Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. H.g. A. 1. Obererezh lakaat, sipañ e spered war ub., udb., implijout hini pe hini eus ar pemp skiant war-dro ub., udb. E-pad ur pennad amzer e voe dalc'het e evezh gant ur vandennad tud o tremen. Ar bleiner a voe tennet e evezh gant un taolig skoet war werenn ar c'harr-tan. HS. pled. 2. Dre ast. Obererezh plediñ pizh gant ub., ul loen bnk. An evezh a vez d'ober d'ar c'hezeg ! B. Trl. 1. TEULER EVEZH OUZH, DA, WAR, EN UB., UDB. : sipañ e spered warnañ, implijout hini pe hini eus e bemp skiant war e dro. Taol evezh da'z c'hoar vihan. Ne c'hall ket bezañ dalc'hmat o teuler evezh en e skolidi. Taolit evezh ouzh ar pezh a lavar ar c'helenner. & Lakaat udb. e penn-kont. Pa vo poent hadañ, taolit evezh d'al loar. & Ent krenn Ar re-se a daol evezh ! : bez' e vez o spered gant ar pezh a reont. Taol evezh 'ta ! 2. LAKAAT, OBER EVEZH OUZH, RAK UDB. : diwall outañ. Laka evezh ouzh an euzhvil ! Lakait evezh rak al leziregezh ! & Ent krenn Taol evezh mar tapan ac'hanout ! Dleet e oa dit ober evezh. 3. (dirak un islav. en amzer-da-zont pe en doare-div., degaset gant e pe na) LAKAAT, TEULER EVEZH (E, NA) : diwall. Lakait evezh na viot paket. Taolit evezh na c'hoarvezfe droug ebet. Taolit evezh en em c'hloazfec'h. [1850] Lakait evezh, terriñ a reot ho kouzoug. C. Tr. adv. 1. WAR EVEZH : o teuler evezh, o tiwall Yann a veze atav war evezh. & Bezañ war e evezh : o tiwall. Ar c'heloù e oa an enebourien o tostaat a rae d'ar soudarded bezañ muioc'h war o evezh. An dra-se a zlefe bezañ ma lakaet war ma evezh. & Bezañ war evezh eus ub. : bezañ ouzh e evezhiañ, bezañ e lagad warnañ. Me a oa war evezh ac'hanout dre ar prenestr. Bez' e oant o-daou war evezh eus o bugale. 2. Gant evezh : en ur gemer preder, en ur deurel evezh. Mirout udb. gant evezh. Selaou gant evezh. II. G. 1. Gwechad teuler pled, doare da deuler pled (ouzh ub., udb.). Ne lakait evezh ebet. 2. (en e furm lies) Difennoù. Kemer an evezhioù retañ en amzer a vrezel. III. Estl. EVEZH ! : ger a zistager evit lakaat ub. da deuler pled, da selaou da sk., da ziwall. Evezh ! Bilzig !

Skouerioù istorel : 
126
Kuzhat roll ar skouerioù

[«]Ha pa ez vezo lakeat mat evezh ouzh an traezoù-mañ, goulenn ha desk piv eo an puisantañ entre an holl re na pe gant [piv] az int great.[»]

1576
Daveenn : Cath p7

lakaat evezh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (prendre) garde, soigner

bezañ war evezh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (prendre) garde

lakaat evezh ouzh un dra

1659
Daveenn : LDJM.1 pg auiser

evezh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg euez

lakaat evezh

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (lacat) euez

evezh bras

1659
Daveenn : LDJM.1 pg circonspection

evezh

1732
Daveenn : GReg pg attention (attention, application des yeux), defensive, garde (action de garder), garde (Garde de soi-même.), gare (espece d'interjection)

evezh aketus

1732
Daveenn : GReg pg attention (meure & exacte attention)

gant kalz a evezh

1732
Daveenn : GReg pg attentivement

pa vezer nebeutañ war evezh

1732
Daveenn : GReg pg (au) dépourvu (à l'improviste, lorsque l'on n'est pas sur ses gardes)

neb a laka evezh petra a ra, ha petra a lavar

1732
Daveenn : GReg pg circonspect (ecte, prudent en ses paroles & en ses actions)

evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg circonspection (discretion en ses paroles & en ses actions)

evezh bras

1732
Daveenn : GReg pg circonspection (discretion en ses paroles & en ses actions), discretion (prudence, retenuë en ses paroles & en ses actions)

bet war e evezh

1732
Daveenn : GReg pg (avoir de la) circonspection (être circonspect)

bezañ war e evezh

1732
Daveenn : GReg pg (avoir de la) circonspection (être circonspect), garde (Etre sur ses gardes, prendre garde à soi, à autrui, ou à quelque chose.)

lakaat evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg (avoir de la) circonspection (être circonspect)

lakaet evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg (avoir de la) circonspection (être circonspect)

bezañ war evezh, e-par, evit en em zifenn

1732
Daveenn : GReg pg (se tenir sur la) defensive

evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg consideration (attention à bien examiner la nature, le mérite d'une chose)

evezh bras

1732
Daveenn : GReg pg consideration (attention à bien examiner la nature, le mérite d'une chose)

Bezit war evezh.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Prenez garde à vous.)

lakaat evezh

1732
Daveenn : GReg pg garde (Etre sur ses gardes, prendre garde à soi, à autrui, ou à quelque chose.

war an evezh, setu an adversourien war vale

1732
Daveenn : GReg pg alerte

war evezh

1732
Daveenn : GReg pg discretement

gant evezh

1732
Daveenn : GReg pg discretement

derc'hel ur re war e evezh

1732
Daveenn : GReg pg haleine (Tenir quelqu'un en haleine.)

bout en evezh

1732
Daveenn : GReg pg aguets

bezañ war evezh

1732
Daveenn : GReg pg alerte, garde (Etre sur ses gardes, prendre garde à soi, à autrui, ou à quelque chose.)

Evezh-evezh, tec'hit a-fo !

1732
Daveenn : GReg pg gare (Gare-gare, retirez-vous vite.)

Likit evezh !

1732
Daveenn : GReg pg gare (espece d'interjection)

evezh

1732
Daveenn : GReg pg aguets, garde (action de garder, Van.), garde (Garde de soi-même, Van.)

evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg aguets, attention (attention, application des yeux), discretion (prudence, retenuë en ses paroles & en ses actions)

Likit evezh ne gompsec'h.

1732
Daveenn : GReg pg garder (Gardez-vous bien de parler.)

Graet eo bet kement-se hep ma am bez lekaet evezh.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Cela s'est fait sans que j'y ai pris garde.)

Graet eo bet kement-se hep ma am bez taolet evezh.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Cela s'est fait sans que j'y ai pris garde.)

Likit evezh razañ.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Donnez-vous de garde de lui.)

Likit evezh outañ.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Donnez-vous de garde de lui.)

Likit evezh.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Prenez garde à vous.)

lakaat evezh mat

1732
Daveenn : GReg pg alerte

atav war evezh

1732
Daveenn : GReg pg alerte

dalc'het ur re war e evezh

1732
Daveenn : GReg pg haleine (Tenir quelqu'un en haleine, pp.)

Bezit war hoc'h evezh.

1732
Daveenn : GReg pg garde (Prenez garde à vous.)

teurel evezh ouzh ar stered

1732
Daveenn : GReg pg astre (contempler les astres)

neb a zeu da diouganiñ an traoù da zonet, dre an evezh ouzh ar stered

1732
Daveenn : GReg pg astrologue

likit evezh mat ouzh ar pezh a rit

1732
Daveenn : GReg pg attention (donnez attention à vôtre ouvrage)

bezit war hoc'h evezh

1850
Daveenn : GON.II pg évez

Berralaniñ a ray, ma na laka ket evezh.

1850
Daveenn : GON.II pg berr-alani (Il deviendra asthmatique s'il ne prend garde).

breinañ a ray ma na lakit evezh

1850
Daveenn : GON.II pg breina

Likit evezh na afailhec'h.

1850
Daveenn : GON.II pg affala (Prenez garde de retomber, de récidiver).

c'hwi eo a gollo, ma ne likit evezh

1850
Daveenn : GON.II pg kolla

likit evezh na vec'h didroadet gant ar red eus an dour

1850
Daveenn : GON.II pg didroada

diekaat a reot, ma na likiit evezh

1850
Daveenn : GON.II pg diékaat

Diodiñ a ray ma na laka evezh.

1850
Daveenn : GON.II pg diodi (Il deviendra idiot, s'il n'y prend garde).

e ziskiantañ a reot, ma na likit evezh

1850
Daveenn : GON.II pg diskiañta

ma na likit evezh, an dra-se ho tislebero

1850
Daveenn : GON.II pg dislébéri

ma na likit evezh, e tistradot ar ribod

1850
Daveenn : GON.II pg distrada

divarc'het e viot, ma na likit evezh

1850
Daveenn : GON.II pg divarc'ha

ma na likit ket evezh, ar glaou hoc'h empenno

1850
Daveenn : GON.II pg empenni

Likit evezh ouzh ar c'hi-se, eoniñ a ra.

1850
Daveenn : GON.II pg éoni, éonenni (Prenez garde à ce chien, il écume).

evezh

1850
Daveenn : GON.II pg éouec'h, évez

evezh

1850
Daveenn : GON.II pg éouec'h, évec'h, éves, évésaat, évez, pléd, plét

evezh

1850
Daveenn : GON.II pg évec'h

evezh

1850
Daveenn : GON.II pg éves

lakaat evezh

1850
Daveenn : GON.II pg évez

likit evezh ouc'h ar pezh a rit

1850
Daveenn : GON.II pg évez

evezh

1850
Daveenn : GON.II pg évez

evezh mat

1850
Daveenn : GON.II.HV pg évez-mâd

Likit evezh ouc'h ar pezh a lavarit.

1850
Daveenn : GON.II p.96, livre second, "Faites attention à ce que vous dites".

Likit evezh na vec'h gwelet gant unan bennak.

1850
Daveenn : GON.II p.92, livre second, « Prenez garde d’être vu par quelqu’un ».

Lakait evezh, terriñ a reot ho kouzoug.

1850
Daveenn : GON.II p.62, "Prenez garde, vous vous romprez le cou".

Digorit ho spered ha taolit evezh mat, ez eus ur gwallarnev warnoc'h hoc'h horjellat.

1867
Daveenn : MGK p3

Dre ma taole evezh ouzh ar re ziskiantañ, 'welas, en o zouez, an dud er penn-kentañ. Abeg en doa, m'en tou ! Rak holl, gwitibunan, chomomp bras ha bihan, heñvel ouzh kaouenned, en noz a wel gwellañ, da sellet a-vichez, ha da zispourbellañ ouzh fazioù hon nesañ, ouzh techoù ar re all. Ne welomp ket hor re ; en hor c'heñver omp dall, dall-poch evel gozed ; rak siwazh ! Mar karfemp, hep turiañ don hor park, grizioù fall a gavfemp

1867
Daveenn : MGK p12

Ma broiz, evit lenn aes ar Marvailhoù-mañ, n'ho pezo nemet lakaat evezh : e lavarer ar g dirak e ha dirak i, evel pa ve un u etrezo

1867
Daveenn : MGK Rakskrid XIV

N'eo mat tamall atav, evel a reer amañ, / An holl merc'hed yaouank da vezañ re figus ; / O c'halon zo tener, mat ha karantezus ; / O spered a zo lemm hag a gav euzh bremañ, / Dre ma taolont evezh ouzh tud yaouank ar bed, / Ez eo hadet dibaot ar re fur anezho.

1867
Daveenn : MGK p57-58

Ar chouanted n’o doa ket taolet a evezh ouc’h an dra-se, mes Loull ar Bouc’h ne voe ket pell oc’h anaout oa un dra bennak a nevez, ha ned ae ket an traoù evel kustum.

1877
Daveenn : EKG.I. p.119

« Itron Gwir-sikour, c’hwi hor Mamm, / » Hor patronez mat a Wengamp / » Taolit evezh en hanv Doue / » War Tregeriz, va bugale.

1877
Daveenn : EKG.I. p.26

E-pad m’edo ar manac’h o kontañ, an den yaouank her selaoue gant evezh, digor e skouarn ha lemm e lagad.

1877
Daveenn : EKG.I. p.56

— Ya, hag abalamour da se va zri mab ha me a oa war evezh ac’hanoc’h.

1877
Daveenn : EKG.I. p.82

An Aotrou de la Fruglaye, eus a vaner [Kerarrouz], e Plouyann, el lec’h m’emañ bremañ o chom he vab-bihan, an Aotrou de Champagny, a ra kement a vad dre ar vro, a gasas ur mevel kalonek en doa en e di da lavaret dezhañ bezañ war evezh, rak deuet oa da Vontroulez urzh da gregiñ ennañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.11

Gant evezh mat ar vugale / A chelaoue komzo[ù] Doue / ‘Vit ma vije prest o c’halon / A-benn de[iz] ar gomunion.

1898
Daveenn : KZVR Supplément à la Croix des Côtes-du-Nord du dimanche 30 janvier 1898, p.1

lakaat evezh

1909
Daveenn : BROU p. 237

teuler evezh

1909
Daveenn : BROU p. 237

Neb a lenno al linennoù da heul hag a lakaio evezh mat gant ar bugenoù-mañ, ra vo sellet outañ a-du gant Mestr ar santual, ra warezo Dis Atir (1) anezhañ hag e dud, o reiñ nerzh, kadarnded ha meiz d’e vibien, kened, furnez ha yec’hed d’e verc’hed ; o tiwall e chatal hag e barkoù, e di hag e oaled, e goadoù hag e bradoù, e stêr hag e stank !

1923
Daveenn : SKET p.25

Dastum eta gant mall ha desk gant evezh kement a vez dezrevellet diwar hor penn gant an drouized, ar veleien, an danevellourien, an divinourien, an diouganerezed ; ha hel laka dre skrid en hevelep doare, mar deufe un deiz a-greiz-holl ur gwall reverzhi bennak da derriñ ha da zibennañ broadelezh ar Gelted, e c’hallfe ar vibien anezhi, pellskignet ha diren, kavout ez levrioù brud o gouenn, skouerioù o gourdadoù hag ar gelennadur[ezh] o deus bet digant an doueed.

1923
Daveenn : SKET p.81 (+p.198, "Da reiz[h]a[ñ]" : p.81, [...] lin. 3 kent an dibenn, e lec’h « ar gelennadurez » lenn « ar c’helennadur »").

Betek el lec’h-se e rankent bezañ noz-deiz bepred war evezh, rak, dre en em silañ a enezenn da enezenn war o bagoù pilprennek, e-kuzh an deil haleg a-soubl a-us d’ar red, ar raoskl hag ar broen en o sav war c’horre an dour, e teue Erkuniz, war greiz an deiz zoken, da skeiñ outo o daredoù.

1923
Daveenn : SKET p.119

— N’o c’huita ket, n’o zilez ket ! a gemenne Izabel d’ar paotr. Ro he sugell da Gatellig… gwisk e zilhad da Yannig… ha taol evezh mat dezho… Diwall anezho !…

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 38, p.841 (Miz C'hwevrer 1924)

E-pad ma veze oc’h ober he zro, Bilzig a daole evezh d’ar re all.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 38, p.841 (Miz C'hwevrer 1924)

Kalz a verc’hed a zo troet kenañ d’e garout, hogen ne daol outo evezh ebet.

1924
Daveenn : SKET.II p.58

— Serr da c’hinou, selaou mat ha taol evezh…

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1022 (Gouere-Eost 1924)

Laka evezh na rafes bemdez an div emwalc’hadenn gourc’hemennet gant al Lezenn, ar gentañ a-barzh ma tarzho an heol hag an eil pa ’z ay da guzh.

1924
Daveenn : SKET.II p.26

Taolit evezh dezhi, ha diwallit na errufe droug ganti.

1925
Daveenn : BILZ2 p.118

Evezh, Bilzig ! Evezh, paotr !… Ha te ’oar, arabat koll an nord !

1925
Daveenn : BILZ2 p.139

Ar paourkaezh ki-mañ - treut-gagn en deizioù kentañ m'edomp-ni degouezhet e Berrtomm - a lammas ouzhimp en ur fistoulat e lost hag en ur chilpat da lipat hon daouarn deomp, bet peurlouzet ganeomp a-ratozh-kaer evit diskouez d'hor mestr e labouremp, en desped ne yoa den ebet o lakaat evezh warnomp.

1929
Daveenn : SVBV p6

evezh

1931
Daveenn : VALL pg application (attention), attention

galv d'an evezh

1931
Daveenn : VALL pg (signal d')alarme

war evezh ouzh

1931
Daveenn : VALL pg attentif

gant evezh

1931
Daveenn : VALL pg attentivement

bezañ war evezh

1931
Daveenn : VALL pg (être aux) aguets

bezañ war e evezh

1931
Daveenn : VALL pg (être aux) aguets

gervel d'an evezh

1931
Daveenn : VALL pg alarmer (donner l'alarme)

lakaat evezh

1931
Daveenn : VALL pg attention

war evezh

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XXIII, alerte !, attention

evezh !

1931
Daveenn : VALL pg alerte !

teurel evezh

1931
Daveenn : VALL pg attention

Abaoe pell 'zo o deus an douaroniouron taolet evezh ouzh ar plegoù-mor-se, strizh-kenañ ar pep brasañ anezho, a ya pell-pell e diabarzh an douar-bras, ur stêr (pe ur wazh-dour) oc'h echuiñ e deun pep hini anezho.

1943
Daveenn : TNKN p15

Lom : — « Me a daolo evezh war an treuzoù, ha, bep ar mare, e rin cholori re bar da hini paotred ar Sabad. »

1944
Daveenn : ATST p.28

Deuet e oamp zoken da sevel kenetrezomp ur seurt « breuriezh » dizalc'h, o tiwall ouzh evezh ar vestroù muiañ ma c'hellemp, o kuzhat outo er c'hornioù teñvalañ, o kemerout an tec'h e-pad ar baleadegoù evit mont da zibriñ bara amann ha da evañ jistr er mereurioù, en ur ger, ur vandenn baotred amsent, ne oa ket tu da zont a-benn anezho dre vrav.

1944
Daveenn : EURW.1 p43

Ar pennadoù-se, sinet gant un anv dianav d'an holl, a zidennas warnon evezh ar skrivagnerien vrudet a neuze, a c'houlennas ouzh Korfeg piv oa ar skoliad yaouank-se a grede reiñ alioù d'ar Vretoned war bez o doa d'ober.

1944
Daveenn : EURW.1 p64

Met ne oa ket brav touellañ evezh an delennourez kozh, a ziwalle he diskiblez evel ma c’hor ur yar he folezi.

1944
Daveenn : EURW.1 p.121

Koshoc'h mar bijen bet, am bije taolet muioc'h a evezh.

1944
Daveenn : EURW.1 p.181

Na respontit ket holl asambles, na, kennebeut, diouzhtu, nemet goude bezañ taolet evezh bras er pezh a vezo bet goulennet diganeoc’h.

1944
Daveenn : ATST p.9

Lotei n’eo ket anavezet, Lotei n’eo ket darempredet, ha, ma hoc’h eus c’hoant da vont di, ur wech bennak, taolit evezh mat gant aon da vont e-biou.

1944
Daveenn : ATST p.9

Neuze e tennas diouzh pleg don e vilgin wenn ur baperennig pleget gant evezh.

1949
Daveenn : SIZH p.55

Ya ! soñj am eus, urzh en deus bet / D'am diwall amañ gant evezh.

1960
Daveenn : PETO p43

Daoust ma'z eo kalet an urzhiadur nevez, / E vefe mat anzav ha teurel evezh / Eo bet, gant tud poellek, aozet ha reizhet, / Tud n'eo o spered na pounner na seizet.

1960
Daveenn : PETO p17

[...] o "ferc'henn" (rak ur c'hontrad labour o devoa, da lavarout eo ne oant ket labourerien dizalc'h, ha bet gopret, dindan evezh ar Gouarnamant) a vije bet a-du ma ne vije ket bet hor strollad da vezañ disc'hraet, rak hon-daou e oamp da vont "e koñje" da fin ar bloaz.

1985
Daveenn : DGBD p168

Pa vez rust ar mor, ar pezh a c'hoarvez aes a-walc'h pa vez tre diouzh an abardaez, e vezer gwall vrallet ; ha teuler a ranker evezh ivez, pa vez dichal, da vont da dourtañ en traezhennoù bas a zo niverus er bae.

1985
Daveenn : DGBD p29

Ar gweladenner a vremañ p'en devez bountet war an nor-dal ha pa ra e selladenn gentañ ouzh steudad an nev hag ar chantele a daol pled kentizh ouzh ar mell gwariadur a zo da bennahel an iliz met alies-kaer e tremen e evezh e-biou an diforc'hioù niverus a zo etre an daou brantad sevel.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 15

Kentañ perzh dibar a garfen sachañ an evezh warnañ hag a zo boutin da holl ilizoù-meur Breizh, ma lakaer hini Naoned a-gostez, eo he ment.

2013
Daveenn : LLMM niv. 399 p. 5

Goulennit lojeiz digant ar stourmerien a zo o chom er c'horn-bro-se, ha klaskit chom hep kousket en ho ti ma soñj deoc'h oc'h bet lakaet dindan evezh.

2015
Daveenn : DISENT p89

Kit da welet an traoù pellik amzer a-raok an taol, deoc'h da gaout amzer da zistreiñ meur a wech kuit da sachañ evezh an dud e-karg eus diwall al lec'h.

2015
Daveenn : DISENT p73

Ne c'haller soñjal ken e-barzh hon obererezhioù hep teurel evezh ouzh ar skeudenn a chomo dioute war o lerc'h, nag er gemenadenn a felle dimp skignañ gant an taolioù-se.

2015
Daveenn : DISENT p81

Kalon o micher eo sevel a-du gant ar stourmerien, diskouez bezañ intereset gant o stourm, reiñ mel dezhe ha dizramaekaat an traoù kuit na vefec'h [deoc'h da vezañ] war evezh ha gallout rastellat titouroù neuze...

2015
Daveenn : DISENT p145

Dre belec'h e fell deoc'h ma krogimp? Hervez ar poell, gant e guzulier kemedel. Ma krogomp gant ar c'hemederezh e vo ret deomp klask e deuliad, komz gant ar gwirier, hag e-keit-se e c'hell unan bennak lakaat anezhañ war evezh hag elfennoù 'zo steuziañ kuit.

2015
Daveenn : EHPEA p89

Gwelout a ran an diwaller o reutaat, hep mont koulskoude betek ar "war-evezh, sonn!".

2015
Daveenn : EHPEA p36

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial