1850, 1931] Niver diresis anezho. Roudoù boteier er pri. Ur stal voteier. HS. arc'hen, pavgenn. B. (ls. botizi) 1. Botez ar wern : toull m'emañ gwern ur vag. 2. Pezh eus starderez ur c'harbed, a stok ouzh ul lodenn eus ar rod evit gorrekaat e dizh. 3. Troad ur pezh arrebeuri. Botizi an armel. Botizi ar bank. 4. Pezh eus ur mekanik gwriat, a zoug ar ganell. II. (db. al loened) Karn. Botez ar vuoc'h. Botez ar gazeg. III. Dre skeud. (db. an dud) Botez toull, botez lous, botez torret : gast.

Skouerioù istorel : 
101
Kuzhat roll ar skouerioù

fank ar botoù

1499
Daveenn : LVBCA p21, 39-40, 76 (boe, ou fange de solliers)

fum botez

1499
Daveenn : LVBCA p39, 80 ('forme pour les chaussures')

eneb botez

1499
Daveenn : LVBCA p39, 71 (emprengne de soulier)

botez

1499
Daveenn : LVBCA p39 (solier a pie)

sol botez

1499
Daveenn : LVBCA p39, 186 (semelle de solier)

kozh boteier

1659
Daveenn : LDJM.1 pg sauatier

botez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg soulier

botoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg soulier, botes

botez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg soulier

karreañ botoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg carreler des souliers

krennañ botoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg carreler des souliers

kornell votez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg cornel (botés)

korniell votez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg hausse (de souliers)

botoù lijet

1659
Daveenn : LDJM.1 pg souliers (liegés)

ur re votoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (vne) paire (de souliers)

kozh botez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg sauate

kozh botoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg sauate

korniellañ botoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (mettre des) chausses (aux souliers) [lenn hausses e-lec'h chausses, renket e pennad hausse]

ur re votoù

1699
Daveenn : Har. pg botou, re, ur (une paire de souliers)

Nend eus kozh votez ne gav he farez.

1732
Daveenn : GReg pg guenillon (Il n'en est pas de si couvert de guénilles qui ne trouve à qui se marier, Van.)

Ned eus koz votez na gev he farez.

1732
Daveenn : GReg pg guenillon (Il n'en est pas de si couvert de guénilles qui ne trouve à qui se marier.)

Neb zo treid leue en e votoù.

1732
Daveenn : GReg pg fou (qui a perdu l'esprit, burlesquement)

bouklañ ar botoù

1732
Daveenn : GReg pg boucler (des souliers)

furm botoù

1732
Daveenn : GReg pg fprme (Forme de soulier.)

krennañ botoù

1732
Daveenn : GReg pg carreler (des souliers)

karrezañ botoù

1732
Daveenn : GReg pg carreler (des souliers)

karreañ botoù

1732
Daveenn : GReg pg carreler (des souliers)

karrezer botoù

1732
Daveenn : GReg pg carreleur (qui carrele les souliers)

krenner botoù

1732
Daveenn : GReg pg carreleur (qui carrele des souliers)

krennadurezh boteier

1732
Daveenn : GReg pg carrelure (remonture de souliers, de bottes)

karrezadur botoù

1732
Daveenn : GReg pg carrelure (remonture de souliers, de bottes)

karreadur botoù

1732
Daveenn : GReg pg carrelure (remonture de souliers, de bottes)

tach botoù

1732
Daveenn : GReg pg clou (de souliers)

korniellet botoù

1732
Daveenn : GReg pg hausse (Mettre des hausses à des souliers, pp.)

tennañ e votoù, ha diwiskañ e loeroù

1732
Daveenn : GReg pg dechausser (se dechausser)

tennañ e votoù hag e loeroù da ur re

1732
Daveenn : GReg pg dechausser (quelqu'un)

kaout treid leue en e votoù

1732
Daveenn : GReg pg fou (Etre fou, burlesquement.)

korniell botoù

1732
Daveenn : GReg pg hausse (morceau de cuir qu'on met à un soulier, qui est plus haut d'un côte que de l'autre, p.)

korniell botez

1732
Daveenn : GReg pg hausse (morceau de cuir qu'on met à un soulier, qui est plus haut d'un côte que de l'autre)

kerniel botoù

1732
Daveenn : GReg pg hausse (morceau de cuir qu'on met à un soulier, qui est plus haut d'un côte que de l'autre, p.)

korniellañ botoù

1732
Daveenn : GReg pg hausse (Mettre des hausses à des souliers.)

kornell botez

1732
Daveenn : GReg pg hausse (morceau de cuir qu'on met à un soulier, qui est plus haut d'un côte que de l'autre)

Na 'z it ket e-kreiz an erc'h gant ho potoù-prenn, pe e karnot.

1850
Daveenn : GON.II pg karna (N'allez pas dans la neige avec vos sabots, ou vous vous botterez).

botez

1850
Daveenn : GON.II pg botaouer, botez (Chaussure en général).

botoù

1850
Daveenn : GON.II pg botez (Chaussure en général. Pl.)

boteier

1850
Daveenn : GON.II pg botez (Chaussure en général. Pl.)

botoù lêr

1850
Daveenn : GON.II pg botez(-ler) (soulier, chaussure de cuir).

n'eo ket tev a-walc'h koarelloù va botoù

1850
Daveenn : GON.II pg koarel

pegement a gemerot-hu evit koarellañ va botoù ?

1850
Daveenn : GON.II pg koarella

An douar eo en deus deltet ho potoù.

1850
Daveenn : GON.II pg delta (C'est la terre qui a rendu vos souliers humides).

roit va botoù da zibriañ

1850
Daveenn : GON.II pg dibria

livirit d'ar plac'h difankañ va botoù

1850
Daveenn : GON.II pg difañka

skouarn votez

1850
Daveenn : GON.II.HV pg skouar (-heûz), skouarn (-votez)

stolikenn votez

1850
Daveenn : GON.II.HV pg stôliken (-heûz), stoliken (-votez)

Lavarit d'ar c'here lakaat ur c'hornell [sic] ouzh va botoù

1850
Daveenn : GON.II pg kornel, korniel

Ur gozh votez

1850
Daveenn : GON.II pg kôz

Va botoù a zo re vihan, ret eo din kaout re all.

1850
Daveenn : GON.II p.75

Dioc'h pep troad n'eo mat pep botez, / Na da bep gwaz, [n'eo] mat pep maouez.

1867
Daveenn : MGK p74

Dont a ra diwar herr, hag o vezañ klevet / Edo ar bleiz yuzaz oc'h ober e voutoù : / — « Aon am beus, emezañ, n'ho pet klevet, aotrou, / Gevier diwar va fenn / Evidoc'h pa beden, / Ha na ven bet e gaou dirazoc'h tamallet ?

1867
Daveenn : MGK p104

Ne vije ket pell evit bezañ savet a-zindan e votoù ha kaset el lec’h all da zeskiñ n'eo ket brav refuz an absolvenn da ur maer n’eus forzh peger fall e c’hallje bezañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.6

Er wenojenn, e-kichen an ti, e welis kalz roudoù tud, roudoù boteier-lêr, roudoù boteier-lêr-goad.

1878
Daveenn : EKG.II p.38

Me a garfe ka[out]t ur re votoù neve[z]. Evel-se a lâre enni hec’h-unan, Maria Gwazioù deus Lannuon. E-lec’h mont da brenañ, e ti ur bot[a]ouer, e kavas [a]ezetoc’h ha gwelloc’h marc’had, emichañs, trokañ he re gozh ouzh re neve[z] an intañvez Damany, hep gouzout da houmañ.

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 23 janvier, p.2

Alies an hini gozh a vije azezet o tishilhañ kanab, hag an Ao. Vianney a dostae outi, war begoù e voutoù, evit lakat en he barlenn ar pezh a vije gantañ.

1907
Daveenn : PERS p104

lakaet am [sic] eus ober ur re votoù lêr

1909
Daveenn : BROU p. 390 (Lakaat signifie aussi commander)

botoù fin

1909
Daveenn : BROU p. 238 (luisant)

E-pad an holl varevezh-se ne wiskas na botoù, na bodreoù, na bragoù, na toneg vilginek ha kougoulek, na tro-c’houzoug, na tog na kabell ebet.

1924
Daveenn : SKET.II p.18

A-raok antreal er sal, tennit ho potoù, moarvat n’ez an-me ket da skubañ war-lerc’h kanfarded eveldoc’h-hu.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1021 (Gouere-Eost 1924)

Tennet o botoù gant ar baotred, hag int er sal.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1021 (Gouere-Eost 1924)

— N’eus forzh ! me ’gavo dezhe o marchoù, a lavare ar brigadier, din-me e paefont ar gwin hag ar son. Me a raio dezhe o botoù !…

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1028 (Gouere-Eost 1924)

Hag en gwirione, re alies, pa ne [veze] ket o mamm er gêr, e weled anezho o ruzata war ar gerreg, o c’haloupat war an aod, gleb-dour-teil, pe o ruzañ o botoù, leun a frigas hag a fank war an heñchoù.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 38, p.844 (Miz C'hwevrer 1924)

Hag eñ o tispakañ ur mouchouer gloan da Izabel, ur gorfenn mezher da Vad[a]len, ur oueledenn da Gatellig, ur botoù goloet hag un tok da Yannig.

1925
Daveenn : BILZ2 p.176

Me ’m bo ur vatezh vihan a ouio ar galleg, A gaozeo evidon ken am bo en disket, Am wisko, am ziwisko, ’zibrenno va botoù, Am lakaio da gousket e-keñver va aotrou.

1925
Daveenn : BILZ2 p.160

ober botoù da

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

boteier

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

botez

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

botoù

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

botez

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

botoù berr

1927
Daveenn : GERI.Ern pg botaouer

botoù dilloüs

1931
Daveenn : VALL pg botte(s de sept lieues, propres à une marche rapide)

botoù

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XV

botez parigell

1931
Daveenn : VALL pg (sabot) apparié (qui n'est pas dépareillé)

boteier

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XV

botez heuzek

1931
Daveenn : VALL pg brodequin

botoù heuzek

1931
Daveenn : VALL pg brodequin

« Ha, c’hoazh, e votoù sul [Sul] ne oant ket div barez ; evit an troad kleiz e oant bet graet o div. »

1944
Daveenn : ATST p.59

Lod all a dape taolioù botez en o revr hardizh evel Maoris an Dod, unan hanter inosant, a lakae droug da vont er mestr-skol gant e c'heizoù.

1944
Daveenn : EURW.1 p22

Ha koulskoude, ar re-mañ a oa peizanted, da welout, ha re c'hros c'hoazh, gant togoù plat, chupennoù berr, bouteier didach ; mar bijent bet tud ar c'hêrioù, n'em bije ket kavet drol na ouijent ket a vrezhoneg mes ar re-mañ a oa reuzeudik a-walc'h, holl en teirvet pañsion, paouroc'h e oant, sur-mat, eget ar vrezhonegerien.

1944
Daveenn : EURW.1 p34-35

Mouezhioù rok a gemenne : « Dre amañ ! Ar soudarded yaouank d’hor c’haout ! En em renkit pevar ha pevar, ha buan ! Hallo ! Un tamm hast, bandenn « bleuien ! » Ni ho tesko da stlejal ho potoù… »

1944
Daveenn : EURW.1 p.191

An deiz ne oa ket deuet e dermen, ma oamp gwisket hag harnezet penn-kil-ha-troad. Daou vragoù ruz, ur chupennig verr, ur porpant Sul, gant baskoù ha div regennad boutonoù kouevr, ur re skoazellennoù ruz gant istribilhonoù, ur gapotenn hir, daou gepi, unan anezho gant un doupenn hag ur blakenn driliv, ur boned polis, daou re votoù lêr, ur re blat anezho ; rochedoù, gourizoù mezher, manegoù ha zoken ur boned-noz !

1944
Daveenn : EURW.1 p.194

« Hag eo bet kavet e vazh, e dog hag e votez kleiz war ribl ar stêr vras ? »

1944
Daveenn : ATST p.15

An diaoul kentañ. — « Hag ur re votoù ler [lêr] gwerniset hoc’h eus war gorre an armel. »

1944
Daveenn : ATST p.59

« C’hwi a rae dezhañ chom er gêr d’ar sul ["Sul"], gant aon en dije uzet tachoù e votoù. »

1944
Daveenn : ATST p.59

Ar c’hazh penn du eta a glaske, a glaske hag a ruilhe botez war votez, ha ne leunie e gof nemet gant c’hwez al logod tremenet eno an devezhioù a-raok, p’edont o vont da glask ur vro all.

1944
Daveenn : ATST p.63

Job a resevas un taol botez en e benn-a-dreñv, ha Lom div wech kemend-all er memes plas.

1944
Daveenn : ATST p.131

- A wir galon vat ! Mont a rin, sur... Ha mar deu pompinenn Eva war va zro, - yaouank e oa ivez ar breur Alano ; c'hwezek vloaz bennak, - gant gras Doue, ha va botez-me e menez kêr-vrammoù hounnezh...

1949
Daveenn : SIZH p.62

Kerkent e sav er pellder, dispis da gentañ met o kreñvaat a-nebeudoù, trouz ur bagad tud o kanañ hag o kerzhout gant bouteier koad.

1960
Daveenn : PETO p69

Evel kelien e vez amañ ur bern tud ouzh hoc'h heuliañ : da lakaat ho potoù da luiañ, d'ho pleniañ, da glask gwerzhañ deoc'h skeudennoù kaer, nemet ha kartennoù-post hudur e ve, da ginnig deoc'h eskemm hoc'h arc'hant : ar Yuzevien vihan, dreist-holl, a zo taer war ar vicher-mañ.

1985
Daveenn : DGBD p13

Hemañ ne deo ket hepken troc'her pe ficher blevioù, met bez ez eo ouzhpenn marc'hadour dilhadoù, boteier gwenn, lunedeier, ha meur a dra all c'hoazh.

1985
Daveenn : DGBD p23

Ma 'z pije graet da glufan, ma 'z pije lipet botoù un tammig, e vijes savet gant ar skeul c'hoazh, gant da berzhioù mat. Met te ne rez ket, setu perak e vaman ganit.

2015
Daveenn : EHPEA p68

A-zehou din e welan ur bestal hag a ziskouez, e-lec'h dilhad pe boteier, kemennadennoù, liketennoù ha skritelloù.

2015
Daveenn : EHPEA p93

An div er pezh dirak a zo loeroù tev ha botoù du plat o seulioù en o zreid.

2015
Daveenn : EHPEA p11

Etimologiezh

Amprest diwar ur yezh oil eus ar c'hornôg. An termen "bot", "botes" a dalveze kement hag "arc'hen gros". Roet en deus ar galleg modern "botte". Amsklaer e chom orin an elfenn "bot" a adkaver er ger "sabot" gallek (kenaozadenn diwar savatte ha bot ?). "Bot" a gaver ivez da anv-gwan e gallek da envel un troad distumm. Tamm-ha-tamm eo deut ar ger "botez" da erlec'hiañ an termen brezhonek orin "arc'hen" chomet bev, dreist-holl, er ger diarc'hen.

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial