Plus d'options

Prononciation

Fréquence d'emploi : 

Attesté dans : 
NDBF
GBAHE

Formes fléchies : 
6
Afficher les formes fléchies

Définition :  Masquer la définition

I. (en egor) A. (dirak un adverb, un droienn adverb, un anv-gwan) 1. Rann eus un dra, un draezenn, un arroud zo lec'hiet en ur penn, en ur c'hostez anezhañ, anezhi. An tu a-raok, diaraok. An tu diaraok eus ar penn, eus ar c'horf. An tu diaraok eus un davañjer. An tu a-dreñv, diadreñv. An tu war-c'horre, an tu dindan. An tu dehou, an tu kleiz. & Mont war an tu dastum : kerzhet gant begoù e dreid tostoc'h an eil d'egile eget e zaou seul. & Lakaat an traoù tu evit tu : o eilpennañ. & Dre skeud. Aet eo an traoù tu evit tu : kemmet int a-grenn. 2. Gorreenn zo bevennet un dra, un draezenn, h.a. ganti. An tu diabarzh, a-ziabarzh. Tu diabarzh ar siminal. An tu diavaez, a-ziavaez. Tu diavaez an dorn : kil an dorn. & (db. an traezoù) Kaout un tu diouzh tu : kaout daou du disheñvel, unan anezho o vezañ mat evit seveniñ tra pe dra. & (impl. da anv hollek) Treiñ tu d'udb. : e lakaat war un tu all. Treiñ tu d'ar c'hrampouezh. & (impl. da anv hollek) Treiñ udb. evit tu : e lakaat war un tu enep e-keñver an hini ma oa a-raok. & Na gaout tu diouzh tu : na gaout tu mat ebet. & (db. ar c'hleier) Seniñ en daou du : ar vazhoulenn anezhañ o stekiñ ouzh e zaou du. 3. (db. ar gwiadoù, an dilhad) An tu mat : a lakaer war-c'horre, en diavaez. & An tu enep, war eneb, an tu kontrol : a lakaer dindan, en diabarzh. 4. MENTON. Rann eus un eeunenn a ya d'ober pep hini eus kostezioù ur c'horn, ul liestueg. Tuioù ur c'horn skouer. Tuioù un tric'horn, ur c'harrez. Tuioù enep ul lankell. B. (goude un ar.) Rann eus an egor zo bevennet gant ur c'horreenn, gant un dra, un draezenn, h.a. En tu-mañ, en tu-hont, en tu all d'udb., eus udb. En tu-mañ d'ar menez, d'ar mor. En tu-mañ eus ar gloued. En tu all d'ar straed. Galia en tu-mañ, en tu-hont d'an Alpoù. Mont en tu-hont d'udb. En tu-mañ da Gemper : tostoc'h eget Kemper ouzh al lec'h m'emeur. En tu all da Roazhon : pelloc'h eget Roazhon e-keñver al lec'h m'emeur. • En tu dehoù*, en tu kleiz* d'udb. En tu dehoù*, en tu kleiz* da Enez-Sun. • En daou du d'udb. En daou du d'an hent. • En tu-mañ, diouzh an tu-mañ. En tu-hont, diouzh an tu-hont. Diouzh an tu-se. • En tu all, diouzh an tu all, eus an tu all, a'n tu arall. • En tu dehoù, eus an tu dehoù, a'n tu dehoù. • En daou du, eus an daou du, a zaou du. • En eil tu hag en egile, eus an eil tu hag eus egile. • Eus tu ub. Ouzh un tu. • Eus un tu. Eus un tu all. Eus an daou du. • Diouzh un tu ... diouzh un tu all, eus un tu ... eus an tu all. En tu dehou ... en tu kleiz : troiennoù a reer ganto evit lakaat daou dra keñver-ha-keñver, evit o enebiñ. & A bep tu d'udb. : en daou du dezhañ. Lakaat a ris ma daouarn a bep tu d'ar vardell. & A bep tu : en daou du (d'udb.). Ugent e oant ouzh taol, dek a bep tu. & Tu pe du, e tu pe du, en tu pe du : diouzh an eil tu pe diouzh egile. He livenn gein a blege atav en tu pe du. & Diren. (db. an tiez, ar savadurioù) En tu all : en tu all d'ar speurenn, d'ar voger. Lezet em eus ma lunedoù en tu all : er sal zo en tu all d'ar speurenn. & En un tu gant ub. : diouzh an tu m'emañ. & En tu mat d'udb. : en tu dehoù dezhañ. C. Trl., dre ast. Lakaat udb. war an tu enep, lakaat udb. tu evit tu : e lakaat pep eil penn. & (impl. da anv hollek) Lakaat udb. tu evit tu : e lakaat pep eil penn. & Bezañ en e du e-unan : bezañ a-gostez, disrann diouzh an dud all. & En un tu bennak, un tu bennak, tu bennak, un tu, un tu pe du : en ul lec'h bnk. Kae alese en un tu pe du. Eus un tu bennak : eus ul lec'h bnk. [1877] [...] o c’hedal karg da vont en tu bennak [...]. & En tu-mañ, en tu-se ; tu-mañ, tu-se ; tu-mañ, tu-hont : amañ-hag-ahont. Mont, redek tu-mañ, tu-hont. D. 1. Roud. Tu ar sav-heol, tu ar c'huzh-heol, ar c'hreisteiz. Pe du, diouzh pe du e c'hwezh an avel ? Ne ouie ket ouzh pe du, e pe du treiñ e zaoulagad. Kostezañ a ra ar wezenn en tu-se. & E nep tu, e tu ebet : diouzh roud ebet. & Un tu diouzh tu : ur roud resis (da lakaat udb.). Bez' ez eus un tu diouzh tu da lakaat ar sankelloù-se. & En tu diouzh an heol : diouzh an tu ma par an heol. En tu diouzh ar sav-heol : diouzh tu ar sav-heol. 2. Durc'hadur un dilec'hiadenn. Pe du, war be du, pe war du mont, treiñ ? A be du int deuet ? Mont, kerzhet, treiñ war an tu dehoù, an tu kleiz, an tu-se, an tu all. Kit dre an tu-se. Kostezañ war un tu, war un tu all. Sachañ a raent war ar gordenn, pep hini diouzh e du. & An tu mat, an tu fall : an tu dehoù, an tu kleiz. & Mont en e du, d'e du, diouzh e du, kemer e du : mont en e roud. & Bezañ war an tu ma oad lakaet da vont : kendelc'her da vont en e roud. & Dont a bep tu : a gement roud zo. Deuet e oa tud eus a bep tu. & Na vezañ gouest da vont war du ebet : na vezañ gouest da vont da neblec'h. 3. FIZIK Tu un nerzh : durc'hadur e roud* gwerediñ. 4. Tr. stl. isur. En tu ma : diouzh ar roud ma. Treiñ a reas en tu ma'z aen. Ar wezenn a gouezh en tu ma pleg. E. Trl. skeud. Na c'houzout a be du treiñ : na c'houzout ken petra ober evit diskoulmañ ur gudenn bnk. & PEMDEZ Cheñch tu d'e chupenn*. & En tu all d'ar bez : er bed all. & Mont en tu all : semplañ. & Ma four n'eont war du ebet : ne greskont tamm. II. Tr. adv. A. (en amzer) En tu-mañ da : a-raok (ar c'houlz-mañ-koulz). [1931] En tu-mañ d'an noz. B. 1. (db. an niveroù, ar c'hementadoù) En tu-mañ da : troienn a dalvez da c'heriañ ez eus d'ober gant un niver, ur c'hementad bihanoc'h eget an hini a reer dave dezhañ. En tu-mañ da eizh vloaz zo : n'eus ket eizh vloaz c'hoazh. Graet e vo an dra-se en tu-mañ da eizh deiz : a-raok eizhtez ac'hanen. & En tu-hont da, en tu all da : troiennoù a dalvez da c'heriañ ez eus d'ober gant un niver, ur c'hementad zo brasoc'h eget an hini a reer dave dezhañ. Ret eo kaout ur vouezh en tu-hont d'an hanter. Bez' eo labour graet en tu-hont d'an devezh : ouzhpenn hini an devezh labour. Debret em eus en tu-hont da leizh ma c'hof : re am eus debret. & Ent krenn En tu-hont : ouzhpenn. Koustañ a ra ur milion hag un dek mil lur bennak en tu-hont. Al lizherennoù zo en tu-hont. 2. Dre ast. En tu all da, en tu-hont da : troienn a dalvez da c'heriañ ez eus d'ober gant udb. ouzhpenn ar pezh a reer dave dezhañ. N'eus bet kavet netra all en tu-hont d'ar skridoù-se. Labourat en tu-hont d'e c'halloud : muioc'h eget na c'haller ober. Ne'm eus ket gwelet en tu all dezhañ : ne'm eus ket gwelet tud barrekoc'h egetañ. En tu-hont d'ar muzul : kalz re. & Ent krenn Ar re-se zo trenk hag en tu-hont ivez. 3. Dre ast. En tu-hont da se : ouzhpenn-se. III. Difetis A. (db. an dud) 1. Termen a dalvez d'ober anv eus ur gostezenn, ur gevrenn a gevez, a stourm ouzh ur gostezenn, ur gevrenn all. Ar re-se zo tud eus hon tu. Bez' e oa an tredeog eus o zu. & Reiñ an tu d'ub. : embann emañ ar wirionez gantañ. Bezañ an tu gounit gant ub., kaout an tu gounit, an tu kreñv, an tu koll : bezañ er gostezenn, er gevrenn zo gounit, koll. Mont gant an tu kreñv : sevel gant ar gostezenn, ar gevrenn zo gounit. Emañ an tu gounit, an tu kreñv, an tu koll ganit. Mont a reas an tu kreñv ganto. En tu diouzhit emañ an trec'h : da gostezenn, da gevrenn eo zo trec'h. Kemer, pakañ an tu war-c'horre, kemer an tu kreñv : dont a-benn da drec'hiñ war ub. 2. Ent strizh Kostezenn bolitikel. An tu dehoù*, an tu kleiz*. 3. Trl. Bezañ, mont, sevel en tu, en un tu gant ub., gant ur gostezenn bnk. : difenn krog ub., mennozhioù ur gostezenn bnk. & Mont, dont, en em lakaat en tu gant ub., ur gostezenn bnk. : dont da sevel gant ub., ur gostezenn bnk. & En em zelc'her e nep tu, bezañ hep tu diouzh tu : chom hep sevel gant den, gant kostezenn ebet (da-geñver ur brezel, ur stourm, h.a.). & Bezañ en un tu gant ub. : klask e vad. 4. (db. ar gerentiezh) A du, eus tu ub. : a-berzh an den-se. Kerent omp a du ma zad. Niz eo din eus an daou du. B. (db. perzhioù, doareoù an dud) 1. Termen a dalvez da aroueziñ ur perzh, perzhioù. An tu mat zo en ub. : e berzhioù mat. An tu gwiridik, kizidik eus kalon ub. Gouzout an tu gwan eus ub. : gouzout petra zo gwan ennañ. 2. Termen a dalvez d'ober anv eus perzh(ioù), eus doare(où) ub. a c'hall reiñ tro d'ub. all d'ober outañ, da zont a-benn anezhañ. Ne gaver tu mat ebet d'an den-se : ne zeuer ket a-benn d'ober outañ. N'ouzer ket an tu war an den-se : n'ouzer ket penaos ober outañ. & Na gaout tu diouzh tu : na gaout tu ebet a c'hallfe reiñ tro d'unan da gaout krog warnañ. & Klask an tu, e du war ub. : klask dont a-benn anezhañ. & Kavout, kaout an tu, e du war ub., kemer e du war ub. : dont a-benn anezhañ, dont a-benn d'ober outañ. & Dre ast. Kaout an tu, e du war ub. : bezañ trec'h warnañ. 3. Trl. (db. buhezouriezh an dud) Dont war an tu mat : en em lakaat da vevañ diouzh diazezoù ar vuhezegezh vat. C. Tr. adv. (db. stad korf, bred an dud) 1. WAR E DU : war e yec'hed, sart, imoret-mat. Bezañ war e du. Dont war e du : en em gavout mat en-dro goude bezañ bet strafuilhet gant udb. [1877] Mat, lavarit dezhañ, mar plij, dont da welet va mamm a zo gwall glañv ; va gwrek zoken n’emañ ket kennebeut war he zu. & Degas ub. war e du : e lakaat da vezañ mat, sart adarre. & Lakaat ub. war e du : reiñ nerzh kalon dezhañ en-dro. [1878] — Lezit anezhañ ganeomp, ni er lakaio war e du, a-raok ma’z aimp kuit eus ar vro-mañ. & Bezañ war an tu mat : bezañ imoret mat. 2. War e du : trec'h d'e youloù. Bezañ war e du. Dont war e du : dont da vezañ trec'h d'e youloù. D. (db. emzalc'h, obererezh an dud) 1. Tr. adv. DIOUZH E DU, EUS E DU, EN TU DIOUTAÑ : evit a sell outañ. Klask a rin teuler evezh diouzh ma zu, me ivez. Int ivez, eus o zu, a felle dezho gouzout pelec'h edo al levr-se. & A du ebet : a briz ebet. Ne vennomp ket, a du ebet, ez afe d'ober anv eus an dra-se. 2. Disentez zo da gemer, dibab zo d'ober e degouezh pe zegouezh. Hennezh eo ar gwellañ tu dit : ar gwellañ disentez a c'hallez kemer, ar gwellañ dibab a c'hallez ober. Treiñ e tu pe du : divizout ober udb. N'a war du ebet : ne ra ket e vennozh d'ober tra ebet. Na c'houzout war be du, a be du treiñ : na c'houzout pe zisentez kemer. 3. Doare a c'haller kavout evit diskoulmañ ur gudenn. N'eus tu ebet da vont pelloc'h. N'o deus tu ebet da gas o mab d'ar skol. Gouzout an tu d'ober udb. Kavout an tu, tu pe du d'ober udb. Ne gaven tu ebet d'he lakaat da gaozeal. Mont a rin di pa gavin ma zu. Klask an tu d'ober udb. [1878] Edon o klask an tu da dec’het pa gouezhas va daoulagad war ar bern kerdign e oan bet kuzhet a-zindano. — Kavet an dro, emeve gant laouenidigezh. [1924] Pet gwech ivez en devoa klasket an tu da dapout Pipi, ki ar presbital ? Kemer e du evit bezañ trec'h. & Na tu na tro : doare ebet d'ober udb. Ne oa mui na tu na tro da dremen dre eno. & Ent krenn Kavet em eus an tu. & Kavout an tu diouzh ub. : gouzout petra ober evit dont a-benn anezhañ, evit en em glevet gantañ. & (impl. da anv hollek) Tu zo, n'eus ket tu, n'eus ket a du d'ober an dra-se : bez' e c'haller, ne c'haller ket kavout un doare evit e ober. 4. Doare ober a ranker gouzout dioutañ a-benn seveniñ tra pe dra. Kaout an tu d'ober udb. N'he deus tu da vann : ne oar ober netra. Mont dre du d'un den, d'ul loen : mont dre gaer dezhañ. & (impl. da anv hollek) Nerzh en deus met n'en deus ket a du. 5. (db. an dud) Barregezh evit seveniñ udb. Tu zo ennañ evit kelenn. 6. Boaz. Se a oa un tu tapet gantañ da lavaret "kurun". 7. Degouezh mat ma c'haller dont a-benn da seveniñ udb. Klask an tu d'ober udb. Koll an tu d'ober udb. : c'hwitañ d'e ober. & (impl. da anv hollek) Kaout tu d'ober udb. : kaout un degouezh mat evit e ober. & Klask (an) tu war ub. : klask kaout krog warnañ evit dont a-benn anezhañ. & Kemer tu d'ober udb. : ober e vad eus degouezh pe zegouezh evit seveniñ an dra-se. 8. Impl. da anv hollek En em lakaat e tu, war an tu d'ober udb. : ober e bourchasoù evit e seveniñ. & Bezañ e tu, war an tu d'ober udb. : bezan darev d'e ober. [1878] Er brezel, e ranker soñjal e pep tra, er c’holl kerkoulz hag er gounid, ha bezañ e tu da harpañ ouc’h [ouzh] ar c’holl kerkoulz ha da lakaat ar gounid da vezañ talvoudus. E. Trl. Delc'her ur c'holl en e du e-unan : kemer ar c'holl-se en e garg. & Lakaat, kemer udb. en tu dioutañ : e gemer a-benn ober e vad dezhañ. Delc'her udb. en tu dioutañ : e gemer gantañ evit ober e vad anezhañ. & Emañ ar galloud en tu dioutañ : gantañ emañ ar galloud. & PEMDEZ Ur sacher d'e du : un den zo douget da lakaat madoù en tu dioutañ. F. Trl. Bezañ, mont en tu-hont, en tu all d'ar re all : bezañ kalz speredekoc'h, barrekoc'h eget ar re all. & Mont en tu-hont d'ar wirionez : mont betek lavaret traoù n'int ket gwir. & Kemer en tu-hont d'ar red : kemer muioc'h eget m'eo ret. G. (db. an traoù) 1. (db. stad an traoù) Lakaat traoù war o zu : en urzh, el lec'h ma tleont bezañ. Degas e draoù war o zu : lakaat urzh war e draoù. & War an tu mat : troienn a dalvez d'ober anv eus un emdroadur war well. Cheñchet eo an traoù war an tu mat. [1878] Pep hini a lavare e soñj, mes hini anezho ne wele an traoù war an du vrav. & Bezañ souezhet war an tu mat : bezañ plijet diwar e souezh. 2. Tu pe du : troienn a reer ganti evit ober anv eus udb. a zeu ar pare pe ar marv diwarnañ, a zeu pe un disoc'h mat pe un disoc'h fall diwarnañ. Ul louzoù tu pe du. Ur barrad tu pe du : ur barrad kleñved a bareer pe a varver diwarnañ. Mont tu pe du : chom bev pe mervel. C'hoari an taol tu pe du : c'hoari koll pe c'hounit. 3. Trl. An eil tu hag egile : an elfennoù a-du hag an elfennoù a-enep a denn d'ur gudenn bnk. Komzoù daou du : a c'haller kompren e daou zoare disheñvel, a-dreuz. 4. Trl. Bezañ en tu all da nerzh ub. : bezañ kalz re ziaes d'ober, diouzh e nerzh. & Bezañ en tu all, en tu-hont da spered ub. : bezañ kalz re ziaes evit ma vo komprenet gantañ. 5. Impl. da anv hollek. Trl. (en e furm vihanaat) Se zo tuig* ha talig*, tuig zo talig : heñvel eo an traoù-se. 6. Doare (d'udb.). N'anavezan ket an tu eus an dra-se. H. Tr. stl. isur. En tu all ma, en tu-hont ma : ouzhpenn ma. Bez' en deus loened en tu all ma c'hall magañ. En tu-hont ma'z eo sot ez eus un den fall anezhañ. IV. YEZHAD. Doare ma vez geriet un ober, un argerzh gant ur verb hervez ma vez eztaolet an ober, an argerzh-se evel udb. zo sevenet gant rener ar verb pe evel udb. zo gouzañvet gantañ. An tu gra*. An tu gouzañv*.

Exemples historiques : 
278
Masquer la liste des exemples

an tu-mañ

1499
Référence : LVBCA p23, 138, 200 (decza)

pe du

1499
Référence : LVBCA p158, 200 (vers quelle part)

tu

1499
Référence : LVBCA p199 (côté)

a bep tu

1499
Référence : LVBCA p15, 161, 199 (de vne part et d-aultre)

an tu-hont

1499
Référence : LVBCA p23, 99, 200 (oultre)

an tu dehoù

1499
Référence : LVBCA p23, 52, 199-200 (la dextre partie)

un tu bennak

1499
Référence : LVBCA p35, 200, 201 (aulcune part)

Eozen Roperzh[,] kredet kerzh[,] a Gerdu / En kompozas[,] ur paz ne fallas tu / Bede 'n isu[,] hag en kontinuas

1499
Référence : LVBCA p15, 21, 34, 71, 72, 94, 103, 113, 119, 121, 125, 149, 157, 200, 201 ('Eozen Roparzh, croyez certainement, à partir de décembre / Le composa, sans une fois faillir / Jusqu'à la fin et le continua')

an eil tu egile

1499
Référence : LVBCA p20, 67, 68, 199 (de l-une part et de l-aultre)

D. 1. Me gred en Doue an Tad hollc'halloudek, krouer d'an Neñv ha d'an Douar. 2. Hag en Jezuz Krist e vab unik, hon Aotrou benniget. 3. Pehini a voe koñsevet eus ar Spered santel, ganet eus ar Werc'hez Varia. 4. En deus gouzañvet didan Poñs Pilat, bezet krusifiet, marv hag anseveliet. 5. Zo bet diskennet d'an Ifernoù ha resusitet an trede deiz a varv da vev. 6. Zo pignet en Neñv hag azezet a'n tu dehou d'e Dad hollc'halloudek. 7. Ac'hane e teuy da varn ar re vev ha'r re varv.

1622
Référence : Do. p10-12

Ma ael mat, en pep tu c'hwi zo deputet, / Gant Doue Roue an tir, ouzh pep pirilh da'm miret. / M'ho ped em miret-c'hwi, pan oc'h din gardian, / Hag er ploue hag e kêr[,] diouzh ma adverserien. / Grit din ivez sasun kenkoulz kompagnunezh / Ma c'hellin mat pep tu finisañ ma buhez.

1622
Référence : Do. p22

an tu-mañ

1659
Référence : LDJM.1 pg an tu man

an tu all

1659
Référence : LDJM.1 pg an tual

e pep tu

1659
Référence : LDJM.1 pg (par) tout

a bet [sic] tu

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) tort (& a droict)

emañ ar gaou an tu diouzhin

1659
Référence : LDJM.1 pg (i'ay le) tort

derc'hel an tu dioutañ

1659
Référence : LDJM.1 pg retenir

voar an tu enep

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) rebours

an tu enep

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) rebours

an tu-hont d'ar mor

1659
Référence : LDJM.1 pg outre (la mer)

en tu all

1659
Référence : LDJM.1 pg autre part

eus an tu all

1659
Référence : LDJM.1 pg ailleurs, (de l'autre) costé

tu dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg costé (droit)

a bep tu

1659
Référence : LDJM.1 pg (a bep) tu

mont en tu-mañ hag en tu-hont

1659
Référence : LDJM.1 pg aller ça & la

a bep tu

1659
Référence : LDJM.1 pg (de) costé (& d'autre), deça (& dela)

kerzhet a du kleiz

1659
Référence : LDJM.1 pg cheminer a gauche

an eil tu hag egile

1659
Référence : LDJM.1 pg ca et la, (de) costé (& d'autre), deça (& dela)

an tu all

1659
Référence : LDJM.1 pg ailleurs

tu

1659
Référence : LDJM.1 pg tu

an tu dehoù

1659
Référence : LDJM.1 pg (a) dextre

an tu-mañ da Roazhon

1659
Référence : LDJM.1 pg deça (Rennes)

an tu-mañ hag an tu-hont)

1659
Référence : LDJM.1 pg ca et la, deça (& dela)

tremen an tu hont

1659
Référence : LDJM.1 pg passer (outre)

an tu-mañ hag an tu-hont

1659
Référence : LDJM.1 pg ca et la

tu kleiz

1659
Référence : LDJM.1 pg costé (droit, costé gauche)

tu-mañ ha tu-hont

1699
Référence : Har. pg du-hont, du-mañ, ha, hag, hont, mañ, tu (ça et là !)

ne raer ket an darn vuiañ eus an entofoù dre an tu mat, hogen dre an tu enep

1732
Référence : GReg pg (la plûpart des étoffes ne se travaillent pas par l') endroit (mais par l'envers)

en tu all

1732
Référence : GReg pg ailleurs

en un tu bennak all

1732
Référence : GReg pg ailleurs

kas a bep tu

1732
Référence : GReg pg agitation

louzoù tu pe du

1732
Référence : GReg pg antimoine

neb zo o zreid [sic] ouzh hon re en tu all d'an douar

1732
Référence : GReg pg antipodes

e nep tu

1732
Référence : GReg pg aucun (en aucun lieu), (de tous) côtez

en tu-mañ

1732
Référence : GReg pg audacieux (au-deçà, de ce côté-cy)

en tu-hont

1732
Référence : GReg pg audacieux (au-delà)

en tu-hont, hag en tu-mañ da stêr Aon

1732
Référence : GReg pg audacieux (au delà, et au deça de la Riviere de Châteaulin)

en un tu all bennak

1732
Référence : GReg pg autre-part (en quelqu'autre lieu)

pell ez a en tu hont d'ar re all

1732
Référence : GReg pg (il surpasse les autres de) beaucoup

tu

1732
Référence : GReg pg biais (côté), coté (endroit, vers un lieu) (parlant de l'étoffe, d'un habit &c.), costé (parti), expedient (moïen, voïe)

komerañ an afer dre un tu all

1732
Référence : GReg pg (prendre l'affaire d'un autre) biais

en em gemeret ganti dre un tu all

1732
Référence : GReg pg (prendre l'affaire d'un autre) biais

a bep tu

1732
Référence : GReg pg (de tous les) biais

emañ war e du

1732
Référence : GReg pg (il est) bien

tu ar gwin

1732
Référence : GReg pg boite (le point, le tems, où le vin est bon à boire)

emañ ar gwin-mañ war e du

1732
Référence : GReg pg (ce vin est en sa) boite

re c'hlas eo c'hoazh ar gwin-mañ, ne vezo war e du, nemet a-benn tri miz ac'hann

1732
Référence : GReg pg (ce vin est trop vert, il ne sera dans sa) boite (que dans trois mois)

kamm en naou du

1732
Référence : GReg pg boiteux (des deux côtez, par faiblesse de hanches)

kammiñ en naou du

1732
Référence : GReg pg (etre) boiteux (des deux côtez)

kammez en daou du

1732
Référence : GReg pg boiteuse (des deux côtez)

kammez en naou du

1732
Référence : GReg pg boiteuse (des deux côtez)

kammell en daou du

1732
Référence : GReg pg boiteuse (des deux côtez)

kammell en naou du

1732
Référence : GReg pg boiteuse (des deux côtez)

ar brud-se a zo a bep tu e Frañs

1732
Référence : GReg pg (c'est un) bruit (qui court par toute la France)

a bep tu eo brudet kement-se

1732
Référence : GReg pg (c'est un) bruit (qui court par toute la France)

en tu-mañ, hag en tu-hont

1732
Référence : GReg pg cà (& là, ou, deçà delà)

tu-hont, ha tu-mañ

1732
Référence : GReg pg cà (& là, ou, deçà delà)

tu-se, ha tu-mañ

1732
Référence : GReg pg cà (& là, de ce côté-là, & de cet autre)

tu-hont, ha tu-mañ

1732
Référence : GReg pg cà (& là, de ce côté-là, & de cet autre)

en tu-hont, hag en tu-mañ

1732
Référence : GReg pg cà (& là, de ce côté-là, & de cet autre)

en eil tu, hag en egile

1732
Référence : GReg pg cà (& là, de ce côté-là, & de cet autre), deça (& delà)

skournijal en eil tu, hag en egile

1732
Référence : GReg pg (voltiger) çà (& là)

skournijet en eil tu, hag en egile

1732
Référence : GReg pg (voltiger) çà (& là)

en em blasañ en un tu bennak

1732
Référence : GReg pg camper (se placer hardiment en quelque lieu)

pe e tu ?

1732
Référence : GReg pg (de quel) côté

Pe a du ?

1732
Référence : GReg pg (de quel) côté (d'où, de quelle part ?)

en tu-mañ

1732
Référence : GReg pg (de ce) côté (-ci)

en tu-se

1732
Référence : GReg pg (de ce) côté (-là, près)

en tu-hont

1732
Référence : GReg pg (de ce) côté (-là, loin)

en tu all

1732
Référence : GReg pg (de l'autre) côté

eus an tu all

1732
Référence : GReg pg (de l'autre) côté

an tu arall

1732
Référence : GReg pg (de l'autre) côté

ag an tu arall

1732
Référence : GReg pg (de l'autre) côté

eus an tu arall

1732
Référence : GReg pg (de l'autre) côté

en tu dehou

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

eus an tu dehou

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

en tu dehoù

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

eus an tu dehoù

1732
Référence : GReg pg (du) côté (droit)

en tu kleiz

1732
Référence : GReg pg (du) côté (gauche)

eus an tu kleiz

1732
Référence : GReg pg (du) côté (gauche)

en tu kleiz

1732
Référence : GReg pg (du) côté (gauche)

eus an tu kleiz

1732
Référence : GReg pg (du) côté (gauche)

e pep tu

1732
Référence : GReg pg (de chaque) côté, (de tous) côtez

a bep tu

1732
Référence : GReg pg (de chaque) côté, (de tous) côtez

eus a bep tu

1732
Référence : GReg pg (de chaque) côté

en eil tu, hag en egile

1732
Référence : GReg pg (de) côté (& d'autres)

eus an eil tu, hag eus egile

1732
Référence : GReg pg (de) côté (& d'autres)

an tu mat

1732
Référence : GReg pg (le) coté (de l'endroit de l'étoffe)

an tu enep

1732
Référence : GReg pg (le) côté (de l'envers)

an tu erep

1732
Référence : GReg pg (le) côté (de l'envers), envers (le vilain côté de l'étoffe)

an tu gin

1732
Référence : GReg pg (le) côté (de l'envers), envers (le vilain côté de l'étoffe)

me a yelo en tu ganeoc'h

1732
Référence : GReg pg (je me mettrai de votre) côté

lakaat en tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg (mettre de son) côté (prendre par devers soi)

kemer en tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg (mettre de son) côté (prendre par devers soi)

tuioù

1732
Référence : GReg pg expedient (moïen, voïe)

tu all da

1732
Référence : GReg pg de-là (suivi d'un nom)

en tu all da

1732
Référence : GReg pg de-là (suivi d'un nom)

tu-hont d'ar menezioù

1732
Référence : GReg pg de-là (les monts, au de-là des montagnes)

en tu-hont d'ar menezioù

1732
Référence : GReg pg de-là (les monts, au de-là des montagnes)

en tu all d'ar menezioù

1732
Référence : GReg pg de-là (les monts, au de-là des montagnes)

en tu-hont d'ar menezioù

1732
Référence : GReg pg de-là (les monts, au de-là des montagnes)

en tu-hont d'ar pezh a faot

1732
Référence : GReg pg (au) de-là (de ce qu'il faut)

pell en tu-hont d'ar pezh a esperet

1732
Référence : GReg pg (au) de-là (de toute esperance)

kalz en tu-hont d'ar pezh a c'haller da esperout, a c'haller da esperañ

1732
Référence : GReg pg (au) de-là (de toute esperance)

kemeret an tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg detourner (prendre, mettre à part, de son côté, à son profit)

en tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg devers (lui, par devers lui)

en tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg devers (lui, par devers lui)

en tu diouti

1732
Référence : GReg pg devers (elle, par devers elle)

lakaat en tu dioutañ

1732
Référence : GReg pg embourser

an tu mad

1732
Référence : GReg pg endroit (le bon côté d'une étoffe, opposé à l'envers)

diskouezit din pe dre tu en em dennañ er-maez a afer

1732
Référence : GReg pg (fournissez-moi un) expedient (pour sortir d'affaire)

cheñchet eus tu d'an traoù

1732
Référence : GReg pg (les choses ont changé de) face

aet an traoù tu-evit-tu

1732
Référence : GReg pg (les choses ont changé de) face

Me a enev an tu gwan anezhañ.

1732
Référence : GReg pg foible (Je connois son foible.)

Me en enev en naou du.

1732
Référence : GReg pg fort-e (Je connois son fort & son foible.)

em fourrañ en un tu bennak

1732
Référence : GReg pg fourrer (Se fourrer quelque part.)

an tu kleiz

1732
Référence : GReg pg gauche (La gauche.)

war an tu kleiz

1732
Référence : GReg pg gauche (A gauche.)

diouzh an tu kleiz

1732
Référence : GReg pg gauche (Du côté gauche.)

Tremenit dreist ar gresim-se, pehini na ententit ket, ha lennit en tu all dezhañ.

1732
Référence : GReg pg grec (Passez, c'est du grec.)

Kehelioù brezel a zo a bep tu.

1732
Référence : GReg pg guerre (On dit par tout que nous allons avoir la guerre.)

En tu all emañ ar vag-treizh.

1850
Référence : GON.II pg bag-treiz (Le bac est de l'autre côté).

an tu kleiz

1850
Référence : GON.II pg tû

ne anavezan ket an tu da zont a-benn eus an dra-se

1850
Référence : GON.II pg tû

klaskit an tu d'e welout

1850
Référence : GON.II pg tû

tu pe du

1850
Référence : GON.II pg tû (-pé-dû)

louzoù tu pe du

1850
Référence : GON.II pg tû (-pé-dû)

en tu-mañ da

1850
Référence : GON.II p.57, Table des Prépositions composées, "en-deçà de".

pe du

1850
Référence : GON.II p.8 introduction, "quel côté ?"

Bro-Saoz a zo bevennet a bep tu gant ar mor.

1850
Référence : GON.II pg bévenni (L'Angleterre est bornée ou bordée de tous côtés par la mer).

a bép tû

1850
Référence : GON.II pg tû

Bodenniñ a reont a bep tu.

1850
Référence : GON.II pg bôdenni (Ils fourmillent de tous les côtés).

Skeiñ a ra gant ar vazh a bep tu.

1850
Référence : GON.II p.92, livre second, « Il frappe du bâton de tous côtés ».

tu

1850
Référence : GON.II pg kéfer, tû, tuer

An tu dehoù

1850
Référence : GON.II pg déou, déhou, diou, dihou (la droite, le côté droit).

N'eo ket troet war an tu mat.

1850
Référence : GON.II p.97, livre second, "Il n'est pas tourné du bon côté".

e nep tu, e nep lec'h

1850
Référence : GON.II pg nép, néb

tuioù

1850
Référence : GON.II pg tû

an tu dehou

1850
Référence : GON.II pg tû

Diwar dal ar barner an dour a zivere, O klask gouzout an tu d'an eil hag egile.

1867
Référence : MGK p37

Un den toc'hor ha kantvloaziad / En ur glemm doanius war e stad, / Lavare d'ar marv [e] rae dezhañ re abred, / Hep bezañ war e du, mont er-maez eus ar bed.

1867
Référence : MGK p101

« Diwall 'ta rak warc'hoazh, kemer bremañ dioc'htu, / Hag hep marc'hata tamm[,] debr hag ef war da du. »

1867
Référence : MGK p96

Rouanez ha re vras, ni pennoù ar c'hêrioù, / Ha ni ive ezhec'h, en hon tiegezhioù, / Ni laka d'ar marv, ni gastiz ar re fall, / Ha ma ve sellet pizh, dreist ar c'hleuz en tu all, / Ve gwelet marteze oc'h ober meur a dra / A lakafe ar vein en-dro domp da ruziañ.

1867
Référence : MGK p84-85

« Ganen bremañ, paotr kozh, e rankit dont dioc'htu / E pe zoare bennak emañ ganeoc'h an tu ! »

1867
Référence : MGK p102

Pe stad ho pize graet anezho, c'hwi lesanvet AR FUR, evel ma oa Ezop en en amzer ? C'hwi a ouie an tu, eme an dud, "Da gaout aour e-touez al ludu" ?

1867
Référence : MGK Rakskrid XII

P'en em welas distruj, hep blevenn wenn na du, / Ec'h anavezas mat o gwiridig, o zu.

1867
Référence : MGK p64

An houad hag ar c'hi-mañ, hep chom pell da c'hedal, 'ya war o fenn er stêr, hag a neuñv en tu all…

1867
Référence : MGK p3

An dud fall ne sellont ket ker pizh-se ouc’h an traoù ; nemet e teuint a-benn eus o zaol, ne reont ket a forzh penaos, pe dre an tu kleiz pe dre an tu dehou, pe dre ar c'hrizder pe dre ar fallagriezh.

1877
Référence : EKG.I. p.158

Truez ! oh ! nann ! Pell ac’hano : pa weled unan bennak o fiñval en tu pe du e tenned warnezhañ, evel ma tenn an den onest war ar c’hi klañv, pa vez an hu warnezhañ ha pa en em gav a-zindan e daol.

1877
Référence : EKG.I. p.40

Pa deuas an deiz, e soñjas klask kuzh hag un tamm bara en tu pe du, rak ne grede ket distreiñ d’e leandi.

1877
Référence : EKG.I. p.43

Pleget e benn, [e] oa evel ar bleiz : ne selle nag uhel nag izel, nag a-gleiz nag a-zehou, mes treiñ ha distreiñ a rae a bep tu, e zaoulagad a yoa deuet da vezañ ruz evel daou gef-tan.

1877
Référence : EKG.I. p.57

Mat, lavarit dezhañ, mar plij, dont da welet va mamm a zo gwall glañv ; va gwrek zoken n’emañ ket kennebeut war he zu.

1877
Référence : EKG.I. p.91

Diouc’h an noz, e-pad ma veze ar "garde-koted" oc’h evañ banneoù, pe astennet en tu pe du oc’h uzañ ar banneoù o deveze evet, ez aent sioul eus o ziez evit mont, pep hini gant e dud, da gaout e vag.

1877
Référence : EKG.I. p.98

Ha Loull ar Bouc’h, petra 'oa deuet da vezañ e-pad m’edo ar chouanted o treiñ an traoù, en e di, war an tu war-enep, o klask kaout krog ennañ ?

1877
Référence : EKG.I. p.124

E-pad m’edo an Aotrou Poullaoueg o vont war-zu Larred, ar soudarded a zebre, a eve hag a lakae ar presbital war an tu enep.

1877
Référence : EKG.I. p.209

Ar c’habiten Jaouen, nevez-distro eus a Vourdel, a yoa e lestr e porzh Brest, o c’hedal karg da vont en tu bennak ; mes ar garg-se ne deue ket buan, rak, neuze kerkoulz ha bremañ, pa vez trouz ha dispac’h er vro, pep hini a zalc’h tost d’e arc’hant.

1877
Référence : EKG.I. p.212

Pep hini a lavare e soñj, mes hini anezho ne wele an traoù war an du vrav.

1878
Référence : EKG.II p.59

Hogen, Marie-Antoinette ha Louis XVI a yeas dre un tu, hag a voe diarbennet ; Priñsez Lambal a yeas dre un tu all hag a c’hellas mont da Vro-Saoz, el lec’h ma ne c’helled ket kregiñ enni ken, rak edo er-maez eus he bro.

1878
Référence : EKG.II p.74

Edon o klask an tu da dec’het pa gouezhas va daoulagad war ar bern kerdign e oan bet kuzhet a-zindano. — Kavet an dro, emeve gant laouenidigezh.

1878
Référence : EKG.II p.132-133

Erru e oa an abardaevezh ha mall a oa deomp klask hol lojeiz en tu pe du.

1878
Référence : EKG.II p.5

Er brezel, e ranker soñjal e pep tra, er c’holl kerkoulz hag er gounid, ha bezañ e tu da harpañ ouc’h [ouzh] ar c’holl kerkoulz ha da lakaat ar gounid da vezañ talvoudus.

1878
Référence : EKG.II p.103

Destum a ris va benviajoù tennañ-tan, hag ur pennadig gouloù-koar, gant aon n’am bije ezhomm da welet sklaer un tu bennak, e-pad an noz.

1878
Référence : EKG.II p.21

— Doue koulskoude a varno ac’hanoc’h hag a stardo warnoc’h mar kendalc’hit da ober fall, evel ma rit bremañ. — Lezit anezhañ ganeomp, ni er lakaio war e du, a-raok ma’z aimp kuit eus ar vro-mañ.

1878
Référence : EKG.II p.64

— Mat, neuze klaskomp hon tro pep hini eus e du : an hini a gavo un dro vat da gentañ a gemenno d’egile, ha bezomp sioul war gement-mañ.

1878
Référence : EKG.II p.129

Pa’m boa gellet sevel va divskoaz er-maez, e chomjon ur pennad, brankodet en daou du, evit en em ziskuizhañ.

1878
Référence : EKG.II p.140

Kavet ez eus an tu da bareañ meur a gleñved, evel ar paz-moug hag ar gounnar, hag a oa sellet evel dibare gwechall.

1906
Référence : KZVR Niv. an 9 a viz Kerzu

An Arouezvarzh, en tu-hont, a zoug ur maen-strink war e skoaz dehoù.

1909
Référence : REZI p. 6

en tu-maoù

1909
Référence : BROU p. 396 (mañ : ce mot prend quelques fois la terminaison plurielle du substantif qu'il accompagne ; en ce cas il ne se nasalise pas. Ar re-ma-ou, ceux-ci, en tu-ma-ou, dans ces parages-ci; ar ger-ma-is, ceux de ce village)

En tu-hont da se e vezo siellet pep levr gant siell ar Gorsedd evit diwall ouzh an trubarderezh hag ouzh al laeroñsi.

1909
Référence : REZI p.20

Eno eo e sav e grugell-vez, an dour sall o kaeañ tri zu anezhi, ma vez an den-meur, en e c’hourvez warnañ, luskellet noz-deiz gant mouezh voud ar mor en deus-hen, ar c’hentañ eus e ouenn, treizhet ha damesaet.

1923
Référence : SKET p.130

Ar baotred, diouzh o zu, a oa e-keñver ar plac’hed yaouank leal ha leun a enor ; ne glaskent nag o zouellañ nag o gwallañ ; ha ne save etrezo na droug na kenoaz diwar-benn merc’hed.

1923
Référence : SKET p.68

Nemet, kalz a zo hag a lavar, ar gwirheñvel kentoc’h e-tu ganto, n’oa ket mibien ha gourvibien Vanos emaon o paouez envel, ez wirion, kavadennourien, kelennet ma ’z oant bet war ar binvioù hag an troioù-micherioù a greder a voe kavet ganto, kerkoulz ha war reolennoù an azeulerezh hag ar pedennoù, e-kerzh emweladennoù ha kenprezeg bet etrezo ha krouadurien a zo eus gouenn an doueed.

1923
Référence : SKET p.58

C’hoazh e lavar kanenn Vopiskos na voe biskoazh an disterañ diemglev, an disterañ dael, an disterañ breujadeg etre Manos ha Bena, hag en un tu gant se emañ ar c’hanennoù all am eus klevet.

1923
Référence : SKET p.44

Eus Tingis ez on aet da Gadir en tu-hont d'ar strizh-mor etre mor-ar-C'hreisteiz hag ar mor-Bras.

1923
Référence : SKET p.18

En tu-hont d’ar Vinolandon, war ar [c'h]lann-hont eus ar mor Adria, em eus gweladennet an Hellas, e-lec’h e kresk ar gwez fiez ha lore ha ma vez enoret ar furnez ha pleustret ar ouiziegezh gant ar vroiz anezhi, tud kenedek o dremm, kreñv o izili, kadarn en emgann ha helavar er guzuliadeg.

1923
Référence : SKET p.13

A bep tu e tregerne son skiltrus hirgornioù aour kizellet.

1923
Référence : SKET p.120

tu : bezañ a-du

1923
Référence : SKET p.194, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "être favorable".

Diskennet e voe e gorf en enez Abalos ha douaret war ar penntir bras diouzh tu ar c’huzh-heol a reer anezhañ Trileukos.

1923
Référence : SKET p.130

Hag evel-se, entre ar beleg hag ar paotr, a-nebeudoù, e savas ur garantez dispar a bep tu, ur garantez a [d]rugarez eus perzh ar beleg evit ar paotrig dister, disprizet, kasaet gant kalz, ur garantez a anaoudegezh eus perzh ar paotr emzivad evit an den a zouster hag a skiant a brize gantañ diskenn betek ur bugelig dister eveltañ.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1025 (Gouere-Eost 1924)

En un tu emañ doueed ar Sketla gant gwellañ kelennerien hon amzer-vremañ evit pellaat diouzh ar re a venn broudañ ar bugel d’al labour dre ar c’hendamouez hag ar genstrivadeg.

1924
Référence : SKET.II p.20

Ur moustradig glin nemetken ouzh e gostez dehou pe ouzh e gostez kleiz a oa a-walc’h d’e leviañ war an tu ma tleje mont.

1924
Référence : SKET.II p.22

Diouzh an tu heoliek eus an enezenn edo ar park a roas dezhañ.

1924
Référence : SKET.II p.22

En he c’hichen, kelc’h[i]et gant ur c'harzh skav eus un tu, eus un tu all gant ur voger : ar pres[b]ital ; an ti, savet e-kreiz al liorzh, a guzh e fasadenn wenn dindan delioù ur wezenn fiez.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924) ("eus un tu" & "fasadenn wenn didan deliou..." reizhet e Niv. 38, "ERRATA" p.845).

Peñse en devoa graet, en un tu bennak, war aodoù mor ar Su. Gwir ? gaou ? Den ne ouie.

1924
Référence : BILZ1 Niverenn 37, p.812 (Miz Genver 1924)

An aotrou kont, an deiz-se, a oa troet war e du mat : ul louarn en devoa lazhet en Koad-Tremedern, hag evit an aotrou, tapout ul louarn !… E louarn ! n’en dije ket bet roet anezhañ evit daou c’hant skoed… Troet eta war e du mat, c’hoarzhin a eure gwalc’h e galon o klevet Gargam o kontañ e neuñviadenn.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 46, p.1092 (Here 1924).

Pet gwech ivez en devoa klasket an tu da dapout Pipi, ki ar presbital ? met Pipi a oa glorus an tamm anezhañ.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 43-44, p.1029 (Gouere-Eost 1924)

Mall eo gantañ, moarvat, mont en e hent, n’eo ket erru c’hoazh en Koat-an-Noz, du-se pell, en tu all d’ar menezioù.

1924
Référence : BILZ1 Niv. 41, p.948 (Mae 1924)

— Erruout a rafomp-ni en antre Perroz a-raok an noz ? Enk, enk eo, kerreg a bep a du.

1925
Référence : BILZ2 p.171

Evañ a eure div pe deir dakadennig all : an ostizez a ouie an tu evit dont a-benn anezhañ.

1925
Référence : BILZ2 p.164

Paotred ha merc’hed holl int en em unanet en ti Jaketa, c’hoar Erwan, hag eno, goude ali ha kuzul, e oa bet kemennet da bep hini klask tu pe du da waskañ Janedig, da flastrañ al lorc’h a oa enni. Met penaos, penaos ?…

1925
Référence : BILZ2 p.155

Kavet o deus war o hent teir vandennad tud : unan en ur guitaat Sant-Eflamm, unan all a-raok erruout gant Roc’h-al-Laz, an deirvet en tu all dezhi.

1925
Référence : BILZ2 p.127-128

Ha dirake, a-zehou, Roc’h-al-Laz [Roc'h Hallaz] sklêrijennet eus o zu, evel ur peulven en e sav, a save e benn a-us d’al Lev, uhel, hag he zroc’he e daou rann.

1925
Référence : BILZ2 p.124

an tu arenep

1927
Référence : GERI.Ern pg ar2

a bep tu

1927
Référence : GERI.Ern pg a3 (de tout côté)

Rak-se 'ta, paotr e ziweuz klemmus ne fazie morse da zont, pa gave an tu, d'hor gweladenniñ d'hon amdor.

1929
Référence : SVBV p7

Dirazon e lugerne glenn sioulik ar Pourpri, marellet an daou du anezhi gant bleuñioù lieslivioù, yunioù lagennek Kerhamon leun a ganaouennoù laboused ha raned, damguzhet e-metoù ar bouchadoù hesk, er poulloù-kurun islonkus hag e dourioù gloandourek ar gouerioù.

1929
Référence : SVBV p.15

Kounañ a ran, na pegen dudius d'ar galon, ha na pegen kaer d'ar spered ha d'an daoulagad, da zaoulagad un arvester pignet war uhelenn Kerargov, gwelout, un hanterkantved a zo, ur skouadrenn meurlistri livet e du ha bevennet gant daou pe dri gelc'h gwenn an tuioù diavaez anezho ; koeñvet o gouelioù damwenn dezho gant an avel-reizh pe rodellet dindan ar fourradoù avel-dro, hag o stekiñ ouzh ar c'herdin hag ouzh ar gwerniou en ur stlakañ gant stroñs ha gant tregern.

1929
Référence : SVBV p.15

war an tu mat

1931
Référence : VALL pg aspect

sacher d'e du

1931
Référence : VALL pg (porté à) accaparer (fam.)

tu a zo ennañ evit

1931
Référence : VALL pg (il a des) aptitude(s pour)

n'emañ ket war e du

1931
Référence : VALL pg (une personne qui prend ses) aise(s ; pas dispos),

lakaat traoù war o zu

1931
Référence : VALL pg arranger

tu gin

1931
Référence : VALL pg arrière

tu pe du

1931
Référence : VALL autre

tu gounid

1931
Référence : VALL pg avantage

tu kreñv

1931
Référence : VALL pg avantage

tuioù

1931
Référence : VALL pg aspect

en tu-mañ d'an noz

1931
Référence : VALL pg avant

war an tu dehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

war e du

1931
Référence : VALL pg (une personne qui prend ses) aise(s ;dispos), assiette

en tu all

1931
Référence : VALL pg ailleurs

en un tu all

1931
Référence : VALL pg ailleurs

emañ an tu gounid gant

1931
Référence : VALL pg avantage

e tu pe du

1931
Référence : VALL autre

derc'hel a ra en tu dioutañ

1931
Référence : VALL pg avec

bezañ en tu-hont da spered mab-den

1931
Référence : VALL pg (dépasser les) borne(s de l'esprit humain)

klask an tu anezhañ

1931
Référence : VALL pg (charcher à venir à) bout (de)

war an tu dehoù

1931
Référence : VALL pg à2 (situation : en, war, a ; à droite)

Ha, diouzh he zu, Adaqi, ar ramzez fur, o mamm, he doa diwallet da enaouiñ dre gomzoù dievezh an emc’hloar en o c’halon.

1931
Référence : VALL p.39-40

Taolenn ha blaz blaouac'hus ne vo ket tu da hani ac'hanomp ankoueat ken tre ma vivehemp !

1933
Référence : DIHU Niv. 267, p.317 (Gwengolo 1933)

Bez' e lavared ne veze ket a grignerezh dindan ar mor, en enep d'ar pezh a c'hoarvez war an douar : e-tal an aodoù e veze gouest marteze ar froudoù-mor da gleuzañ ; en tu-hont da gant metr donder, avat, ne vije ket evit kas da benn ur seurt labour.

1943
Référence : TNKN p11

« Moereb », eme Job, « mar santit droug en un tu bennak, Lom a yelo war-eeun da Gastellin da glask ar medisin, ha me a chomo amañ, ken kas ["kaz"] ho pefe ezhomm eus un dra bennak. »

1944
Référence : ATST p.41

Job a glaske an tu da lakaat e fri en armel ; ha ma he dije lavaret e voereb dezhañ : « O ! Job, c’hwi a zo ur paotr mat, gwelloc’h eget na grede din… Ya, it da glask ar medisin, hag a-raok mont, kemerit arc’hant eus ar valetennig aze, en armel… », Job a vije bet en e vutun. Job en doa c’hoant bras da c’houzout e pe seurt korn eus an armel edo an arc’hant.

1944
Référence : ATST p.41

Lotei a zo ur vro ker kaer ! ker sioul ! ker peoc’hus ! Ar stêr en un tu, ar menez en tu all. Lotei a zo ur vro c’hlas, ur vro dudius, hag e vefe brav bevañ enni.

1944
Référence : ATST p.10

Un nor a oa da vont d’ar c’hastell, e tu Kastellin.

1944
Référence : ATST p.44

Ur c’had a lammas er waremm hag, e tri pe bevar lamm he doa gounezet an tu all, an tan, ha neket ar plom, en he fenn a-dreñv.

1944
Référence : ATST p.78

C’hoari a rejont domino e-pad un eur bennak, ha goude, pep hini a yeas, diouzh e du, da gousket.

1944
Référence : ATST p.128

Bep a damm leve o devoa, rak a-viskoazh o zud kozh, eus an eil tu hag egile, a oa bet perc'henned, da lavarout eo ne oant ket merourien.

1944
Référence : EURW.1 p7

Arme Vreizh a voe dastumet da viz Here 1870 e Kamp Conlie, en tu-mañ d'ar Mans, lec'h e chomas tri miz da vizeriñ, hep boued na dilhad nag armoù.

1944
Référence : EURW.1 p11-12

Pa oan bihan e weled toull ur c'haran war bord hent Mil-ar-Prad, hag ac'h ae dindan an douar betek kavioù ar c'hastell-kreñv, hag a roe an tu d'an difennourien da vont kuit dre guzh, ma vijent e riskl da vezañ paket.

1944
Référence : EURW.1 p17

Mont da vaesañ ar saout [:] Re ar bourk, ha n'o doa ket a saout, a gave tu da vont war ar maez, d'ar Yaou hag e-pad an ehan-skol, da ziwall saout o c'hamaraded peizanted.

1944
Référence : EURW.1 p24

Gant mantr-kalon e lavaris kenavo d'am c'heneiled ar gambrad, tud uvel, labourerien-douar kalz anezho ; ar c'hleroner Huchet, an daboulinerien Glo hag Ulliag, ar soudard kentañ-klas Cocaud, a oa bet holl ken jentil em c'heñver, hag o doa c'hoazh, siwazh dezho, ur bloaz da dennañ, a-barzh distreiñ d'o c'heriadennoù un tu bennak war ar maez e Breizh-Uhel.

1944
Référence : EURW.1 p.204-205

Mont a rejomp d'e di, ur brav a genkiz, gant ur gael en tu a-raok hag ur c'hloc'h da son.

1944
Référence : EURW.1 p55

Diouzh ar prenestr e weled traoñienn Vontroulez ; ar vrec’h-vor, e tu hanternoz ; tosennoù kostez Plouigno e tu kreisteiz.

1944
Référence : EURW.1 p80-81

Kement-se a zo aesoc'h da yaouankizoù eget da dud erru war an oad ha graet o zoull ganto e tu pe du.

1944
Référence : EURW.1 p.144

Anatol ar Braz emañ e gaierig gantañ en e zorn, hag e greion a red war ar paper. Moarvat e vo lennet istor an dra-mañ un tu bennak.

1944
Référence : EURW.1 p.110

E-kerzh c’hwec’h miz, hor boa da zeskiñ an « théorie » ger ha ger ha penn-da-benn ; en tu-hont da se, deskiñ kemenn ur skouadenn, ur gevrenn, ha, da ziwezhañ, ur gompagnunezh.

1944
Référence : EURW.1 p.196

Ne vezez ket morse o tañsal ar « jota » e « La Zamorrana »? Anaout a rez « La Zamorrana » [']michañs, en tu-all d'ar pont war an Ebro. Dont a ri di ganin.

1949
Référence : SIZH p.50

Pa chomas trumm a-sav, hag eñ gant e dorch en e zorn hag e skubellig-blu [sic] dindan e gazell [sic], ha treiñ dre greiz-tre div renkennad skebell, war-du an tu dehou.

1949
Référence : SIZH p. 37

Un tu bennak, du-se, eeun dirazañ e virvilh dour difonn ar stêr Ebro en he naoz meinek.

1949
Référence : SIZH p.39

- Arabat tostaat ! a hopas ur vouezh en askre ar paotr. A-barzh m'en devoe bet tu da sentiñ pe da zisentiñ, e oa en he c'hichen.

1949
Référence : SIZH p.42

Kent diskenn d'e gefridi en iliz, e oa aet ar breur Arturo d'ar stivell d'en em walc'hiñ. Brav e oa houmañ, e disheol ur bodad gwez lore, o stankañ ar vali e tu ar c'hreizteiz [sic, ar c'hreisteiz].

1949
Référence : SIZH p.43

« El Monte » a oa anezhañ, war an uhel, en tu-all da [sic, "en tu all da"] wini ha da verjezoù alamandezenned an domani, ur gouelec'h kromm dizolo.

1949
Référence : SIZH p.43

- Ha ne c'hellfec'h ket kemer va flas, hiziv, en iliz. Va devezh diwezhañ eo. - Perak ? Dalc'het oc'h un tu bennak all ?

1949
Référence : SIZH p.63

Hervez ur wreg, pebezh eurvad ! / E c'hellez ma heñchañ peurvat / Oc'h anzav ouzhin war be du / E tiskoachin an trubard du.

1960
Référence : PETO p38

En tu all d’an hent bras, betek goueled an dremmmwel, maezioù glas koadek ha torgennek.

1960
Référence : PETO p27

Piv en dije lâret d'al lôn / Emaomp-ni warnañ o klask tu / D'en stlapañ pell en ifern don ?

1960
Référence : PETO p66

Ma 'z out dezhi [d'ar Republik] ken douget ha leal, / E vo dav dit ma skoazellañ diouzhtu ; / Ezhomm 'm eus, selaou, da c’hoût war be du / Emañ ar stourmer-se ken entanet / Ouzh gwirioù sakr ar Republikaned.

1960
Référence : PETO p36

Adsevel pobl Vreizh a dalv evidomp diskar ar gapitalouriezh ha sevel en hor bro ha gant pobloù all ar bed ar sokialouriezh a roio an tu da bep hini da vout mestr war e vuhez ha da bep pobl d'en em ren hec'h-unan.

1980
Référence : BREM Niv. 0, p.5

Ar skolaj avat a oa un dra emren, ha ne oa tu ebet da lakaat ar vugale da sujañ.

1985
Référence : DGBD p5

Ha setu ma adwelen adarre traonienn ar Wilun, milin ar Boel gant ar c'herreg maen sklent, liv ar gwad, en daou du d'ar stêr.

1985
Référence : DGBD p9

"Evit gwir eo rouez-tre dimp e welout en tu-mañ eus an ti; mont ha dont a ra dreist-holl dre an imbourc'hva".

2012
Référence : DJHMH p30

an alc'houezer diouzh e du oa war-nes dic'hoanagiñ.

2012
Référence : DJHMH p. 82

Kalz hiroc'h eo an tu kreisteiz dezhi eget an tu hanternoz.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 23

E deroù ar bloavezhioù 1200 avat eo al levezon norman a gemeras he zu.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 9

Al lid kristen ne veze ket a dorr dezhañ evit kelo ar chanter nevez hag a ranke kavout bod tu pe du.

2013
Référence : LLMM Niv. 399, p. 23

Bali Vasilis Sofias a zo kloz he forzhioù en daou du.

2015
Référence : EHPEA p32

Marteze on boas da welout korfoù-marv abaoe kement a vloavezhioù, met daou dra disheñvel eo korf-marv unan bennak hag a zo bet drouklazhet, diouzh un tu, ha, diouzh an tu all, peder retredadez etre tri bloaz ha tri-ugent ha dek ha pevar-ugent, hag o deus lakaet termen d'o buhez.

2015
Référence : EHPEA p13

Soñj am eus eus hennezh a oa en em lazhet evel pa vije dec'h. Adrianí he doa gwelet anezhañ o kouezhañ ha peurvantret e oa bet. Devezhioù a oa bet ezhomm da zegas anezhi war he zu.

2015
Référence : EHPEA p28

Emañ an div gambr diouzh tu ar straed ha skeiñ a ra ar gegin hag ar sal-dour vihan war ar puñs gouloù.

2015
Référence : EHPEA p11

Gant se n'eo ket ken "koustus" ha se dezhe cheñch tu: gouzout a ra an holl ne vo ket barnet na gourdrouzet kennebeut all.

2015
Référence : DISENT p51

Dre ar stourm war-eeun ez eus moien da gaout palioù disheñvel: an dra-se a zo diouzh ar mod ma vez soñjet ar strategiezh er strollad (gwelet a-us), diouzh tuioù gwan an enebourien, e-lec'h ma'z int ar c'hizidikañ.

2015
Référence : DISENT p53

Klask a rafont diskoulmañ difeuls an traoù en ur c'hoari [oc'h ober] ar vazh-valan a bep [evit pep] tu.

2015
Référence : DISENT p143

Evel-se e vo roet an taol dic'harzhañ kentañ, hag a-wechoù n'eus ket tu d'ober gwelloc'h pa vez berzet mont d'al lec'h a fell dimp tizhout.

2015
Référence : DISENT p73

Gant an titouroù bet dastumet war an dachenn e vo tu da sevel ur raktres gwirheñvel d'an obererezh.

2015
Référence : DISENT p73

Tuioù mat an dachenn : kognoù, lec'hioù da stagañ ur giton ha peseurt ment a vo da hemañ, peulioù ha kaelioù d'en em chadenniñ oute, burevioù da zerc'hel a-raok re all -peogwir int arouezius, pouezus e-barzh mont en-dro al lec'h peotramant peogwir e vez renket teuliadoù prevez enne ha ne blijo ket d'hoc'h enebourien gouzout emaoc'h e[-]kichen...- [...]

2015
Référence : DISENT p75

"Emaout-te ivez en tu gant haroz ar bobl?" emezon da datinat anezhañ.

2015
Référence : EHPEA p239

Lennegezh ar brezhoneg diouzh he zu, a serro un oberenn all c'hoazh en he yalc'h, unan savet en ur yezh am bo graet va seizh gwellañ d'he skrivañ reizh ha difazi...

2016
Référence : ILIAS p. 4

Ordre alphabétique

L'Office public de la langue bretonne

Réseaux sociaux