Dezverkoù all

Distagadur

Stankter implij : 

Testeniekaet e : 
NDBF
GBAHE

Stummoù pleget : 
5
Diskwel ar stummoù pleget

Termenadur :  Kuzhat an termenadur

I. 1. (db. an dud) Rann uhelañ korf an den m'emañ an empenn, ar genoù, organoù ar gweled, ar c'hleved, hag ar c'hwesha. Troc'het e voe e benn da Bontkalleg. Stouiñ e benn, sevel e benn, treiñ e benn. Bezañ, kerzhet, sonn e benn, izel e benn. [1949] Sevel a reas ar bederez he fenn. & Trl. Mont war e benn en dour. Ober lamm-chouk-e-benn, lamm-penn. [1924] — Marmouz ’zo ac’hanout, ar wech kentañ, ec’h i war da benn er mor ! & Trl. skeud. Penn-kil-ha-troad, penn-ha-troad, penn-ha-korf-ha-troad, penn-ha-korf : penn-da-benn. DHS. klopenn. & Trl. Mont a-raok e benn : ober diouzh e benn e-unan. 2. Lodenn uhelañ ar rann-se m'emañ an empenn. Kaout poan benn. Bezañ stanket, stouvet e benn : bezañ siferniet. Bezañ dizolo e benn, noazh e benn : hep tog. Ur penn disto : moal. DHS. kern, kitern. 3. Blev. Bezañ gwenn e benn. Gwalc'hiñ e benn. Kribañ e benn. & Trl. skeud. Bezañ bokedoù ar garnel, bokedoù ar vered, war e benn : kaout blev gwenn. Kribañ e benn da ub., koueziañ e benn da ub. : e skandalat. 4. Dre ast., a-wechoù. Dremm. Un aer nec'het zo war ho penn. Ur penn plijus. & Genoù [1929] Stagañ a ris ur voutailhad ouzh ma fenn. 5. (db. al loened) Rann a-raok korfoù al loened, enni ar genoù. Ar saout zo kerniel war o fenn. Troc'het e voe seizh penn an aerouant. 6. Skeudennadur penn un den pe ul loen. Kizellañ penn an delwenn. II. Dre skeud. 1. Sez ar stadoù bred. Bezañ teñval e benn, du e benn : bezañ chalet. Mont, lakaat diaes e benn : dont, lakaat da vezañ nec'het. Mont a-raok, da heul e benn, heuliañ e benn : ober diouzh e c'hoant e-unan. Kaout, ober e benn, e benn fall, e benn bihan, e benn e-unan : ober diouzh e vennozh e-unan. C'hoari e benn, e benn bihan, e benn fall : diskouez e imor. Ober penn fall, e benn fall : mouzhañ. [1877] Doue, droug ennañ o welet pec’hedoù ar vro, a lezas e vugale da ober o fenn o-unan. [1878] Diaes e oa va fenn ; ret e oa din koulskoude gouzout petra a yoa c’hoarvezet, hag evit se e ranken mont en ti. [1924] Biskoazh he fenn fall n’he devoa bet graet !… Petra ?… [1931] Mont diaes e benn : dont da vezañ ankeniet. & Trl. Pa dro e penn ub. : pa zeu ur froudenn dezhañ. 2. Sez ar mennozhioù, ar menn, ar c'houn. Ur paourkaezh den hep penn na menn. Bezañ skañv e benn, a benn : bezañ skañvbenn. Bezañ kalet e benn, kostez e benn, a benn : kaout poan o kompren, o teskiñ; bezañ pennek. [1877] Ha n'eo ket kement-se diskouez youl ha kalon ? Bezañ diskaret d’an traoñ gant ur c’har frigaset, kaout penn a-walc’h c’hoazh goude-se evit kregiñ en e fuzuilh ha tennañ war an hini en doa her glazet, ha n'eo ket an dra-se en em gannañ a zevri ha betek an huanad diwezhañ ? & Lakaat udb. en e benn : ober e soñj. [1850] Noemi ‘ta o welout penaos he doa Ruth lakaet en he fenn mont d’he heul, ne harpas ken outi, ha ne he alias ken da zistreiñ etrezek he zud. [1877] Ur guchenn ac’hanomp, me gred ‘oamp un daou-ugent bennak, a lakeas en hor penn bale war e lerc’h. Bezañ douget d'e benn : na vezañ sentus. Bezañ un den a benn : bezañ mennet. [1877] — Nann, Jaouen ; anavezet out gant an holl evit un den a benn hag a galon. Bezañ tomm d'e benn : bezañ mezv. [1877, 1985] Koll e benn : bezañ pennfollet : dont sot. [1877] [...] ha koulskoude ne ehan da redet ha da skeiñ pa gav e du ; kollet eo e benn hag e skiant gantañ. [1985] Bez e oa tud zoken hag a golle o fenn. Mont e benn digant udb. : dont sot. & Trl. Terriñ e benn d'ub. : e hegaziñ. Terriñ e benn : en em chalañ. Ober, derc'hel penn d'ub., d'udb. : herzel outañ. [1924] Ar barner a oa un aotrou ha n’oa ket brav delc’her penn outañ. & Trl. Terriñ e benn ouzh ub. [1877] Evelato n’oa ket deuet, en un taol, hon tud-kozh da vezañ kriz ha difeiz a-walc’h evit terriñ er c’hiz-se o fenn ouc’h ar sent hag ouc’h ar c’hroazioù [...]. & Trl. estl. Peoc'h da'm fenn ! Tav da'm fenn ! : tav, tavit. & (impl. da spizer) Gwin penn : a vezver aes diwarnañ. [1949] [K]ompezenn ar Rioja, taolead [sic, tolead] ar gwin penn. III. 1. Dre let. (dirak ur spizer alies) Den a ren (tud pe draoù). Pennoù ar vro. Ar pennoù-tiegezh. & Trl. Penn-ti : mevel bras. & Trl. pemdez Ar pennoù bras : ar renerien (en ur stal, ur gêr, un aozadur, h.a.). & Trl. Kemer ar penn, penn an traoù : kemer ar renerezh. [1732] Ur Stad hep penn ebet. & Penn servij 2. Dre ast. Den, hinienn. Pegement e kousto dimp, dre benn ? & Trl. Klask penn eus ub. : klask ub. Klask penn ouzh ub. : e dagañ. Goulenn penn diwar ub. : goulenn keloù eus ub. 3. (dirak un anv loen en e furm lies prl.) Termen a reer gantañ da ober anv eus un hinienn en ur rumm. Ur penn-yer, ur penn-saout, ur penn-kezeg, [1867] ur penn-chatal, ur penn-deñved. [1923] penn-oc’hen. HS. loen. & A-wechoù [1931] Ur penn dañvad, ur penn yar. & Dre heveleb. (db. an dud) Ur penn kristen, ur penn den. [1877] Ker goullo oa an ti-kêr evel an iliz ; n’oa ket ur penn kristen ennañ. & (db. plant zo) Ur penn ognon : un ognonenn. Ur penn kaol : ur gaolenn. Ur penn artichaod : un artichaodenn. 4. Pemdez. Termen a dalvez da sevel anvadurioù, dismegañsus alies, evit an dud zo heverk o fenn. & (dirak un ag.) Penn avelet, penn bervet, penn skañv : den skañvbenn, diboell. Penn kalet, penn fall, penn du : den pennek, diaes. Penn ruz : den ruz e zremm. Penn moal, penn touz. Penn gallek, penn brezhonek : ur galleger, ur brezhoneger. & (dirak un ak.) Penn chatal : den drouk. Penn leue, penn azen, penn beuz, penn peul : den sot. Penn sardin : moranv tud Douarnenez. IV. (dre heveleb.) 1. (db. an traezoù hirik) Lodenn dibenn. Penn ur spilhenn. Pennoù ar gwez. Penn uhelañ an daol. Redek eus ur penn d'an ti d'egile, eus an eil penn d'egile d'an ti. [1878] Abalamour da se, en em gavet e-kichen an treuzoù, e tistroas truezus war-zu ar penn uhelañ da sellet ur wech c’hoazh da vihanañ ouc’h Anna Roue [...]. & Trl. Skeud. Cheñch, treiñ penn d'ar vazh. & Trl. Klask ur penn bnk d'ar gudenn : klask diskoulmañ ul luziadell. & Klask penn d'udb., kavout penn d'udb. : klask, kavout ar perag eus udb. & (db. ar bigi) Penn a-raok : staon. & Trl. Treiñ penn, ober penn e, war-du : bageal war-du. Ober penn er c'hreisteiz. Penn da greiz ! : deomp d'ar c'heinvor. & Trl. Skeud. Bezañ e penn an hent : bezañ en em gavet e dibenn an hent. Kemer penn an hent : mont en hent. [1878] Ha ken buan ar beleg dizrouk a gemeras penn an hent da vont war-zu Lanhouarne. [1985] D'ar seizh a viz Even, e lavaren kenavo d'an nebeudig mignoned deuet d'am ambroug, hag e kemeren penn hent Bourdel. & Trl. Kas udb. da benn, betek penn : seveniñ udb. Kaset en deus e gefridi da benn. [1867] N'en deus ket kaset c'hoant e dad da benn. [1949] Kas a ran da benn studioù a-bouez-bras. & Trl. (db. ar c'homzoù, ar soñjoù) Na gaout na penn, na troad, na penn na lost : na gaout ster ebet. Na vezañ na penn na lost, na penn na revr d'udb. : na vezañ ster ebet dezhañ. [1732] Diviz n'en deus penn diouzh lost. 2. Dre ast. Lodenn. Ar penn uhelañ hag ar penn izelañ : an nec'h hag an traoñ. Ar penn krec'h, ar penn traoñ. [1867] Ar penn a-raok, ar penn a-dreñv : an araog, an adreñv. [1944] Diskenn a ran da gombod an eil klasoù, er penn a-dreñv. [1877] Esa a rejont kemeret an tec’h dre zaou benn an hent [...]. & Pemdez. Ar penn a-dreñv : ar revr. Bezañ azezet war e benn a-dreñv. & Difetis. Ar penn kentañ : ar pep pouezusañ. Ar yec'hed eo ar penn kentañ. & Dre verr. Diwall a ober gaou ouzh den, hennezh eo ar penn. & Ar penn pellañ : ar c'hontrol mik. Trl. Da gentañ penn : da gentañ. Kemer an traoù dre ar penn mat : chom seder, ne vern petra a c'hoarvezfe. & (en amzer) Lodenn. Pell eus an ti ker-se am eus tremenet ennañ ar penn brasañ eus ma buhez. Tremen a rae an deiz hag ur penn bras eus an noz eno. 3. (db. rannoù ar c'horf) Lodenn dibenn moan. Soubañ penn e vizied en dour. Penn ar fri. War bennoù e zaoulin : war e zaoulin. [1732, 1878, 1909, 1925] pennoù an daoulin [1878] Unan anezho a yeas zoken betek Janed, a yoa war bennoù he daoulin war an aoled oc’h aozañ he fodad yod. [1909] stouiañ òr [war] bennoù an daoulin [1925] Ar brud a rede penaos he devoa ur pennad-blev hag a gouezhe dezhi betek pennoù he daoulin. & Trl. skeud. Ober udb. dreist penn biz. Gouzout udb. dreist penn biz. HS. beg. 4. (en amzer) Mare ma krog pe ma echu un darvoud pe ur prantad amzer. E penn kentañ an nevezamzer. Penn diwezhañ an emgann. & Trl. Etre daou benn an deiz : etre sav-heol ha kuzh-heol. Etre daou benn ar bloaz : eus miz geñver da viz Kerzu. Etre daou benn an amzer : atav. & Trl. Hiziv penn bloaz, an deiz-mañ penn bloaz : a-benn bloaz ac'hanen. Warc'hoazh penn bloaz : a-benn ur bloaz adal warc'hoazh. Hiziv (ar) penn sizhun : a-benn ur sizhun ac'hanen. 5. Trl. (db. an doureier) Penn ul lenn, ur stank : lec'h m'en em gav an dour enno. & Penn ur stêr : he andon. V. A. Tr. ar. 1. DRE BENN [DA] : abalamour [da]. N'eo ket dre benn he labour eo skuizh. 2. (dirak anvioù tud, strolladoù pe aozadurioù) E PENN : termen a dalvez da verkañ ar renk kentañ, ar renerezh. Piv a vo lakaet e penn an ti-kêr ? Unan eus an daouzek den a gerzhe en o fenn. [1985] Bep gwech e teue ar merc'hed, Biogo goant en o fenn, d'am degemer. 3. Rouez. (en amzer) DA BENN : a-benn. Da benn pemzektez. B. Tr. Adv. E PENN : er renk kentañ, er renerezh. Piv zo e penn ? & E krec'h. [1867] Moullet eo bet ar frazenn-mañ e penn ar bajenn. C. Diouzh ar penn : eus ar c'hentañ. Me a oa ul lampon diouzh ar penn. E dad, ur c'hristen diouzh ar penn, a soublas da volontez Doue. D. Tr. stl. RANNYEZH. TRA PENN : peogwir, dre an arbenn ma. Lesanvet e oa ar "c'helenner" tra penn e oa desket-tre.

Skouerioù istorel : 
522
Kuzhat roll ar skouerioù

barr ar penn

1499
Daveenn : LVBCA p22, 33, 161 (la somme de la teste)

penn en penn

1499
Daveenn : LVBCA p70, 160 (de chief en chief)

penn gouriz

1499
Daveenn : LVBCA p86 ('extrémtié, boucle de ceinture')

blevenn penn

1499
Daveenn : LVBCA p38, 161 (cheueil de teste)

blev ar penn

1499
Daveenn : LVBCA p22, 38, 161 (cheueulure, crin)

penn ar skoaz

1499
Daveenn : LVBCA p23, 161, 185 (le bout de l-espaule)

lienenn ar penn

1499
Daveenn : LVBCA p133 ('bandeau de tête')

penn ar fri

1499
Daveenn : LVBCA p160

penn ar c'halc'h

1499
Daveenn : LVBCA p22, 106, 160 (le bout du vit)

penn

1499
Daveenn : LVBCA p160 (bout ; teste, ou chef)

penn ar fri

1499
Daveenn : LVBCA p21, 80, 160 (le bout du nez)

M. Petra eo sin ar c'hristen ? D. Sin ar groaz, abalamour ma'z omp bet prenet enni gant hor Salver binniget Jezuz. M. Penaos en grit-hu eñ ? E ober a ran o kas an dorn d'ar penn ha d'an estomag, ha goude d'ar skoaz kleiz, ha'n hini dehou, en ur lavaret : en anv an Tad, ha'r Mab ha'r Spered santel. Amen.

1622
Daveenn : Do. p6

M. Petra eo an Iliz katolik ? D. An asamble ha'r c'hoñgregasion a'n holl gristenien fidel. M. Piv eo ar penn ? D. Hor salver Jezuz Krist ha dindanañ ar Pab pehini eo e viker en douar.

1622
Daveenn : Do. p16

penn ar blev

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (le haut des) cheveux

penn eus an ti

1659
Daveenn : LDJM.1 pg chef de famille

penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg bout, teste

penn ar ru

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (le) bout d'vne rue

skeiñ ar penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (s')entéter

bezañ penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg causer occasionner

penn an holl bec'hedoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg pen (an oll pec'hedou)

penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg cause opinion, chef, extremité

ur vazh a zaou benn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (vr vaz a daou) ben

penn bizoù

1659
Daveenn : LDJM.1 pg chaton de bague

penn al lez

1659
Daveenn : LDJM.1 pg hanche

stekiñ e benn ouzh ar voger

1659
Daveenn : LDJM.1 pg heurter (sa teste contre le parois)

penn al lis

1659
Daveenn : LDJM.1 pg lice

adal an eil penn betek egile

1659
Daveenn : LDJM.1 pg bout

penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg principal

lakaet em eus em fenn ober-se

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (ie suis) resolu (de faire cela)

an diaraog a'r penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (le deuant de la) teste

an diadreñv a'r penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (le derriere de la) teste

ar gorre pe ar mell a'n penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (le sommet de la) teste

penn gwial

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (bout de) verge

mel ar penn

1659
Daveenn : LDJM.1 pg mel (ar pen)

e pen ar ru

1659
Daveenn : LDJM.1 pg (e) pen (ar ru)

M. Penaos er [sin ar groaz] gret-hu? D. E ober a ran o kas an dorn d'ar penn, ha d'an estomag, ha goude d'ar skoaz kleiz, ha d'an hini dehoù, en ur lavaret, En anv an Tad, hag ar Mab, hag ar Spered santel, Amen.

1677
Daveenn : Do. p7

7. Abalamour d'hor pec'hedoù / Er gwelas [Mari, he mab] karget a boanioù, / Ha kannet kriz gant skourjezoù / Adal ar penn bete ar plantoù.

1677
Daveenn : Do. p66

M. Piv eo ar penn anezhi [an Iliz] ? D. Hon Aotrou Jezus-Krist, ha didanañ ar Pab, pehini zo e viker en douar.

1677
Daveenn : Do. p17

skeiñ er penn

1699
Daveenn : Har. pg er, penn, skeiñ (entester)

lein ar penn

1699
Daveenn : Har. pg an, lein, penn (sommet de la teste)

lakaat un dra bennak don en e benn

1732
Daveenn : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur.)

pennoù kignen

1732
Daveenn : GReg pg gousse (Une gousse d'ail, p.)

goleiñ penn ha korf

1732
Daveenn : GReg pg affubler

gouliet er penn

1732
Daveenn : GReg pg (blessé) à (la tête)

ur penn kignen

1732
Daveenn : GReg pg gousse (Une gousse d'ail.)

Pa zeu ar felc'h da c'hwezhañ e kas moged da benn un den.

1732
Daveenn : GReg pg gonfler (La rate se gonflant , envoie des vapeurs au cerveau.)

pennoù ar rouantelezh

1732
Daveenn : GReg pg grand (Les grands du Roiaume.)

pennoù kêr

1732
Daveenn : GReg pg grand (Les grands d'une Ville.)

penn ar c'hlin

1732
Daveenn : GReg pg genou (L'eminence du genou.)

an diaraog eus ar penn

1732
Daveenn : GReg pg antérieur

pennoù an daoulin

1732
Daveenn : GReg pg genou (L'eminence des genoux.)

tourmantet e benn

1732
Daveenn : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit, pp.)

tourmantiñ e benn

1732
Daveenn : GReg pg gène (Donner la gêne à son esprit.)

An dra-se en deus pignet em fenn.

1732
Daveenn : GReg pg frapper (Cela m'a frappé l'esprit.)

Kement-se en deus skoet em fenn

1732
Daveenn : GReg pg frapper (Cela m'a frappé l'esprit.)

lakaat e penn

1732
Daveenn : GReg pg ajouter

lacât e penn egile

1732
Daveenn : GReg pg ajouter

lakaat an eil ouzh penn egile

1732
Daveenn : GReg pg ajouter

en deiz-mañ penn miz

1732
Daveenn : GReg pg aujourd'hui (aujourd'hui en un mois)

Fresk-bev eo c'hoazh em penn [sic, fenn] ar soñj eus an istor-se.

1732
Daveenn : GReg pg frais (J'ai encore la memoire toute fraîche de cette histoire.)

Netra ne c'haller da blantañ en e benn.

1732
Daveenn : GReg pg fourrer (On ne peut lui rien fourrer dans la tête.)

Netra ne c'haller da fourrañ en e benn.

1732
Daveenn : GReg pg fourrer (On ne peut lui rien fourrer dans la tête.)

Faoutañ a ra pennoù va blev.

1732
Daveenn : GReg pg fourcher (Mes cheveux se fourchent.)

an diaraog eus ar penn

1732
Daveenn : GReg pg fontaine (Fontaine de la tête, l'endroit où aboutissent la suture coronale & la suture sagittale. Pour trouver cet endroit, il faut mettre le pouce sur le bout du nez, & l'extremité du plus grand des doigts aboutira à la fontaine de la tête.)

mell ar penn

1732
Daveenn : GReg pg fontaine (Fontaine de la tête, l'endroit où aboutissent la suture coronale & la suture sagittale. Pour trouver cet endroit, il faut mettre le pouce sur le bout du nez , & l'extremité du plus grand des doigts aboutira à la fontaine de la tête.)

gouvezet un dra war bennoù e vizied

1732
Daveenn : GReg pg fond (Savoir une chose à fond, pp.)

gouzout un dra war bennoù e vizied

1732
Daveenn : GReg pg fond (Savoir une chose à fond.)

penn artichaod

1732
Daveenn : GReg pg (cul d') artichaut

penn-kignen

1732
Daveenn : GReg pg ail

pennoù artichaod

1732
Daveenn : GReg pg (cul d') artichaut

pennoù-kignen

1732
Daveenn : GReg pg ail

penn ur bizoù

1732
Daveenn : GReg pg anneau

penn azen

1732
Daveenn : GReg pg asne (stupide, grossier, ignorant)

penn mul

1732
Daveenn : GReg pg aheurté

penn c'hêr

1732
Daveenn : GReg pg aire

ar c'hentañ penn eus ar bed, hervez ar vro-mañ

1732
Daveenn : GReg pg arctique

penn ar wiler

1732
Daveenn : GReg pg aire

pennoù foll

1732
Daveenn : GReg pg folatre (qui dit, ou qui fait de petites folies, p.)

penn foll

1732
Daveenn : GReg pg folatre (qui dit, ou qui fait de petites folies)

e-tro penn an hañv

1732
Daveenn : GReg pg fin (Vers la fin de l'Eté.)

Kavet eo penn e neudenn gantañ.

1732
Daveenn : GReg pg fil (Il a repris le fil de son discours.)

Kollet eo bet penn e neudenn gantañ, hag en deus foeret ouc'h ar rav.

1732
Daveenn : GReg pg fil (Il a perdu le fil de son discours, & a demeuré court.)

Kollet eo bet penn e neudenn gandhâ, hac ez eo chommet ouc'h an drez.

1732
Daveenn : GReg pg fil (Il a perdu le fil de son discours, & a demeuré court.)

ar penn eus a un divis

1732
Daveenn : GReg pg fil (Fil d'un discours, suite faite droite & naturelle des parties d'un discours)

Likit en ho penn penaos emañ amañ.

1732
Daveenn : GReg pg figurer (Figurez-vous qu’il est ici.)

lekeet un dra en e benn

1732
Daveenn : GReg pg figurer (Se figurer, se mettre quelque chose dans l’esprit, pr.)

lakaat un dra en e benn

1732
Daveenn : GReg pg figurer (Se figurer, se mettre quelque chose dans l’esprit)

pennoù ar rouantelezh

1732
Daveenn : GReg pg (les) extrêmitez (du roïaume)

torret eo va fenn gant ho trouz, gant ho ramblerezh

1732
Daveenn : GReg pg (vous m') étourdissez (de vos bruits, de vos discours, & de vos contes)

an arc'hant prezant eo ar penn

1732
Daveenn : GReg pg (l'argent comptant, c'est l') essentiel

kemeret, lakaat un dra en e benn, en e spered

1732
Daveenn : GReg pg (se mettre une chose dans l') esprit

skoet en deus ar gwin en e benn

1732
Daveenn : GReg pg (le vin l'a) entêté

sant Pêr a zo ar penn eus an daouzek abostol

1732
Daveenn : GReg pg apostre

skeiñ er penn

1732
Daveenn : GReg pg entèter (faire mal à la téte)

penn ar gwele

1732
Daveenn : GReg pg dossier (de lit)

Stadoù hep penn ebet

1732
Daveenn : GReg pg anarchie

ar penn-youl dizordren

1732
Daveenn : GReg pg (la passion) dominante

peb eil penn

1732
Daveenn : GReg pg (sans) dessus-dessous (ou sens dessus-dessous)

ne deus penn diouzh penn

1732
Daveenn : GReg pg desarroi

adalek ar penn bede an treid

1732
Daveenn : GReg pg depuis (la tête jusqu'au pieds)

warc'hoazh penn bloaz

1732
Daveenn : GReg pg demain (en un an)

tri fenn

1732
Daveenn : GReg pg a

warc'hoazh penn eizhtez

1732
Daveenn : GReg pg demain (en huit)

warc'hoazh penn sizhun

1732
Daveenn : GReg pg demain (en huit)

warc'hoazh penn miz

1732
Daveenn : GReg pg demain (en un mois)

ar gedon a zo o buhez e penn o zreid

1732
Daveenn : GReg pg agilité

arc'hoazh penn eizhtez, penn sizhun

1732
Daveenn : GReg pg demain (en huit)

penn dizolo

1732
Daveenn : GReg pg (tête) découverte

ar penn uhelañ eus ar bed

1732
Daveenn : GReg pg arctique

ar penn a-dreñv

1732
Daveenn : GReg pg apartement

ar penn a-raok

1732
Daveenn : GReg pg (l') apartement (de devant)

ar penn izelañ eus ar bed hervez ar vro-mañ

1732
Daveenn : GReg pg antarctique

penn an tach

1732
Daveenn : GReg pg (la tête) du (clou)

an eil penn eus ar bed hervez ar vro-mañ

1732
Daveenn : GReg pg antarctique

Houpiñ a ra va blev em fenn gant ar pezh a welan.

1732
Daveenn : GReg pg herisser (Ce que je vois est si horrible, qu'il me fait herisser les cheveux à la tête.)

Ar pezh a wellan a zo ken euzhik, ma sav va blev em fenn gantañ.

1732
Daveenn : GReg herisser (Ce que je vois est si horrible, qu'il me fait herisser les cheveux à la tête.)

ur penn hugunod

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque

penn diempenn

1732
Daveenn : GReg pg (cerveau) creux

penn skañv

1732
Daveenn : GReg pg (cerveau) creux

penn divouedenn

1732
Daveenn : GReg pg (cerveau) creux

kollet en deus e neudenn, penn e neudenn

1732
Daveenn : GReg pg (il a demeuré tout) court (à son sermon, il a manqué de mémoire)

adalek an eil penn eus ar bed betek egile

1732
Daveenn : GReg pg (du levant jusqu'au) couchant

adalek ur penn eus ar bed betek egile

1732
Daveenn : GReg pg (du levant jusqu'au) couchant

divizoù n'o deus penn diouzh lost

1732
Daveenn : GReg pg coq (à l'asne)

diviz n'en deus penn diouzh lost

1732
Daveenn : GReg pg coq (à l'asne)

ur gwall afer bennak en em gavo e penn kement-se, e lost kement-se

1732
Daveenn : GReg pg (cela aura des) consequences

kulet eo er penn pellañ eus ar rouantelezh

1732
Daveenn : GReg pg (il est) confiné (dans l'extrémité du Royaume)

penn an alc'hwez

1732
Daveenn : GReg pg (l'anneau d'une) clef

stekiñ e benn oc'h ar voger

1732
Daveenn : GReg pg choquer (sa tête contre le mur)

penn ar blev

1732
Daveenn : GReg pg (la pointe des) cheveu(x)

blev ar penn

1732
Daveenn : GReg pg cheveu (poil de la tête)

blev penn

1732
Daveenn : GReg pg cheveu (poil de la tête)

diskouez e benn-euvr

1732
Daveenn : GReg pg (faire son) chef-d'oeuvre

penn-euvr

1732
Daveenn : GReg pg chef-d'oeuvre

pennoù hugunod

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque (p.)

pennoù heretik

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque (p.)

ur penn heretik

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque

kaout aferioù dreist penn

1732
Daveenn : GReg pg affaire (Etre accablé d'affaires.)

pennoù erezi

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque (p.)

penn erezi

1732
Daveenn : GReg pg heresiarque

pennoù an divlez

1732
Daveenn : GReg pg hanche (les hanches)

penn al lez

1732
Daveenn : GReg pg hanche (le haut de la cuisse)

tennañ war e benn kasoni ar re all

1732
Daveenn : GReg pg haïr (Se faire haïr des autres.)

tennañ kasoni ur re bennak war e benn

1732
Daveenn : GReg pg haine (Encourir la haine de quelqu'un.)

an heol a skoe a-blom war e benn

1732
Daveenn : GReg pg a plomb

Neb zo lourt a benn.

1732
Daveenn : GReg pg grossier (Un esprit grossier.)

ar pennoù eus a gêr

1732
Daveenn : GReg pg Chef (les Chefs d'une Ville)

ar pennoù eus a gêr

1732
Daveenn : GReg pg Chef (les Chefs d'une Ville)

ne deus penn diouc'h lost

1732
Daveenn : GReg pg (sans) dessus-dessous (ou sens dessus-dessous)

tennet o deus an drougeur-se war o fenn

1732
Daveenn : GReg pg attirer (ils se sont attiré ce malheur)

mont dre an daou benn

1732
Daveenn : GReg pg (aller par haut & par) bas

aet dre an daou benn

1732
Daveenn : GReg pg (aller par haut & par) bas

bazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (bâton à deux bouts)

paotr ar vazh a zaou benn

1732
Daveenn : GReg pg baton (un donneur de coups de bâtons)

n'he deus penn diouzh lost

1732
Daveenn : GReg pg (a) bâton(s rompus)

pep eil penn

1732
Daveenn : GReg pg (a) bâton(s rompus)

torret eo va divskouarn, ha va fenn gant an traoù-se holl

1732
Daveenn : GReg pg (j'ai les oreilles) batu(ës, & la tête étourdie de toutes ces choses)

goude Doue, va bennozh er poull ma c'hourvezo ho penn

1732
Daveenn : GReg pg (Dieu veüille) benir (vôtre mort, vous donner une sainte mort)

bosañ penn ur re

1732
Daveenn : GReg pg (faire une) bosse (à la tête de quelqu'un)

diskar dreist-penn d'an douar

1732
Daveenn : GReg pg bouleverser

diskaret dreist penn d'an douar

1732
Daveenn : GReg pg bouleverser

koll penn e neudenn

1732
Daveenn : GReg bourder (demeurer court, parlant d'un Prédicateur qui perd ses idées)

penn

1732
Daveenn : GReg pg bout (extremité), chef (qui tient le premier rang)

penn

1732
Daveenn : GReg pg bout (extremité)

ar pennoù

1732
Daveenn : GReg pg bout (extremité)

ar pennoù

1732
Daveenn : GReg pg bout (extremité)

an daou benn

1732
Daveenn : GReg pg (les deux) bout(s)

an naou benn

1732
Daveenn : GReg pg (les deux) bout(s), (les) extrêmitez (les bouts)

an daou benn

1732
Daveenn : GReg pg (les deux) bout(s)

brein eo an naou benn eus an treust

1732
Daveenn : GReg pg (les) bout(s) de la poutre sont pourris)

penn an ti

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (de la maison)

penn an ru

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (de la rüe)

penn ar ru

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (de la rüe)

ar penn uhelañ

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enhaut)

ar penn diouzh an nec'h

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enhaut)

ar penn diouzh krec'h

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enhaut)

ar penn

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enhaut), essentiel (principal)

ar penn diouzh traoñ

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enbas)

ar penn izelañ

1732
Daveenn : GReg pg (le) bout (d'enbas)

pep eil penn

1732
Daveenn : GReg pg bout (pour bout)

penn kordenn

1732
Daveenn : GReg pg bout (de corde)

penn fard

1732
Daveenn : GReg pg bout (de corde)

touch gant penn ar biz

1732
Daveenn : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

touchet gant penn ar biz

1732
Daveenn : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

touch gant penn ar bez

1732
Daveenn : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

touchet gant penn ar bez

1732
Daveenn : GReg pg (toucher du) bout (du doigt)

edo bremaik war benn va zeod

1732
Daveenn : GReg pg (je l'avais tout-à-l'heure sur le) bout (des lèvres)

bede 'r penn

1732
Daveenn : GReg pg (jusqu'au) bout

adalek an eil penn bed egile

1732
Daveenn : GReg pg (depuis un) bout (jusqu'à l'autre)

penn bloaz

1732
Daveenn : GReg pg bout (de l'an)

penn ar bloaz

1732
Daveenn : GReg pg bout (de l'an)

monet a-raok e benn

1732
Daveenn : GReg pg (suivre la) boutade

lekeet un dra bennak don en e benn

1732
Daveenn : GReg pg graver (Graver quelque chose dans son coeur, pp.)

horjellat e benn

1732
Daveenn : GReg pg branler (la tête)

penn ar brid

1732
Daveenn : GReg pg tétiere de (bride)

testeni dre skrid digant ar pennoù eus a gêr

1732
Daveenn : GReg pg bulletin (attestation des Magistrats)

pennoù tach

1732
Daveenn : GReg pg caboches (vieux clous)

penn houad gouez

1732
Daveenn : GReg pg canard (sauvage)

penn

1732
Daveenn : GReg pg cap (la tête de l'homme), cause (principe, cause principale, premiere cause), chef (tête), conséquence (suite), embouchure (l'endroit par ou les rivieres se jettent dans la mer), essentiel (principal), extremité (bout, fin), fin (le bout de certaines choses.), fondamental (-e)

adalek an treid bede 'r penn

1732
Daveenn : GReg pg (de pied en) cap

adal an treid betak ar penn

1732
Daveenn : GReg pg (de pied en) cap

ar penn lestr, eus ar galeoù

1732
Daveenn : GReg pg capitaine (la principale galere d'une Escadre)

tas dre benn

1732
Daveenn : GReg pg capitation (imposition par tête)

ar penn eus a un dra

1732
Daveenn : GReg pg cardinale (ale)

ar penn diazez eus a un dra

1732
Daveenn : GReg pg cardinal (ale)

penn ruioù

1732
Daveenn : GReg pg carrefour (de Ruë)

pennoù

1732
Daveenn : GReg pg cause (principe, cause principale, premiere cause), chef (tête), chef (qui tient le premier rang), embouchure (l'endroit par ou les rivieres se jettent dans la mer), (les) extrêmitez (les bouts)

Doue a zo ar penn, hag ar pennkaoz, a bep tra

1732
Daveenn : GReg pg (Dieu est la première de toutes choses, la) cause (des causes)

Jezuz-Krist a zo ar penn invizipl eus an Iliz ; hag e vikel ar Pab, a zo ar penn vizipl anezhi

1732
Daveenn : GReg pg (Jesus-Christ est le) Chef (invisible de l'Eglise ; le Pape en est le chef visible)

ar penn eus an Iliz

1732
Daveenn : GReg pg (le) chef (de l'Eglise)

kement penn a so eñ kaer

1732
Daveenn : GReg pg (tous) ceux (de la Ville)

emañ e ostaliri ar penn karv

1732
Daveenn : GReg pg (il est logé à la tête de) cerf

bouedenn ar penn

1732
Daveenn : GReg pg cerveau (ou, cervelle, substance moëlleuse & blanche, froide, & humide, enfermée dans le crane de la tête de l'homme, où aboutissent tous les organes des sens, & où on croit que son ame reside principalement)

skañv a benn

1732
Daveenn : GReg pg (petit) cerveau (petite cervelle)

penn bezoù

1732
Daveenn : GReg pg chatton (d'un anneau)

penn bezeier

1732
Daveenn : GReg pg chatton (d'un anneau)

penn moal

1732
Daveenn : GReg pg (tête) chauve

pennoù

1732
Daveenn : GReg pg chef (tête)

a-us ho penn

1850
Daveenn : GON.II pg a-ûz (Au-dessus de votre tête).

Emañ a-ziouc'h e benn.

1850
Daveenn : GON.II pg a-ziouc'h (Il est au-dessus de sa tête).

adalek ar penn betek an treid

1850
Daveenn : GON.II pg adâl

An astaol en deus skoet em penn.

1850
Daveenn : GON.II pg astaol (Le contre-coup m'a frappé à la tête).

an heol a skoe a-darzh hor pennoù

1850
Daveenn : GON.II pg adarzou

ar penn

1850
Daveenn : GON.II pg ar (la tête).

E penn ar bali e kevot an ti.

1850
Daveenn : GON.II pg bali (Au bout de l'avenue, vous trouverez la maison).

Aet eo da aveliñ e benn.

1850
Daveenn : GON.II pg avéli (Il est allé s'éventer la tête).

Kalet eo e benn evel da ur Breizhad.

1850
Daveenn : GON.II pg Breizad (Il a la tête dure comme un Breton).

leun eo e benn a avel

1850
Daveenn : GON.II pg avel

penn

1850
Daveenn : GON.II pg a, blîn, daou-bennek, penn, penn (-da-benn), penn (-ouc'h-penn)

krogenn ar penn

1850
Daveenn : GON.II pg klôpenn

Ur penn divlev en deus.

1850
Daveenn : GON.II pg divléô, divlev (Il a une tête sans cheveux).

diwar ho penn

1850
Daveenn : GON.II pg diwar, dioar, divar

dizolo e oa e benn

1850
Daveenn : GON.II pg dizôlô

N'hellan ket dougen war va fenn.

1850
Daveenn : GON.II pg dougen (Je ne puis pas porter sur la tête).

e-biou d'ho penn

1850
Daveenn : GON.II pg é-biou, ébiou

e penn

1850
Daveenn : GON.II pg é-penn

Chetu ur penn kaer, hogen n'en deus ket a empenn.

1850
Daveenn : GON.II pg empenn (Voilà une belle tête, mais elle n'a point de cervelle).

bouedenn ar penn

1850
Daveenn : GON.II pg empenn

kas an erv da benn

1850
Daveenn : GON.II pg érô

penn-moc'h-gouez

1850
Daveenn : GON.II pg houc'h (-gwéz)

chouk-e-benn

1850
Daveenn : GON.II pg choug (-hé-benn ), lamm choug (-hé-bénn)

lamm-chouk-e-benn

1850
Daveenn : GON.II pg choug (-hé-benn), lamm (choug-hé-bénn)

pennoù

1850
Daveenn : GON.II pg penn (Tête, la partie supérieure, ronde et oblongue, qui, dans les animaux tient au reste du corps par le cou. Chef. Bout. Extrémité. Fin. - Kan, prince tartare ou arabe. HV- Pl.)

Poan [a]m eus em fenn.

1850
Daveenn : GON.II pg penn (J'ai mal à la tête).

Ar pennoù eus a gêr int.

1850
Daveenn : GON.II pg penn (Ce sont les chefs de la ville).

ar penn kentañ

1850
Daveenn : GON.II pg penn (le commencement).

ar penn diwezhañ

1850
Daveenn : GON.II pg penn (la fin ; à la lettre, le dernier bout, la dernière tête).

e-tro penn an hañv

1850
Daveenn : GON.II pg penn (vers la fin de l'été).

N'hello ket ober penn da dri.

1850
Daveenn : GON.II pg penn (Il ne pourra pas résister, tenir tête à trois).

N'eus na penn, na lost.

1850
Daveenn : GON.II pg penn (Il n'y a ni rime, ni raison).

mont a-raok e benn

1850
Daveenn : GON.II pg penn (Suivre sa boutade, son caprice ; aller à la débandade).

penn-a-gêr

1850
Daveenn : GON.II pg penn (-a-géar)

pennoù-a-gêr

1850
Daveenn : GON.II pg penn (-a-géar)

penn a-dreñv

1850
Daveenn : GON.II pg penn (-adré)

penn ar c'hlin

1850
Daveenn : GON.II pg penn (-glîn)

pennoù-poulc'hen

1850
Daveenn : GON.II.HV pg penn (-poulc'hen)

pennoù tiegezh skol

1850
Daveenn : GON.II pg pennou (-tiégez-skôl)

hejañ

1850
Daveenn : GON.II pg diskogella, éja

Kribit e benn d'ar bugel-se.

1850
Daveenn : GON.II pg kriba ou kribat (Peignez cet enfant).

Chom a reas 'ta da bennaouiñ er park betek an abardaez ; hag o vezañ kannet ha dornet gant ur walenn ar pennoù he doa dastumet, e kavas eus a heiz, war-dro ar ment eus a un "ephi", da lavarout eo, tri astellad.

1850
Daveenn : GON.II p.102, Buez Ruth.

Biken ne c'hellin e gas-da-benn.

1850
Daveenn : GON.II pg kas-da-benn (Je ne pourrai jamais le finir).

kas da benn

1850
Daveenn : GON.II pg kas-da-benn (Finir. Achever. Terminer).

pe benn

1850
Daveenn : GON.II p.8 introduction, "quel bout ?"

Va fenn

1850
Daveenn : GON.II p.9, introduction, "ma tête".

da benn

1850
Daveenn : GON.II p.9, introduction, "ta tête".

he fenn

1850
Daveenn : GON.II p.9, introduction, "sa tête" (parlant d'une femme).

e benn

1850
Daveenn : GON.II p.9, introduction, "sa tête" (parlant d'un homme).

o fennoù

1850
Daveenn : GON.II p.10, introduction, "leurs têtes".

daou benn

1850
Daveenn : GON.II p.11, introduction, "deux têtes".

tri fenn

1850
Daveenn : GON.II p.12, introduction, "trois têtes".

penn

1850
Daveenn : GON.II p.16, livre premier, "tête".

pennoù

1850
Daveenn : GON.II p.16, livre premier, "des têtes".

Ober a ra penn d'e vreur.

1850
Daveenn : GON.II p.96, livre second, "Il résiste à son frère".

Ur penn eus an ti a zo kouezhet.

1850
Daveenn : GON.II p.59, "Un bout de la maison est tombé".

Klevet em eus ez oac’h ar penn anezho.

1850
Daveenn : GON.II p.73, "J’ai entendu dire que vous en étiez le chef".

War gement-se e kuitaas ar vro bell-se, gant he div verc’h-kaer : hag o vezañ e penn an hent evit distreiñ e douar Juda, e lavaras dezho : It da di ho mamm ; ra ray an Aotrou trugarez en ho keñver, evel ma hoc’h eus graet e-keñver ar re zo marv hag em c’heñver-me.

1850
Daveenn : GON.II p.98

Noemi ‘ta o welout penaos he doa Ruth lakaet en he fenn mont d’he heul, ne harpas ken outi, ha ne he alias ken da zistreiñ etrezek he zud.

1850
Daveenn : GON.II.HV p.100, Buez Ruth.

— Hag an dra-se eo a laka ken du ho penn ?

1850
Daveenn : GON.II p.92

ned int ket gouest da ober an disterañ lizher, an aesañ bilhed, ne ouzont ket memes dre pe benn o c'homañs, ha dre-se dic'hallout d'o esplikañ da re all

1865
Daveenn : MBF.to p. V.

Div goulm en em gare gant ur wir garantez. Unan anezho un dervezh, enoeet en he c'hêr, a lakeas en he fenn, ur pennig skañv-meurbet, mont da foetañ broioù.

1867
Daveenn : MGK p17

En ur gêr ne anvin, zo pell diouzh ar vro-mañ, ur gêr a voa enni leun a dud pennoù skañv; ur marvailher brudet, eus ar re ouiziekañ; o welet edo 'n droug a-lamm o tirollañ; hag e teuje a-benn da gas ar vro da goll a yeas war leurgêr evit prezeg d'an holl

1867
Daveenn : MGK p1

Hemañ [ar pintig], laouen ha sederik, / A gane bemdez kaer-meurbet. / E glevet a voa un dudi ; / Ar big avat, o ragachat, / A dorre pennoù tud an ti.

1867
Daveenn : MGK p22

Kaer en doe an den-se krial a-bouez e benn, an dud hep ober van, aet o skiant da donenn, 'selle a-gleiz, a-zehou : nouspet hini 'welas o chom sonn o fennoù, 'vel peulioù ur c'harr bras en-dro da vugale 'oa eno o c'hoari.

1867
Daveenn : MGK p3

Neuze e lavaras [ar breur] : - Va c'hoar, na ouelit ket, me ho ped ! Un tri dervezh hepken a vezo din a-walc'h da aveliñ va fenn.

1867
Daveenn : MGK p18

Mad a ra, a gav din. Rak bezañ er frankiz, digabestr ha dishual, chaokat kaol pe banez, evel ur penn-chatal, zo gwell eget dibriñ kilheien diouzh ar ber, ha bezañ pennasket etre peder voger.

1867
Daveenn : MGK p9

Neketa aotrou sant Herve ? Me gav din ho pize c'hoarzhet en ur welout moullet e penn unan eus ar mojennoù-mañ ho lavar fur : Gwell eo deskiñ mabig bihan, eget dastum madoù dezhañ.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid XI

Rikoù oa mab ul labourer-douar hag en doa c'hoant ober ur beleg anezhañ; ne gasas ket avat c'hoant e dad da benn, hag o vezañ er skol e zeskadurezh a chomas fraost.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VI

— « Arabat ! 'me re all, un tamm brav eo gwelloc'h, / Mont a-enep an dour, rak daoust ma'z eus dinaou, / Spered ur c'hrek atav a zalc'ho penn outañ ; / Evel-se eo bet graet, a-viskoazh ha bremañ / Da sevel he c'hribell 'enep ar gwellañ traoù. »

1867
Daveenn : MGK p143

Ouzh ar mojennoù-mañ en doa dudi; sellet a rae alies ouzh ar re anezho en doa troet e galleg, pa oa er skol; e levrig zoken a gase gantañ d'e bark, ha pa oa dilabour, en tenne dioc'h e c'hodell, hag ez ae a-gostez d'e lenn dindan ur wezenn bennak : ken a lakeas en e benn treiñ lod anezhañ e brezhoneg.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VI

Tammoùigoù latin ha kozh tammoù galleg ne zeuas ken gantañ d'ar gêr, nemet ul levrig skritur moull, hanter roget ha peuruzet, a lenned er penn a-raok anezhañ ar c'homzioù-mañ e latin : Paedri Fabulae, da lavaret eo : Mojennoù Faedr.

1867
Daveenn : MGK Rakskrid VI

An houad hag ar c'hi-mañ, hep chom pell da c'hedal, 'ya war o fenn er stêr, hag a neuñv en tu all…

1867
Daveenn : MGK p3

Merer an aotrou Doue, bremañ tieg ar c'hentañ, / A sav sonn e vruched hag a c'hoari e benn : / — « Glav a-bil en tu-mañ ! Gwalarn, pak da valkenn, / Ma tispako an heol ! Mall eo dezhañ tommañ / An ed am beus bremaik gounezet er park-mañ ; / Diwanañ 'rank dioc'htu. »

1867
Daveenn : MGK p88

Rouanez ha re vras, ni pennoù ar c'hêrioù, / Ha ni ive ezhec'h, en hon tiegezhioù, / Ni laka d'ar marv, ni gastiz ar re fall, / Ha ma ve sellet pizh, dreist ar c'hleuz en tu all, / Ve gwelet marteze oc'h ober meur a dra / A lakafe ar vein en-dro domp da ruziañ.

1867
Daveenn : MGK p84-85

Bremañ me a lavar d'ar pinvidig, d'ar paour : / Mard eo mat deoc'h hiriv ober ur pezh labour, / Stagit gantañ dioc'htu, ha pa vec'h hoc'h-unan, / Bemdez kalonek oc'h [ouzh] ho poan, / Ganeoc'h ez ay buanoc'h da benn / Evit chom da sellet, o c'hortoz an estren.

1867
Daveenn : MGK p54

p'ae kloareg 'r Glaouiar d'ar marv, mont 'rae en ur gwiskamant vrav; indanañ zo un abid wenn hag un tog kastor war e benn

1874
Daveenn : GBI.II p422

Kerkent an eor a voe savet, al lien a voe astennet war ar gwernioù, hag al lestrig bihan a droas penn war-zu Bro-Saoz ha kein da zouar Breizh-Izel.

1877
Daveenn : EKG.I. p.24

— Nann, Jaouen ; anavezet out gant an holl evit un den a benn hag a galon.

1877
Daveenn : EKG.I. p.214

Ar blavezhioù a ya en-dro, hag ar manac’h [hon eus] gwelet yaouank a zo deuet da vezañ gwenn e benn ha torret e gorf.

1877
Daveenn : EKG.I. p.55

Hag e troas en o fenn ober ur gouel en enor da unan eus ar pennoù kentañ eus an dispac’h, d’an hini anezho a rae muiañ trouz dre ar vro.

1877
Daveenn : EKG.I. p.174-175

Lavaret o deus din n’oa den o sturiañ anezho, pep hini a rae e benn e-unan.

1877
Daveenn : EKG.I. p.312

Evelato n’oa ket deuet, en un taol, hon tud-kozh da vezañ kriz ha difeiz a-walc’h evit terriñ er c’hiz-se o fenn ouc’h ar sent hag ouc’h ar c’hroazioù, a-raok e oa lamet eus o c’halon, gwellañ ma c’helled, doujañs Doue.

1877
Daveenn : EKG.I. p.174

Pa wele ar soudarded oc’h en em erbediñ outo, war bennoù e zaoulin, bizaj ur manac’h kozh, roufennet e zremm gant an daeloù, gwennet e benn gant aon rak an ifern, kaledet e groc’hen gant ar binijenn. el lec’h astenn dezhañ o dorn, e tarc’haouent warnezhañ taolioù kros-fuzuilh ker kalet ha ker pounner, ma vruzunent outañ e benn, ha ma sklapent e empenn ouc’h ar mogerioù a-dro-war-dro.

1877
Daveenn : EKG.I. p.39

Ha n'eo ket kement-se diskouez youl ha kalon ? Bezañ diskaret d’an traoñ gant ur c’har frigaset, kaout penn a-walc’h c’hoazh goude-se evit kregiñ en e fuzuilh ha tennañ war an hini en doa her glazet, ha n'eo ket an dra-se en em gannañ a-zevri ha betek an huanad diwezhañ ?

1877
Daveenn : EKG.I. p.298

Ur guchenn ac’hanomp, me gred ‘oamp un daou-ugent bennak, a lakeas en hor penn bale war e lerc’h.

1877
Daveenn : EKG.I. p.289

Esa a rejont kemeret an tec’h dre zaou benn an hent, mes ar soudarded a oa dilammet diwar o c’hleuz hag a viras outo. Pet ne voe ket lazhet neuze c’hoazh a daolioù baionetez !

1877
Daveenn : EKG.I. p.167

Amañ n’eus diaoul ebet, a gredan-me, eme ar martolod kozh en ur hejañ e benn.

1877
Daveenn : EKG.I. p.138

Hogen, penn kentañ Iliz Jezuz-Krist war an douar eo hon Tad Santel ar Pab ; mes n’oant ket evit tizhout hennezh, da vihanañ bremañ : diwezhatoc’h her graint hag hen digasint d’ar prizon e Frañs.

1877
Daveenn : EKG.I. p.7

Hag ar person "intru" d’en em sachañ er-maez eus e garrbont. Mes, siwazh ! sonnet eo e zivesker, brevet e gorf, sklaset e izili, pounner ha boudinellet e benn !

1877
Daveenn : EKG.I. p.130

Un dervezh all, e-kreiz ur foar pe ur marc’had, ec’h en em gave daou zen an eil gant egile ha n’o doa ket an aer d’en em anaout tamm ebet, hag unan anezho a skrabe e benn evel un den nec’het.

1877
Daveenn : EKG.I. p.91

Pa weljomp ac’hanoc’h o vont war bennoù ho taoulin evit lavaret ho pedennoù, e voemp gounezet ganeoc’h, hag e teujomp kuit dinec’h.

1877
Daveenn : EKG.I. p.83

Kerkent ha ma welas ar manac’h ar montr-se, e savas ar gwad d’e benn.

1877
Daveenn : EKG.I. p.59

E zaoulagad a luc’h en e benn evel daou gef-tan, an eonenn a zo e korn e c’hinou, disec’h eo e vuzelloù, e fronelloù a zo digor hag a [z]eu evel moged anezho, e dal a zo roufennet, e gorf a-bezh a gren gant e herder, dialanet eo, ha koulskoude ne ehan da redet ha da skeiñ pa gav e du ; kollet eo e benn hag e skiant gantañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.287

Ker goullo oa an ti-kêr evel an iliz ; n’oa ket ur penn kristen ennañ.

1877
Daveenn : EKG.I. p.232

Hemañ, er penn diwezhañ eus a emgann Kergidu, a yoa bet dispartiet dioc’h e genseurted hag en doa ranket, evit dont da Lanzeon, ober an dro dre a-biou Ploueskad.

1878
Daveenn : EKG.II p.58-59

Ne deuas ket zoken em [f]enn laosker va mallozh war an dispac’herien ; ur soñj all a yoa em spered.

1878
Daveenn : EKG.II p.50

Dont a reas betek ar soudard, hag, oc’h her gwelet er c’hiz-se o sevel hag o plegañ e benn, e kavas dezhañ edo oc'h ober penn dezhañ.

1878
Daveenn : EKG.II p.145

Diaes e oa va fenn ; ret e oa din koulskoude gouzout petra a yoa c’hoarvezet, hag evit se e ranken mont en ti.

1878
Daveenn : EKG.II p.41

Ha ken buan ar beleg dizrouk a gemeras penn an hent da vont war-zu Lanhouarne.

1878
Daveenn : EKG.II p.97

Harpañ a ris mat evelato, rak un dra am boa lakaet em [f]enn : ret e oa din veñjiñ va c’homper Herve Soutre, e wreg, e vugale, Paol Inizan, seur Kervern, Mari Kemener, hor c’hamaraded hag hor c’herent marv e Kergidu ; c’hoant [a]m boa da lazhañ kement soudard he doa digaset ar Republik e Breizh.

1878
Daveenn : EKG.II p.92

Lakaet hoc’h eus ivez ’ta mat ha start en ho penn difenn betek ar marv ho Toue, ho relijion, ho roue hag ho pro ?

1878
Daveenn : EKG.II p.6

Abalamour da se, en em gavet e-kichen an treuzoù, e tistroas truezus war-zu ar penn uhelañ da sellet ur wech c’hoazh da vihanañ ouc’h Anna Roue, astennet war barlenn Janed ar Go, hag e chomas ur pennad mantret ha dilavar : Gwiskañ a reas liv ar marv ; krediñ a raed edo, eñ ivez, o vont da gaout ur fallaenn.

1878
Daveenn : EKG.II p.76-77

Unan anezho a yeas zoken betek Janed, a yoa war bennoù he daoulin war an aoled oc’h aozañ he fodad yod.

1878
Daveenn : EKG.II p.70

— Peseurt traoù ?... C’hoant hoc’h eus, a welan, da ober goap ac’hanomp-ni. Daoust ha n’edoc’h ket e Kergidu, e penn Gwineveziz ?

1878
Daveenn : EKG.II p.61-62

Treiñ a reas ouc’h e soudarded all, en u[l] lavaret dezho : — Daou zen muioc’h da lakaat war gont tud ar vro-mañ, rak ma karje hennezh, an hoc’h bihan penn kalet-se, bezañ lavaret deomp ar pezh a c’houlennemp digantañ, ne vije ket c’hoarvezet kement-mañ.

1878
Daveenn : EKG.II p.164

Ha n'eo ket gwelloc’h kement-se eget nad eo sevel d’al Lun vintin, ar gouzoug disec’h, ar penn pounner ha divoued, ar c’horf brevet, evel ma c’hoarvez gant ar re a dremen o nozvezhioù en ostalerioù, oc’h evañ hag o c’hoari ?

1878
Daveenn : EKG.II p.174

Diskenn a ris d’ar garidoù hep soñjal larkoc’h, mes en em gavet eno, ec’h en em lakais adarre da skrabat va fenn.

1878
Daveenn : EKG.II p.132

Kere, deus amañ, er penn d’an nec’h eus an ti, ha lavar hag ar re-mañ eo ar re a gomzes anezho deomp.

1878
Daveenn : EKG.II p.167

Ur pennad brav a vale am boa da ober evit mont da Lanzeon, ha poan am boa c’hoazh em morzhed glazet e Kergidu : Evelato e kave din e vijen a-raok an deiz e penn va beaj.

1878
Daveenn : EKG.II p.21

Roet en deus da bep hini e skiant hag e benn ; mat, da Yann Pennorz en deus roet ur penn kalet, ne zigaloneka james.

1878
Daveenn : EKG.II p.122

An Aotrou de Kerbalaneg [sic] a yae hag a deue en hon touez, teñval e benn.

1878
Daveenn : EKG.II p.100

Ne welen den nag o tont nag o vont : klevet kaozeal a raen avat er penn all eus ar bourk ; e ti Bielon e kave din e oa.

1878
Daveenn : EKG.II p.116

Pa voent taolet-holl en toull, an Aotrou Krenn, war bennoù e zaoulin, a lavaras pedennoù an anaon : — De profundis clamavi ad te, Domine ; Domine, exaudi vocem meam. Ni a yoa dizolo hor penn.

1878
Daveenn : EKG.II p.98-99

Pep hini a lavaro ar pezh a garo, me n’oan evit goulenn ali ouc’h den, hag a reas va fenn va-unan.

1878
Daveenn : EKG.II p.33

emañ e benn en amgin

1904
Daveenn : DBFV pg. amgin (il a la tête à l'envers)

aiou ma fenn !

1904
Daveenn : DBFV pg ai (interj. de douleur ; ah ! ma tête)

stouiañ òr [war] bennoù an daoulin

1909
Daveenn : BROU p. 424

poan am eus em fenn

1909
Daveenn : BROU p. 233

teuler penn bez ouzh ub.

1909
Daveenn : BROU p. 428 (concevoir de la rancune contre quelqu'un)

serzh e benn outañ

1909
Daveenn : BROU p. 420 (roide, hautain)

Pa dro em fenn

1909
Daveenn : BROU p. 432 (quand il me prend fantaisie, quand cela me tourne tête)

P'edon o klask dalc'hmat gant gred Kas an erv da benn a-zevri, Akademi Vreizh zo savet ; Savet hon Akademi 'Vit brud vat hon yezhig karet. Deoc'h-hu, kenvreudeur enoret, E ouestlañ ivez 'vel eo dleet, Ober Mestr Yann ha ma hini.

1914
Daveenn : M. pennad dediañ

Kemeret ganto penn o hent da c’houlou-deiz, hep paouez e varc’hekaont, hep laoskaat e tougont pouez an devezh, an tommder hag an emgannoù.

1923
Daveenn : SKET p.80

Da varv Manos, e vab henañ Ariomanos (2), a anver ivez Kintugenos, a gemeras al lec’h anezhañ e penn an tiegezh.

1923
Daveenn : SKET p.50

Azaouezet ha diwallet evel ma ’z oant gant pep unan, e veze ar plac’hed yaouank sellet gant an holl gwitibunan evel c’hoarezed pe verc’hed, karet evel c’hoarezed pe verc’hed, dezho da c’hallout bale dizaon ha diarvar eus an eil penn d’ar penn all d’ar vro, da bep koulz, noz ha deiz.

1923
Daveenn : SKET p.67-68

Neuze n’oa ket anv c’hoazh a laeradennoù, a beilhadegoù chatal, a skrapadennoù merc’hed, a emgannoù etre gwazed kenwad ha kenvro, a vrezelioù diwar orged, direizhvennad, droukyoul, gwallc’hoant d’an emvrud, d’ar preizh, d’ar pennoù troc’het, pa na glaske den en em uhelaat dreist ar re all.

1923
Daveenn : SKET p.68

Pennoù-chatal tud Vanos n’em eus ket argaset diwar ar peurvan ; n’em eus ket skrapet anezho ; lakaet n’em eus ket, dre garmoù-hud, an tarv disperius hag ar vuoc’henned hañvesk ha dilaezh.

1923
Daveenn : SKET p.71

Betek hed un den war varc’h e kreske an ed hag e pep penn-ed alaouret gant bannoù an heol e veze tri-c’hant pemp-ha-tri-ugent greunenn, tev ha pounner, a roe ul livrad bleud eus an uhelañ begenn.

1923
Daveenn : SKET p.74

Bremañ ez an da gomz eus o bugale, eus penn-andon ar c’havadennoù hag eus an henlezennoù, anvet lezennoù Belios (1).

1923
Daveenn : SKET p.50

Bez’ e voe, erfin, bagadoù n’hall den danevellañ ken diwar o fenn.

1923
Daveenn : SKET p.91

O voustrañ dezhi he genou gant e zorn d’he herzel da grial e talc’has anezhi evel-se flastret ken n’o dije e vreudeur kaset da benn o zorfed.

1923
Daveenn : SKET p.103

Tri devezh goude, e tistremenent an Albis hag e kemerent penn o hent war-du ar Sterenn.

1923
Daveenn : SKET p.122

Dastum a rejont ur strollad eus ar skafioù bras-se a reer anezho « elerc’h », dre ma ’z eo ar staoñ hag an aros anezho e stumm gouzougoù ha pennoù elerc’h.

1923
Daveenn : SKET p.123

"oc’hen" [...] ; unander "penn-oc’hen".

1923
Daveenn : SKET p.187, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "boeufs".

A-drugarez dezhañ, ya, a-drugarez d’e galon start, d’e benn eskuit ha d’e zivrec’h nerzhek eo e voe dieubet an div vaouez yaouank, ma c’halljont adgwelout o friedoù hag o bugale.

1923
Daveenn : SKET p.134

Re an enezennoù a oa en o fenn renerien a-ouenn ganto. Re an douar-kalet avat a sente ouzh tiegezhioù rouanez blev-melen, deut eus ar vro-Wenn en amzer Senodonnos.

1923
Daveenn : SKET p.126

penn, pennañ

1923
Daveenn : SKET p.187, « Geriadur ar "Skelta Segobrani" (an daou levr kenta) » "Principal, chef- ".

Ar par a zo ar penn, ar gouzoug hag ar choug anezhañ hirvlevek, e doare ur moue ; ar barez-hi n’he deus ket a voue….

1923
Daveenn : SKET p.17

Marzhioù all am eus gwelet c’hoazh en Ejipt a vo dezrevellet ganin diwezhatoc’h diwar o fenn dre ar munud, mar bez youl an doueed, rak ur vro eo eus ar marzhusañ ha disheñvel e pep tra diouzh ar re all.

1923
Daveenn : SKET p.17

E-barzh bez an tri roue, d'e ziwall, ez eus eur skeudenn ramzel kizellet er maen : hini ur c'hi penn den o sellout ouzh ar sav-heol.

1923
Daveenn : SKET p.18

Hemañ, aet da gi gant ar beajour kelt, a zo, e gwirionez, ul leon penn den, o skeudenniñ an doue Harmakhis, a, heol en dremmwel […].

1923
Daveenn : SKET p.18

Ne dremen ket a hañvezh, ne da hebiou goañvezh ebet hep na ve c’hwezhet tan ar brezel e lec’h pe lec’h eus ar vro dre uhelegezh, gwarizi, droukrañs, orged, c’hoant d’ar brud, d’ar preizh ha d’ar pennoù troc’het.

1923
Daveenn : SKET p.20

Ker pouezek eo an trec’h-se ken, p’en em gaven er C’hres, ez oa bihanañ brezelour hor strollad, Bersos (1), mab Kastos, un hanter-benn c’hoazh uheloc’h eget ar brasañ eus ar C’hresianed hag e trec’he er redadeg hag er c’hourenadeg war ar c’hreñvañ anezho

1923
Daveenn : SKET p.32

Buan, it da gerc’hat barner Tremedern. Arabat eo leuskel ar ganfarded da ober o fennoù skañv, ret eo reiñ dezho ur gentel hag a bego [oute].

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 39, p.868 (Miz Meurzh 1924)

Holl e rankint un deiz kemerout penn an hent am eus kemeret, tremen an treuzoù am eus tremenet.

1924
Daveenn : SKET.II p.41

Er stêr ez i da guzh-heol hag e vagei a-enep d’ar red betek ar penn anezhi.

1924
Daveenn : SKET.II p.37

hud ar pennoù bizied

1924
Daveenn : SKET.II p.132 « Geriadurig », "Magie du bout des doigts (sur ce procédé de divination, voir D’Arbois, Intr. p. 249-52)".

Neuze, distouet ganti he fenn, e welas en he c’hichen ur c’hrennard na anaveze ket.

1924
Daveenn : SKET.II p.12

Biskoazh, eta, ne voe lakaet gant Vindosêtlos kabestr en e benn na dibr war e gein. Biskoazh ne wiskas an ebeul an disterañ harnez.

1924
Daveenn : SKET.II p.22

Ha Marc’harid, soublet ganti he fenn, kuzhet en he jobelinenn, a ouele goustadik.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.809 (Miz Genver 1924)

Ur plac’h a drebase dre an ti : an amiegez. Unan all koshoc’h, azezet en penn ar c’havell, sioul, sioul a ouele, ur chapeled en he dorn, soublet he fenn ganti.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.808 (Miz Genver 1924)

Dirakañ war beg ar Palud, touzet evel ur penn katarek, ar vilin-avel, hag an ti-gward, hag, a-rez ar mor, ar Fort gant e c’hwec’h pezh kanol.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924)

War penn ar c’hra, maner an aotrou kont Tremedern, maner Penn-ar-Run, kastell Brechou.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 37, p.807 (Miz Genver 1924)

— Petra a c’hoarvez ganti ? a adlavare ar mestr dezhañ e-unan… Biskoazh he fenn fall n’he devoa bet graet !… Petra ?…

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1032 (Gouere-Eost 1924)

— Marmouz ’zo ac’hanout, ar wech kentañ, ec’h i war da benn er mor !

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 45, p.1067 (Gwengolo 1924)

Ar barner a oa un aotrou ha n’oa ket brav delc’her penn outañ.

1924
Daveenn : BILZ1 Niv. 43-44, p.1031 (Gouere-Eost 1924)

Gwelet em eus, e penn reterañ ar bed, eme Vindosetlos, un douar meneziek ha diheñchoù, goloet-holl a c’heot hag a wez.

1924
Daveenn : SKET.II p.63

En o fenn, e kerzhe ar Rouanez-Veur, en he harnez-brezel [sic] : he bouc’hal-emgann (3) en he dorn gwevn ha nerzhek, hag, ouzh he brec’h, ur skoedig arem kelc’hiek (4) ; war he fenn he zog-brezel kernvegek en arem, outañ a-ispilh ur seizenn c’hlas (5).

1924
Daveenn : SKET.II p.54

Al leoned hag an tigred, sailhet outo war o choug, a waskas en o geol klopenn o fennoù, ouzh o strakañ evel klor kraoñ.

1924
Daveenn : SKET.II p.53

Izabel a oa plac’h a-benn hag a galon. Ret eo d’ei bevañ, arabat eo d’ei en em leuskel da vont gant ar glac’har. Nann ! nann ! Ret eo d’ei delc’her penn, enebiñ, stourm, gounit he bara hag hini he bugale.

1924
Daveenn : BILZ1 Niverenn 38, p.840 (Miz C'hwevrer 1924)

Met hemañ a oa kaletoc’h e benn.

1925
Daveenn : BILZ2 p.180

Dre ma teue an noz, an amzer a washae. Tourmantiñ a ra. Ar Vran a zalc’h penn. Ar Vran dindan he zri riz a sav war ar wagenn evel ul lapous. Met an noz a deu, a deu buan.

1925
Daveenn : BILZ2 p.171

Ar brud a rede penaos he devoa ur pennad-blev hag a gouezhe dezhi betek pennoù he daoulin.

1925
Daveenn : BILZ2 p.150

E-pad an hañv, pa veze brav an amzer, an drag er-maez, Saig a ziske d’ar paotr e vicher : ober skoulmoù, spisañ ur penn oser, ur grelink, ur raling, ober ur strop, gwriat ur gouel freget pe he zakoni.

1925
Daveenn : BILZ2 p.106-107

blev penn

1927
Daveenn : Geri.ern pg bleo

mont a-raok e benn

1927
Daveenn : GERI.Ern pg araog

badaouiñ a ra ma fenn

1927
Daveenn : GERI.Ern pg bada, pg badaoui

Raktal ar rakzorioù a fiñvas en ur drouzal war o mudurunoù ha, dre[iz ?] an toulloù anezho ec'h en em silas un niver bras a veajourien ker sammet, ar c'halz anezho, hag ul [sic] toullad merien o tistreiñ d'o neizh. Ken niverus all eo war ar frankizenn, an dud a c'hortoz o zro da bignat en tren da gemerout al lec'hioù lezet goullo gant ar re a oa erruet e penn o beaj.

1929
Daveenn : SVBV p.8

Ya, na pegen bourrus e oant da welout, al listri uhelvourzhek-se gant o gwernioù uhel ha garidaouek, liesskourrek ha liessugellek, o sentiñ evel pa vefent bev (e gwirionez, buhez a yoa enno) ouzh geriou gourc'hemenniñ un den hepken, penn meur ar skouadrenn, hag o riklañ war an dour glas ker flour ha meuriadoù elerc'h war ul lenn ec'hon, distrafuilh ha dielestr.

1929
Daveenn : SVBV p.15

va re-me) a yeas en dro ken na zifindaone ! Eur pennad da c'houde, e stagis ar voutailh leun a win ruz ouz va fenn ha bec'h ivez d'ezi, da gas ar c'hig sall hag ar bara kras da stanka he genou d'am bouzellenn vras!

1929
Daveenn : SVBV p9

Sevel a ris a-ziwar va gwele hag ez is, a-gevret gant tri Vreizhad [sic] all da ober un droig e kêr : da aveliñ hor penn ha pa vefe ken.

1929
Daveenn : SVBV p.19

Delit, setu amañ deoc'h ar c'heloù-dre-orjal. Warnañ eo meneget ganin ar pezh a zo gourc'hemennet deoc'h da ober gant penn ho kenstrollad, ar c'habiten Lamgati.

1929
Daveenn : SVBV p7

etre daou benn ar bloaz

1931
Daveenn : VALL pg (d'un bout à l'autre de l')année

klask penn outo

1931
Daveenn : VALL pg (chercher à, faire un effort pour venir à) bout (d'eux)

kavout penn mat da ub.

1931
Daveenn : VALL pg (venir à) bout (de qqn, lui faire entendre raison)

dre benn e fri

1931
Daveenn : VALL pg (par le) bout (du nez)

edo e penn va zeod

1931
Daveenn : VALL pg (j'avais ce nom au) bout (des lèvres)

penn

1931
Daveenn : VALL pg bout

penn-dañvad

1931
Daveenn : VALL pg brebis

lakaet pep eil penn

1931
Daveenn : VALL pg (être) bouleversé

tomm e benn

1931
Daveenn : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

tizhet en e benn

1931
Daveenn : VALL pg atteindre

terriñ penn ub.

1931
Daveenn : VALL pg assommer

stouiñ e benn

1931
Daveenn : VALL pg baisser

skoet en e benn

1931
Daveenn : VALL pg atteindre

seul benn, seul veno

1931
Daveenn : VALL pg autant

pep eil penn

1931
Daveenn : VALL pg (à) bâtons (rompus)

pennoù bank

1931
Daveenn : VALL pg banquier

pennoù askell

1931
Daveenn : VALL pg aileron

penn tomm

1931
Daveenn : VALL pg a

penn kignen

1931
Daveenn : VALL pg ail

penn izelañ un draoñienn

1931
Daveenn : VALL pg bas

penn fard

1931
Daveenn : VALL pg amarre

penn dispac'h

1931
Daveenn : VALL pg agitateur (fauteur de troubles)

penn den

1931
Daveenn : VALL pg androcéphale

penn chatal

1931
Daveenn : VALL pg animal

penn bank

1931
Daveenn : VALL pg banquier

penn artichaod

1931
Daveenn : VALL pg artichaut

penn a-raok

1931
Daveenn : VALL pg avant

penn a-dreñv

1931
Daveenn : VALL pg arrière

penn izelañ ar bed

1931
Daveenn : VALL pg antarctique

n'eus ket a doulloù talar em penn

1931
Daveenn : VALL pg (je ne suis pas) bouché (au fig.)

penn tomm

1931
Daveenn : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

mont diaes e benn

1931
Daveenn : VALL pg (devenir) anxieux

klask penn ouzh

1931
Daveenn : VALL pg attaquer

kellies penn, kellies meno

1931
Daveenn : VALL pg autant

kellies a benn, kellies a veno

1931
Daveenn : VALL pg autant

kas da benn

1931
Daveenn : VALL pg accomplir, achever

kant penn, kant meno

1931
Daveenn : VALL pg autant

gwin penn

1931
Daveenn : VALL pg (vin) alcoolique (fam.)

gwall aozet en e benn

1931
Daveenn : VALL pg (grièvement) blessé (à la tête)

betek penn

1931
Daveenn : VALL pg (jusqu'au) bout

etre daou benn an deiz

1931
Daveenn : VALL pg aurore

eizhtez penn hiziv e oa kaer an amzer

1931
Daveenn : VALL pg aujourd'hui

e benn tomm

1931
Daveenn : VALL pg à2 (un homme à la tête chaude)

dont da benn

1931
Daveenn : VALL pg aboutir à

diouzh e benn e-unan

1931
Daveenn : VALL pg (acte) arbitraire (de qqn)

penn-deñved

1931
Daveenn : VALL pg brebis

derc'hel ur mennozh a-dreñv e benn

1931
Daveenn : VALL pg arrière-pensée

bezañ e penn e hent

1931
Daveenn : VALL pg arriver

bennozh Doue war e benn

1931
Daveenn : VALL pg bénir

beg askorn penn ilin

1931
Daveenn : VALL pg apophyse (coronoïde)

aveliñ e benn

1931
Daveenn : VALL pg (prendre l')air (pour se reposer)

pennoù-deñved

1931
Daveenn : VALL pg brebis

hejañ e benn

1931
Daveenn : VALL pg branler (la tête)

mont a-raok e benn

1931
Daveenn : VALL pg (suivre sa) boutade

pep eil penn

1931
Daveenn : VALL pg bout (pour bout)

etre daou benn an deiz

1931
Daveenn : VALL pg aurore, (d'un) bout (à l'autre du jour)

eus an eil penn d'egile

1931
Daveenn : VALL pg (d'un) bout (à l'autre)

er penn all eus ar gêr

1931
Daveenn : VALL pg (à l'autre) bout (de la paroisse)

er penn all d'ar barrez

1931
Daveenn : VALL pg (à l'auter) bout (de la paroisse)

er penn all eus

1931
Daveenn : VALL pg (à l'auter) bout (de)

er penn all da

1931
Daveenn : VALL pg (à l'auter) bout (de)

eus beg e dreid betek penn

1931
Daveenn : VALL pg (d'un) bout (à l'autre, en parlant d'une personne)

penn dre benn

1931
Daveenn : VALL pg (d'un) bout (à l'autre)

kas an erv da benn

1931
Daveenn : VALL pg (poursuivre une affaire jusqu'au) bout

Job a redas war-lerc’h ar vag evit klask pakañ ur penn eus ar gordenn dorret.

1944
Daveenn : ATST p.108

Job a gerzhas war-du Landremel ; ur penn teñval a oa staget outañ. Soñjit ! edo o vont da lavarout lakaat ar sukr, ar c’hafe, ar chikore war goch ar butun !… N’en doa ket bet a chañs.

1944
Daveenn : ATST p.110

Job a resevas un taol botez en e benn-a-dreñv, ha Lom div wech kemend-all er memes plas.

1944
Daveenn : ATST p.131

Ne zeue ket en e benn, evel-just, e oa fall an doare diskiñ ; tamall a rae ar vugale hag o zud, e-lec'h tamall ar C'houarnamant, a oa e Zoue — rak fougeal a rae gant ar Republik —[.]

1944
Daveenn : EURW.1 p20-21

Ganet en ur c'horn-bro dudius, ma welen ac'hano tour Karaez, Vorgium gozh, koshañ kêr Argoad, baleet ganin war an hevelep douar a bleustras an drouized diwezhañ, an argadourien a stourmas ouzh ar Romaned, an Normaned, ar Franked hag ar Saozon, penaos ne vije ket bet leun ma fenn gant o eñvor pemdeziek ?

1944
Daveenn : EURW.1 p15

Setu me erru war ma fevar bloaz warn-ugent, ha lakaet ganin em fenn skrivañ ma eñvorennoù.

1944
Daveenn : EURW.1 p5

En o lec’h, e weled pennoù nevez, niverusoc’h-niverusañ.

1944
Daveenn : EURW.1 p.189

Ali e vijen dit da chom amañ ganin e Karnoet da beurgas da benn da studi Reizh.

1944
Daveenn : EURW.1 p.209

Ar gazetenn-mañ a oa bet krouet er bloaz-se gant ur bochad katoliked republikan, en o fenn an aotrou Emmanuel Desgrées du Lou.

1944
Daveenn : EURW.1 p.141

N’eus den mui war ar bourzh. Erru eo hanternoz… Diskenn a ran da gombod an eil klasoù, er penn a-dreñv.

1944
Daveenn : EURW.1 p.110

Pa gaven re hir an amzer, e kemeren penn ar c’hae Leon, hag e kasen ma roudoù etrezek Kerserc’ho.

1944
Daveenn : EURW.1 p.88

Mont a ris, ha gwelout ar maer hag ar pennoù bras.

1944
Daveenn : EURW.1 p.157

Alies e veze « ravolt », ha Tregeriz en he fenn.

1944
Daveenn : EURW.1 p40

An deiz-se e veze gwelet an doucherien o kemer abred penn an hent, en ur ren o saout pe o moc'h dre o funienn.

1944
Daveenn : EURW.1 p27

Ober a reas an Aotrou Bouder ur sach war ma divskouarn, ha lakaat a reas war ma fenn « ar boned azen » gant gourc'hemenn din mont da zaoulinañ dirak e vurev en abardaez.

1944
Daveenn : EURW.1 p21

Job eta a bellaas diouzh ar gwele hag a redas d’ar penn all d’an ti.

1944
Daveenn : ATST p.32

Ar voereb a zo skuizh-kenañ he fenn, ha ne fell ket dezhi bezañ direnket gant den. C’hoant he deus da chom hec’h-unan, hec’h-unan.

1944
Daveenn : ATST p.39

Lom ne wintas ket ar c’hazh ; er c’hontrol, gwaskañ a reas war ivinoù al loen, war genoù al loen, war gof al loen, war benn a-raok ha penn a-dreñv al loen, ken na reas ar paour kaezh "beg" etre e zaouarn.

1944
Daveenn : ATST p.64

Job ha Lom a gendalc’he da waskañ war benn kil ha treid al loenig.

1944
Daveenn : ATST p.65

Ur c’had a lammas er waremm hag, e tri pe bevar lamm he doa gounezet an tu all, an tan, ha neket ar plom, en he fenn a-dreñv.

1944
Daveenn : ATST p.78

Job, avat, a soñje en e benn e-unan : « Lom ne oar ket roeñvañ ; va lodenn-me a dlefe eta bezañ brasoc’h eget e hini. Un dra just eo. »

1944
Daveenn : ATST p.100

A-benn ar fin, Job a lavaras : — « N’omp ket evit chom amañ evel daou azen ; ret eo deomp mont war-du ur penn bennak, d’al laez pe d’an traoñ, da labourat start… Soñjit! Lom… hanter-kant lur eo koustet deomp evit tri devezh, ha n’em eus ket c’hoant da reiñ hanter-kant lur all a-benn fin ar sizhun.

1944
Daveenn : ATST p.106

Hep gouzout dezhañ, ar c'hloareg a heje e benn, dizehan, evel diskredik.

1949
Daveenn : SIZH p.49

Goude e oa aet betek penn pellañ ar vali izelañ, evit bezañ outañ e-unan.

1949
Daveenn : SIZH p.47

- [«]Adios, Padrito ! » emezi, sev he mouezh, gant ur stou a gostez d'he fenn.

1949
Daveenn : SIZH p.46

Ac'hano ez arvested en he fezh kompezenn divent Miranda, gronnet klok en dremmwel, gant aradennadoù menezioù, nemet du-mañ du-hont, un ode bennak, evel war-du Burgos, « la carretera de Napoleon » (hent Napoleon) ha, tostoc'h aze, ar ganienn, a gase, dre dreuz ar pikernoù serzh, da gompezenn ar Rioja, taolead [sic, tolead] ar gwin penn.

1949
Daveenn : SIZH p.43

–…Un eurvad hep e bar [sic] eo hini ar re a zo bet dibabet gant Doue da vezañ disrannet diouzh ar bed, evel m’eo bet ho chañs c’hwi. Gouzout a ran : an huñvre, – an drochig-se eus an ti ! – Bez’ e c’hell turlutat ha fistoulat e pennoù a zo.

1949
Daveenn : SIZH p.40

N’emañ ket en e aes. N’oar ket petra a c’hoarvez gantañ. Ur pouez a zo war e galon. Sec’h eo e staoñ ha lammat a ra ar gwad en e benn.

1949
Daveenn : SIZH p.39

Sevel a reas ar bederez he fenn.

1949
Daveenn : SIZH p.37

- Mignon yaouank, emezi, pegoulz e vezoc'h dieub ? Petra a rit gant hoc'h amzer ? - O ! Ouzhpenn skubañ ha diboultrennañ ! Kas a ran da benn studioù a-bouez-bras.

1949
Daveenn : SIZH p.49-50

Ha dont a rae d'hec'h arroud, soublet hebleg he fenn hag he divskoaz war-raok, he sell paret war vein an hent, ouzh piltrot he botoùigoù gwenn uhel-seuliet, gant ar c'hammedoù-se, mibin ha munut, a verc'hed kêr, a vez souezhet ganto, evit ar wech, ar wazed yaouank, betek krediñ en o ardoù blizik.

1949
Daveenn : SIZH p.66

Bremaik e vo poent morailhañ an nor, ha distreiñ d'al laezioù, du-se, er penn pellañ eus al leandi meur.

1949
Daveenn : SIZH p.65

Dizroukavelet e benn, ar breur Arturo a gane ar bed adarre en-dro dezhañ. Gwelout a rae adarre ar manati hag e vreudeur gant daoulagad hinon.

1949
Daveenn : SIZH p.63

- Pa 'z eus meneg avaloù, breur Arzhur, e lavarin deoc'h n'am [sic, ne'm] eus ket debret Aval Skiant ar Mad hag an Droug, ha n'ouzon ket pe soñj a zo aet dre ho penn, o reiñ dimp hoc'h abadennig termaji.

1949
Daveenn : SIZH p.62

Hejañ a rae unan e benn, a-zehou [sic, a zehou] da gleiz hep ehanañ, tra ma talche egile e zorn war e c'henou.

1949
Daveenn : SIZH p.60

N'oa ket souezhet ar paotr yaouank : anat an dra da gement kloareg, ar merc'hed a zo skañv o fennoù.

1949
Daveenn : SIZH p.56

Ne dorran ket va fenn gant seurt merfeti, ha kontañ a ran war va fedennoù hag hanterouriezh ar Werc'hez Vari binniget-dreist, krouet dibec'hed, da gaout ar peoc'h a-zivout va diantegezh.

1949
Daveenn : SIZH p.56

Da welet 'm eus oc'h ispilhañ ouzh da vantilh / Jenoflennoù voulouz, / Gant ur spilhenn he fenn ruz-gwad, / Hag, em eurioù anhun, / Giz tantadoù en noz, / M' o gwelas o leskiñ ez plev.

1949
Daveenn : SIZH p.55

Hi an hini a'n em denn kuit, diwar c'hoari, evit stouiñ warnañ adarre, ouzh e atizañ, ouzh e cherisañ gant he blev war e dal, gant pennoù he divronn reut kinniget d'e vuzelloù, gant he melloù daoulagad oriad, gant holl fiñvoù ur c'horf yac'h, gwevn ha kaer.

1949
Daveenn : SIZH p.52

Ar breur Arturo a oa an tan en e gig, en e wad, en e benn. Stignet e oa e izili, ken e kinnigent tarzhañ.

1949
Daveenn : SIZH p.51

Hag eñ, n'eo ket ar breur Celestino e oa. Gouzout a rae ober fae war galvoù ar c'hig. Eñ a oa anezhañ ur penn yen.

1949
Daveenn : SIZH p.49

Ha beli hakr an Ifern ruz / A dreñkas din ma bouedenn penn, / A silas atiz lor dre guzh / Em askre vil ha trellet tenn ?

1960
Daveenn : PETO p27

Ouzhpenn "en em gannañ", e talvez ivez ar ger-se kement hag "enebiñ", "ober ar penn fall".

1960
Daveenn : PETO p87

Teñval eo e benn ha koshaet kalz e neuz.

1960
Daveenn : PETO p27

Ya ! peadra 'zo da vont foll, / Ha ganto, sur, ar penn da goll !

1960
Daveenn : PETO p11

Ha ne c'houzez ket eo da gure kozh / A glaskan, hep ehan, da graouiañ kloz / Evit bezañ, da c'houde, barnet tenn / Ha, diwar e zivskoaz, lamet e benn ?

1960
Daveenn : PETO p36

Bremaik, pa zeuy ar c'habiten / Eus ar c'hure da glask penn, / Galoñso[ù] aour e livitenn / A ray d'ar person koll e benn.

1960
Daveenn : PETO p33

Unan bennak a sko war an nor hanter-zigor. Lavarout a rit : "deuit tre". Bez' ez eo dres an hini m'edoc'h o komz diwar e benn, falloc'h eget matoc'h. Na pegen hegasus !

1973
Daveenn : HYZH Niv. 88 p. 42, Anjela Duval

Betek-henn e c'helled koll e gontell pe goll e yalc'h, bez e oa tud zoken hag a golle o fenn, ha kalz hag a golle o amzer, met n'em boa ket c'hoazh bet klevet e vije bet kollet un devezh hep gouzout pelec'h e oa tremenet.

1985
Daveenn : DGBD p38

Bep gwech ma vezen oc'h ober va zro e teue ar merc'hed, Biogo goant en o fenn, d'am degemer dirak o dor gant ur "Mbolo" laouen.

1985
Daveenn : DGBD p140

Bep gwech ma vezen oc'h ober va zro e teue ar merc'hed, Biogo goant en o fenn, d'am degemer dirak o dor gant ur "Mbolo" laouen.

1985
Daveenn : DGBD p140

Ha deuet e oa teñval a-raok deomp bezañ degouezhet, ar pezh a roas tu deomp da welout o nijal ar c'hwibu lugernus, un dra bennak evel ma nijfe hor preñved lugernus a-us d'hor penn.

1985
Daveenn : DGBD p36

O vezañ ma ne oa ket anv da lazhañ ar c'hañfard-se, hon eus dibabet an eil diskoulm gwellañ. Lavaour a rejomp dezhañ e c'hallemp ober reuz, hag e rafemp, ken e ve divrudet eus ur penn da London d'egile.

2012
Daveenn : DJHMH p13

Hollbouezus eo dre ma vez holl rannadur penn an iliz, an niver a chapelioù, o ment, diouzh an dibab-se.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 13

Frammet heñvel eo al liveadur, mentet heñvel an nev nevez ouzh ar chantele koshoc'hik ken e c'hall sell an arvester redek distroñs eus an eil penn d'egile d'an iliz.

2013
Daveenn : LLMM Niv. 399, p. 16

Hini [iliz-veur] Chartres da skouer, anezhi ur savadur ouzhpenn un hanter brasoc'h eget Sant-Kaourantin, a voe kaset da benn-vat, evit ar brasoberioù, e-korf un tregont vloaz.

2013
Daveenn : LLMM niv. 399, p.6

Ret dit troadañ an dra-se e'z penn, Kostas, te zo diouzh tu ar re wirion droukchañsus. Gant ar re a red er penn a-raok hag a erru goude ar re all.

2015
Daveenn : EHPEA p69

Alies e rez da benn da-unan ha ne vern dit an darbodoù a lezez war da lerc'h.

2015
Daveenn : EHPEA p22

Plegañ o fenn o deus graet an dud ha deuet int da vezañ tonkelour, Aotrou komiser.

2015
Daveenn : EHPEA p17

Emañ o vont da lavarout din ez eo dougerez, a lavaran ennon-me, ar vrazezded koulskoude ne lakafe ket Adriani da ober penn kozh evel ma ra.

2015
Daveenn : EHPEA p63

Burev an aotrou Seftelis a zo e penn all an trepas.

2015
Daveenn : EHPEA p41

A-wechoù en deus [paotr pe plac'h ar polis] da vont e darempred gant pennoù bras -er prefeti pe gant dilennidi- ur rannvro pe ur gêr bennak evit kelaouiñ anezhe e vo kaset da benn un obererezh disentiñ dizale, displegañ dezhe ar rag hag ar perag ha frealziñ anezhi o lavarout e vo difeuls an dud a gemero perzh enni.

2015
Daveenn : DISENT p145

A-walc'h hon eus desket evit derc'hel penn ouzh hon enebourien pa vo klasket gante diskar hon arguzennoù.

2015
Daveenn : DISENT p71

Abalamour d'an traoù-se, hag a zo bet dielfennet mat-kenañ gant ar skiantoù sokial, ez eo ret dimp gwelet hon obererezh en ur mod hollek, an abegoù hag an heuliadennoù a zo dezhi, evit dibab diouzh hor gwellañ ha kas da benn oberezhioù omp prest da sammañ tra ken.

2015
Daveenn : DISENT p62

Evit bezañ resis e vo lakaet ho kondaonigezh war teul kentañ ho roll lez-varn – e-lec'h m'eo klok an traoù – hag a zo miret evit pennoù bras ar justis.

2015
Daveenn : DISENT p173

"Goulevioù ha rouedadoù evit an ospitalioù [...]" a lavar din Angela Merkel, hag a zo Metaksas* he anv en doare gresianek. *Notenn : Penn gouarnamant - ha diktatour- rouantelezh Bro-C'hres, 1936-1941.

2015
Daveenn : EHPEA p126

Ar pezh ez it da lenn amañ da-heul n'eo nemet boulc'hadenn ul labour meur ha war hir dermen ez aio kalz a vloavezhioù d'e gas da benn.

2016
Daveenn : ILIAS p3

Ofis publik ar brezhoneg

Rouedadoù sokial