Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
3
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. A. (db. an dud hag al loened) A ya reizh en-dro organoù e gorf, n'eo taget gant kleñved ebet. Ar re glañv hag ar re yac'h. & Yac'h-pesk, yac'h evel ur pesk, yac'h-beuz, yac'h evel ar beuz, yac'h-kloc'h : yac'h-tre. & Yac'h-klok : yac'h-tre. Yac'h ha dibistig, yac'h ha divac'hagn. & Trl. Yac'h out bepred ? : troienn saludiñ. & Bezañ yac'h e galon gant ub. : bezañ ilboued gantañ. B. Dre ast. 1. (db. an dud) Kreñv, nerzhus. Paotred yac'h ha bagol. DHS. gren, pare (ag.), salv. 2. (db, ar spered) A ya reizh en-dro : hemañ n'eo ket yac'h e spered. 3. (db. ar plant, ar frouezh, al legumaj) N'eo tapet gant kleñved ebet, n'eo na breinet na gwallaozet. An aval-mañ zo yac'h da welet. 4. (db. ar boued) Yac'hus. Ur banne sistr yac'h. An holen a zalc'h yac'h ar boued. C. Dre skeud. 1. (db. an amzer) Brav, hinon. An amzer n'eo ket bet yac'h c'hoazh. 2. (db. ar yezhoù) Reizh, difazi. Brezhoneg yac'h a zeu gantañ. DHS. flour. 3. (db. ar soñjoù, ar fedoù kevredigezhel) A seller outañ evel reizh ha mat, hervez ar vuhezegezh voas. Lavaret a ra e klask reiñ d'ar vugale diduell yac'h. Mennozhioù a bep seurt, mat ha fall, yac'h ha kontammus. 4. (db. ar fiñvoù, an taolioù hag ar c'hriadennoù) Reut ha splann. Tapout a reas ar paotrig ur flac'had yac'h. Leuskel un douadenn yac'h. 5. (db. an traoù) Kalet. Un tamm koad yac'h eo. Ma mamm he deus ur vazh da veskañ amanenn, hag unan yac'h eo. 6. Dre ast., PEMDEZ Ur banne yac'h : ur werennad leun-mat. HS. sonn. II. Adv. 1. En un doare a glot brav, a zere. Kordañ a ra ken yac'h an div vouezh an eil gant eben. 2. A-zevri. Ar c'hentroù a vroudas yac'h kostezennoù al loen. Stardet yac'h eo starderez ar c'harr.

Skouerioù istorel : 
48
Kuzhat roll ar skouerioù

yac'h, yac'h aotrou Hilaer

1180
Daveenn : ABER Niv. 69, p302

yac'h

1499
Daveenn : LVBCA p204 (sain)

yac'h

1499
Daveenn : LVBCA p204 ('sain')

rentañ yac'h

1659
Daveenn : LDJM.1 pg guarir

seul vui a gaol a zebro, seul gent e vezo yac'h

1659
Daveenn : LDJM.1 pg tant (plus qu'il mangera des choux, de tant plustost sera-il gueri)

yac'h

1659
Daveenn : LDJM.1 pg sain

yac'hoc'h

1732
Daveenn : GReg pg gaillard (Gaillard, -e, alégre, dispos, sain.)

yac'hañ

1732
Daveenn : GReg pg gaillard (Gaillard, -e, alégre, dispos, sain.)

alanoù yac'h

1732
Daveenn : GReg pg haleine (Des haleines douces.)

lavaret a reer penaos ned eo ket yac'h a skevent an dorted

1732
Daveenn : GReg pg bossu (on prétend que les bossus ont le poumon mauvais)

yac'h

1732
Daveenn : GReg pg je me porte bien, à votre service, dispos (agile, qui se porte bien), gaillard (Gaillard, -e, alégre, dispos, sain.)

rentet yac'h ur re bennak

1732
Daveenn : GReg pg guérir (rendre la santé à quelqu'un, pp.)

yac'h eo

1732
Daveenn : GReg pg (il est en bonne) disposition (il se porte bien)

rentañ yac'h ur re bennak

1732
Daveenn : GReg pg guérir (rendre la santé à quelqu'un)

aer yac'h

1732
Daveenn : GReg pg air

yac'hañ

1732
Daveenn : GReg pg gaillard (Gaillard, -e, alégre, dispos, sain.)

Yac'h a vezo a-benn nebeut amzer.

1732
Daveenn : GReg pg guérir (Il guérira dans peu.)

lavaret a reer penaos ned eo ket yac'h a skevent ar boseien

1732
Daveenn : GReg pg bossu (on prétend que les bossus ont le poumon mauvais)

Gouzout a rit-hu hag hi a zo yac'h bremañ ?

1850
Daveenn : GON.II p.94, livre second, « Savez-vous si elle se porte bien à présent ? »

Ho preur a zo yac'h, hag ho c'hoar ivez.

1850
Daveenn : GON.II p.93, livre second, « Votre frère est bien portant, et votre soeur aussi ».

Pell on bet klañv, bremañ on yac’h.

1850
Daveenn : GON.II p.89, livre second, « J’ai été longtemps malade, à présent je suis bien portant ».

Ho pugale a zo klañv, va re a zo yac’h.

1850
Daveenn : GON.II p.67

yac'h

1850
Daveenn : GON.II pg iac'h, iac'hauz, iéc'hed, maô, séder

yac'h a-walc'h eo bremañ

1850
Daveenn : GON.II pg iac'h

n'eo ket yac'h ar bugel-se

1850
Daveenn : GON.II pg iac'h

Ma vijes bet atav e ti ur miliner, e vijes, eveldon, bremañ yac'h ha seder.

1867
Daveenn : MGK p6

— « Ne ve yac'h va spered, / Ma lezfen tud ken diot da zont da'm darempred. »

1867
Daveenn : MGK p56

Er feur-se ivez e vezo bet Atir ha Mâtir ur melezour deomp d’e lakaat dirak selloù o gourvibien, ar re, o treiñ kein d’an evadurioù a oa diwarno hon tadoù yac’h hag evurus (da lavarout eo an dour hag al laezh), n’hellont ken hiziv kavout a-walc’h ar mez hag ar bier, hag a werzh kement o deus, a ro kement a biaouont, da gaout digant marc’hadourien estren ul lestrad hepken eus an evaj-se, ruz ha dinerzhus, a vez farlotet gant dorn ganas Kreisteiziz (2).

1923
Daveenn : SKET p.49 (p.197, "Da reiz[h]a[ñ]" : "P. 49, [...] lin. 4 kent an dibenn, e lec’h « kement o deus » lenn « kement o devez ». )

Salv ha yac’h e voent digaset gant o friedoù en-dro d’o logelloù, da vriata eno, e-kreiz barroù o levenez, o daou vugelig o doa lezet er gêr hag a leñve d’o mammoù.

1923
Daveenn : SKET p.133

Ouzhit e stouan, o Heol, diwaller ar bed ; en deiz-mañ hon diwall ; diwall ar biou er peurvan hag, o kimiadiñ henozh, hon lez yac’h hag evurus evel m’ac’h eus hor c’havet (6).

1924
Daveenn : SKET.II p.26

— Mat a-walc’h, aotrou person, p’eo gwir hon deus un tammig bara da zibriñ, a-wechoù un tamm pesked, hag e c’hellit va c’hrediñ, ral e vez war an daol kig gedon an aotrou… N’omp ket figus, hag ar vugale, pa vezont yac’h…

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1021 (Gouere-Eost 1924)

Gwelet hemañ mac’hagnet e holl izili, henhont astennet a-hed e gorf war hent ar belerined, a glemm, a derm, klevet-eñ o huanadiñ war e wallblanedenn : « O ! pet truez ouzh ur paourkaezh !… O ! pet truez !… » Hennezh, azezet harp ouzh ar c’hleuz, e flac’hoù en e gichen, euzhus da welet, a ziskouez e zivc'har debret gant ar goulioù hag ar c’hontron : « Sellit a-druez ouzh un den reuzeudik, c’hwi pere a zo yac’h ha divac’hagn ».

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 40, p.897-898 (Miz Ebrel 1924)

Mat e ve kemenn da Gamula emañ he mab yac’h ha salv etre daouarn tud vat. — Hag e ve ! eme an doue.

1924
Daveenn : SKET.II p.12

A-benn un nebeud devezhioù, ho merc’h, itron, a vo yac’h-pesk.

1925
Daveenn : BILZ2 p.120

en aer yac'h

1931
Daveenn : VALL pg (au grand) air

yac'h e galon

1931
Daveenn : VALL pg (qui a de l')appétit

yac'h

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XXVII

bezañ yac'h

1931
Daveenn : VALL pg aller (se porter bien)

evit dezhañ bezañ yac'h

1931
Daveenn : VALL Rakskrid p XXVII

Rak, kerkent graet an testamant, ar voereb a yelo davet he zadoù kozh er bed all, gant div pe deir nozvezh satanazet ; mes ret eo kaout ur galon yac’h, tanfoeltr ! » — « Yac’h eo va c’halon, Job. »

1944
Daveenn : ATST p.94

Muioc'h e tennent d'an tresoù kozh emeur kustum da bentañ Bretoned ganto ; o brezhoneg avat, ne gaven ket anezhañ ken eeun, ken plaen, ken heson, ha hini kanton Kallag, a zo, gouez din, unan eus ar re yac'hañ a gomzer e Breizh-Izel.

1944
Daveenn : EURW.1 p75

Un dilenn paotred dilu, yac’h a spered hag a gorf.

1944
Daveenn : EURW.1 p.195

Pe marteze, n’en doa ket komprenet e oa boued e lec’h all, evel ma oa e Karreg-al-Louarn, en amzer ma oa yac’h tud an ti, kig e-leizh an daol ha logod o virviñ ?

1944
Daveenn : ATST p.63

Koant a-walc'h e oa he dremm, divjod yac'h ha ruz, daoulagad glas, ur c'hoef Kernevadez a c'holoe he blev kistin, hogen he c'horfenn a oa uzet ar voulouz warni, he brozh a oa unan fall hag he zreid noazh ne oant ket gwall naet en he botoù-prenn leun a deil.

1944
Daveenn : EURW.1 p46

Hi an hini a'n em denn kuit, diwar c'hoari, evit stouiñ warnañ adarre, ouzh e atizañ, ouzh e cherisañ gant he blev war e dal, gant pennoù he divronn reut kinniget d'e vuzelloù, gant he melloù daoulagad oriad, gant holl fiñvoù ur c'horf yac'h, gwevn ha kaer.

1949
Daveenn : SIZH p.52

Ha ne voe ket ret dezhañ kennebeut mont, ha yac'h-mat eo chomet goude, keit ha m'eo bet o vevañ er vro-hont da nebeutañ.

1985
Daveenn : DGBD p80

Ha goude kreisteiz e voe lezet hor c'hlañvour da vont d'ar gêr, yac'h-pesk hep mar, gant e vuredadig bouloùigoù "Yatren" hag an div bikadenn emetin en e zivorzhed (evit ma rafe al louzoù-mañ ur vad bennak e konter e rank bezañ graet dek pe daouzek pikadenn d'an nebeutañ !).

1985
Daveenn : DGBD p79

Talvoudus e c'hall bezañ ivez evit prouiñ ez oc'h yac'h ha dibistig, ma soñj deoc'h e c'hallfec'h bezañ gwallgaset gant ar boliserien pa vefet dalc'het dindan evezh.

2015
Daveenn : DISENT p169

Notennoù studi

Frazenn an XIIvet kantved tennet eus Burzhudoù sant Hilaer a zo enni un "h" anetimologel hag a ziskouez un distagadur kent /iax/ ha n'eo ket /jax/ gouez da Herve ar Bihan. Ouzhpenn-se, e-lec'h ur c eo un t a oa skrivet en dornskrid diwar gammskrivañ. Alies e tegouezhe kement-se er Grennamzer en abeg d'ar stumm peusheñvel an div lizherenn er skritur gotek [Aber, niv. 69, p302].

Urzh al lizherennoù

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial